Przedstawienie katarów w Księdze Inkwizycji Bernarda Gui
Od samego początku istnienia Kościoła powstawały i rozwijały się w jego łonie różnego rodzaju grupy odchodzące od przyrodzonej nauki rodzącej się gminy chrześcijańskiej. Już w pierwszym pokoleniu chrześcijan św. Paweł wskazuje na istotne rozłamy wśród braci wierzących (gr. schismata), oraz na stronnictwa (gr. hairesis). Św. Paweł napomina swego przyjaciela Tytusa pracującego w gminie chrześcijańskiej na Krecie, by wystrzegał się współbraci przewrotnych i grzesznych, którzy sami na siebie wydają wyrok. Były to jednak incydentalne przypadki błędnej interpretacji nauki Chrystusa. Chrześcijańska teologia późnoantyczna oraz rozwój Kościoła jako instytucji pod patronatem cesarzy rzymskich doprowadziły do ukształtowania się idei jedności Kościoła. Stopniowe formowanie się kanonu dogmatycznego i teologicznego dzięki działalności soborów powszechnych doprowadziło do ustalenia kardynalnych zasad wiary chrześcijańskiej. W konsekwencji wszelkie odstępstwa od przyjętej nauki Kościoła były traktowane jako sprzeniewierzenie się wierze i określane mianem herezji.
Jednakże masowe ruchy heretyckie, które Kościół uznał za niebezpieczne i próbował zwalczać wykrystalizowały się wraz z narodzinami w X w. cywilizacji chrześcijańskiej — christianitas — jak nazywano wspólnotę wszystkich chrześcijan. Umocnienie się politycznej i społecznej struktury kościelnej za sprawą kluniackiej idei reformy i odnowy Kościoła realizowanej przez papieża Grzegorza VII w XI wieku spowodowało […] narastanie w nim poczucia wrogości do innych grup społecznych, które przez chrześcijan postrzegane były jako znajdujące się poza nawiasem ich wspólnoty. Ponadto w ciągu kolejnych stuleci ruchy heretyckie poczęły się rozrastać, a ich herezjarchowie pozyskiwali coraz więcej zwolenników. Jednocześnie wierni Kościoła […] byli zarazem bardziej świadomi zagrożeń, jakie dla integralności ich wspólnoty stanowić mogły islam, judaizm, herezje i praktyki magiczne.
W związku ze wzmożoną działalnością sekt kacerskich zarówno ludzie Kościoła jak i władze świeckie zaczęły podejmować kroki zmierzające do zahamowania herezji będącej zagrożeniem dla wiernych chrześcijan i porządku społecznego. Skutkiem tego było powstanie inkwizycji papieskiej, a także procedury inkwizycyjnej. Wprowadzona przez Innocentego III procedura inkwizycyjna stała się w XIII w. podstawą funkcjonowania sądów kościelnych, a także działania papieskich inkwizytorów, powołanych do badania oskarżeń o herezję […].
Z czasem procedura inkwizycyjna rozwijała się, wydawane były coraz bardziej precyzyjne instrukcje określające działalność trybunałów inkwizycyjnych takie jak papieskie bulle, akta synodów, a także swoiste „podręczniki” proceduralne spisywane przez samych inkwizytorów chcących podzielić się swoimi doświadczeniami z konfratrami. Podręcznik taki jako jedni z pierwszych spisali w latach 1244—1254 czterej dominikańscy inkwizytorzy działający w Langwedocji: Wilhelm Raymond, Piotr Durand, Bernard z Caux i Jan z Saint-Pierre. Wzorcowym, będącym inspiracją dla kolejnych tego typu dzieł była ciesząca się dużym autorytetem i uznaniem: Practica inquisitionis hereticae pravitati autorstwa dominikanina Bernarda Gui. Było to swoiste repetytorium dla początkujących, a także i doświadczonych inkwizytorów mające ułatwić im rozpoznawanie herezji i właściwe jej karanie.
Kup książkę, aby przeczytać do końca.