Przestępstwo przekroczenia uprawnień przez funkcjonariusza publicznego

1. Wstęp

Przestępstwo nadużycia władzy, które odnosi się do przekroczenia uprawnień, które posiada urzędnik pojawiło się w polskim ustawodawstwie jeszcze w okresie międzywojennym. Było wynikiem działań, które miały na celu usprawnienie funkcjonowania aparatu urzędniczego. Zatem od początku funkcjonowania Kodeksu Karnego z 1932 r. tego rodzaju przestępstwo funkcjonowało w odniesieniu do urzędników. Problem ten znany był zatem jeszcze w okresie międzywojennym, jak również w okresie późniejszym.

2. Przekroczenie uprawnień przez funkcjonariusza

Omawiana problematyka obecnie wzbudza wiele kontrowersji tak w kontekście społecznym, ponieważ wszelkiego rodzaju przekroczenie uprawnień przez publicznych funkcjonariuszy rujnuje obraz administracji państwa i jest wbrew zasadzie zaufania do państwa. Zaufanie do państwa stanowi bowiem szczególny wyraz działalności urzędników państwowych. Obywatel, który nie ma zaufania do aparatu państwowego, będzie się czuł negatywnie i jego odczucia wobec funkcjonowania państwa będą negatywne.

W wymiarze prawnym należy odnieść się do orzeczenia Sądu Najwyższego, który stwierdził, iż występek ten stanowi przestępstwo z konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo, w postaci narażenia na szkodę w interesie publicznym lub prywatnym. Jak stwierdza w tym zakresie doktryna i orzecznictwo, rzec zasadza się nie tylko na wymienionym skutku, ale również na stworzeniu niebezpieczeństwa, które wiąże się z przekroczeniem uprawnień. Jakkolwiek przekroczenie uprawnień urzędnika państwowego laikom może wydawać się rzeczą naturalnie łatwą do rozpatrzenia, w praktyce w kontekście przepisów prawa nie jest to kwestia wcale oczywista. Przepisy prawa którymi posługują się urzędnicy nie zawsze są dostatecznie jednoznaczne, zarazem często urzędnik korzysta z tzw. władztwa administracyjnego, posiadając przy tym swobodę co do ostatecznej decyzji. Tymczasem orzecznictwo nie jest jednolite w tym względzie, co prowadzi do sporu prawnego w zakresie dokładnej interpretacji przepisów karnych odnoszących się do omawianej kwestii. Dotąd orzecznictwo przyjmowało, iż przestępstwo tego rodzaju ma charakter bezskutkowy, należąc do czynów abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo. Zatem działanie na szkodę interesuj publicznego nie jest charakterystyką skutku, lecz zachowania sprawcy. Samo powstanie bezpośredniego niebezpieczeństwa szkody nie stanowi zatem znamienia tego czynu zabronionego. Tymczasem druga grupa orzeczeń w tym zakresie zwraca uwagę, iż przestępstwo to jest o charakterze materialnym, a jego istotnym skutkiem staje się konkretne narażenie na niebezpieczeństwo powstania szkody. Pozostaje zatem pytanie, czy działanie urzędnika musi nosić znamiona ewidentnej szkody materialnej w sensie dosłownym, czy może dotyczyć wymiaru pozamaterialnego, jak również ewentualnych szkód na przykład o charakterze moralnym i etycznym, jak na przykład czyjaś opinia czy dobre imię.