Bezpłatny fragment - wyjść z mroku

Wstęp

Alkohol potrafi być zdradliwym towarzyszem. Początkowo niesie ulgę, odprężenie, pomaga zasnąć, tłumi emocje. Z czasem jednak niepostrzeżenie przejmuje kontrolę — nad nastrojem, nad decyzjami, nad życiem. Uzależnienie od alkoholu to nie tylko problem spożywania substancji — to problem emocjonalny, psychiczny, społeczny i duchowy. Dotyka nie tylko osoby uzależnionej, lecz także jej najbliższych. Niszczy zdrowie, relacje, pracę, marzenia i nadzieję.

Ta książka została napisana dla osób, które chcą się z tym zmierzyć. Niezależnie od tego, czy sam/a zmagasz się z alkoholem, czy ktoś Ci bliski potrzebuje pomocy — znajdziesz tu wiedzę, wsparcie i praktyczne wskazówki, jak ruszyć w stronę trzeźwości.

Nie jest to podręcznik akademicki, choć opiera się na sprawdzonej wiedzy psychologicznej i terapeutycznej. To przewodnik — prosty, szczery i konkretny. Poprowadzi Cię krok po kroku przez kluczowe aspekty uzależnienia i procesu zdrowienia. Znajdziesz tu narzędzia, pytania do refleksji, strategie działania oraz zrozumienie.

Nie musisz być gotowy na wszystko. Wystarczy, że jesteś gotów zrobić pierwszy krok.

⸻

Jak korzystać z tego poradnika?

Nie musisz czytać wszystkiego naraz. Zatrzymuj się przy tych fragmentach, które Cię poruszają. Zapisuj refleksje, wracaj do ćwiczeń. Ta książka ma służyć Tobie — nie odwrotnie.

Jeśli jesteś osobą uzależnioną, potraktuj ten poradnik jako towarzysza w drodze do odzyskiwania siebie. Jeśli jesteś bliskim — zrozumienie mechanizmów uzależnienia pomoże Ci pomóc, nie tracąc przy tym samego siebie.

Każdy rozdział kończy się pytaniami lub zadaniami do refleksji — zachęcam, by z nich korzystać.

⸻

Gotowy na pierwszy krok?

Rozdział 1: Alkohol — wróg ukryty w cieniu

Alkohol jest legalny, społecznie akceptowany i powszechnie dostępny. Towarzyszy świętom, spotkaniom towarzyskim, sukcesom i porażkom. Dla wielu ludzi pozostaje tłem codzienności — czymś, co „wszyscy robią”. I właśnie w tym tkwi jego podstępność. Uzależnienie od alkoholu nie zaczyna się od butelki schowanej w kurtce ani od delirium — zaczyna się od powtarzającego się mechanizmu: sięgania po alkohol jako sposób radzenia sobie.

Czym jest uzależnienie od alkoholu?

Uzależnienie od alkoholu to choroba. Nie słabość, nie brak silnej woli, nie „brak charakteru”. To zaburzenie psychiczne i fizyczne, które rozwija się stopniowo. Charakteryzuje się utratą kontroli nad piciem, koniecznością zwiększania dawki, występowaniem objawów odstawiennych i kontynuowaniem picia mimo negatywnych skutków.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznaje alkoholizm za jedno z najpoważniejszych zagrożeń zdrowia publicznego. Szacuje się, że co 10. osoba dorosła ma problemy z alkoholem. A mimo to nadal wielu ludzi nie rozpoznaje u siebie lub u bliskich tego problemu — właśnie dlatego, że alkohol tak dobrze się „maskuje”.

⸻

Maski alkoholizmu

Nie każdy uzależniony wygląda tak, jak pokazują to stereotypy — nie chodzi brudny, z butelką w kieszeni i nie śpi pod mostem. Wielu uzależnionych to tzw. osoby wysoko funkcjonujące: mają rodzinę, pracę, stanowiska, kredyty. Alkohol staje się dla nich wentylem bezpieczeństwa, nagrodą, rytuałem, a czasem jedynym sposobem na przetrwanie.

Prawda jest taka, że alkoholizm nie wygląda — on działa. Niszczy cicho, systematycznie, głęboko.

⸻

Rodzaje picia: od okazjonalnego do uzależnienia

Nie każdy, kto pije, jest uzależniony. Ale każdy, kto jest uzależniony, kiedyś „tylko pił okazjonalnie”. Granica bywa niewyraźna. Psychiatrzy i terapeuci wyróżniają kilka poziomów:

• Picie towarzyskie / okazjonalne — kontrolowane, bez negatywnych skutków.

• Picie ryzykowne — większe ilości, częściej, np. regularne „odstresowywanie się” winem czy piwem.

• Picie szkodliwe — pojawiają się konsekwencje zdrowotne, społeczne, emocjonalne.

• Uzależnienie — potrzeba picia staje się dominująca, pojawia się utrata kontroli, głód alkoholowy, objawy zespołu abstynencyjnego.

⸻

Dlaczego tak trudno zauważyć problem?

Bo uzależnienie rozwija się stopniowo. Osoba uzależniona przez długi czas funkcjonuje „normalnie” — pracuje, prowadzi dom, rozmawia z dziećmi. A potem… zaczynają się wymówki, spóźnienia, ukrywanie butelek, utrata kontaktu z emocjami. Ale ponieważ „nie wygląda jak alkoholik”, nikt nie podejrzewa prawdy. Nawet ona sama.

To właśnie czyni alkohol tak niebezpiecznym — przez długi czas nie wygląda jak wróg. Przeciwnie — bywa najlepszym przyjacielem, do którego się wraca w trudnych chwilach. Aż do momentu, gdy ten przyjaciel okazuje się katem.

⸻

REFLEKSJA: Czy ten rozdział mówi o Tobie?

Zatrzymaj się na chwilę i odpowiedz sobie szczerze:

1. Czy zdarza Ci się pić, by poradzić sobie z emocjami?

2. Czy masz poczucie winy lub wstydu z powodu picia?

3. Czy bliscy zwracali Ci uwagę na ilość lub częstotliwość picia?

4. Czy próbowałeś/aś ograniczyć picie, ale Ci się nie udało?

5. Czy alkohol wpływa negatywnie na Twoje zdrowie, sen, relacje?

Jeśli choć na jedno z tych pytań odpowiedź brzmi „tak” — warto przyjrzeć się temu głębiej. Nie po to, by się obwiniać. Po to, by zrozumieć i zacząć działać.

Rozdział 2: Mechanizmy uzależnienia

Uzależnienie od alkoholu nie jest jedynie kwestią „za dużo wypitych kieliszków”. To złożony proces, który obejmuje ciało, psychikę, emocje i sposób myślenia. Zrozumienie tego, jak działa uzależnienie, to kluczowy krok na drodze do odzyskiwania kontroli nad swoim życiem.

⸻

1. Jak organizm uzależnia się od alkoholu?

Alkohol działa na układ nagrody w mózgu. Po jego spożyciu wydzielają się neuroprzekaźniki odpowiedzialne za uczucie przyjemności, odprężenia i ulgi — głównie dopamina i endorfiny. To sprawia, że organizm szybko „uczy się”, że alkohol = ulga. I zaczyna pożądać tego efektu.

Z czasem jednak mózg przestaje samodzielnie produkować te substancje w odpowiednich ilościach — bo „nauczył się”, że alkohol zrobi to za niego. To dlatego osoby uzależnione tracą zdolność cieszenia się zwykłymi rzeczami: relacjami, naturą, sukcesami. Bez alkoholu czują się „puste”, niespokojne, wycofane.

⸻

2. Głód alkoholowy

Głód alkoholowy to potężna, często nie do opanowania potrzeba sięgnięcia po alkohol. Może być wywołany przez emocje (stres, złość, samotność), sytuacje (widok butelki, zapach piwa), a nawet myśli („Należy mi się”, „Zasłużyłem”).

To nie tylko fizyczna potrzeba — to stan psychiczny, który całkowicie pochłania umysł. Wielu uzależnionych opisuje go jako „tunel”, w którym widać tylko jedno wyjście: wypić.

⸻

3. Mechanizmy obronne uzależnienia

Umysł osoby uzależnionej uruchamia szereg psychologicznych mechanizmów obronnych, które mają na celu utrzymanie picia mimo konsekwencji. Najczęściej są to:

• Zaprzeczanie — „Nie mam problemu, kontroluję to.”

• Minimalizowanie — „Wcale nie piję aż tak dużo.”

• Racjonalizowanie — „Każdy potrzebuje się czasem odstresować.”

• Obwinianie — „Piję, bo mam trudne życie / żonę / szefa.”

• Porównywanie się z innymi — „Tamten pije więcej, ja jestem w porządku.”

To właśnie te mechanizmy sprawiają, że tak trudno przyznać się do problemu. Umysł broni się przed zmianą, bo alkohol pełni ważną — choć destrukcyjną — funkcję: koi ból, daje ulgę, osłania przed emocjami.

⸻

4. Uzależnienie jako system iluzji

Terapia uzależnień często mówi o „systemie iluzji i zaprzeczeń”. Osoba uzależniona nie tylko pije — ona tworzy świat, w którym jej picie jest uzasadnione, bezpieczne, normalne. Ten system iluzji utrzymuje ją w przekonaniu, że wszystko jest pod kontrolą.

Przykład:

— „Dzisiaj się napiję, ale od jutra przestaję.”

— „To była wyjątkowa sytuacja, po prostu miałem zły dzień.”

— „Potrafię nie pić, jak chcę — przecież w pracy nie piję.”

To nie są kłamstwa w klasycznym sensie. To przekonania, w które osoba uzależniona wierzy — bo alkohol zniekształca jej sposób postrzegania rzeczywistości.

⸻

5. Współuzależnienie i „alkoholowy system”

Często w uzależnieniu bierze udział nie tylko osoba pijąca, ale i jej otoczenie. Bliscy — zwykle nieświadomie — wchodzą w role podtrzymujące uzależnienie: tłumaczą, ukrywają, chronią, wchodzą w kontrolę lub nadodpowiedzialność. To zjawisko nazywa się współuzależnieniem i również wymaga wsparcia terapeutycznego.

Uzależnienie nie żyje w próżni — rozwija się w systemie, który je podtrzymuje.

⸻

6. Uzależnienie to choroba, nie wyrok

To ważne: uzależnienie to choroba, która może być skutecznie leczona. Wymaga to jednak zmiany nie tylko w zachowaniu (przestanie picia), ale też w myśleniu, odczuwaniu, relacjach. Uzależnienie „osadza się” głęboko w psychice. Dlatego nie wystarczy silna wola. Potrzebna jest świadoma praca — często z pomocą specjalistów.

⸻

REFLEKSJA: Jakie mechanizmy rozpoznajesz u siebie?

1. Czy zdarza Ci się tłumaczyć swoje picie emocjami lub wydarzeniami zewnętrznymi?

2. Czy próbowałeś/aś sobie wmówić, że problem nie istnieje?

3. Czy boisz się życia bez alkoholu, bo wydaje się ono „puste” lub „nudne”?

4. Czy potrafisz dostrzec, jak Twoje myśli usprawiedliwiają picie?

Zapisz swoje odpowiedzi. To pierwszy krok do demaskowania uzależnienia.

Rozdział 3: Diagnoza — czy mam problem?

Zanim rozpoczniesz proces zdrowienia, musisz zadać sobie jedno kluczowe pytanie:

Czy naprawdę mam problem z alkoholem?

To pytanie dla wielu osób bywa najtrudniejsze. Często przez lata żyją w przekonaniu, że „to nie to jeszcze”, „wcale nie piją więcej niż inni”, „mają wszystko pod kontrolą”. Alkoholizm długo potrafi ukrywać się pod maską „normalności”.

Ale prawda jest taka: jeśli zaczynasz się nad tym zastanawiać — to znak, że coś wymaga Twojej uwagi.

⸻

1. Uzależnienie zaczyna się w głowie, nie w butelce

Nie liczba wypitych kieliszków świadczy o uzależnieniu, ale relacja, jaką masz z alkoholem. Kluczowe pytania nie brzmią:

— „Ile pijesz?”,

ale:

— „Po co pijesz?”

— „Co się dzieje, gdy przestajesz?”

— „Co jesteś gotów poświęcić, by się napić?”

Uzależnienie to nie tylko fizyczna potrzeba — to także emocjonalne i psychiczne uzależnienie od alkoholu jako narzędzia przetrwania.

⸻

2. Samoocena: 10 sygnałów ostrzegawczych

Przeczytaj poniższe stwierdzenia i odpowiedz sobie szczerze: czy dotyczą Ciebie?

1. Pijesz częściej lub więcej, niż planowałeś.

2. Próbowałeś ograniczyć picie, ale się nie udało.

3. Myślisz o alkoholu w ciągu dnia — czekasz na „moment”.

4. Ukrywasz picie przed innymi lub kłamiesz na ten temat.

5. Pijesz mimo negatywnych konsekwencji (zdrowie, praca, relacje).

6. Zdarza Ci się pić samotnie.

7. Po alkoholu żałujesz swoich zachowań lub słów.

8. Odczuwasz niepokój, drażliwość lub bezsenność, gdy nie pijesz.