Bezpłatny fragment - O wolność Polski. Lekarze zwierząt
Zginęli za Ojczyznę. Tom II
Publikację poświęcam pamięci wybitnym historykom weterynaryjnym — płk. dr. Konradowi Millakowi, doc. dr. hab. Stefanowi Jakubowskiemu, prof. dr. hab. Władysławowi Lutyńskiemu, prof. dr. hab. Janowi Tropiło
Motto:
Poświęcili życie dla wolności ojczyzny.
Wprowadzenie
Niniejszy, II tom książki O WOLNOŚĆ POLSKI. LEKARZE ZWIERZĄT, przekazany pod osąd PT Czytelników zawiera biografie ponad 550 lekarzy zwierząt/lekarzy weterynarii, którzy oddali życie w walkach o wolność Ojczyzny.
Badania biograficzno-historyczne, jakie autor prowadzil na przestrzeni ostatnich piętnastu lat w literaturze, archiwach (IPN, ITS w Bad Arolsen, Yad Vashem w Jerozolimie, w Centralnym Archiwum Wojskowym w Rembertowie, archiwach państwowych i innych) i rozmowach z rodzinami ofiar pozwoliły na w miarę szerokie przedstawienie udziału lekarzy weterynarii/lekarzy zwierząt w staraniach o wolność kraju.
Autor, zbliżając się do końca swoich badań skonstantował, iż lekarze zwierząt/weterynarii znajdowali się na pierwszej linii wielu walk niepodległościowych, uczestniczyli w każdym większym wydarzeniu historycznym. Z szacunkiem więc należy pochylić czoło przed determinacją bahaterskich zachowań naszych kolegów i koleżanek i ich niebywałym poświęceniem, nie tylko zdobyczy materialnych ale i najwyższego dobra, swojego życia po to tylko, byśmy mogli żyć w wolnym kraju.
CHWAŁA BOHATEROM!
We Wprowadzeniu do tomu I publikacji umieściłem prezentacje trzech sylwetek w interesującej, beletrystycznej narracji literackiej. W tomie II, zatytułowanym O WOLNOŚĆ POLSKI. ZGINĘLI ZA OJCZYZNĘ. LEKARZE ZWIERZĄT próbuję zabieg ten powtórzyć. Uznałem, że interesujące dla PT Czytelników będą teksty popularno-naukowe właśnie w takiej opowieści. Dlatego przedstawiam kilka kolejnych sylwetek lekarzy weterynarii cytując artykuły swojego autorstwa a przygotowane (dwa z nich) przez Redakcję miesięcznika popularno-naukowego ODKRYWCA do publikacji na jego łamach.
Zapraszam do lektury i zachęcałem Państwa do wytrwania w czytaniu książki trzymanej właśnie w ręku.
Włodzimierz A. Gibasiewicz
Kulisy historii
MAJOR WP ALOJZY BĄK OSADZONY W STAROBIELSKU, ODMÓWIŁ WSPÓŁPRACY Z WYWIADEM GUBG NKWD. WYBRAŁ ŚMIERĆ
Ppłk Zygmunt Berling uwięziony w starobielskim obozie jenieckim podjął współpracę z Sowietami i dzięki temu uratował się przed „mordem katyńskim”. W obozie starobielskim służby NKWD zwerbowały na agentów 103 takich oficerów. Ale znalazł się lekarz weterynarii, major WP, który podczas próby agitacji potrafił zachować honor, godność i umiłowanie ojczyzny i odmówił pójścia na współpracę. Jednoznacznie oznaczało to, że wybrał śmierć. Tym oficerem był urodzony w pow. ostrzeszowskim, w Kobyla Górze, Alojzy Tadeusz Bąk.
Urodził się 22 grudnia 1897 r. w Kobylej Górze, pow. ostrzeszowski, s. Augustyna i Marii z d. Czekała. Absolwent gimnazjum w Kępnie. Mając dziewiętnaście lat został powołany do armii niemieckiej, w szeregach której walczył podczas I wojny światowej do 1918 r. Po zakończonej wojnie wrócił w rodzinne strony i nawiązał kontakt z miejscowymi działaczami z kręgu „Sokoła”. Włączył się aktywnie w Powstanie Wielkopolskie. W styczniu 1919 r. wstąpił do 8 Pułku Strzelców Wielkopolskich (późniejszy 62 pp). Mianowany podporucznikiem, objął dowództwo kompanii. Brał udział w walkach pułku na Froncie Południowym powstania wielkopolskiego, był dwukrotnie ranny. Po powstaniu został przeniesiony do 16 DP i uczestniczył w formowaniu 64 pp w Grudziądzu. Skierowany na front bolszewicki, walczył nad Berezyną, Dnieprem, Bugiem i w czasie ofensywy 1920 r.
W marcu 1919 roku Komisariat Naczelnej Rady Ludowej tworzy z powstańców pochodzących z Pleszewa, Środy Wielkopolskiej oraz Batalionu Zapasowego 12. Pułku Strzelców regularne wojsko — 8 Pułk Strzelców Wielkopolskich w ramach Wojska Wielkopolskiego (Armii Wielkopolskiej, Wojska Polskie b. Zaboru Pruskiego). Jednym z oficerów tego pułku zostaje podporucznik Alojzy T. Bąk. 8 Pułk Strzelców Wielkopolskich uczestniczy w wojnie z bolszewikami w 1920 r. Wsławił się w bitwie o Berdyczów. Podporucznik A. Bąk za wielką odwagę w bitwach 1920 r. otrzymał Krzyż Srebrny Virtuti Militari.
W publikacji dotyczącej kawalerów orderu Virtuti Militari czytamy: 27 czerwca 1920 r., podczas odwrotu znad Dniepru, oddziały bolszewickie niespodziewanie zaatakowały odpoczywający 64 pp. Po krwawej walce nieprzyjaciel uzyskał przewagę i zagroził sztabowi pułku. Wówczas ppor. Bąk, zebrawszy taborytów i pluton ckm, rzucił się na kolumny nieprzyjaciela. Po dwugodzinnej krwawej walce pułk opanował sytuację i wyrzucił nieprzyjaciela na stare pozycje. Por. Bąk, będąc adiutantem pułku, dowodził z konia, galopując ze skrzydła na skrzydło. Był tam, gdzie było największe zagrożenie. Nieprzyjaciel jeszcze raz próbował zaatakować, ale kontratakiem zorganizowanym przez por. Bąka został odrzucony. Zginął dowódca atakującego pułku i baonu i ok. 200 bolszewików. 3 sierpnia 1920 r., gdy nieprzyjaciel zaatakował sztab pułku, por. Bąk zatrzymał uciekających z pola walki żołnierzy, zorganizował kontratak i przerwał pierścień okrążenia. Za czyny te odznaczony został Orderem Virtuti Militari 5 kl. nr 1914.
W 1919 r. otrzymał awans na stopień podporucznika. Urlopowany z wojska podejmuje naukę na studiach wyższych. Udaje się do Lwowa i zapisuje do Akademii Medycyny Weterynaryjnej. Działa w korporacji studenckiej. Jest członkiem rzeczywistym Korporacji Akademickiej Venedyi a następnie Lutyko-Venedyi we Lwowie. Wiceprezes Bratniej Pomocy Studentów w 1922 r. Student i absolwent AMW w 1929 r.. Od 1927 r. na stanowisku lekarza weterynarii w Wojskowej Pracowni Rozpoznawczej w Warszawie. Natomiast od 1939 r. pracuje jako kierownik laboratorium w Centrum Wyszkolenia i Badań Weterynaryjnych w Warszawie.
We Lwowie obronił pracę doktorską z zakresu nauk weterynaryjnych: „Przyczynek do badań nad wpływem temperatury na zjawisko aglutynacji pałeczek grupy paratyfusowej”.
Podczas przeglądania archiwalnych publikacji zdobytych w trakcie likwidowania biblioteki powiatowego inspektoratu weterynarii i wydobycia ich z transportu na makulaturę odnalazłem doskonale oprawiony rocznik Przeglądu Weterynaryjnego z 1928 r. i tam w numerze 4 s. 153—161 interesująca praca Alojzego Bąka podpisana „absolwent Akademii Med. Wet.”: Przyczynek do morfologii i biologii pałeczki różycy. Praca wykonana w Zakładzie Higieny Mięsa A.M. W. we Lwowie pod kierownictwem prof. A. Trawińskiego.
Oprócz Krzyża Srebrnego Virtuti Militari odznaczony także Krzyżem Niepodległości i dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych.
Do kampanii obronnej 1939 r. zmobilizowany w stopniu majora rez. Nie znamy dokładnej daty dostania się do niewoli sowieckiej. Osadzony w obozie jenieckim w Starobielsku w 1939 r. i zamordowany w 1940 r. w Charkowie.
Interesującą informację otrzymałem od Stanisława M. Jankowskiego (informacja ustna) z Krakowa: „Przy okazji poszukiwań historycznych znalazłem kopię dokumentu dotyczącą mjr. A. Bąka, który potwierdza próbę zwerbowania go do współpracy przez 5. Wydział (wywiad) GUBG NKWD, jako Bonka Alojzi. Znajdował się na liście przewidzianych do zwerbowania obok Z. Berlinga, Rosen-Zawadzkiego, L. Domonia, ale widocznie werbowanie czekistom nie wyszło, więc wpisali mjr A. Bąka na listę śmierci ze Starobielska do Charkowa”.
Publikuję listę polskich jeńców wojennych obozu starobielskiego sporządzoną w Moskwie 29 marca 1940 r. i przekazaną przez 5. Wydział GUGB NKWD ZSRR do Zarządu JW (z „Katyń. Dokumenty Zbrodni. 2. Zagłada” Warszawa 1998) i omówienie tego dokumentu: „W lewym górnym rogu adnotacja czerwonym ołówkiem Otrzymano 4.4.40 r. P. Sopr[unienko]. 22.05”. Poza pozycjami 12 i 16 pozostałe nazwiska przekreślone odręcznie czerwonym ołówkiem. Zdecydowana większość wpisanych osób (omówienie dot. publikowanych list 43, 44 i 45; Z listy 44 — siedem osób zostało zamordowanych: K. Burczak, W. Walicki, H. Dawidowski, A. Bąk, M. Osowski, T. Marzec i R. Kornela — dopisek W.G.) skierowana została do obozu juchniowskiego. Informacje na ich temat sporządzane były jako jedne z pierwszych i następnie przekazywane do 1. Wydziału Specjalnego, gdzie je sprawdzano. Spraw tych osób nie kierowano „do rozpatrzenia” przez Kolegium Specjalne (centralnej trójki Kobułow, Mierkułow, Basztakow) i dlatego poza wyjątkami nie zostały one „osądzone”.
25 kwietnia 1940 r. Giercowski polecił Soprunience wycofać z ewidencji kontrolnej i przekazać do rozpatrzenia Kolegium Specjalnemu sprawy Ksawerego Czernickiego (obóz kozielski) i Witolda Walickiego (obóz starobielski); obaj zostali zamordowani (dot. listy — 43, a z listy 44 — 7 wymienionych wyżej osób — dopisek W.G.).
Jednakże znajdujemy jeszcze pismo z 15 kwietnia 1940 r. A. Giercowskiego do I. Chochłowa z poleceniem przygotowania akt czterech jeńców wojennych (tłumaczenie notatki w zał.). Omówienie dokumentu: „dokument na blankiecie 1. Wydziału Specjalnego NKWD ZSRR. Na dokumencie odręczne adnotacje. W górnym prawym rogu wpisane ręką Giercowskiego: „Do rąk własnych”. Punkt 2 i 4 oznaczony ptaszkiem „v”. Punkty 1 i 2 na lewym marginesie oznaczone klamrą atramentem i czerwonym ołówkiem z adnotacją: „Przedłożono do rozpatrz [enia]”. Wszystkie punkty na prawym marginesie oznaczone niebieskim ołówkiem: skrótem: „sn 5” obwiedzionym kołem.
Wszyscy czterej oficerowie obozu starobielskiego figurowali na liście 5. Wydziału GUGB z 29 marca 1940 r. Jednakże nie znaleźli się w liczbie jeńców przekazanych do obozu juchnowskiego. Prawdopodobnie „Komisja” — czyli centralna „trójka”: W. Mierkułow, B. Kobułow i L. Basztaw — wpisała ich nazwiska na listy śmierci”.
Doktor wet. mjr Alojzy Bąk z Kobylej Góry po odmowie współpracy z wywiadem sowieckim i dotrzymując wierności przysiędze oraz broniąc honoru polskiego oficera został skazany na śmierć.
Tak to wydarzenie przedstawia Maria Gałek w pracy „Starobielsk”: 5. Wydział Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego NKWD ZSRS, zajmujący się wywiadem, zainteresowany był m.in. osobami, które posiadały ważne informacje, miały szerokie kontakty międzynarodowe lub wyraziły chęć walki wspólnie z Armią Czerwoną w przypadku napaści Niemiec na Związek Sowiecki. Nazwiska tych osób umieszczono w tzw. ewidencji kontrolnej, ich akt nie przekazywano „trojce”, a rodziny, /…/ nie zostały deportowane. Oni sami zostali przeniesieni do obozu juchnowskiego. Na liście jeńców z obozu starobielskiego, którymi interesował się 5. Wydział, znalazły się 22 osoby. Nie oznaczało to automatycznego ocalenia. Znane są przypadki wycofania akt 16 osób z ewidencji kontrolnej i przekazania do rozpatrzenia „trojce”, co oznaczało wyrok śmierci. Na podstawie pisma Arkadija Giercowskiego do Iwana Chochłowa z 15 kwietnia 1940 r. z ewidencji kontrolnej wycofano akta czterech jeńców Starobielska: mjr. dr. weterynarii Alojzego Bąka, mjr. uzbr. Romana Kornella, mjr. piech. st. sp. Tomasza Marca i mjr. sł. zdr. dr. nauk med. Mieczysława Ossowskiego. Na mocy kolejnego pisma Giercowskiego do Chochłowa, wycofano również akta ppłk. kaw. Rez. Witolda Walickiego. Wszyscy figurowali na liście 5. Wydziału GUGB z 29 marca 1940 r. Prawdopodobnie „centralna trojka” wpisała ich nazwiska na listy śmierci. Wszyscy zostali zamordowani w Charkowie.
W 1949 r. ojciec Alojzego, Augustyn Bąk, zwrócił się do Sądu Okręgowego w Kępnie o uznanie syna za zmarłego. W uzasadnienie wyroku z dnia 4 stycznia 1950 r. Sądu w Kępnie czytamy: „Alojzy Bąk, lekarz weterynarii w stopniu majora wojska polskiego dostał się do niewoli rosyjskiej w r. 1939. W listopadzie 1939 r. przebywał w obozie jenieckim w Starobielsku, gdzie widzieli go śp. Michalski i Teinert. Od tej daty zaginął bez wieści. Wobec tego, że od r. 1941 obszar obozu w Starobielsku znalazł się na terenie działań wojennych, istnieje prawdopodobieństwo, że zniknięcie Alojzego Bąka pozostaje w związku z tymi działaniami wojennymi. Wobec powyższego … zaginionego uznaje się za zmarłego /…/”.
Chwała bohaterom.
W zakończeniu dodam, że Stalin przeznaczył do uwolnieniu z obozów Kozielskiego i Starobielskiego sześciu lekarzy weterynarii (po 3 z każdego obozu). Pięciu z tego skorzystało. Z Kozielska — Mieczysław Kawa (po wojnie w Kanadzie), Henryk Zinn (uwolniony na prośbę Niemców wraz z mjr. Julianem J. Fischer-Drauenegg, przy którym w czasie rewizji 12. 08. 1940 r. po przyjeździe do Moskwy znaleziono 2, 322 kg złota) i Chuna Zyntak (nie przyjęty do Armii Andersa, w Polsce), ze Starobielskiego — Leon Ozimkiewicz (w Armii Andersa, zmarł w Iraku w 1943 r.) i Tadeusz Kapturkiewicz (po wojnie w Argentynie).
W licznych publikacjach o 395 (wymienia się jeszcze inne liczby) uwolnionych z obozów specjalnych pisano „cudownie ocaleni”. Na ten temat wypowiedziała się córka zamordowanego w Katyniu oficera Wincentego Wołka, pani Witomiła Wołk-Jezierska w pracy dotyczącej Wołyńskiej i Mazowieckiej Szkoły Podchorążych pisząc, że „żadnych cudownie ocalonych nie było”.
LITERATURA:
Jaczyński S., Zagłada oficerów Wojska Polskiego na Wschodzie. Wrzesień 1939 — maj 1940, Warszawa 2006.
Banaszek K., Roman W. K., Sawicki Z. Kawalerowie orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich, Warszawa 2000.
Bąk A., http://www.archiwumkorporacyjne.pl/index.php/muzeum-korporacyjne/lwow/k-lutyko-venedya/ [dostęp 01.07.2017].
Gałek M., Starobielsk. Obóz jeniecki NKWD wrzesień 1939 — maj 1940, wyd. Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2014.
Wołk-Jezierska W., Wołyńska i Mazowiecka Szkoła Podchorążych Rezerwy Artylerii, wyd. NORTOM, Wrocław 2010.
Fot. udostępnione przez członka rodziny Jabuba Ślósarczyka — www.ogrodywspomnien.pl [dostęp 2.03.2021].
WOJAŻE PO EUROPIE W LATACH II WOJNY ŚWIATOWEJ.
W HITLEROWSKIM MUNDURZE, Z MASZYNĄ DO PISANIA POD PACHĄ. JÓZEF MAKOWSKI ZWIEDZIŁ PÓŁ EUROPY. WIDZIAŁ WIEDEŃ I LUWR, PODRÓŻOWAŁ DO KRAKOWA I MIŃSKA, W MIĘDZYCZASIE ODPOCZYWAJĄC W WARSZAWSKICH HOTELACH.
HISTORIA JÓZEFA MAKOWSKIEGO
20 sierpnia 1909 roku w Trojanowie w żydowskiej rodzinie Makowskich przyszedł na świat chłopiec, któremu podczas chrztu nadano imię Józef. W Oliwie uczęszczał do niemieckiej szkoły prywatnej, w Gdańsku skończył szkołę średnią, by następnie kontynuować naukę w stolicy — wybrał Wydział Weterynaryjny Uniwersytetu Warszawskiego. I to właśnie w stolicy przyszło mu poczuć na własnej skórze ciemne strony międzywojennej Polski. Na uniwersytecie poznał co to getto ławkowe, numerus clausus czy ogłaszane przez Bratniaka „dni bez Żydów”. Dość powiedzieć, że w roku akademickim 1938/1939 na wydział Józefa Makowskiego nie przyjmowano Żydów. Fakt zdobycia wykształcenia nie przesądzał wówczas o powodzeniu w życiu zawodowym. Znamienna jest rozmowa naszego bohatera ze starszym kolegą Michałem Strykowskim (dyplom lekarza weterynarii na UW w 1932 roku; jeden z przywódców powstania w getcie warszawskim, gdzie zginął — przyp. aut.) umieszczona w pamiętniku J. Makowskiego „Opowieść bez bohatera” s. 184, „który po ukończeniu studiów nie mógł znaleźć pracy państwowej ani samorządowej i założył pralnię, którą prowadził w Warszawie na ul. Prostej. W pralniach paragraf aryjski jeszcze nie obowiązuje i dzięki temu można prać w jednym kotle aryjską i nie aryjską bieliznę. Dodał: Co wam z tego przyjdzie, kolego, że skończycie studia? Nie macie prawie żadnych szans, aby znaleźć pracę w zawodzie…”. Poniżany, ośmieszany Józef dotrwał do wybuchu wojny, a niemożliwość podjęcia pracy w wyuczonym fachu to najmniejszy z dramatów, jaki miał go spotkać podczas nadchodzącej katastrofy.
WOJENNA TUŁACZKA
Pod koniec 1939 roku Józef Makowski przedostał się do Lwowa, gdzie podjął dalsze studia na Akademii Medycyny Weterynaryjnej i jako uciekinier spod okupacji niemieckiej otrzymał azyl na prawach obywatela tego kraju (jakiego kraju? Od kogo azyl? Obywatela ZSRR? jeśli autor tego nie rozwinie podkreślony fragment do wyrzucenia). Tak, w miarę w spokojnie, minął rok 1940 i niemal połowa następnego. W 1941 roku choć Józef rozchorował się poważnie i wylądował w szpitalu, 22 czerwca został wypisany, jak wszyscy ci, którzy mogli poruszać się o własnych siłach. W połowie grudnia 1941 roku dotarł szczęśliwie do Warszawy. Cierpiąc głód, postanowił dostać się do getta, żeby zobaczyć swoich rodziców. Nie nacieszyli się sobą długo, w sierpniu 1942 roku w likwidacji getta zginął ojciec, a we wrześniu Józef razem z matką załadowany został do bydlęcego wagonu i wywieziony do KL Treblinka. Nie zdążyli się nawet pożegnać, Makowski zobaczył tylko z daleka, jak w grupie wielu rozebranych kobiet matkę zagoniono do komory gazowej. Jako młody mężczyzna przekazany został następnie do grupy robotników pracujących przy naprawie nasypu kolejowego. Doskonale zdawał sobie sprawę, że jeszcze kilka bądź kilkadziesiąt dni i straci siły, a to będzie oznaczało jego koniec. Podjął decyzję o ucieczce przy najbliższej możliwej okazji. Nadarzyła się ona wczesnym rankiem, kiedy skacząc z pociągu dowożącego więźniów do pracy, uciekł przed siebie ile sił w nogach.
„Z TYMI GENITALIAMI TO NASI PRAOJCOWIE ŁADNIE NAS URZĄDZILI. CO ZA SZCZĘŚCIE, ŻE NIE WPADLI NA POMYSŁ UCINANIA KONIUSZKA UCHA”.
CELEM ICH PIERWSZEJ EUROPEJSKIEJ PEREGRYNACJI JEST WIEDEŃ. MIASTO, KTÓRE ODRZUCIŁO TALENT MALARSKI HITLERA BĘDZIE ZWIEDZAĆ ŻYD W HITLEROWSKIM MUNDURZE.
Bez dachu nad głową, bez pracy, straciwszy rodzinę, Józef postanowił dostać się do siostry, która wraz z mężem przybywała od 1940 roku w getcie w Pińsku. Spokoju, o ile w wojennych warunkach możemy w ogóle użyć tego słowa, nie zaznał również tam. Wkrótce dowiedział się, że za trzy dni getto będzie likwidowane (29 października 1942), co oznaczało kolejny transport do Treblinki. Tym razem oszczędził sobie widoku obozu. W nocy w świetle reflektorów i pod silnym ostrzałem przeskoczył przez drewniane ogrodzenie i ponownie wyrwał się z rąk oprawców.
WAGON NÜR FUR DEUTSCHE
Po kolejnej szczęśliwej podróży do Warszawy Józef odnalazł kolegę Tadeusza Krajewskiego, też Żyda, i w desperacji wymyślili wspólnie sposób na przetrwanie okupacji. Zaczęli od przeglądania ogłoszeń w gazetach. Jedno z nich pasowało idealnie: „Firma budowlana poszukuje robotników do prac budowlanych na lotnisku w Mińsku”, więc zgłosili się jako elektromonter i szofer-mechanik. Okrutny los od czasu do czasu uśmiechał się jednak do Józefa — kilkanaście dni później, po zdeponowaniu lipnych kenkart, jako posiadacze zupełnie legalnych papierów już jechali do Mińska. Podróżując wagonem towarowym w towarzystwie żołnierzy Wehrmachtu, największy problem mieli z… załatwieniem potrzeb fizjologicznych. I trudno nie uśmiechnąć się, czytając wspomnienia naszego bohatera (cyt. s. 35 „Wehrmachtgefolge”): „Z tymi genitaliami to nasi praojcowie ładnie nas urządzili. Co za szczęście, że nie wpadli na pomysł ucinania koniuszka ucha”. Podróż dobiegła końca: przystanek Mińsk. Józef ze względu na biegłe posługiwanie się językiem niemieckim został tłumaczem. Wkrótce otrzymał tygodniowy urlop, mimo że wcale o niego nie zabiegał. Wystawiono Ausweis z fotografią, czyli okupacyjne zaświadczenie o zatrudnieniu wydawane Polakom przez Niemców, oraz Sonderausweis D — dokument uprawniający do podróży służbowych z adnotacją „Wszystkie władze proszone są o udzielenie w/w ochrony i pomocy”. Dodatkowo bezpłatny bilet, tzw. Kleiner Wehrmachtsschein, na wyjazd i przyjazd. Dokumenty podstemplowano okrągłą pieczęcią z godłem państwowym. Niebawem nasz bohater, po zdobyciu blankietów podpisanych i ostemplowanych in blanco, będzie je wypełniał pismem maszynowym dla siebie i kompana Tadka, a dwuosobowa kancelaria z maszyną do pisania na wyposażeniu zacznie podróżować po całej Europie na koszt niemieckiego podatnika.
MIASTO NAD DUNAJEM
Po przyjeździe z Mińska do Warszawy Józef skierowany został do koszar wojskowych na nocleg. Nie było to wymarzone miejsce na spędzanie urlopu, więc następnego dnia, gdy okazało się, że jest Wehrmachtgeofolge, czyli cywilem pracującym dla Wehrmachtu, naprawiono pomyłkę — Makowski otrzymał skierowanie do hotelu na pl. Starynkiewicza oraz kartki żywnościowe i prowiant. Teraz miał rozpocząć się czas wojaży. Najpierw, na prośbę kolegi, który zwrócił się o pomoc w załatwieniu kilku spraw, pojechał do Radomia, z którego wywiózł przerażający widok miasta krótko po likwidacji getta. Ale trudno nazwać wyjazd pełnoprawną podróżą, przyrównując ją do kolejnych wypraw. Gdy radio podało, że we Włoszech ustąpił Mussolini, Feldbauleitung, w którym pracował Józef, został wchłonięty przez Stadtbauleitung der Lufftwaffe, co oznaczało kolejną delegację z Mińska do Warszawy. Podróż w towarzystwie jedenastu potencjalnych oprawców przerwały zerwane tory, na których wykoleiła się ich lokomotywa. Do stolicy dotarli okrężną drogą i otrzymali nocleg w hotelu na ul. Konopnickiej. W drogę powrotną Józef zabrał ze sobą sodę oczyszczoną, towar deficytowy, który będzie mu coraz częściej towarzyszyć. Atmosfera w Mińsku stawała się coraz gęstsza, stąd wziął się pomysł, aby wstąpić razem z Tadkiem do rosyjskiej partyzantki. Pośrednicy każą czekać. Sprawdzają ich. Co robią wówczas nasi bohaterowie, nieprzyzwyczajeni do oczekiwania w bezruchu? To oczywiste — ruszają w kolejną podróż. Okazja jest wyjątkowa, ponieważ zbliżają się święta. Józef i Tadeusz tradycyjnie udają się na urlop do Warszawy, ale tym razem miasto, które majaczy na horyzoncie, leży dużo dalej niż Radom. Celem ich pierwszej prawdziwie europejskiej peregrynacji jest Wiedeń. Na gorzką ironię zakrawa fakt, że miasto, które dwukrotnie odrzuciło talent malarski Adolfa Hitlera jako miejsce zwiedzania wybrał sobie Żyd w hitlerowskim mundurze, podróżujący na koszt niemieckiej armii. Nasi bohaterowie bez większych przeszkód pociągiem dotarli do Wiednia, gdzie otrzymali pokój i wyżywienie w hotelu. Katedrę św. Szczepana w Wiedniu oglądali tylko z zewnątrz. Do środka nie weszli, ponieważ bali się gafy, która mogłaby szybko zakończyć zwiedzanie miasta Mozarta i Beethovena. Choć los często się do nich uśmiechał, podróżujący potrafili w odpowiednim momencie dopomóc mu sprytem i rozumem. Trudno uwierzyć, że podczas II wojny światowej przed statuą Wenus z Milo, tak jak feldmarszałek Gerd von Rundstedt podziwiający wdzięki antycznej bogini w towarzystwie nazistowskiej świty, stanąć mogło dwóch Żydów w hitlerowskich mundurach podróżujących na koszt niemieckiej armii. Józef i Tadeusz stolicę Francji odwiedzili dwukrotnie, drugą podróż kończąc spektakularną ucieczką z aresztu.
Następnego dnia uroki miasta Mozarta i Beethovena stanęły przed nimi otworem. Udali się na wzgórze w Lasku Wiedeńskim, zobaczyli Prater i spokojnie spacerowali wiedeńskimi ulicami.
POD OPIEKĄ DR. ARNDTA
Po powrocie z dawnej stolicy monarchii Habsburgów zatrzymali się w hotelu na Chmielnej, odwiedzając przy okazji warszawskich znajomych: prof. Szymanowskiego, Irkę, Antka. Rozochoceni pierwszym udaną podróżą wymyślili wyjazd do Bułgarii. Zgodnie z wcześniejszym planem wyjechali jeszcze do Krakowa, gdzie mieli okazję przyglądać się łapance, co skomentowali jedynie słowami: „Szkoda, że nie polują na Niemców” (cyt. s. 35 „Wehrmachtgefolge”). Przez Radom wrócili do Warszawy, kupili 50 kg sody oczyszczonej na handel i udali się do Mińska. Tutaj Józefa ponownie dopadła choroba, wysoka temperatura i dreszcze, które złożyły naszego bohatera na 72 dni. Z wiadomych względów nie mógł udać się do szpitala, nie mógł również zgłosić się do pracy. Na szczęście miał obok siebie Tadeusza, który znalazł mu pokój, aby przetrwał trudny czas w ukryciu. Opiekę nad przyjacielem sprawował wieczorami i nocą, gdyż sam musiał wrócić do pracy. W tym celu niedoszły lekarz weterynarii fabrykował recepty na leki oparte na opium i podpisywał je jako niemiecki medyk dr Arndt. Pewnej nocy do kryjówki wkroczył nagle żołnierz z karabinem maszynowym na piersi. Stanowcze „Aufmachen!” rozległo się pod drzwiami mieszkania, które posłusznie otworzyła właścicielka. Żołnierz sprawdził jej dokumenty, oświetlił twarz Józefa… — Co ty tu robisz, człowieku?! — Żołnierzem był Oswald, znajomy Józefa z lotniska. — Nie poznałem cię, to ty Oswald? Trochę za dużo wczoraj wypiłem tu i jakoś trudno mi utrzymać się na nogach… Skąd tu się wziąłeś? — odpowiedział przytomnie chory Józef. — Łazimy po nocach, szukając takich jak ty. Powinienem cię zabrać ze sobą… Muszę już iść, bo czekają na mnie. Odpoczywaj przyjacielu — skwitował żołnierz i opuścił mieszkanie — to cyt. ze strony 272 książki J. Makowskiego „Wehrmachtgefolge”. Los po raz kolejny uśmiechnął się do Józefa Makowskiego.
PARYŻ WART JEST WIZYTY
Pomimo trudnego położenia dwaj przyjaciele nie tracili optymizmu. Pospiesznie zorganizowali kolejne dokumenty podróży (pomagał im Niemiec, właściciel firmy transportowej) i wyruszyli do Warszawy z zamiarem dotarcia do Bułgarii, stamtąd do Turcji i dalej do wolnego świata. Ze względów politycznych upadł jednak pomysł bułgarski, Józef i Tadeusz podjęli więc decyzję, że tym razem pojadą do Paryża i zwiedzą Luwr. Wyjazd zakończył się szczęśliwie. Więcej strachu najedli się podczas drugiej wyprawy do stolicy Francji, kiedy starali się nawiązać kontakt z tamtejszym ruchem oporu oraz poszukiwali pomocy przy wyjeździe do Szwajcarii. Zdradziła ich drobnostka — zwykły błąd przy wypisywaniu dokumentu podróży, który mógł zakończyć się tragicznie. Józef w dokumencie Tadeusza wpisał powrót 16., a w swoim 15. dnia miesiąca, co bez trudu odkrył żandarm sprawdzający papiery. 16. Józef powinien już być w Warszawie, a nie beztrosko przechadzać się po Paryżu. Do czasu wyjaśnienia sprawy obaj zostali zamknięci w prowizorycznym więzieniu, skąd przez dziurę w boazerii uciekli przez kotłownię i wyprostowani, rozmawiając po niemiecku, przeszli obok strażnika. Nie mogli wracać pociągami dalekobieżnymi, zatem do granicy podążali pieszo oraz kolejkami podmiejskimi. Urodzili się pod szczęśliwą gwiazdą. Józef Makowski przeżył wojnę. Rozpoczęte jeszcze w międzywojniu studia weterynaryjne ukończył we Wrocławiu, gdzie pracował później w Zakładzie Mięsnym. Jak określił to dr Jan Bandura, kolega z pracy: „Zajmował się wszystkim tylko nie swoją pracą. Taki już był”. Po kilku latach wyjechał do Belgii i tam pracował w rzeźni drobiu przy badaniu tuszek. Te oraz wiele innych perypetii towarzyszących wojennym wojażom po Europie Józef Makowski opisał w książce „Opowieść bez bohatera” oraz wspomnieniach „Wehrmachtgefolge”, które zostały przetłumaczone na niemiecki. I słusznie zauważono w recenzji zamieszczonej w tygodniku „Der Spiegel”, że „czasami jest w tekście tak wiele humoru, że mimo tragedii, nieunikniony jest szczery śmiech”.
LITERATURA: Włodzimierz A. Gibasiewicz, „Biogramy, które powstały przez przypadek”, [w:] „Po wielu z nich płaczę”, wyd. LSW, Warszawa 2016, s. 254–265. Józef Makowski, „Opowieść bez bohatera”, wyd. Czytelnik, Warszawa 1965. Józef Makowski, „Wehrmachtgefolge”, wyd. Czytelnik, Warszawa 1962.
OSŁAWIONY DOWÓDCA ODDZIAŁU PARTYZANCKIEGO GL/AL ps. „ZEMSTA” TO Z WYKSZTAŁCENIA I ZAWODU… LEKARZ WETERYNARII
W Dawidgródku w 1941 r. hitlerowcy zamordowali Zygmunta i Adelę Skotnickich, rodziców Aleksandra. Aleksander mimo doskonałego wykształcenia i dobrej pracy zostawia w Warszawie żonę Genowefę z córką i udaje się za Bug w okolice Pińska, gdzie wstępuje do partyzantów by pomścić śmierć rodziców. Przyjmuje pseudonim Zemsta.
Wspomnianym Aleksandrem jest docent na Wydziale Weterynaryjnym w Klinice Chirurgicznej Uniwersytetu Warszawskiego, dr n. wet. Aleksander Skotnicki.
Urodził się 3 sierpnia 1902 r. w Warszawie, s. Zygmunta i Adeli Hertz. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1929 r. w Warszawie na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1934 r. obronił dysertację doktorską Metody badania zależności pomiędzy chodami a wzrokiem u koni i otrzymał tytuł doktora nauk weterynaryjnych. Pracował jako asystent w klinice chirurgicznej Wydziału Weterynaryjnego UW.
W 1941 r. po wywiezieniu z Dawidgródka rodziców i ich zamordowania młody naukowiec podejmuje decyzję o wstąpieniu do rosyjskiej partyzantki działającej w okolicach Pińska. Wstąpił do radzieckiego zgrupowania partyzanckiego dowodzonego przez Wasilija Korża ps. „Komarow”.
O partyzantach sowieckich pojawia się wiele niekorzystnych głosów, np. Marek Jan Chodakiewicz: działalność partyzancka wielokrotnie sprowadzała się do bandytyzmu, gwałtów, rabunku i morderstw”. Szeregi partyzantki zasiliły tysiące żołnierzy i oficerów Armii Czerwonej, którzy pozostali poza frontem w wyniku szybkiego ataku Wehrmachtu oraz ukrywający się Żydzi. „Modus operandi” i cechą charakterystyczną partyzantki sowieckiej było to, że napadała, rabowała, gwałciła i zabijała miejscową ludność.
6 stycznia 1944 r. w zasadzce koło miejscowości Kolechowice, cztery kilometry od Ostrowa Lubelskiego, zginął Kirpiczny dowódca oddziału Jan Hołod. Na następcę wyznaczony został porucznik Aleksander Skotnicki. Oddział przyjął imię Jan Hołoda — 1 Batalion GL im. Jana Hołoda. Skotnicki okazał się zdolnym organizatorem-dowódcą i baon powiększył się i rozrósł do pięciu kompanii.
1 kwietnia 1944 por. Aleksander Skotnicki został awansowany do stopnia kapitana. Podczas wizyty w Lasach Parczewskich Naczelnego Dowódcy AL, gen. bryg. Michała Żymierskiego ps. „Rola”, batalion „Zemsty” został przeformowany w brygadę — 2 Brygada AL. Brygada przeprowadziła kilka spektakularnych akcji np. opanowanie w dniu 16 kwietnia 1944 r. miasta Parczew. 7 maja 1944 r. Brygada liczyła 620 partyzantów. Na początku maja Niemcy podjęli antypartyzancką operacją „Maigewitter” (Burza Majowa). Zgrupowanie AL pod komendą ppłka Mieczysława Moczara „Mietka” rozpoczęło rajd na południe Lubelszczyzny do lasów janowskich. 14 maja 1944 r. zostali jednak okrążeni przez przeważające siły wroga. Otoczeni zostali partyzanci Armii Ludowej, Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich i partyzanci sowieccy: 5 Batalion AL. im. J. Hołoda dow. kpt. Aleksander Skotnicki; dowództwo Obwodu II z ppłk. Mieczysławem Moczarem; dow. Okręgu nr 4 kpt. Franciszek Woliński, oddział „Zbyszka” AK; oddział „Niwy” BCh oraz Odział im. Nikity Chruszczowa dow. Wasyl Kolasiczenko. Razem ok. 900 żołnierzy. Walki trwały cały dzień.
Opis przygotowania do „boju pod Rąblowem” i walk tego dnia przytoczę za Mieczysławem Moczarem z Barwy walki (KAW, 1988): „Lasek rąblowski był nieduży i, jak się zorientowaliśmy, dość trudny do obrony. Nie mogliśmy go ani opuścić, ani dać się z niego wyprzeć. Gdyby tak się stało, byłoby to dla nas całkowitą klęską. Postanowiliśmy więc bić się tak, by Niemców do lasu nie wpuścić. Na południe od lasku ciągnęły się krzaki, a za nimi szachownica pól pokrytych kępami młodych brzóz, które pół kilometra dalej powiększały się i tworzyły zwarty lasek. Na wschodzie rozciągało się pole porosłe żytem, owsem i kartoflami. Północna strona była nam najbardziej znana, ponieważ stamtąd przywędrowaliśmy do rąblowskiego lasu. Najbezpieczniejsza była dla nas strona zachodnia, z której dostęp do lasu ze względu na bagnisty teren był niezwykle trudny. Należało przypuszczać, że stamtąd nie zagrażało nam żadne niebezpieczeństwo. Wobec tego tam właśnie zostały skierowane nasze siły odwodowe wraz z rannymi i lekarzami. Przed zajęciem pozycji odbyła się z dowódcami jednostek narada, na której ustalono, że kpt. „Zemsta”, dowódca Brygady Północnej Lubelszczyzny, wraz z por. „Bolkiem” i por. „Anatolem” bronić będą odcinka północnego; kpt. „Franek”, dowódca Okręgu północnego, z kpt. „Maćkiem”, por. „Jankiem” i por. „Kolką” bronić będą odcinka wschodniego, natomiast oddział partyzantów radzieckich osłoni odcinek południowy. /…/. Z północnej strony nadchodzą hitlerowcy. /…/. Nastała chwila zupełnej ciszy i nagle Niemcy poderwali się, tym razem już po to, by dobiec do samego lasu. Było ich około trzystu-czterystu. Biegli ławą, w hełmach, z pistoletami maszynowymi w dłoniach. Już byli zupełnie blisko, gdy padła wreszcie komenda: „Ognia!”. /…/. Dziesiątki żołnierzy niemieckich padło. Okazało się, że bijemy się z osławioną SS-owską dywizją „Wiking”. /…/. Nadszedł wreszcie wieczór. Gdzieś po dziesiątej odbyła się ostateczna narada, na której ustalono, że przebijamy się na południe nie całym oddziałem, lecz członami. Pierwszy z nich stanowić mieli żołnierze najlepiej uzbrojeni, zdolni do przerwania ewentualnego okrążenia. Z okrążenia wyszliśmy bez żadnych strat”.
W walkach zostało zabitych i rannych około 100 żołnierzy niemieckich, a po stronie partyzanckiej poległo 40 i 50 zostało rannych.
Siłą rzeczy, partyzanci wychodząc z okrążenia podzielili się na kilka grup. Interesująca nas grupa pod dowództwem kpt. A. Skotnickiego skierowała się do lasów parczewskich, inne dotarły do lasów janowskich. W czasie marszu, w dniu 18 maja, oddział Zemsty wpadł w zasadzkę w Wólce Zawieprzyckiej i został zaatakowany przez Niemców. W bitwie zginął ceniony dowódca, bohaterski partyzant kpt. dr wet. Aleksander Skotnicki.
W zaprezentowanych opisach Batalionu/Brygady im. J. Hołoda niestety nie znalazłem nigdzie potwierdzenia, czy faktycznie Aleksander Skotnicki „Zemsta”, ten partyzancki dowódca z Lasów Parczewskich, to właśnie dr nauk weterynaryjnych, lekarz weterynarii, docent na Uniwersytecie Warszawskim? Opowiadając o komendancie Aleksandrze Skotnickim nie wspomina się jego profesji.
Potwierdzenie tego faktu znalazłem dopiero w kartotece w Centralnej Bazie Danych Nazwisk Ofiar Shoah Yad Vashem w Jerozolimie w Page of Testimony, gdzie zaznaczono: „leader of partsans in PARCZEW FOREST” i w kolejnej rubryce: „prof. of veterinarian” i „place of death — PARCZEW” i „date of death — may 18. 1944”.
Biografie
lekarzy zwierząt / lekarzy weterynarii poległych / zamordowanych / zaginionych w walce o wolność ojczyzny — w układzie alfabetycznym
1. ALMER MENDEL
Urodził się w 1890 r. W 1920 r. ukończył Akademię Weterynaryjną we Lwowie (doc. S. Jakubowski podaje rok ukończenia Uczelni — 1922) i otrzymał dyplom lekarza weterynaryjnego. W 1931 r. był miejskim lekarzem weterynarii w Bołszowcach, pow. rohatyński w woj. stanisławowskim. W 1939 r. pracował w tej samej miejscowości jako lekarz samorządowy. Zamordowany wraz z rodziną przez gestapo w 1942 r. w Stanisławowie. W Centralnej Bazie Danych Nazwisk Ofiar Shoah podano, że zginął w marcu 1942 r. zamordowany przez gestapo w miejscowości Bełz (pow. sokalski, woj. lwowskie). Na podstawie Listy Żydów zamordowanych w miejscowości Bełz od 14 marca 1942 do 25 marca 1942 r. poz. 222. W tym samym czasie i miejscu zamordowany został także Almer Stach (poz. 223).
2. ANDELMAN ARTUR ARON
Urodził się 12 kwietnia 1900 r. w Warszawie. Świadectwo dojrzałości otrzymał w Gimnazjum w Warszawie 1 czerwca 1922 r. Immatrykulowany na Studium Weterynaryjne UW w październiku 1922 r. Dyplom lekarz weterynaryjnego otrzymał w 1931 r. Pracował jako wolno praktykujący lekarz weterynarii w Warszawie. Spis lekarzy weterynaryjnych RP, s. 4—5.
Po II wojnie nie poddał się obowiązkowej rejestracji — poz.10, s. 158. W Centralnej Bazie Danych Nazwisk Ofiar Shoah znajduje się informacja, że Andelman Aron urodził się kwietniu 1900 r. w Warszawie, s. Kalmona. Był weterynarzem, mieszkał i pracował w Słonimie pow. Nowogródek i dopisek: informacje te oparte są na Liście prześladowanych osób, znajdujących się w kartotece rejestracyjnej żydowskich mieszkańców i uchodźców z Pińska 1939—1941.
3. ARNDT (ARENDT) LUDWIK
Urodził się 14 listopada 1907 r. w Przywieczerzynie, s. Stanisława i Albertyny z Kesslerów.
Świadectwo dojrzałości nr 314 otrzymał w Gimnazjum Męskim im. B. Brauna w Łodzi 1 czerwca 1928 r. Immatrykulowany na Wydział Weterynaryjny UW 19 października 1929 r. Trzeci egzamin dyplomowy złożył 3 listopada 1939 r.. Pracował jako samorządowy lekarz weterynarii. Mieszkał w miejscowości Kowal w pow. włocławskim. Po II wojnie światowej, mimo obowiązku, nie poddał się rejestracji.
4. AUGUSTYN ZBIGNIEW (AUGUSTIN)
Urodził się 19 czerwca 1909 r. Lekarz weterynaryjny, zginął we Lwowie w 1941 r. 22 czerwca 1941 r. niespodziewany atak wojsk niemieckich i zajęcie Lwowa już 30 czerwca nie pozwoliły na ewakuację dóbr materialnych uczelni. Uciekło tylko kierownictwo i politycznie zaangażowany personel ze wschodu. Teren uczelni ucierpiał jednak wskutek bombardowania. Bomby uszkodziły budynek przy ul. Kochanowskiego 63 (Zakład Chorób Wewnętrznych i Mikrobiologii). Były też straty wśród pracowników: zginął dr Zbigniew Augustyn z Zakładu Fizjologii i dr Rudolf Skurski z Zakładu Ortopedii — cyt. pochodzi z art. Lesława Lewandowskiego. Doc. Stefan Jakubowski podał: Augustin Zbigniew, doc. dr. W 1939 r. był pracownikiem naukowym w Katedrze Fizjologii Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Ranny 25 lipca 1941 r. na terenie Akademii w czasie nalotu nieprzyjacielskiego, zmarł na skutek ran. Stanisław T. Sroka zauważył: Augustin Zbigniew starszy asystent Zakładu Fizjologii Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie w latach 1937 — 1941. Śmierć w wyniku działań wojennych — czytamy w Słowniku dr Glińskiego i dalej — fizjolog, ur. 19 VI 1909 r. w Jeziornej, pow. zbaraski, woj. tarnopolskie. Syn Zygmunta, prawnika, zatrudnionego w DOKP we Lwowie, i Stefanii z d. Tyczkowskiej. Uczęszczał do IV Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie, świadectwo dojrzałości otrzymał w 1927. Studiował na Wydz. Lek. UJK we Lwowie, gdzie w 1934 uzyskał dyplom. W 1938 na podstawie pracy „Wstępne procesy glikogenezy w mięśniu i sercu” otrzymał stopień dra medycyny. Pracował w Szpitalu Powszechnym (1 III 1936—31 VIII 1939), następnie objął stanowisko st. as. przy Katedrze Fizjologii Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie (1 IX 1939—27 VI 1941). W 1934 rozpoczął roczną służbę wojskową w SPSanitarnych. Po kilku tygodniach został zwolniony z powodu choroby. W czasie bombardowania Lwowa przez Niemców podczas pełnienia dyżuru w Szpitalu na Łyczakowie został ciężko ranny i zmarł 27 VII 1941 w wieku 32 lat. Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim. Żona Danuta z d. Bańkowska. Bracia: Hugon, inż. leśnik, zm. 1987, i Artur, urzędnik Rady Ministrów i Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego; siostra Stefania, zam. Bachman, prof. Polit. Łódzkiej.
Marian Walczak podał datę bombardowania Lwowa: Augustin Zbigniew dr, adiunkt w Katedrze Fizjologii Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Zginął śmiertelnie ranny odłamkiem bomby podczas bombardowania Lwowa 25 czerwca 1941 r.
5. AUSTER ADOLF
Urodził się 18 stycznia 1893 r. w Stanisławowie. 10 października 1931 r. otrzymał dyplom lekarza weterynaryjnego na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Pracował jako lekarz weterynarii w województwie stanisławowskim, w miejscowości Kosowo. Zamordowany wraz z rodziną przez gestapo w Stanisławowie w czerwcu 1942 r. W Spisie lekarzy podana jest inna data urodzenia — 1898 r. Auster Adolf pracował jako wolno praktykujący lekarz weterynaryjny, mieszkał w Kosowie Huculskim.
6. BABIAK PIOTR
Urodził się w 1891 r. Narodowości ruskiej. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1929 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W 1931 r. pracował jako lekarz sejmikowy w Kamieniu Koszyrskim pow. koszyrski i tam mieszkał. W 1939 r. był lekarzem samorządowym.
W Księdze Pamięci — Obozu Koncentracyjnego Auschwitz figuruje jako więzień — nr obozowy 102678. Dostarczony do obozu 16 lutego 1943 r. wg Krakowskiej Księgi Pamięci. Odnotowany w obozowej księdze Chirurgia. Nie podano, że przeżył. Po wojnie nie poddał się rejestracji.
7. BAKUN STANISŁAW
Urodził się 22 marca 1875 r. w Jezioryszczach, pow. Oszmiana, s. Tadeusza. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w Dorpacie w 1901 r. Pracował w Gostyninie jako sejmikowy lekarz weterynaryjny. Członek korporacji zawodowej Lutyko-Venedyi we Lwowie. Major w Wojsku Polskim. W 1939 r. był emerytowanym lekarzem weterynarii i mieszkał w Wilnie. Deportowany z Litwy w czerwcu 1941 r. W Armii Andersa. Zmarł podczas służby 9 marca 1942 r. St. Kermine w Uzbekistanie. Pochowany na cmentarzu wojskowym III rząd, nr grobu 14.
Po zakończeniu I wojny światowej — czytam w Wikipedii — i odzyskaniu przez Polskę niepodległości był sekretarzem Zjazdu Lekarzy Weterynaryjnych w Wilnie w dniach 24—25 listopada 1918. Efektem Zjazdu było utworzenie Wileńskiego Towarzystwa Lekarzy Weterynaryjnych oraz Studium Weterynaryjnego na Wydziale Lekarskim Uniwersytet Wileńskiego. Podpisał wówczas odezwę do społeczeństwa i został członkiem sekcji weterynaryjnej przy komisji organizacyjno-rewindykacyjnej uniwersytetu.
Wstąpił w szeregi Wojska Polskiego. Awansował na stopień majora W.P. Według stanu z marca 1921 pełnił funkcję szefa weterynarii w Wojsku Litwy Środkowej gen. Lucjana Żeligowskiego. Później został zweryfikowany w stopniu majora lekarza rezerwy weterynarii ze starszeństwem z 1 czerwca 1919. W 1923, 1924 był oficerem rezerwowym w Kadrze Okręgowego Szpitala Koni Nr III w Grodnie. W 1934 pozostawał w korpusie oficerów rezerwy weterynaryjnych i pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Sanok. W 1934 jako major rezerwy był na liście oficerów pospolitego ruszenia i był w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Płock. Po przejściu w stan spoczynku zamieszkiwał w Wilnie. Do 1939 prowadził w Wilnie lecznicę dla zwierząt przy ulicy Ostrobramskiej 16.
Uczestniczył w wojnie obronnej 1939 r. Internowany na Litwie. Deportacja do ZSRR. Po zawarciu Układu Sikorski-Majski w szeregach Polskich Sił Zbrojnych gen. Władysława Andersa. W 1942 r. podczas formowania 7 Dywizji Piechoty w Kermine (Nawoi) zmarł w trakcie służby 9 marca 1942 r. i został tam pochowany.
8. BALICKI ARTUR
Urodził się 22 stycznia 1900 r. (inną datę urodzenia podaje doc. S. Jakubowski — 14 lutego 1900 r. w Winistyńcach, pow. Zaleszczyki, woj. tarnopolskie). Syn Jana i Heleny z d. Eckert. Żonaty z Heleną z d. Głowacka. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie 17 grudnia 1926 r. Pracował w Łasku jako powiatowy lekarz weterynarii. Mieszkał także w Łasku przy ul. Warszawskiej 27. Czynnie uczestniczył w działalności konspiracyjnej w tej miejscowości. Używał pseudonimów — „Oskar” i „Tur”. W „Gazecie Łaskiej” w dziale „Noty biograficzne”, autor podpisany RW, tak pisze o Arturze Balickim: Po raz pierwszy aresztowany prewencyjnie 10 listopada 1939 r. Więziony początkowo w Pabianicach, następnie w Radogoszczy w obozie przy ul. Liściastej. Zwolniony 24–28 listopada 1939 r. Po powrocie z obozu zamieszkał przy ul. Piłsudskiego (w domu Wojtackich). Szwagier Bogdana Górskiego i Zenona Ziemkiewicza. Jeden z organizatorów łaskiej konspiracji w ramach ZWZ — AK. Praca zawodowa dawała mu możliwość poruszania się po terenie powiatu łaskiego, co wykorzystuje w swojej działalności antyhitlerowskiej, będąc inspektorem Rejonu Łask. W jego mieszkaniu ukryty był punkt kontaktowy oraz tajna drukarnia. Powtórnie aresztowany wraz z żoną 2 marca 1942 r. Początkowo więziony na ul. Sterlinga w Łodzi, później wywieziony zostaje do Oświęcimia, gdzie zamęczony zmarł 15 września 1942 r. Śmierć została odnotowana w bazie danych Aktów zgonów KL Auschwitz. Symboliczna mogiła znajduje się w rodzinnym grobie na cmentarzu w Łasku.
W publikacji Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Łodzi pt. „Egzekucja 100 Polaków 20 III 1942 r. w Zgierzu”, wyd. Łódź 1982 w wykazie osób straconych znajduje się nazwisko Artura Balickiego, członka ZWZ Obwodu Łask. Natomiast na liście opublikowanej z okazji 60. rocznicy tej zbrodni, przygotowanej na podstawie niemieckiego wykazu, nazwiska lekarza weterynarii A. Balickiego już nie umieszczono.
Lekarz weterynarii Artur Balicki zginął w 1942 r. w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Doc. S. Jakubowski pisze: Po 7 miesiącach tortur, skatowany i ciężko chory wywieziony do Oświęcimia, gdzie zmarł na tyfus plamisty 10 października 1942 r.
Z informacji uzyskanych z Archiwum Internationaler Suchdienst (ITS) w Bad Arolsen (Niemcy) dowiaduję się, że Artur Balicki ur. 14 lutego 1900 r. w Winiatynce, pow. Zaleszczyki. Zamieszkały w Łasku przy ul. P. Kauer 20 w Kraju Warty. Żonaty z Heleną z d. Głowacka. Od 18 września 1942 r. przebywał w obozie w Auschwitz, oznaczony numerem 64345 i zmarł 10 października 1942 r. o godz. 9.05 z powodu ostrego nieżytu żołądka i jelit.
9. BAŃKOWSKI JAN
Urodził się 27 stycznia 1889 r. w Wilnie, s. Feliksa i Marii z d. Zylewicz. W okresie I wojny światowej w armii rosyjskiej (1915–1918). Od 1918 r. w Wojsku Polskim w Szpitalu Koni nr 2. Następnie w I Dywizji Litewsko-Białoruskiej, Dowództwo Okręgu Generalnego Lublin, 30 Pułk Artylerii Polowej, 9 Pułk Artylerii Polowej, 9 Pułk Artylerii Ciężkiej. Ukończył kurs w Centrum Szkolenia Kawalerii w 1924 r. W 1929 r. odebrał dyplom lekarza weterynaryjnego na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego. W Spisie lekarzy podano, że dyplom otrzymał w 1915 r. w Warszawie. Podejmuje pracę miejskiego lekarza w Parczewie, woj. lubuskie, a do 1939 r. jest powiatowym lekarzem weterynarii w Sieradzu. W 1939 r. otrzymuje wezwanie mobilizacyjne do Ośrodka Zapasowego Art. Ciężkiej nr 2. Uczestniczy w wojnie obronnej 1939 r. Aresztowany i osadzony w Starobielsku. Zamordowany w kwietniu 1940 r. w Charkowie.
10. BARBER OTTON
Urodził się w 1895 r. w Orłowej (Śląsk Cieszyński). W 1920 r. uzyskał dyplom lekarza weterynaryjnego w Wiedniu. Żonaty — Stella ur. 1899 r. w Drogomyślu. Dzieci — dwóch synów: Lucjan ur. 3 marca 1929 r. w Strumieniu i Stefan ur. 31 stycznia 1933 r. w Skoczowej. W latach 1922 — 1939 pracował jako miejski lekarz weterynarii w Skoczowie — dyrektor rzeźni miejskiej. Żona dr. Barbera zginęła w czasie wojny wraz z synami. O. Barber działał w „Ruchu Oporu” we Francji. Po wojnie nie poddał się rejestracji w Polsce.
Podczas sprawdzania powyższych informacji w kartotekach Yad Vashem na stronie https://yvng.yadvashem.org /index.html/lastName=Barber odnalazłem dodatkowe informacje uzupełniające powyższy biogram. Otto Barber, l. 44, w czasie II wojny uchodźca w Rumunii — informacja na podstawie Listy uchodźców znajdujących się w kartotece żydowskich uchodźców z Polski, którzy znaleźli schronienie w różnych krajach, 1939—1941. Stella Barber, l. 40, żona Otto, przed wojną mieszkała w Skoczowie, podczas wojny w Rumunii. Ich dzieci: Lucjan, l. 15 i Stefan, l. 6 — także w Rumunii. Możliwe, że kolejnym krokiem rodziny Barberów było przedostanie się do Francji, gdzie Otto Barber mógł uczestniczyć w ruchu oporu Francji.
11. BARDACH LEON
Urodził się w 1891 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie w 1922 r. Tuż po studiach jako pułkowy lekarz weterynarii trafił do 10 Pułku Ułanów Litewskich. W 1924 r. przeniesiony do 8 Dywizjonu Artylerii Konnej. I w kolejnym roku w 4 Pułku Ułanów. W 1931 r. był oficerem zawodowym w stopniu kapitana. W 1939 r. jako państwowy lekarz weterynarii. Mieszkał w Wilnie. Po II wojnie światowej nie poddał się rejestracji — poz. 26 na Liście lekarzy weterynarii, którzy nie poddali się rejestracji. W Spisach lekarzy weterynaryjnych figuruje jako narodowości polskiej i wyznania rzymsko-katolickiego. W kartotekach Yad Vashem w Jerozolmie znajduje się zapis: Bardach Leon ur. 18 lipca 1887 r. Podczas II w.ś. we Lwowie — więzień getta Lwów.
Prawdopodobnie tam został zamordowany.
12. BARDACH ZACHARIASZ
Urodził się w 1863 r. w Leżajsku. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1886 r. we Lwowie w Szkole Weterynarii. W 1931 r. był miejskim lekarzem weterynarii w Leżajsku. W 1939 r. przebywał jako emeryt także w Leżajsku. Wyznania mojżeszowego i narodowości żydowskiej.
Po drugiej wojnie światowej nie poddał się rejestracji — poz. 27 na Liście lekarzy weterynarii, którzy nie poddali się rejestracji.
13. BARTNIK EDMUND WŁADYSŁAW ANTONI
Urodził się 15 września 1897 r. w Sosnowcu. Do szkoły średniej Gimnazjum Prywatnego chodził w Piotrkowie. Był żołnierzem I Brygady Legionów Polskich. Uczestniczył w III powstaniu śląskim. W bitwie o Górę św. Anny został ciężko ranny. Dyplom lekarza weterynarii otrzymał na Wydziale Weterynaryjnym UW w 1930. Pracował w rzeźniach śląskich. W 1935 r. podjął się nadzorowi budowy rzeźni miejskiej w Gdyni. Został jej pierwszym dyrektorem. Zamordowany przez Niemców w Piaśnicy w listopadzie 1939 r. Szerszy opis przedstawiam w I tomie publikacji w rozdziale związanym z powstaniami śląskimi s. 121—127.
14. BARTOSZEWSKI WACŁAW WŁADYSŁAW
Urodził się w 1883 r. w Surhowie, s. Stanisława i Marii Teodory Pałczyńskiej. Studia weterynaryjne rozpoczynał w Warszawie w Instytucie Weterynarii. Relegowany ze studiów pracował jako nauczyciel w Żółkiewce. Weterynarię ukończył w 1909 r. w Dorpacie. Bezpośrednio po studiach podjął pracę w „rzeźni angielskiej” w Motyczu k. Lublina. Natomiast J. Tropło w Słowniku stwierdził, że: „Po studiach delegowany przez rosyjskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych do Siemireczja w Azji Środkowej w celu walki z epizootiami”. Podczas I wojny światowej był żołnierzem w armii carskiej. Następnie pracował jako wolno praktykujący lekarz weterynarii w Zamościu w 1931 r. Później w pow. biłgorajskim jako sejmikowy lekarz w Józefowie. 2 marca 1943 r. rozstrzelany z rodziną w Józefowie.
Doc. S. Jakubowski dokładnie opisuje losy dr. Bartoszewskiego: Syn Bartoszewskiego, Konrad, komendant rejonu AK, ps. „Wir”, aresztowany przez gestapo, ale odbity z więzienia przez swój oddział. Za to aresztowano ojca, matkę i siostrę. Wszystkich troje rozstrzelano publicznie 2 marca 1943 r. na rynku w Józefowie na oczach miejscowej ludności. Na stronie internetowej miasta Józefów można przeczytać kilka zdań dotyczących syna dr. Wacława Bartoszewskiego: 18 czerwca 1944 r. hitlerowcy w liczbie 30 tysięcy żołnierzy rozpoczęli 10-dniową operację wojskową mającą na celu zlikwidowanie oddziałów partyzanckich działających w okolicach Józefowa. Operacja pochłonęła życie setek partyzantów, tylko nielicznym udało się wydrzeć z okrążenia. Do tych nielicznych należał por. Konrad Bartoszewski pseudonim „Wir”, Józefianin, jeden z najwybitniejszych partyzanckich dowódców działających na Zamojszczyźnie. Jego imię nosi Szkoła Podstawowa w Górecku Starym.
Na podstawie „Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1938—1945. Województwo lubelskie”, wyd. Warszawa 1985: „Bartoszewski Wacław ofiara egzekucji 26. 02. 1943 r. Okoliczności śmierci — Ukraińcy w służbie hitlerowskiej rozstrzelali 3 osoby. Był to odwet za akcję partyzantów i uwolnienie miejscowego komendanta AK ps. „Wir”. Miejsce śmierci — Józefów”. Zginęli także: żona Wacława, Janina Bartoszewska l. 60 oraz ich córka Wiesława l. 30.
Konrad Bartoszewski zmarł w 1987 r.
15. BAUMBAUER (BAMBAUER) LUDWIK
(pisownia nazwiska w „Spisie lekarzy” z 1931 r. i ze „Spisu” w 1949/50, natomiast w „Spisie lekarzy…” z 1939 r. widnieje Bambauer).
Urodził się w 1873 r. Dyplom lekarz wet. uzyskał w 1897 r. na Uniwersytecie w Monachium i Hanowerze, pracował jako wolno-praktykujący lekarz w Śmiglu (Wielkopolska). W powojennym obowiązkowym „Zestawieniu lekarzy weterynarii z 1949/1950” odnotowano, że nie poddał się rejestracji.
16. BAUMUNK JULIAN JULIUSZ
Urodził się 28 lutego 1915 r. w Pölten (Austria), s. Jana. Mieszkał w Zatuczu.
Świadectwo dojrzałości nr 95 otrzymał 18 czerwca 1934 r. w Państwowym Gimnazjum w Śniatynie. Immatrykulowany na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie 11 grudnia 1935 r. Uchwałą Rady Profesorów powtarzał I rok studiów (12 listopada 1936 r.). W teczce studenta Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie znajdującej się w Katedrze Anatomii Zwierząt Wydziału Weterynaryjnego UP we Wrocławiu znalazłem zapis: 23 kwietnia 1942 r. niedostateczna ocena z weterynarii sądowej.
Członek Korporacji Akademickiej Lutyko-Venedya we Lwowie. Podchorąży zmobilizowany do pułku jazdy. Zginął na polu chwały we wrześniu 1939 r. — czytamy w zestawieniu „Lista członków Polskiej Korporacji Akademickiej Lutyko-Venedya” (Lwów), opracowanej przez Zb. Popławskiego (maszynopis).
W kartotece znajdującej się archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku widnieje zapis: Baumunk Juliusz lekarz wet. s. Jana, aresztowany 11 listopada 1942 r. i wywieziony do Stanisławowa, uwięziony w obozie koncentracyjnym na Majdanku.
17. BĄK ALOJZY TADEUSZ
Urodził się 22 grudnia 1897 r. w Kobylej Górze, pow. ostrzeszowski, s. Augustyna i Marii z d. Czekała. Absolwent gimnazjum w Kępnie. Mając dziewiętnaście lat został powołany do armii niemieckiej, w szeregach której walczył podczas I wojny światowej do 1918 r. Po zakończonej wojnie wrócił w rodzinne strony i nawiązał kontakt z miejscowymi działaczami z kręgu „Sokoła”. Włączył się aktywnie w Powstanie Wielkopolskie. W styczniu 1919 r. wstąpił do 8 Pułku Strzelców Wielkopolskich (późniejszy 62 pp). Mianowany podporucznikiem, objął dowództwo kompanii. Brał udział w walkach pułku na Froncie Południowym powstania wielkopolskiego, był dwukrotnie ranny. Po powstaniu został przeniesiony do 16 DP i uczestniczył w formowaniu 64 pp w Grudziądzu. Skierowany na front bolszewicki, walczył nad Berezyną, Dnieprem, Bugiem i w czasie ofensywy 1920 r.
Możemy skorzystać ze szczegółowego opisu Marka Rezlera walk prowadzonych w rejonie powiatu ostrzeszowskiego: Front południowy w styczniu 1919 roku nie był szczególnie zagrożony. Choć w bezpośrednim sąsiedztwie, w Kępnie, Sycowie, Miliczu i Międzyborzu, stacjonowały silne oddziały niemieckie, którym strona polska niewiele sił mogła przeciwstawić, walki na tym obszarze miały charakter lokalny. Przeciwko powstańcom rzadko występowały oddziały regularne, polskiej stronie sprzyjało także niezbyt wysokie w tym czasie morale przeciwnika. Przeważały tu starcia o charakterze prestiżowym. Walko o Ligotę były jednym z epizodów bojowych frontu południowego w okresie od 10 do 14 stycznia 1919 roku. Bilans tych walk był następujący:
10 stycznia: powstańcy opanowali Sarnowę,
11 stycznia: utrata Sarnowy w wyniku niespodziewanego ataku Niemców,
11 stycznia: zdobycie przez Niemców Słupi,
12 stycznia: utrata Ligoty,
13 stycznia: odzyskanie Ligoty,
15 stycznia: potyczka pod Kobyla Górą i Ligotą,
16 stycznia: walki o Granowiec.
Przykładem walk tego okresu może być przebieg starcia w okolicy Kobyla Góry 15 stycznia 1919 roku. Dowódcą akcji był Zygmunt Wieliczka, szef sztabu Okręgu Wojskowego VII. Do zdobycia Kobylej Góry przeznaczono:
a. Pierwsza grupa: 4. Kompania batalionu pogranicznego (80 ludzi, 1 ciężki karabin maszynowy, dowódca podporucznik Mieczysław Szreybrowski).
Zadanie: wykonać marsz przez Rogaszyce, Kochłowy i Parzynów, zająć pozycje naprzeciw wzgórza 284 (dziś 253,6);
b. Druga grupa: dowódca podporucznik Feliks Pamin, w składzie: kompania skalmierzycka (50 ludzi), kompania pleszewska (30 ludzi), — 2 lekkie karabiny maszynowe.
Zadanie: wykonać marsz przez Rojów, Myślniew w kierunku Ligoty.
Zamierzano o godzinie 7.00 rano 15 stycznia okrążyć Niemców zajmujących Ligotę, Trzykamienie oraz wzgórze 284 i zdobyć te punkty.
W dniu 14 stycznia obydwie grupy o godz. 19.00 opuściły Ostrzeszów. W pół godziny później bez oporu ze strony Niemców zajęto położone w odległości 4 kilometrów Rogaszyce; tak przynajmniej podał Z. Wieliczka w swoim raporcie z 18 stycznia — w realiach wojennych nie jest to jednak pewne. Podobnie bez przeszkód zajęto Myślniew, spotykając jedynie konne patrole niemieckie. O godz. 23.00 w Myślniewie do grupy Pamina dołączył oddział z Mikstatu, złożony z 50 żołnierzy, z jednym lekkim karabinem maszynowym.
W nocy z 14 na 15 stycznia bez oporu zajęto Kochłowy, Parzynów i Jawor, obydwie grupy nawiązały kontakt ze sobą. Przed 5.00 rano oddział z Mikstatu odszedł do Kobylej Góry. Punktualnie o godzinie 7.00 (zgodnie z planem) wykonano udany atak na Ligotę i wzgórze 284. Według wspomnianego raportu Z. Wieliczki straty strony niemieckiej wyniosły 61 zabitych i 46 jeńców, powstańcy stracili 3 poległych i 9 rannych. Przed godzina 10.00 obydwie grupy z Kobylej Góry wyruszyły z powrotem do Ostrzeszowa.
W marcu 1919 roku Komisariat Naczelnej Rady Ludowej tworzy z powstańców pochodzących z Pleszewa, Środy Wielkopolskiej oraz Batalionu Zapasowego 12. Pułku Strzelców regularne wojsko — 8 Pułk Strzelców Wielkopolskich w ramach Wojska Wielkopolskiego (Armii Wielkopolskiej, Wojska Polskie b. Zaboru Pruskiego). Jednym z oficerów tego pułku zostaje podporucznik Alojzy T. Bąk. 8 Pułk Strzelców Wielkopolskich uczestniczy w wojnie z bolszewikami w 1920 r. Wsławił się w bitwie o Berdyczów. Podporucznik A. Bąk za wielką odwagę w bitwach 1920 r. otrzymał Krzyż Srebrny Virtuti Militari.
W publikacji dotyczącej kawalerów orderu Virtuti Militari czytamy: 27 czerwca 1920 r., podczas odwrotu znad Dniepru, oddziały bolszewickie niespodziewanie zaatakowały odpoczywający 64 pp. Po krwawej walce nieprzyjaciel uzyskał przewagę i zagroził sztabowi pułku. Wówczas ppor. Bąk, zebrawszy taborytów i pluton ckm, rzucił się na kolumny nieprzyjaciela. Po dwugodzinnej krwawej walce pułk opanował sytuację i wyrzucił nieprzyjaciela na stare pozycje. Por. Bąk, będąc adiutantem pułku, dowodził z konia, galopując ze skrzydła na skrzydło. Był tam, gdzie było największe zagrożenie. Nieprzyjaciel jeszcze raz próbował zaatakować, ale kontratakiem zorganizowanym przez por. Bąka został odrzucony. Zginął dowódca atakującego pułku i baonu i ok. 200 bolszewików.
3 sierpnia 1920 r., gdy nieprzyjaciel zaatakował sztab pułku, por. Bąk zatrzymał uciekających z pola walki żołnierzy, zorganizował kontratak i przerwał pierścień okrążenia.
Za czyny te odznaczony został Orderem Virtuti Militari 5 kl. nr 1914.
W 1919 r. otrzymał awans na stopień podporucznika. Urlopowany z wojska podejmuje naukę na studiach wyższych. Udaje się do Lwowa i zapisuje do Akademii Medycyny Weterynaryjnej. Działa w korporacji studenckiej. Jest członkiem rzeczywistym Korporacji Akademickiej K! Lechicja, Venedyi a następnie Lutyko-Venedyi we Lwowie. Wiceprezes Bratniej Pomocy Studentów w 1922 r. Student i absolwent AMW w 1929 r.
Studia weterynaryjne kończy w 1927 r. A według informacji zawartej w „Liście lekarzy weterynarii…” Wł. Lutyńskiego: w 1929 r. dyplom lekarza weterynaryjnego na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie.
Od 1927 r. na stanowisku lekarza weterynarii w Wojskowej Pracowni Rozpoznawczej w Warszawie. Natomiast od 1939 r. pracuje jako kierownik Centrum Wyszkolenia i Badań Weterynaryjnych. Oprócz Krzyża Srebrnego Virtuti Militari odznaczony także Krzyżem Niepodległości i dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych.
We Lwowie obronił pracę doktorską z zakresu nauk weterynaryjnych: „Przyczynek do badań nad wpływem temperatury na zjawisko aglutynacji pałeczek grupy paratyfusowej”.
Podczas przeglądania archiwalnych publikacji zdobytych w trakcie likwidowania biblioteki powiatowego inspektoratu weterynarii i wydobycia ich z transportu na makulaturę odnalazłem doskonale oprawiony rocznik Przeglądu Weterynaryjnego z 1928 r. i tam w numerze 4 s. 153—161 interesująca praca Alojzego Bąka podpisana „absolwent Akademii Med. Wet.”: Przyczynek do morfologii i biologii pałeczki różycy. Praca wykonana w Zakładzie Higieny Mięsa A.M. W. we Lwowie pod kierownictwem prof. A. Trawińskiego. Autor w zakończeniu pracy zauważa: „Wyniki moich doświadczeń nie pokrywają się w całości z wynikami odnośnych doświadczeń Sabelli, który w sposób wyżej wskazany miał uzyskać kilkumiesięcznymi pniami, których wieku dokładnie nie podaje, prawie zupełną odporność myszek białych przeciw zakażeniu pałeczkami różycy”.
Uczestniczył w kampanii wrześniowej w stopniu majora rez. Dostaje się do niewoli sowieckiej. Osadzony w obozie jenieckim w Starobielsku i zamordowany w 1940 r. w Charkowie. W związku z powyższym nie można zgodzić się z informacją podaną przez Z. Popławskiego w „Liście członków Polskiej Korporacji Akademickiej Lutyko-Venedya (Lwów), że zginął na polu chwały we wrześniu 1939 r.
Interesującą informację otrzymałem od wybitnego historyka z Krakowa, Stanisława M. Jankowskiego: „Przy okazji poszukiwań znalazłem kopię dokumentu dotyczącą mjr. A. Bąka, który potwierdza próbę zwerbowania go do współpracy przez 5. Wydział (wywiad) GUBG NKWD, jako Bonka Alojzi. Znajdował się na liście przewidzianych do zwerbowania obok Z. Berlinga, Rosen-Zawadzkiego, L. Domonia, ale widocznie werbowanie czekistom nie wyszło, więc wpisali mjr A. Bąka na listę śmierci ze Starobielska do Charkowa” (patrz Tucholski s. 917). Doktor wet. mjr Alojzy Bąk z Kobylej Góry po odmowie współpracy z wywiadem sowieckim i dotrzymując wierności przysiędze oraz broniąc honoru polskiego oficera został skazany na śmierć. Zamordowany w Charkowie w 1940 r.
Tak to wydarzenie przedstawia Maria Gałek w pracy „Starobielsk”: 5. Wydział Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego NKWD ZSRS, zajmujący się wywiadem, zainteresowany był m.in. osobami, które posiadały ważne informacje, miały szerokie kontakty międzynarodowe lub wyraziły chęć walki wspólnie z Armią Czerwoną w przypadku napaści Niemiec na Związek Sowiecki. Nazwiska tych osób umieszczono w tzw. ewidencji kontrolnej, ich akt nie przekazywano „trojce”, a rodziny, o czym była mowa wyżej, nie zostały deportowane. Oni sami zostali przeniesieni do obozu juchnowskiego. Na liście jeńców z obozu starobielskiego, którymi interesował się 5. Wydział, znalazły się 22 osoby. Nie oznaczało to automatycznego ocalenia. Znane są przypadki wycofania akt 16 osób z ewidencji kontrolnej i przekazania do rozpatrzenia „trojce”, co oznaczało wyrok śmierci. Na podstawie pisma Arkadija Giercowskiego do Iwana Chochłowa z 15 kwietnia 1940 r. z ewidencji kontrolnej wycofano akta czterech jeńców Starobielska: mjr. dr. weterynarii Alojzego Bąka, mjr. uzbr. Romana Kornella, mjr. piech. st. sp. Tomasza Marca i mjr. sł. zdr. dr. nauk med. Mieczysława Ossowskiego. Na mocy kolejnego pisma Giercowskiego do Chochłowa, wycofano również akta ppłk. kaw. rez. Witolda Walickiego. Wszyscy figurowali na liście 5. Wydziału GUGB z 29 marca 1940 r. Prawdopodobnie „centralna trojka” wpisała ich nazwiska na listy śmierci. Wszyscy zostali zamordowani w Charkowie.
W 1949 r. ojciec Alojzego, Augustyn Bąk, zwrócił się do Sądu Okręgowego w Kępnie o uznanie syna za zmarłego. W uzasadnienie wyroku z dnia 4 stycznia 1950 r. Sądu w Kępnie czytamy: „Alojzy Bąk, lekarz weterynarii w stopniu majora wojska polskiego dostał się do niewoli rosyjskiej w r. 1939. W listopadzie 1939 r. przebywał w obozie jenieckim w Starobielsku, gdzie widzieli go św. św. Michalski i Teinert. Od tej daty zaginął bez wieści. Wobec tego, że od r. 1941 obszar obozu w Starobielsku znalazł się na terenie działań wojennych, istnieje prawdopodobieństwo, że zniknięcie Alojzego Bąka pozostaje w związku z tymi działaniami wojennymi. Wobec powyższego … zaginionego uznaje się za zmarłego /…/”.
Obecnie szczątki A. Bąka spoczywają w Piatichatkach na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie.
18. BERNACKI FELICJAN
Urodził się 17 maja 1906 r. w Gosieradzu, s. Edmunda. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1931 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Pracował jako lekarz weterynarii w Skarszewach. W 1931 r. był kierownikiem rzeźni w Skarszewach, pow. Kościerzyna, woj. pomorskie. Ukończył kurs podchorążych rezerwy w 1932–1933 w grupie 55 lekarzy weterynarii.
W sierpniu 1933 r. ożenił się z Irena Byczkowską, córką Alojzego w Pelplinie, a sakramentu małżeńskiego udzielał im brat Felicjana — Lucjan Bernacki, który w latach 1946–1972 był biskupem pomocniczym w Gnieźnie.
Członek rzeczywisty Korporacji Akademickiej Lutyko-Vedyi we Lwowie. W sierpniu 1939 r. Felicjan Bernacki został zmobilizowany do Wojska Polskiego w stopniu porucznika. Dostał się do niewoli niemieckiej. Skąd wrócił do Pelpina, gdyż jego mieszkanie w Skarszewach było zajęte przez rodzinę niemiecką. Z żoną i trojgiem dzieci (Jurand, Felicjan i Danuta) zamieszkał w Pelpinie przy ul. Starogardzkiej. 31 października 1939 r. wezwany przez władze niemieckie do magistratu w Skarszewach został uwięziony. 4 listopada 1939 r. wraz z dwoma księżmi wywołany z celi i wywieziony w kierunku Starogardu. Od tej daty wszelki ślad po nim zaginął. Prawdopodobnie podzielił los innych Polaków z Pomorza, którzy w tym czasie byli masowo rozstrzeliwani w pobliskich lasach. „Wywieziony do pobliskiego lasu szpęgawskiego i tam zamordowany” — informacja z „Drugiego słownika lekarzy weterynarii” pod red. Jana Tropiło. Irena Bernacka, żona dr. F. Bernackiego, zmarła w 1944 roku na tyfus podczas przymusowych robót pod Starogardem.
19. BEUTHER ALFRED ALBERT
Urodził się 9 września 1889 r. w Środzie. Dyplom lekarza weterynarii otrzymał w 1913 r. w Hanowerze, pracował jako wolno-praktykujący lekarz wet. w Środzie Wielkopolskiej. W powojennym obowiązkowym „Spisie lekarzy weterynarii z 1949/1950” — nie poddał się rejestracji.
20. BIALER RIWKA (REBEKA)
Urodziła się 14 stycznia 1904 r. w Warszawie, c. Aharona i Bronisławy Braindel. Świadectwo dojrzałości nr 61 otrzymała 26 maja 1922 r. w ośmioklasowym Gimnazjum Żeńskim Zofii Kaleckiej w Warszawie. 25 listopada 1922 r. immatrykulowana na Wydział Filozoficzny UW, po roku przeniosła się na Wydzaił Weterynaryjny UW (5 października 1923 r.). Dyplom lekarza weterynarii nr 151 uzyskała 4 maja 1931 r. na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego. W październiku 1931 r. podjęła pracę w Zakładzie Bakteriologii Wydz. Wet. UW pod kierunkiem prof. Zygmunta Szymanowskiego. W 1938 r. obroniła pracę doktorską pt. „Próby ustalenia czystej fazy szczepu dwufazowego chwiejnego oraz badanie wrażliwości ustalonych czystych faz na działanie środków dezynfekcyjnych”. Promotorem pracy doktorskiej był prof. Zygmunt Szymanowski. Obrona odbyła się 14 listopada 1938 r. Mieszkała w Warszawie przy pl. Grzybowskim 7 m. 2. W 1939 r. pracowała jako wolno praktykujący lekarz weterynarii. Była panną. W trakcie wojny przeniosła się do Krakowa. Trafiła do getta w Krakowie i tam została zamordo wana.
W Centralnej Bazie Nazwisk Ofiar Shoah, Yad Vashem w Jerozolimie znajduje się zapis, że była lekarzem.
21. BIAŁOSKÓRSKI JAN ANTONI
Urodził się w 1905 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1931 r. w Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Pracował jako samorządowy lekarz weterynarii. Mieszkał w 1939 r. w miejscowości Łokacze w pow. horochowskim.
W sporządzonym po II wojnie światowej wykazie lekarzy weterynarii, którzy mieli obowiązek poddania się rejestracji jest wymieniony w poz. 46, jako ten, który tej rejestracji nie dopełnił. Wskazuje to, że albo nie wrócił do Polski albo zginął.
Właśnie na Ukraińskiej Liście Katyńskiej figuruje nazwisko Jana Białoskórskiego. Brakuje jednak bliższych danych, by z całą odpowiedzialnością powiązać te dwie postaci.
W Archiwum Państwowym znajduje się teczka z wyrokiem Sądu Grodzkiego w Warszawie i wyrokiem uznającym w 1949 r. za zmarłego Jana Białoskórskiego, a zaginionego w latach 1939—1945.
22. BIEŃKO KAZIMIERZ IGNACY
Urodził się 17 sierpnia 1907 r. w Kuninie w Ostrołęckiem, s. Władysława i Aurelii z Machnowskich. Maturę zdał 14 czerwca 1927 r. w Państwowym Gimnazjum im. Króla St. Leszczyńskiego w Ostrołęce. Immatrykulowany na Wydział Weterynaryjny UW 5. października 1927 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego nr 240 uzyskał 1. października 1932 r. na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego.
Samorządowy lekarz w Sejnach, pow. Suwałki. W 1933 r. w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Ćwiczenia rez. odbył w 5 i 10 Pułku Ułanów. Podporucznik rezerwy mianowany 1. stycznia 1935 r. W 1939 r. w 5 Pułku Ułanów. Aresztowany i osadzony w Kozielsku. Zamordowany przez NKWD w kwietniu 1940 r. w Katyniu.
23. BIKELS JAKUB
Urodził się 1 sierpnia 1920 r. we Lwowie, s. Efraima i Fani. Kawaler. Doc. Stefan Jakubowski w biogramie pisze: W okresie okupacji aresztowany i uwięziony w obozie koncentracyjnym w Stutthofie. W roku 1945 zamordowany pod Knyszynem, woj. białostockie. W „Spisie lekarzy weterynaryjnych w Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 1939, s. 10–11, figuruje Bickels Józef (ur. 1910, w 1934 r. ukończył Akademię Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie, samorządowy lekarz weterynarii, zam. w Sopoćkinie, pow. augustowski).
Na łamach „Medycyny Weterynaryjnej” 4 (2), 1946, s. 183 zamieszczono artykuł lek. wet. Stanisława Orechwo „Z żałobnej karty”, w którym w wybranym fragmencie, czytamy: „Służba weterynaryjna na terenie województwa białostockiego w okresie powojennym poniosła znaczne straty w stanie lekarzy weterynaryjnych. Ze stu dwudziestu naszych Kolegów pozostało trzydziestu trzech. Wielu lekarzy weterynaryjnych wyjechało na tereny zachodzie Polski, część znajduje się poza granicami kraju, o losie niektórych zupełnie brak wiadomości. Może nadaremnie stęsknione rodziny oczekują na ich powrót. /…/. W odrodzonej Polsce latem 1945 roku zaginął bez wieści, uprowadzony nocą, przez nieznanych sprawców, młody lekarz weterynaryjny Jakub Bickels, więzień Stutthofu. Mimo wyczerpania pod względem fizycznym przystąpił z entuzjazmem do pracy zawodowej i rokował wielkie nadzieje jako dobry specjalista i serdeczny Kolega”.
Jakub Bickels urodził we Lwowie, wyznania mojżeszowego i narodowości żydowskiej, pracował jako rejonowy lekarz weterynarii w Knyszynie.
W Archiwum IPN znajduję list Józefa Bickelsa (brata Jakuba) skierowany do Prokuratora w Białymstoku w 1988 r. Kilka zdań o Józefie Bickelsie: urodził się 21 sierpnia 1910 r. we Lwowie. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1934 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W 1939 r. mieszkał w Sopoćkiniach, pow. augustowski i był samorządowym lekarzem wet. Przez okres wojny był w niewoli niemieckiej w Oflagu do lutego 1945 r. Od 20 marca 1945 r. pracował w Tucholi jako powiatowy lekarz weterynarii. Od lipca 1957 r. w Izraelu. Do 1980 r. pracował w Nazarecie.
Józef Bickels we wspomnianym liście pisał: 20 marca 1944 r. otrzymałem kartkę od brata Jakuba, że żyje (karta nadana 25 lutego 1944 r.) we wsi Sopolany pow. Grodno. 25 maja 1945 r. otrzymałem list od brata, że jest w Knyszynie i pracuje jako rejonowy lekarz weterynarii. Wysłałem do niego telegram. Otrzymałem z Poczty informację, że telegram nie został doręczony, gdyż 23 czerwca 1945 r. Jakub został uprowadzony przez partyzantów […].
Podjęto poszukiwania sprawdzające. W aktach o sygn. IPN Bi 1/1059 znajduje się pismo z Wojewódzkiego Zakładu Weterynarii w Białymstoku z 11 maja 1988 r.: Istotnie od razu po wojnie w Knyszynie był zatrudniony lekarz weterynarii Jakub Bickels, który wrócił z obozu jenieckiego. Akt osobowych nie znaleziono w archiwum zakładowym. Według opowiadań miejscowej ludności został On w nocy uprowadzony z mieszkania, które wynajmował obok szpitala na ul. Grodzieńskiej u ob. Greleckiego, następnie zastrzelony i pochowany przez sprawców w lesie wsi Wodziłówka. W miesięczniku „Medycyna Weterynaryjna” […] [art. omówiony powyżej — dop. W.A.G.].
Kolejny dokument to informacja z obozu koncentracyjnego Stutthof, odpowiedź na pismo Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce w Białymstoku dnia 9 sierpnia 1988 r.: W częściowo zachowanych materiałach dokumentalnych tutejszego Archiwum nazwisko Bikels Jakub nie figuruje.
Posterunek Milicji Obywatelskiej w Knyszynie informuje Prokuratora 3 listopada 1988 r.: Wymieniony przebywał na terenie Knyszyna krótko. Przez pewien czas mieszkał u rodziny Greleckich w Knyszynie ul. Grodzieńska lecz z powodu przekonań politycznych został uprowadzony przez Oddział WiN i w lesie „Borek” zastrzelony. Informacji o śmierci udzielił były członek WiN Eugeniusz G. […]. Nie ustalono, czy zwłoki Jakuba Bickelsa były ekshumowane.
Ta informacja, jako odpowiedź Prokuratora, trafiła do Józefa Bickelsa do Izraela.
Wykazaliśmy, że Jakub Bickels był felczerem weterynaryjnym. W publikacji znajduje się przypis następującej treści: W spisie z 1939 r. pominięto wielu lekarzy weterynaryjnych, którzy uzyskali dyplom po marcu 1939 r. Byli wśród nich: Jakub Bickels — absolwent Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie.
24. BILECKI WŁODZIMIERZ
Urodził się w 1895 r. Narodowości ruskiej. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie w 1926 r. Pracował jako miejski lekarz weterynarii w Rożyszczach pow. łucki (dane z 1931 r.), a w 1939 r. jako samorządowy lekarz wet. w Cieszanowie pow. lubaczewski („Spis lekarzy weterynaryjnych RP” z 1939).
W biogramie znajdujemy kilka nieścisłości: studia weterynaryjne ukończył w Bernie w 1928 r. (dane zawarte w „Spisie lekarzy weterynaryjnych RP” 1931 r.). Po wojnie nie poddał się rejestracji. W Indeksie Represjonowanych Ośrodka Karta znajdujemy zapis: Bilecki Włodzimierz s. Teodozjusza ur. w 1900 r. — śmierć 1940 r. Ukraińska SRR. Opis źródła — Lista Ukraińska, czyli lista obywateli polskich zamordowanych na Ukrainie na podstawie decyzji Biura Politycznego WKP (b) i naczelnych władz państwowych ZSRR z 5 marca 1940, kopia Ośrodek KARTA (sygnatura IV/W 186- /7/200[64/3—7.
25. BILEWICZ LUDWIK
Urodził się w 1897 r., s. Mariana. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie w 1927 r. Pracował w powiecie bielskim jako sejmikowy lekarz weterynarii w Narwi, a także w Tarnogrodzie, pow. biłgorajski. Aresztowany 23 maja 1940 r. Wyrok wykonano 11 października 1940 r. Zginął we Lwowie w więzieniu „Brygidki” przy ul. Kazimierzowskiej. Potwierdzeniem powyższej tragedii może być fakt nie zarejestrowania się dr. L. Bilewicza po wojnie w obowiązkowym Zestawieniu.
26. BILIŃSKI STANISŁAW
Urodził się w 1896 r. Dyplom lekarza weterynarii uzyskał w 1926 r. we Lwowie na Akademii Medycyny Weterynaryjnej. Pracował jako samorządowy lekarz weterynarii. W 1939 r. mieszkał w Częstochowie. Uczestniczył w wojnie obronnej 1939 r. w stopniu podporucznika. W niewoli niemieckiej. Osadzony w Oflagu VII A Murnau. W książce T. Kryska-Karski znajduje się informacja, że Stanisław Biliński zmarł w Oflagu VII A Murnau. Potwierdzeniem tej informacji jest wpis w „Księga pochowanych żołnierzy polskich poległych w II wojnie światowej, autorzy B. Affek-Bujalska, E. Pawłowski. Natomiast w znajdującym się w Józef Piłsudski Instytute of America Alfabetycznym Spisie Oficerów Oflagu VII A Murnau nie figuruje. W powojennym obowiązkowym Spisie lekarzy weterynarii z 1949/50 figuruje, jako ten który nie poddał się tej rejestracji.
Na zapytanie skierowane do Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opole orzymałem następującą odpowiedź: „W wykazie jeńców Oflagu VII A Murnau, znajdujących się w naszym archiwum, nie figuruje Stanislaw Biliński. Tak samo w wykazach zmarłych jeńców w tym obozie (np. w książce Danuty Kisielewicz „Oflag VII A Murnau”). Dlatego też nie możemy potwierdzić czy wymieniony na stronie straty.pl, Stanisław Biliński, jest osobą poszukiwaną przez Pana. Krzysztof Sznotala”.
27. BINDEL BARBARA (LORA) LEONORA
Urodziła się w 1905 r. we Lwowie, c. Barucha i Dory. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskała w 1930 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Panna. Pracowała jako samorządowy lekarz weterynarii. W 1939 r. mieszkała w Złoczowie. Zamordowana w 1943 r. we Lwowie.
28. BINDEL LEOPOLD
Urodził się 7 marca 1902 r. w Żółkwi, woj. lwowskie. W 1919 r. uczył się w Prywatnym Gimnazjum Męskim im. A. Mickiewicza we Lwowie i w tym gimnazjum prawdopodobnie zdał maturę. W spisie uczniów za rok szkolny 1918/1919 nie pojawia się L. Bindel. Do tej samej gimnazjalnej klasy uczęszczał także Józef Franciszek Bocheński — późniejszy dominikanin ojciec Bocheński. Informacje o okresie gimnazjalnym L. Bindela uzyskałem od Roberta Zadury, który natrafił na świadectwo gimnazjalne podczas kwerendy w Archiwum Obwodowym we Lwowie. Wspomniane dokumenty były zdeponowane w dwóch teczkach o sygn. 1262/194/62 i 1262/194/63. Uczestniczył w wojnie niepodległościowej w 1919 r. jako ułan wachmistrz-podchorąży. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie w 1926 r. Pracował jako sejmikowy lekarz w Kostopolu, a następnie w Horochowie, na stanowisku powiatowego lekarza weterynarii. Obronił pracę doktorską 1 grudnia 1936 r. Zginął z rodziną w Horochowie. Doc. S. Jakubowski napisał: „Po wkroczeniu wojsk hitlerowskich do Horochowa zginął z całą rodziną w 1942 r.”.
Według zeznania złożonego w Vad Vashem przez kuzyna Yaakova Verta wynika, że zginął w 1943 r. we Lwowie.
29. BINISZKIEWICZ WŁADYSŁAW
Urodził się 6 września 1906 r. w Chorubinie w woj. podlaskim. Tylko w kartotekach obozowych figuruje, że był „weterynarzem”. W żadnym Spisie lekarzy weterynaryjnych RP nie znalazłem potwierdzenia uzyskania dyplomu lekarza. Aresztowany w 1942 r. i przewieziony do Auschwitz 15 czerwca 1942 r. Zginął 28 września 1942 r. w KL Auschwitz. Informacje o Władysławie Biniszkiewiczu znajdują się w Archiwum obozowym: w „Krakowskiej Księdze Pamięci”, Księdze bloku 4, Księdze chorych bloku 20, Księdze kostnicy, Księdze zgonów.
30. BLAUZEJD JAKUB
Urodził się 19 sierpnia 1900 r. w Warszawie, s. Józefa i Ryfki. Świadectwo dojrzałości otrzymał 22 czerwca 1919 r. w Ośmioklasowym Męskim Gimnazjum Filologicznym Stefana Żuchowskiego w Warszawie. Immatrykulowany na Wydziale Weterynaryjnym UW w 1921 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał 30 listopada 1925 r. na Uniwersytecie Warszawskim127. Po studiach pracował jako wolno praktykujący lekarz weterynarii. W 1930 r. został przyjęty na drugi rok studiów Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Dyplom ukończenia tego wydziału otrzymał 3 marca 1936 r. W 1939 r. mieszkał w Warszawie. Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy weterynarii.
31. BLUME CHRISTIAN
Urodził się w 1869 r. Dyplom lekarza wet. uzyskał w 1890 r. w Hanowerze. W latach 1923—1939 pracował jako wolno-praktykujący lekarz wet. w Łasinie w pow. grudziąckim. W powojennym obowiązkowym „Zestawieniu lekarzy weterynarii z 1949/1950” — nie poddał się rejestracji.
32. BŁAŻEJEWSKI ROMAN WINCENTY
Fot. R. Błażejewski — Katyń. Księga Cmentarna
Urodził się 25 maja 1907 r. w Ulasku k. Radzymina, s. Wincentego i Marianny z Furmańskich. Świadectwo dojrzałości otrzymał 1 czerwca 1927 r. w III Gimnazjum Męskim w Warszawie. Na Wydział Weterynaryjny UW immatrykulowany 7 października 1927 r.
Dyplom lekarza weterynaryjnego nr 233 otrzymał 1. października 1932 na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1932 r. odbył także szkolenie w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. Pracował i mieszkał w miejscowości Lipsko, pow. Iłża, jako lekarz samorządowy. Podporucznik rez. — na stopień ten mianowany 1 stycznia 1935 r. W 1939 r. przydzielony do 3 Pułku Strzelców Konnych. Żonaty z Ireną Langer. Mieli dwie córki — Annę i Marię.
5 października 1939 r. gen. Kleeberg podjął decyzję o kapitulacji. Rozkaz ten nie dotarł jednak do 3. Pułku Strzelców Konnych. W nocy wpadł on w zasadzkę niemieckiej dywizji pancernej w Kalinowym Dole, nastąpił pogrom. Por. Zbigniew Makowiecki tak napisał opisując kapitulację Dywizji Zaza: No mamy 3 psk, Panie Generale /…/ ale dlaczego oni tak spieszą do niewoli? /…/ Nagle ktoś krzyknął z szeregu — To same konie! Nie ma ani jednego jeźdźca!
Aresztowany i uwięziony w Kozielsku. Zamordowany przez NKWD w kwietnia 1940 r. w Katyniu.
Podczas ekshumacji w Lesie Katyńskim w 1943 r. zwłoki Romana Błażejewskiego zostały zidentyfikowane i zapisane pod numerem 2073 (AM), jako Roman Właziejewski. Zwłoki umundurowane. Przy zwłokach znaleziono część dowodu osobistego, pozwolenie na broń i zaświadczenie o szczepieniu.
33. BOCHEŃSKI WŁODZIMIERZ
Urodził się 15 kwietnia 1876 r. w Tersinie, gmina Kozangródek, pow. Łuniniec woj. poleskie. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w Warszawie w 1902 r. Niestety w Archiwum UW nie ma jego teczki studenta. K. Millak w Słowniku podaje: „Zaliczony do rezerwy wet. wojska rosyjskiego (1903), był okręgowym lekarzem wet. w Olcie obwodu karskiego na Kaukazie (1908), punktowym lekarzem wet. w Łunińcu (1914); po pierwszej wojnie światowej był wolno praktykującym lekarzem wet. w Widziborze pow. stoińskiego na Polesiu (1921—1939). Zmarł podczas okupacji hitlerowskiej”.
Był właścicielem majątku w Widziborze. W kwietniu 1940 r. do majątku przybyli funkcjonariusze NKWD z rozkazem aresztowania jego właściciela. Od tego czasu zaginął i nie natrafiono na jakikolwiek ślad po lekarzu weterynarii Włodzimierzu Bocheńskim. Kolejna ofiary II wojny światowej z naszego weterynaryjnego środowiska, która powiększa grupę zamordowanych. I nie można zgodzić się z przedstawioną powyżej informacją w „Słowniku” Millaka: „zmarł podczas okupacji hitlerowskiej, 1941?”.
W Zestawieniu nie zarejestrowanych po wojnie lekarzy wet. znajduje się w poz. 63.
34. BOGULIŃSKI TADEUSZ STANISŁAW
Urodził się 5 maja 1905 r. w Środzie Wielkopolskiej, s. Tadeusza i Róży Jasieckiej. Miał brata — Jana Janusza ur. w 1902 r. † 1903 r. i siostrę — Zofię ur. 1903 r. † 1943 r. w Auschwitz. Żonaty z Karoliną Morawską, mieli jednego syna Jędrzeja. Jak podaje prof. Jan Tropiło w biogramie przedstawionym w „Drugim słowniku biograficznym polskich lekarzy weterynarii 1919 — 2000” s. 37: „studia weterynaryjne ukończył w 1930 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Po dwóch latach pracując jako asystent na tej uczelni obronił pracę doktorską. Był asystentem w Katedrze Anatomii Porównawczej. Później pracował jako samorządowy lekarz weterynarii w Czarnuszkach w pow. jarocińskim. Następnie w Rzeźni Miejskiej w Poznaniu. Zmarł po II wojnie światowej w Anglii. W 1934 r. opublikował artykuł w Przegl. Wet. nr 9 pod tytułem: „Stosunek poszczególnych kategorii bydła w rzeźni miejskiej w Poznaniu”. Źródłem tych informacji, które pierwotnie zostały umieszczone przez doc. Stefana Jakubowskiego w jego słowniku biograficznym był L. Remiszewski. Uzupełnienie pochodzi natomiast z Suplementu płk. dr. K. Millaka dołączonego do „Słownika polskich lekarzy weterynaryjnych 1394—1918” s. 279. W „Spisie lekarzy weterynaryjnych RP” z 1939 r. istnieje informacja, że w tym roku był samorządowym lekarzem weterynarii i mieszkał w majątku Czarnuszka (pow. Pleszew). W książce B. Affek-Bujalskiej i Ed. Pawłowskiego autorzy podali: „plut. pchor. poległ 19.12.1944 r. Z dodatkowych informacji należy dodać, że służył w Ośrodku Zapasowym Służby Zdrowia, a syn jego siostry, Stefanii — Włodzimierz Krzywoszyński, był posłem na Sejm IV Kadencji (II RP).
Kilka lat temu podczas rozmowy z lek. wet. Andrzejem Jamro dowiedziałem się, że kolega jego stryja, dr Tadeusz Boguliński, zginął w wypadku samochodowym w Edynburgu w okresie II wojny światowej. Wówczas to zdarzenie uznałem za zwykły wypadek i nie powiązałem z trwającą wojną. I dlatego ani w Niepowtarzalnych, a tym bardziej w kolejnej książce Lekarze Weterynarii ofiary II wojny światowej nie zamieściłem jego biografii i nie ująłem w spisach ofiar II wojny światowej.
Dzisiaj zmieniam zdanie przeglądając „Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Obczyźnie w latach 1939—1946” wyd. Instytutu Historycznego im. Gen. Sikorskiego, 1952 r. i „Rozdział VI. Dowództwo i Oddziały w Wielkiej Brytanii 1940—1946”, gdzie znajduje się zapis dotyczący lekarza weterynarii dr. Tadeusza Stanisława Bogulińskiego: „plut. pchor., 5.5.1905, Środa w. Poznań; 19.12.1944; Edynburg, Szkocja, C. Mont Vernon, gr. D.1671/2”. Szczególnie, gdy dociera do mnie informacja następującej treści: W wypadkach samochodowych związanych z II Korpusem Polskim lub Polskimi Siłami Zbrojnymi na Obczyźnie zginęło aż 6 % z ogólnej liczby 13132 poległych w tamtym czasie. 6 % to ogromna liczba — 787 żołnierzy! We wspomnianym powyżej „Wykazie poległych…” znajduje się dłuższe wyjaśnienie wypadków samochodowych: „wszystkie śmiertelne wypadki spowodowane używaniem środków motorowych, a więc czołgów, samochodów i motocykli. Stosunkowo duży ich procent tłumaczy się bardzo gwałtowną motoryzacją, którą wojsko musiało przejść niejednokrotnie w warunkach polowych bytowania, nie zawsze zapewniającego właściwe warunki czasu i środków szkolenia”.
35. BOGUSŁAWSKI KAZIMIERZ MARIAN
Urodził się 15 sierpnia 1907 r. Uczestnik kampanii wrześniowej w stopniu podporucznika. Natomiast R. Rybka, K. Stepan podają: że był w stopniu porucznika rez. piechoty. Zamordowany w obozie jenieckim w 1940 r. w Starobielsku. W spisach lekarzy weterynarii z 1931 r. i 1939 r. nie figuruje. W związku z tym nie figuruje także w powojennym wykazie lekarzy wet. Uczestnik kampanii wrześniowej w stopniu podporucznika. Zamordowany w obozie jenieckim w 1940 r. Możliwe, że historycy mieli na myśli Boguszewskiego Kazimierza (patrz — poniżej).
36. BOGUSZEWSKI KAZIMIERZ
Urodził się 15 lutego 1900 r. w Sierpcu, s. Juliana i Teodozji z Turskich (wg Wł. Lutyńskiego „Lista lekarzy weterynarii jeńców…” s. Jana?). Ukończył Gimnazjum Męskie im. Marszałka Stanisława Małachowskiego w Płocku. Świadectwo dojrzałości nr 2 odebrał 6 czerwca 1922 r. Immatrykulowany na Studium Weterynaryjne UW 18 września 1922 r. Uczestnik obrony Mławy w sierpniu 1920 r. W 1929 r. absolwent Wydziału Weterynaryjnego Uniwersytetu Warszawskiego (nr dyplomu 43). Wcześniej (1928) ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy w Grudziądzu. Samorządowy lekarz w Pabianicach. Mieszkał w Łodzi. Mianowany na stopień podporucznika 1 października 1929 r. Otrzymał przydział do 30 Pułku Artylerii Lekkiej, a następnie w 4 Pułku Ułanów, 18 Pułk Artylerii Lekkiej i ostatecznie w 7 Dywizjonie Artylerii Ciężkiej. 3 września 1939 r. na 7 DP uderzyły jednostki niemieckiej 2 Dywizji Lekkiej. 7 dac znalazł się w okrążeniu a próby wyrwania z pierścienia zakończyły się klęską. Rano 4 września 1939 r. 7 dac wraz ze sztabem 7 DP dostał się do niewoli niemieckiej.
Autor stosunkowo często zastanawia się, jak to możliwe, że oficerowie Polscy dostawali się do niewoli niemieckiej a osadzani byli w sowieckich obozach jenieckich…
Porucznik rez. Aresztowany przez Wehrmacht i osadzony w Rosji w Starobielsku. Zamordowany przez NKWD w Charkowie w 1940 r. — Lista Starobielska 218.
37. BOKUN JERZY
Urodził się 11 lutego 1912 r. w Łodzi. W 1922 r. przyjęty do 2 klasy gimnazjum w Baranowiczach. Gimnazjum im. T. Rejtana w Baranowiczach ukończył 27 maja 1929 r. Świadectwo dojrzałości oznaczone numerem 73. W 1929 r. immatrykulowany na Wydział Weterynaryjny UW. Dyplom lekarza weterynarii otrzymał 20 lutego 1936 r. W latach 1936—1937 odbył szkolenie w Wołyńskkiej Szkole Podchorążych Rezerwy skierowny z 23. pal. Znajduje się w „Spisie lekarzy weterynaryjnych w Rzeczypospolitej Polskiej” z 1939 r. s. 12 — brakuje natomiast daty urodzenia, miejscowości zamieszkania i daty ukończenia uczelni. Doc. S. Jakubowski napisał w biogramie: Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1936 r. w Warszawie. Brał udział w wojnie obronnej 1939 r. w Polowym Szpitalu Koni we Włodawie w stopniu podchorążego. Szlak bojowy: Włodawa nad rzeką Stochód — Kowel — Włodzimierz Wołyński. W okresie okupacji niemieckiej uczestniczył w walkach partyzanckich, w których poległ na polu chwały.
38. BORNSTEIN LIPMAN
Urodził się w 1867 r. w Krakowie. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w Szkole Weterynarii we Lwowie w 1894 r. Po studiach pracował jako miejski lekarz weterynarii w Bolechowie130. W 1939 r. będąc na emeryturze mieszkał w Bolechowie. Podczas II wojny światowej osadzony w getcie Słomniki pow. Miechów, gdzie prawdopodobnie zmarł w 1942 r. Po wojnie nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy weterynarii. Przeglądając kartoteki w Archiwum ITS w Bad Arolsen odnalazłem dokument na nazwisko Borenstein Lipman (brak daty urodzenia), który był uwięziony (nr obozowy 121162) w KL Buchenwald i tam zmarł 26 stycznia 1945.
39. BRANDT MAKSYMILIAN FRYDERYK WILHELM
Urodził się w 1886 r. Dyplom lekarza wet. uzyskał w 1914 r. na Uniwersytecie w Dreźnie. Na podstawie danych zawartych w Spisach lekarzy wet. z 1931 i 1939 r. pracował jako wolnopraktykujący lekarz wet. w Chodzieży. Dr — obronił pracę doktorską. Podczas kwerendy przeprowadzonej w archiwum ITS w Bad Arolsen (Niemcy) uzyskano następujące dane sporządzone przez Tajną Policję Państwową z Neustadt: Brandt Wilhelm ur. 25 września 1886 r. w m. Stadtprozelten, przynależność państwowa — niemiecka, żonaty, żona Katharina z d. Zinser, zam. Speyer nad Renem, Schmiedgasse 2. I informacje: Brandt był aktywnym separatystą, zatrudnienie wzbudza wątpliwości z przyczyn zachowania bezpieczeństwa państwowego. Czy uzyskane dane z archiwum ITS dotyczą lekarza wet. Brandta M. trudno odpowiedzieć z pełną stanowczością.
W „Zestawieniu lekarzy weterynarii z 1949/1950” — nie poddał się obowiązkowej rejestracji, poz. 74.
40. BRAUN JAN ALEKSANDER
Urodził się 11 lutego 1891 r. (ten rok urodzenia znajduje się w dwóch źródłach: „Charków. Księga Cmentarna, 2003” i „Lista Katyńska i Ukraińska Lista Katyńska”, natomiast Wł. Lutyński w „Liście lekarzy weterynarii jeńców…” podaje datę — 1881 r.) w Nowym Dworze, pow. warszawski, s. Bogumiła i Leokadii z Kunklów. Doc. S. Jakubowski podaje inne miejsce urodzenia — Łódź. W 1915 r. ukończył Studium Weterynaryjne przy Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. Żołnierz II Korpusu Wschodniego w 1917—1918 — uczestnik walk pod Kaniowem, w niewoli niemieckiej. Od 1918 r. w Wojsku Polskim, udział w wojnie 1918–1921 w 214 p. art., natomiast po wojnie w 1922 r. przeniesiony do rezerwy i przydzielony do Okręgowego Szpitala Koni nr 1. Kapitan rez. Wojska Polskiego.
Pracował w Warszawie jako miejski lekarz weterynarii, także w rzeźni. Działacz Zrzeszenia Lekarzy Weterynarii. W 1939 r. znajdował się w ewidencji Rejonowej Komendy Uzupełnień Warszawa. W 1939 r. zmobilizowany do Modlina. Odznaczony Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi i innymi. Aresztowany przez Sowietów i przewieziony do obozu jenieckiego w Starobielsku. Zamordowany w Charkowie w 1940 r.
41. BRIEF JÓZEF
Urodził się 19 grudnia 1903 r. w Tarnopolu, s. Dawida i Klave. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1930 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Żona Beti. Pracował jako miejski lekarz weterynarii w Skałacie. W „Spisie lekarzy weterynaryjnych w Rzeczypospolitej Polskiej” z 1939 r. widnieje na s. 14, że pracował jako samorządowy lekarz wet. Podczas okupacji niemieckiej uwięziony w getcie w Skałacie. Zginął od zabłąkanej kuli sowieckiej w Skałacie w czasie działań wojennych w 1944 r.
42. BRIK (BRYK) MICHAŁ
Urodził się w 1887 r. W 1914 r. uzyskał dyplom lekarza weterynaryjnego w Warszawskim Instytucie Weterynaryjnym. Archiwum UW nie dysponuje teczką osobową na to nazwisko. Pracował w pow. Równe jako samorządowy lekarz weterynarii i mieszkał w Grabniku. Doc. S. Jakubowski podał: W okresie okupacji zamordowany wraz z całą rodziną. W Yad Vashem informacja ta jest uściślona, że zginął w Równem.
43. BROKMAN JERZY
Urodził się 24 maja 1883 r. Dyplom lekarz weterynaryjnego uzyskał w 1912 r. w Warszawskim Instytucie Weterynaryjnym. W latach 1914—1918 służył w wojsku rosyjskim i uczestniczył jako lekarz weterynarii w I wojnie światowej. Od 1918 r. w Wojsku Polskim w stopniu kapitana lekarza wet. Po przejściu do rezerwy pracował jako samorządowy lekarz wet. W 1939 r. mieszkał w Pyzdrach pow. koniński.
W Zestawieniu lekarzy weterynarii, którzy po II wojnie światowej nie poddali się rejestracji nazwisko Jerzego Brokmana figuruje w poz. 80.
Władysław Bartoszewski w książce Warszawski pierścień śmierci podaje, że Jerzy Brokman zginął w wyniku egzekucji 29 maja 1943 w Warszawie na ul. Gęsiej a był więźniem Pawiaka.
W wykazie znajdującym się w Muzeum Więzienia Pawiak widnieje zapis: Brokman Jerzy więzień Pawiak Warszawa rozstrzelany 29 maja 1943 r. Więzienie Pawiak w Warszawie to największe więzienie niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939—1944. Przez jego mury przeszło niemal 100 tys. osób, a zamordowanych zostało ponad 37 tys.
Konrad Millak w „Uczelnia Weterynaryjna w Warszawie 1840—1965”, wymienia nazwisko J. Brockman. Podobnie w „Słowniku Polskich Lekarzy Weterynaryjnych 1394—1918”. W biografii przedstawionej w tym „Słowniku” podaje dodatkowo datę zgonu J. Brockmana, jakoby miało to miejsce w 1941 r., opatrując ją jednak znakiem zapytania.
Natomiast w „Spisach lekarzy weterynaryjnych RP” z 1931 i 1939 nazwisko pisane jest bez litery c — Brokman.
W materiałach Archiwum Państwowego miasta st. Warszawy (Syg. I Zg 2569/47/655/2) dot. Jerzego Brokmana czytamy następujący zapis: zaginiony w l. 1939—1945 w 1947 uznany za zmarłego — sąd grodzki w Warszawie.
44. BROSS STEFAN WACŁAW
Urodził się 29 sierpnia 1897 r. w Witkowie (Wielkopolska), s. Konstantego i Heleny z d. Knast. Uczestnik Powstania Wielkopolskiego. Obrońca Lwowa. Podczas studiów na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie był członkiem Korporacji Akademickiej Venedya, a następnie Lutyko-Venedya. W latach 1921—1922 prezes, a w 1924—1925 roku wiceprezes Lwowskiego Koła Międzykorporacyjnego. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał we Lwowie w 1932 r. po ukończeniu Akademii Medycyny Weterynaryjnej. Pracował jako samorządowy lekarz weterynarii w Śliwicach w pow. tucholskim.
Uczestnik wojny obronnej 1939 r. Więzień obozu Stutthof. Z powodu pogłębiającej się i ciężkiej choroby zwolniony z obozu. Zmarł w lipcu 1945 roku i pochowany w Śliwicach. W „Spisie lekarzy niezarejestrowanych po wojnie” z 1949/50 figuruje pod pozycją 81.
W liście Józefa Bickelsa skierowanym do prof. Wincentego Więckowskiego 7 września 1990 r. znajdujemy kilka zdań dotyczących bohatera niniejszego biogramu: „Już w pierwszym roku straciłem dwóch lekarzy /…/. Dr Bross Stefan ze Śliwic, którego oddziały rosyjskie ciągnęły w tył kraju, powrócił po kilku miesiącach nie do poznania i bez zdrowia. Osobiście wiozłem go na chłopskim wozie do szpitala św. Elżbiety w Tucholi, tamże zmarł. Żona zabrała zwłoki, nie wiem dokąd, bo opuściła Śliwice. Był bratem słynnego chirurga ortopedy”.
45. BUBLITZ (BUBLICZ) HUGON GUSTAW
(w „Spisie lekarzy wet.” z 1931 r. nazwisko pisane — Bublicz).
Urodził się w 1893 r. Dyplom lekarza wet. otrzymał w 1920 r. na Uniwersytecie w Berlinie (dane zawarte w „Spisie” z 1931, natomiast w „Spisie lekarzy wet.” z 1939 r. — podano Hanower). W latach 1931 i 1939 pracował jako wolno-praktykujący lekarz wet. w Wysokiej pow. Wyrzysk.
W powojennym obowiązkowym Zestawieniu lekarzy weterynarii z 1949/1950 — nie poddał się rejestracji, poz. 84.
Odszukałem informację mówiącą, że Hugo Bublicz zam. w Grudziądzu ul. Chełmińska 130 musiał ukrywać się podczas okupacji, gdyż został wpisany przez Biuro Policji Kryminalnej do Specjalnej Księgi Polaków Ściganych Listem Gończym. Cywilna ofiara wojny.
46. BUDNY HENRYK
Urodził się 20 kwietnia 1912 w Warszawie, s. Aleksandra i Eugenii z Budnickich. Ukończył Gimnazjum Państwowe im. Władysława IV w Warszawie w 1933 r. W 1934 r. odbył dywizyjny kurs podchorążych rezerwy piechoty przy 24 Pułku Piechoty. Po odbyciu służby wojskowej podjął studia na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego, które ukończył w 1939 r. W aktach studenta znajdujących się w Archiwum UW znajdujemy dane, że immatrylowany na Wydziale Wet. 16 października 1935 r. I informacja, że do 25 czerwca 1938 r. zaliczył 3 lata studiów. W 1937 r. mianowany na podporucznika. Przydzielony do 24 Pułku Piechoty, w którym odbył ćwiczenia rezerwistów, jako dowódca plut. ckm. Uczestniczy w kampanii wrześniowej 1939 r. Zostaje aresztowany i przewieziony do obozu jenieckiego w Starobielsku. Zamordowany w Charkowie w 1940 r.
W opracowaniu M. J. Rubasa Ślady wydobyte z dołów… czytam: „nazwiska odczytano z dokumentów, zapisków i przedmiotów wydobytych podczas ekshumacji w latach 1991—1996. Nazwisko Budny H. ustalono na podstawie jednego z napisów wydrapanych na papierośnicy wydobytej w 1996 r. Nr inwent. 1131/96”.
47. BUDZIŃSKI JAN
Urodził się 11 maja 1905 r. w Smodnej, pow. kosowski (wg biogramu T. Mikulskiego w „Biogramach jeńców…” WUW 1999. s. 80 — urodził się w Kosowie koło Kołomyi), s. Bronisława i Heleny z Łukaszewiczów. Ukończył gimnazjum w Kołomyi w 1925 r. Członek Polskiej Organizacji Wojskowej w Kosowie. Także członek rzeczywisty Korporacji Akademickiej Lutyko-Venedya we Lwowie. Dyplom lekarza weterynaryjnego na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie uzyskał 1931 r., a rok później ukończył Szkołę Podchorożych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Od 1 stycznia 1935 r. w stopniu podporucznika. Przydzielony do 10 Pułku Ułanów w Białymstoku. Pracuje w powiecie Łuckim, w Kiwercy, jako samorządowy lekarz wet. W 1939 r. przenosi się do Darkowa na Zaolzie. Tuż przed wojną zmobilizowany do 6 Pułku Artylerii Lekkiej w Krakowie. 17 września 1939 r. wzięty do niewoli w Bursztynie, woj. stanisławowskie. Osadzony w Starobielsku. Bestialsko zamordowany w Charkowie w 1940 r. Dr Teofil Mikulski w „Biogramach jeńców…” tak pisze o Janie Budzińskim: O okolicznościach wzięcia go do niewoli oraz osadzenia w obozie w Starobielsku żona dowiedziała się z listu p. Czesława Pawłowskiego, również lekarza weterynarii, wziętego do niewoli razem z Janem Budzińskim, który przez dwa miesiące był w obozie w Starobielsku. Czesław Pawłowski został zwolniony z obozu na podstawie złożenia prośby przez mieszkańców Hoszczy i okolicy.
Krewny Jana Budzińskiego, mjr Wit Budziński, w czasie wojny dostał się do niewoli niemieckiej. Osadzono go w oflagu, z którego czynił poszukiwania Jana Budzińskiego przez Turcję i Portugalię. Po wojnie p. Regina poszukiwała męża przez Polski Czerwony Krzyż i pismem z 22 sierpnia 1946 r. została powiadomiona, że w kartotece zaginionych bez wieści w Starobielsku figuruje ppor. Jan Budziński.
Na tej podstawie Sąd Grodzki we Wrocławiu 30 kwietnia 1951 r. uznał Jana Budzińskiego za zmarłego, ustalając datę śmierci na dzień 9 maja 1946 r., godz. 24. Orzeczenie to stało się podstawą do przyznania renty po zaginionym w wysokości osiemnastu złotych! Na wniosek córki Jana Budzińskiego Sąd Rejonowy Wrocław-Fabryczna 16 listopada 1993 r. uchylił orzeczenie z 30 kwietnia 1951 r. o śmierci Jana Budzińskiego w dniu 9 maja 1946 r., podając datę 20 kwietnia 1940 r., zgodną z danymi ujawnionymi przez stronę radziecką.
48. BUDZYN JULIAN MIECZYSŁAW
Urodził się 1 stycznia 1909 r. w Kończyskach, woj. krakowskie, s. Józefa (T. Mikulski w „Biogramach jeńców…” podaje inne miejsce urodzenia — w Żurowej) i Marii z Juszkiewiczów. Absolwent III Gimnazjum im. Brodzińskiego w Tarnowie. Studia na Wydziale Weterynaryjnym Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie ukończył w 1931 r. Zamieszkał w majątku Żurowa, pow. Jasło. 11 listopada 1938 r. otrzymał awans na porucznika Wojska Polskiego. Zrobił także doktorat z weterynarii. Zatrudniony w Ministerstwie Spraw Wojskowych (w biurze personalnym). W „Spis lekarzy weterynaryjnych w Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 1939 s. 16 czytamy: Budzyn Julian Mieczysław nie zajmuje się pracą zawodową, dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1936 r. we Lwowie.
Lekarz weterynarii w 5 Pułku Strzelców Konnych w Dębicy. Uczestnik kampanii wrześniowej, aresztowany i osadzony w obozie jenieckim w Kozielsku. Na liście wywózkowej NKWD z kwietnia 1940 r. Zamordowany w Katyniu w kwietniu 1940 r.
Podczas ekshumacji w Katyniu w 1943 r. przy zwłokach znaleziono dziennik. T. Mikulski (w „Biogramach jeńców…”) w biogramie J. M. Budzyna pisze: Przy zwłokach znaleziono: naramiennik bez oznak, dowód osobisty, pakiecik opatrunkowy, dwa listy, pocztówkę i dzienniczek. Dzięki staraniom rodziny latem 1943 r. odzyskano pamiętnik pisany w Kozielsku, który ze względu na bezpieczeństwo ukryto i do dzisiaj nie został odnaleziony. Odpis tego pamiętnika, jak i wiele innych przechowywany jest w Instytucie Ekspertyz Sądowych i Instytucie Katyńskim. Tu przytoczymy kilka najbardziej charakterystycznych zdań:
„Zacząłem w Kozielsku dnia dziewiątego listopada 1939 r. [s. 6]. Życie moje tu marne, jedzenie kiepskie, pomieszczenie okropne, brak bielizny, butów. Zimno, mrozy b. wielkie dochodzą często do 48 st. C [s. 20]. Nadeszły święta Wielkanocne — ja czuję się aż tak źle, ani one mnie nie smucą, ani też cieszą. Tak kiepsko z płucami. Kaszel, boli i kłuje w piersiach… Gdybym tu umarł, to pamiętajcie, że nie wolno Wam mnie tu zostawić — sprowadzić zwłoki i pochować w Żurowej na ogrodzie — testament wypełnić. [s. 23]. Dnia 7 IV 40 r. Od dwóch dni zaczęli nas wywozić. Gdzie i po co, nie wiadomo. Wyjechali już Dembowski i Rybakiewicz. Wczoraj długo i serdecznie rozmawialiśmy z dr Adamem z Rybnika. Poznałem go dopiero kilka dni temu. [s. 25]. Nazwiska wymienione w pamiętniku: dr Adam z Rybnika; Dembowski, lekarz powiatowy z Brzeska; Dunikowski ze Stróż; Hałaciński, starosta z Brzeska; Rybakiewicz, inspektor Państwowego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych; Rożkiewicz z Rzeszowa; dr Stachyra z Zakliczyna. Cały „Pamiętnik dr Juliana Budzyna” wraz z opisem opublikowany został przez Stanisława M. Jankowskiego w Czterdziestu co godzinę, a następnie w książce autora „Nieznani Niepowtarzalni”, Finna 2010. Szerszy rodział poświęcony dr. J. Budzynowi znajduje się w pierwszej części niniejszej publikacji „Gdy wrócę…”.
49. BULIK PIOTR
Urodził się 16 kwietnia 1911 r. w Chróścinie, woj. opolskie, s. Jana i Małgorzaty z Kaniów. Po plebiscycie cała rodzina została wysiedlona i zamieszkała w Wielkopolsce. Ukończył Gimnazjum im. H. Sienkiewicza we Wrześni w 1930 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1936 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Dwa lata później obronił pracę doktorską, uzyskując tytuł doktora nauk weterynaryjnych. Pracował jako asystent we Lwowie na Akademii Medycyny Weterynaryjnej. Mieszkał w Żabiu, pow. Kosów Huculski i był lekarzem powiatowym w Horodence. Zmobilizowany w 1939 r. do 19 Pułku Piechoty. Uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r. w stopniu podporucznika. Aresztowany i osadzony w Kozielsku i zamordowany przez NKWD w maju 1940 r. w Katyniu.
50. BUSSE HELMUT
Urodził się w 1880 r. Dyplom lekarza wet. uzyskał na Uniwersytecie w Berlinie w 1903 r. W latach 1931 i 1939 r. pracował jako wolno-praktykujący lekarz wet. w miejscowości Poniec w pow. gostyńskim. Dr — obronił pracę doktorską na Uniwersytecie w Berlinie w 1904 r. Informacja (S50010104) uzyskana z Kirchlicher Suchdienst HOK w Stuttgarcie — zmarł 5 września 1939 r. w domu.
51. BUXBAUM BORUCH
Urodził się w 1888 r. Dyplom lekarz weterynaryjnego uzyskał w 1923 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W Spisie lekarzy weterynaryjnych RP z 1939 r. podano, że pracował jako samorządowy lekarz weterynarii. Mieszkał w Podhajcach. Po II wojnie nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy wet.. W Centralnej Bazie Danych… [dostęp 8.03.2021] znajduje się informacja, że zginął w Shoah — nie podano daty urodzenia.
52. BYSTROŃ MARIAN
Urodził się 15 sierpnia 1912 r. w Jakubowicach, s. Wincentego i Józefy z d. Boczarska. Immatrykulowany na Wydziale Weterynaryjnym UW 9 października 1931 r. „28 marca 1938 r. zdał trzeci egzamin dyplomowy — pisze dyr. Archiwum UW mgr Krzysztof Pilecki — co było równoznaczne z uzyskaniem dyplomu lekarza. W Księdze Dyplomów figuruje jako absolwent z 1938 r.”.
W 1938 — 1939 r. odbył kurs dla podchorążych rezerwy w Wołyńskiej Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii im. Marcina Kątskiego — kpr. pchor. z 2 Pułku Artylerii Lekkiej. Dyplom lekarz weterynaryjnego otrzymał w 1938 r. na Wydziale Weterynaryjnym UW. Po studiach podjął pracę jako wolnopraktykujący lekarz wet. Uczestniczył w wojnie obronnej 1939 r. jako podporucznik 92 Szpitala Koni. W „Zestawieniu lekarz wet. z 1949/50”, którzy nie poddali się rejestracji figuruje pod poz. 94.
W źródłach Polskiego Czerwonego Krzyża znajduje się informacja dotycząca Bystronia Mariana ur. w 1912 r.: „ppor. 92 szpital polowy, jeniec wojenny, oflag II B, nr jeńca 1411, dn. 28. 04.1941 r. ze Stalagu VI B Neu-Versen przekazany do Stalagu VI — H Amoldsweiler”. Ostatecznie trafił do Oflagu II B Arnswalde.
Natomiast w „Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie” na stronie „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką” znalazłem zapis: „Bystroń Marian ur. 18. 08. 1912 r. Jakubowice, ostatnie miejsce przed aresztowaniem — Warszawa, ul. Akademicka 5. Aresztowany 29 czerwca 1944 r. przez Stapo Koln i 12 sierpnia 1944 r. osadzony w Buchenwaldzie.”.
53. CEGŁOWSKI JÓZEF
Urodził się w 1882 r. Dyplom lekarz weterynaryjnego uzyskał na uczelni w Charkowie w 1909 r. Pracował jako państwowy lekarz weterynarii w Warszawie. Płk dr hab. Z. Łyjak w rozprawie habilitacyjnej podał: lek. wet. Józef Cegłowski, ruch oporu — AK, rozstrzelany przez Niemców w 1942 r. w Warszawie.
54. CEGŁOWSKI TADEUSZ WINICJUSZ
Urodził się 17 października 1912 r. w Kostrach. Świadectwo dojrzałości otrzymał 22 czerwca 1933 r. w Gimnazjum Koedukacyjnym Matematyczno-Przyrodniczym w Chełmnie. Na Wydział Weterynaryjny UW immatrykulowany 17 października 1934 r. W Archiwum UW znajduje się informacja (8. 02. 1937 r.), że zawieszony w prawach studenta w roku 1936/1937 za „udział w strajku studentów”. 30 października 1938 r. zaliczony II rok studiów.
Doc. S. Jakubowski w biogramie napisał: W 1939 r. był absolwentem Wydziału Weterynaryjnego Uniwersytetu Warszawskiego. W okresie okupacji brał udział w AK. Rozstrzelany w Warszawie w 1942 r. Uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r. w stopniu ppor. (artylerii).
Bartłomiej P. Wróblewski w Archiwum Korporacyjnym (Coronia) zauważył: aresztowany przez Gestapo i osadzony w obozie koncentracyjnym, zginął w nieznanych okolicznościach.
55. CEHAK KAROL AMBROŻY
Urodził się 7 grudnia 1887 r. w Mokyszowie. Lekarz weterynaryjny, absolwent Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie w 1922 r. Stanisław T. Sroka podaje inną datę ukończenia uczelni — 1912 r. i wymienia Akademię Weterynaryjną we Lwowie. W latach 1923—1931 pracował jako wolno praktykujący lekarz w Przemyślu.
Major rez. Wojska Polskiego. Na stronie internetowej www.ponowa.org.pl Koła Przemyskiego Klubu Łowieckiego PONOWA czytam: 5 grudnia 1924 r. członkowie założyciele: gen. bryg. dr Czesław Majewski, kpt. Czesław Mańkowski, kpt. Józef Turczyński, por. Stanisław Cichoński, lekarz weterynarii Karol Cehak, adwokat dr Józef Palch — powołują do życia Przemyski Klub Łowiecki. (…) Rok 1944 i zakończenie wojny z okupantem dla Przemyśla i okolic nie stanowiło faktycznego zakończenia działań zbrojnych. Tu nadal giną ludzie, gehennę przechodzą mieszkańcy podprzemyskich wiosek. Ten okres jeszcze trwa do 1948 roku. Podwójna wrześniowa agresja na Polskę, walki na frontach II wojny światowej, zbrodnie na narodzie polskim dokonane na wschodzie i na zachodzie tak dalece zdziesiątkowały członków Klubu, że w 1944 roku w Przemyślu znalazło się zaledwie dwóch członków… i wśród nich nie wymienia się lekarza wet. Karola Cehaka.
Próba uzyskania jakichkolwiek informacji z m. Przemyśla też nie przyniosła żadnego efektu.
56. CHAMAJDIS BERL
Urodził się w 1896 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1929 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Na podstawie Spisu lekarzy weterynaryjnych RP z 1939 r. wiemy, że pracował jako samorządowy lekarz weterynarii we Włodawie i tam mieszkał.
W 1942 r. przebywał w Stanisławowie, według Listy osób prześladowanych. Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowi rejestracji.
57. CHAZBIJEWICZ STEFAN
Urodził się w 1863 r., s. Jakuba. Ukończył studia w Instytucie Weterynaryjnym w Dorpacie w 1890 r. (poz. 135 „Spis lekarzy weterynaryjnych RP” — 1931 r.). W 1886 r. członek Korporacji Akademickiej „Lutycja”. W 1981 r. oddelegowany do walki z księgosuszem do obwodu turgajskiego. Po powrocie pracował w guberni wileńskiej. W 1902 r. został powiatowym lekarzem weterynarii w Trokach. W 1910 r. był młodszym gubernialnym lekarzem weterynarii w Wilnie. Od 1923 r. pracowal jako miejski lekarz weterynarii w Wilnie, a w 1931 r. został sejmikowym lekarz weterynarii w Nowogródku.
Miał zginąć podczas Powstania Wileńskiego w 1944 r. Był Tatarem litewskim, narodowości polskiej.
58. CHILDEBRAND ALBERT
Urodził się 12 marca 1912 r. w Warszawie, s. Efraima i Bajli Wachtel. Świadectwo dojrzałości otrzymałw 1931 r. w Gimnazjum Męskim Jakóba Finkla w Warszawie. Immatrykulowany na Wydziale Weterynaryjnym UW 8 października 1931 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał 29 listopada 1937 r. na Uniwersytecie Warszawskim. Pracował jako wolno praktykujący lekarz — chociaż w Spisie lekarzy weterynaryjnych z 1939 r. nie podano miejscowości zamieszkania. Po drugiej wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji.
59. CHMIELEWSKI WŁODZIMIERZ
Urodził się w 1883 r., s. Edwarda. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w Charkowie w 1911 r. Kapitan rez. Samorządowy lekarz wet. w Kaliszu. Źródła: R2 — rozstrzelani w Charkowie — s. 31 (ur. 1887). Informację powyższą znajdujemy w „Liście lekarzy weterynarii jeńców obozowych…” prof. Wł. Lutyńskiego z 1998 r., natomiast w „Liście oficerów WP 1918–1921”, Muzeum Wojska Polskiego figuruje: Chmielewski Włodzimierz — ur. 27 czerwca 1883 r., — kpt. lek. wet. Nazwiska tego nie ma w księdze cmentarnej „Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego”, 2003. Znajduje się natomiast nazwisko Chmielowski Włodzimierz Ireneusz — ur. 15 grudnia 1887 r. w Warszawie, s. Edwarda. Kapitan adm. san.
Nie powinno się tych dwóch osób traktować jako jednej. Prof. J. Tropiło w „Drugim słowniku biograficznym lekarzy weterynarii 1919–2000”, Warszawa 2009, s. 57 podaje, że Chmielewski Włodzimierz ur. w 1883 r. zmarł 10 stycznia 1971 r. w Poznaniu.
60. CHODOROWSKI BRONISŁAW
Urodził się 1 lub 14 grudnia 1896 r. w Knyszynie Białostockim, syn Wincentego i Stefanii z Citkowskich. Szkołę średnią wraz maturą ukończył w Grodnie, zaś studia z zakresu weterynarii rozpoczął w czasie I wojny światowej w Instytucie Weterynarii w Kazaniu, ale ich nie ukończył. Od 1919 roku pracował w placówkach weterynaryjnych rozlokowanych w pobliżu frontu. W związku z tym często uczestniczył w ratowaniu mniej lub bardziej rannych zwierząt. Jego działalność przyfrontowa skupiała się przede wszystkim na ratowaniu koni. Niejednokrotnie udzielał pomocy medycznej kolegom żołnierzom. Za swoją odwagę i męstwo został odznaczony Krzyżem Walecznych.
Po zakończeniu I wojny światowej podjął pracę jako nauczyciel w Szkole Powszechnej w Knyszynie. Na tym stanowisku pracował krótko. Podejmuje słuszną decyzję o wyjeździe do Lwowa w celu kontynuacji rozpoczętych studiów weterynaryjnych na Akademii Weterynaryjnej. Na uczelni zostaje członkiem rzeczywistym korporacji akademickiej Lutyco-Venedya we Lwowie.
Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1922 r. na Akademii Weterynaryjnej we Lwowie. Do wybuchu wojny pracował jako lekarz powiatowy w Święcanach, woj. wileńskie. Podporucznik rezerwy w Okręgu Korpusu III. W 1924 roku otrzymuje nominację na stopień podporucznika. W latach trzydziestych podejmuje pracę w Starych Święcianach na Wileńszczyźnie jako powiatowy lekarz weterynarii. Mieszka tam i pracuje do wybuchu II wojny światowej. Przed wybuchem wojny zmobilizowany.
Miał młodszego brata Józefa, lekarza medycyny. Był żonaty z Wandą, mieli syna Zygmunta. Osadzony w obozie jenieckim w Kozielsku i zamordowany w maju 1940 r. w Katyniu na kilka dni przed swoim bratem.
W kwietniu 1940 r. Sowieci odszukali rodziców Bronisława i Józefa i wpisali na listę deportacji do Kazachstanu. 12 kwietnia 1940 r. Chodorowscy opuścili rodzinny Knyszyn. W czasie gdy mordowano ich synów rodzice jechali na zesłanie. Na zsyłce, 7 lutego 1941 r. umiera ich ojciec Wincenty. W 1946 r. do kraju wraca schorowana i silnie osłabiona matka.
Krótko po wojnie umiera żona Bronisława, pozostawiając jedynego syna Zygmunta, który podtrzymując tradycje rodzinne — ukończył medycynę, otrzymał tytuł profesora.
61. CHOMIN WILHELM ANTONI
Urodził się 30 stycznia 1908 r. w Jarosławiu. Świadectwo dojrzałości nr 2 uzyskał 16 maja 1930 r. w Państwowym Gimnazjum nr 1 w Jarosławiu. Immatrykulowany na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie 9 grudnia 1930 r. Uchwałą Komisji Profesorów z 17 października 1939 r. przedłużono egzamin dyplomowy do 15 grudnia 1940 r. Płk Z. Łyjak wymienia to nazwisko w rubryce „Lekarze, absolwenci i studenci weterynarii — ofiary wojny” i pisze, że data i miejsce śmierci nieznane. Nazwisko Chomin nie występuje w „Spisie lekarzy weterynarii” z 1931 i 1939 r. Prof. J. Tropiło podał, że „zginął w czasie okupacji”.
62. CHROMCEWICZ ALEKSANDER WŁADYSŁAW
Urodził się 27 czerwiec 1886 r. w Kostarowcach pow. Sanok. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał we Lwowie na Akademii Weterynaryjnej w 1912 r. W armii austriackiej. Zostaje ranny i wraca do Polski. W 1919 r. wstępuje do Wojska Polskiego. W walkach z bolszewikami zostaje kolejny raz ranny.
Zawodowy oficer Wojska Polskiego — podpułkownik. Nie tylko, że był żołnierzem, oficerem WP, lekarzem weterynarii opiekującym się na co dzień końmi wojskowymi, dbający o zdrowie wojska poprzez dbanie o bezpieczeństwo żywności, ojciec trójki dzieci, to także zajmował się malarstwem wykazując ogromny talent. Zmarł w czasie okupacji w 1943 r. w związku z trudami dnia codziennego. Szerszy biogram i liczne fotografie w książce autora NN — Nieznani niepowtarzalni. Zadziwiające losy lekarzy zwierząt, Oficyna Wydawnicza Finna, Gdańsk 2010 s. 137—143.
63. CHRZANOWSKI ANDRZEJ JAN
Urodził się 1 września 1904 r. w Warszawie, s. Kazimierza i Ireny z Porowskich. Od 1911 r. uczył się w rosyjskim gimnazjum w Mińsku Litewskim, a od 1914 r. w Gimnazjum Polskiej Macierzy Szkolnej. W 1919 r. uczęszczał do Gimnazjum im. Jana Zamojskiego w Warszawie. W nauce następuje dwuletnia przerwa (1920—1921). Od 1921 r. uczy się w Gimnazjum Humanistycznym w Milanówku. Świadectwo dojrzałości oznaczone nr 12 otrzymał 9 czerwca 1925 r. Studia rozpoczyna 5 października 1925 r. na Wydziale Filozoficznym. Po roku przerywa naukę i 14 maja 1927 r. ponownie zostaje przyjęty na ten sam wydział. Studiuje tylko jeden semestr. 15 października 1928 r. podejmuje studia na Wydziale Weterynaryjnym UW. Dyplom lekarza weterynaryjnego (nr — 316) otrzymał 21 listopada 1933 r. na Uniwersytecie Warszawskim. Pracował w Łowiczu jako lekarz samorządowy. Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. Doc. S. Jakubowski pisze: zginął na polu chwały we wrześniu 1939 r.
W Księdze pochowanych żołnierzy polskich poległych w II wojnie światowej znajduje się następująca informacja: Chrzanowski Andrzej ur. 1.12.1904 r., ppor rez. 10 pp, poległ w Ruszkach 20.09.1939 r. Pochowany na cmentarzu w Juliopolu 38-KW.
64. CIEŚLOWSKI TEOFIL CZESŁAW
Urodził się w 1909 r. Studia weterynaryjne ukończył w 1937 r. odbierając dyplom lekarza weterynaryjnego na Uniwersytecie Warszawskim. W 1939 r. pracował jako państwowy lekarz weterynarii zamieszkały w Zamościu. Został zmobilizowany do 9 Dywizji Piechoty Armii Pomorze. 21 września walczył pod Bzurą, gdzie poległ. Pochowany został wśród żołnierzy września na Cmentarzu Wojskowym ul. Powązkowska w Warszawie.
Kilka skondensowanych zdań o działaniach 9. Siedleckiej DP: „/…/ płk. J. Werobeja z armii „Pomorze” (22. siedlecki, 34. bialskopodlaski, 35. brzeski pp, 9. pal, 58. dal, 9. dac) w pierwszych dniach wojny broni od zachodu Pomorza, w większości odcięta i zniszczona w Borach Tucholskich. Część 35. pp ppłk. dypl. J. Maliszewskiego przebiła się do Bydgoszczy. 22. pp wchodzi w skład 27. dywizji i osłania od północy grupę armii „Poznań-Pomorze”. Jej dowódca płk Werobej 12 IX obejmuje 4. DP w grupie gen. Bołtucia. Grupa ppłk. dypl. Maliszewskiego dozoruje dolną Bzurę. /…/. Tymczasem na przedpolach stolicy przygotowywał się nowy dramat. Z kotła nad Bzurą przebił się wzdłuż Wisły gen. Bołtuć z pocztem kilkudziesięciu oficerów i kilkusetosobową uzbrojoną w broń ręczną grupą piechoty. Przejście dla tej grupy wywalczył 1. Dywizjon artylerii 16. pal pod dowództwem mjr. T. Nadratowskiego. Zachował on w swym ręku mimo powszechnego zamętu dwie baterie: 2. — por. Boratyńskiego i 3. — kpt. Wiśniewskiego, ogniem na wprost usunął ze swej drogi w nocy placówki niemieckie i przeprawił się przez Bzurę w bród na południe od miejscowości Kamion”.
W opracowaniu Tadeusza Kryska-Karskiego znajduje się informacja, że Teofil Cieślowski uczestniczył w kampanii wrześniowej w 9 DP w stopniu ppor. i poległ 21 września 1939 r. Pochowany jest na Cmentarzu Żoliborz. Informacja ta bez daty urodzenia zawierająca tylko imię i nazwisko nie pozwalała autorowi na uznanie, że wymieniony to właśnie poszukiwany lekarz weterynarii.
W Karcie poległego wśród Bohaterów września 1939 r. znajduje się informacja, którą można uznać za locus classicus, że poległym jest właśnie Cieślowski Teofil Czesław — podane dodatkowe drugie imię poszukiwanego lekarza weterynarii uprawdopodobniło tragiczną informację. Dane te pochodzą z publikacji Barbary Affek-Bujalskiej: Cieślowski Teofil Czesław, żołnierz, stopień wojskowy — ppor., przydział na 1 września 1939 r. — 9 DP, związek operacyjny — Armia Pomorze, śmierć — 21 września 1939 r., miejsce śmierci — Warszawa, obecnie spoczywa w Warszawie ul. Powązkowska, Cmentarz Wojskowy.
Ze strony internetowej dws.org.pl (Kuba007) uzyskałem pełną odpowiedź potwierdzającą wcześniejsze ustalenia. W Wojskowym Biurze Historycznym znajduje się baza osobowa — Kolekcja Akt Personalnych i Odznaczeniowych i tutaj dokładna data urodzenia i miejsce urodzenia: 15 maja 1909 r. w miejscowości Mszyniec w pow. ostrołęckim (Syg. I.481.C.4343). Na stronie internetowej 3 Pułku Artylerii Lekkiej informacja, że w marcu 1939 r. ppor. pdsc. Teofil Czesław Cieślowski był młodszym lekarzem weterynarii obok ppłk. Eugeniusza Górniewicza — lekarza weterynarii.
Pozostawiam jednak opis związany z 9 DP, gdyż wśród bohaterów bitwy nad Bzurą znajduje się Jego kartoteka — kartoteka poległego w tej bitwie, a 3 Pułk Artylerii Lekkiej nie uczestniczył w tej bitwie…
W Teczce studenta w Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego znajduje się życiorys: CIEŚLOWSKI Teofil Czesław — urodzony 15.05.1909 roku w osadzie Myszyniec; ojciec Teofil (murarz); matka Dorota z Cichockich; wyznania rzymsko-katolickiego; matura w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Króla Stanisława Leszczyńskiego w Ostrołęce 19.06.1929 roku; immatrykulowany na Wydziale Weterynaryjnym 11.10.1929 roku; z powodów materialnych wystąpił z UW — świadectwo wystąpienia wydano 10.07.1930 roku; 22.08.1930 roku powołany do odbycia służby wojskowej; 10.10.1931 roku ponownie immatrykulowany na Wydziale Weterynaryjnym; 27.02.1937 roku zdał drugi egzamin dyplomowy; 15.05.1937 roku zdał trzeci egzamin dyplomowy; absolutorium uzyskał 20.03.1936 roku. Nie ma informacji, że uzyskał dyplom.
Pewnym potwierdzeniem ukończenia studiów i otrzymania dyplomu lekarza weterynaryjnego może być Spis lekarzy weterynarii przygotowany przez doc. Krzysztofa Wojciechowskiego, a w nim informacja, że: Cieślowski Teofil uzyskał dyplom 1937.
65. CISŁO JAN FRANCISZEK
Urodził się 3 czerwca 1914 r. we Lwowie. Mieszkaniec Lwowa. Świadectwo dojrzałości otrzymał 18 czerwca 1934 r. w Państwowym Gimnazjum nr 4 we Lwowie. Immatrykulowany na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie 11 grudnia 1935 r. Powtarzał pierwszy rok studiów (Uchwała Rady Profesorów z 15 października 1936 r.). W 1939 r. był studentem IV roku na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W stopniu plutonowy podchorąży uczestniczył w walkach 1939 r. Poległ pod Kutnem we wrześniu 1939 r.
66. CZAJKOWSKI STEFAN
Urodził się 26 grudnia 1891 r. Wyznania grecko-katolickiego, narodowość ruska. Dyplom lekarza weterynaryjnego odebrał w 1926 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W 1939 r. pracował jako miejski lekarz weterynarii. Mieszkał w miejscowości Kołki, pow. łucki. Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji. W bazie internetowej Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie znajduje się kartoteka na nazwisko Stefan Czajkowski z datą urodzenia 26 grudnia 1891 r. w Inowrocławiu i datą śmierci 24 grudnia 1943 r.
Przeglądając natomiast „Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy polskich sił zbrojnych na obczyźnie w latach 1939—1946”, wyd. Instytut Historyczny im. Gen. Sikorskiego, Londyn 1952 a szczególnie jego rozdział IX — „Armia Polska pod dowództwem gen. Andersa w Z.S.S.R 1941—1942” znalazłem na stronie 93—94 nazwisko kaprala Stefana Czajkowskiego urodzonego w 1895 r., opatrzone przy dacie urodzenia w nawiasie znakiem zapytania (?), miejsce urodzenia Żułowo, p. (?), zmarł w Kermine 20 lipca 1942 r., pochowany na cmentarzu, gr. 5-16-1.
W zasobach Obozu Koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau znajduje się „Księga zgonów więźniów Auschwitz”, w której podano, że Stefan Czajkowski ur. 26. 12. 1891 r. został zatrzymany w Łodzi i przewieziony do KL Auschwitz. Nr więźnia 35891 i data śmierci 24-12-1943 r.
67. CZANERLE MIECZYSŁAW
Urodził się 21 maja 1910 r. w Kałuszu, woj. stanisławowskie. Egzamin dojrzałości zdał 17 lutego 1930 r. w Prywatnym Gimnazjum w Kałuszu. Immatrykulowany na Akademii Medycyny Weterynaryjnej 9 grudnia 1930 r. Absolutorium uzyskał 18 marca 1936 r. 3 marca 1939 r. otrzymał dyplom lekarza weterynaryjnego na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Pracował w woj. stanisławowskim jako lekarz rejonowy w Perechińsku.
Doc. S. Jakubowski opisuje dalsze losy w biogramie: Zamordowany 14 kwietnia 1943 r. na posterunku pracy w hali rzeźni we Lwowie. Nazwisko napisał inaczej — Czarnerle.
Płk. dr hab. Z. Łyjak dodaje: lek. wet. Mieczysław Czarnerle, zamordowany 14 kwietnia 1943 r. podczas wykonywania obowiązków służbowych na terenie Lwowskich Zakładów Mięsnych. Rok później rozstrzelano całą jego rodzinę.
68. CZARKOWSKI WŁADYSŁAW (zm. 1942)
W książce Żołnierska danina życia od 1657 roku, czytam: Czarkowski Władysław, pseudonim „Czajka”, lek. wet. Oznacza to, że poświęcił życie… Informacji tej niestety nie udało się potwierdzić.
69. CZARNOCKI STANISŁAW
Asystent w Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Według S. Jakubowskiego: „Straty polskiej nauki weterynaryjnej w okresie II wojny światowej”, Med. Wet. 1979, 35 (10), 633): zamordowany przez ukraińskich nacjonalistów w 1943 r. we Lwowie. Pochowany we Lwowie. Wydaje się, że doc. S. Jakubowski pisząc biogram tego lekarza pomylił z Łukaszem Czarnowskim.
70. CZARNOWSKI ŁUKASZ JAN
Urodził się 5 kwietnia 1915 r. w Kijowie (Rosja). Zameldowany w Woroniczu. Świadectwo dojrzałości nr 647/1713 uzyskał w Państwowym Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta. Immatrykulowany na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie 5 grudnia 1934 r. Absolutorium otrzymał 18 marca 1939 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego odebrał w 1939 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Hodowca i kierownik Stadniny Koni w Czachrowie w Małopolsce. Zginął w 1943 r. z rąk nacjonalistów ukraińskich pod Czachrowem. Pochowany we Lwowie. W książce „Ludobójstwo ludności polskiej przez OUN-UPA w województwie stanisławowskim w latach 1939—1944” Stanisław Jastrzębski podaje, że 29 letni doktor Czarnocki Łukasz został zamordowany 20. października 1943 r. w Czachrowie gmina Żurów pow. Rohatyn.
Na stronie www.naszedrogi.com.ua znajduje się informacja będąca kolejnym pomieszaniem obu biogramów: Czarnocki Łukasz, lekarz wet., pracownik AMW we Lwowie, zamordowany w 1942 r. po wkroczeniu wojsk niemieckich.
71. CZEKOTOWSKI EUGENIUSZ
Urodził się 7 sierpnia 1893 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1919 r. w Nowoczerkasku. W 1934 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie obronił pracę doktorską „Badanie mięsa bydła rogatego na wągrzycę z uwzględnieniem badań histopatologicznych”. Pracował jako wolno praktykujący lekarz w Kcyni, pow. szubiński.
Na Tablicy Pamiątkowej w Kcyni, wymieniającej osoby zamordowane w „innych miejscach kaźni”, czytamy: (1893–1940) porucznik, weterynarz w Kcyni i Damasławku.
Na ścianie kościoła poklasztornego p. w. WNMP w Kcyni widnieje tablica pamiątkowa rozstrzelanych wiosną 1940 r. przez stalinowskie NKWD i na tej tablicy napis: jeńcy Mińska: Eugeniusz Czekotowski — weterynarz. Natomiast w alfabetycznej „Liście oficerów Wojska Polskiego 1918–1921”: ppor., lekarz weterynarii. Na stronie internetowej www.naklo.kujawsko-pomorskie.policja.gov.pl czytamy: zamordowany przez NKWD w Mińsku w więzieniu „Amerykanka” w kwietniu 1940 r.
72. CZENZE WŁODZIMIERZ MICHAŁ
(Tschense Vladimir Michal)
Urodził się w 1882 r. w Lipawie, s. Juliana i Walerii Marcinkowskiej. W tym czasie Lipawa była miastem rosyjskim. „Ur. w 1882 w Kraju Nadbałtyckim, uzyskał dyplom lekarza wet. w 1909 w Dorpacie. Służył w Rosji w Stadninach Państwowych i wojsku; był młodszym lekarzem wet. Orenburskiej Stajni Hodowlanej (1911), a następnie 3 zapasowego pułku kawalerii; po 1911 wyszedł z wojska rosyjskiego” — to cytat ze „Słownika polskich lekarzy weterynaryjnych 1394—1918”.
Mieszkał w Lipawie [stąd u K. Millaka — Kraj Nadbałtycki] przy ul. Alejas 10. Dom, w którym mieszkał dr Włodzimierz Czenze wykupił na własność od miasta w 1929 r. „Ostatnia informacja o nim pochodzi z 1941 r., kiedy to pełnił funkcję miejskiej inspekcji kontroli mięsa w Nowej Lipawie. Według przekazów rodzinnych miał zginąć po zajęciu Lipawy przez Armię Czerwoną” — to cytat z „Przeglądu Bałtyckiego” z art. Marka Głuszko.
Ponieważ mogą nasuwać się pewne wątpliwości narodowości naszego bohatera mówiące, że przecież Lipawa była miastem rosyjskim, gdy się urodził, po I wojnie światowej — łotewskim, by przybliżyć „polskość” rodziny Czenze, przytoczę jeszcze kilka zdań ze wspomnianego artykułu.
Julian Czenze (1851—1910) pochodził ze szlachty węgierskiej. Jego przodkowie mieli majątek ziemski koło Czerniowiec (południowa Ukraina). Za udział w Wiośnie Ludów 1848 r. ich majątek został zarekwirowany przez władze austriackie. Rodzice Juliana przenieśli się wtedy do guberni płockiej w Królestwie Polskim, będącym wówczas częścią Imperium Rosyjskiego. Tu urodził się w 1851 r. Julian. Następnie rodzina osiedliła się w Lipawie, gdzie ojciec Juliana założył firmę przewozową drogą morską, odziedziczoną później przez syna. Przez całe swoje życie zawodowe Julian Czenze związany był z życiem gospodarczym Lipawy /…/
Julian Czenze od 1877 r. żonaty był z Walerią Marcinkowską. Mieli 6 dzieci: Marię, Włodzimierza, Zofię, Stanisławę, Jadwigę i Leona. Najmłodsze ich dziecko, syn Leon, urodził się w 1896 r. Ukończył Szkołę Realną w Lipawie. Był zawodowym wojskowym, absolwentem szkoły oficerskiej, dowódcą dywizjonu artylerii w randze kapitana. Aresztowany w 1939 r. przez NKWD, zamordowany wiosną 1940 r. na Ukrainie. Podobny los spotkał syna najstarszej córki Juliana i Walerii, Marii Czenze, zamężnej z Zygmuntem Marcinkowskim. Ich syn, Jerzy Marcinkowski, urodzony w Lipawie w 1906 r., był absolwentem Wydziału Inżynierii Wodnej Politechniki Warszawskiej, pracował w Zarządzie Miejskim w Warszawie. Zmobilizowany we wrześniu 1939 w randze podporucznika i przydzielony do 81 pułku piechoty, aresztowany przez NKWD, zamordowany w Katyniu. Wśród ofiar Katynia znaleźli się zatem syn i wnuk Juliana i Walerii Czenze.
Waleria Czenze przeżyła męża o 2 lata, zmarła w 1912 r. i została pochowana obok Juliana. Spośród ich szóstki dzieci tylko syn Włodzimierz zdecydował się pozostać w Lipawie po 1918 r.
Swoimi wątpliwościami dotyczącymi pochodzenia bohatera niniejszego rozdziału podzieliłem się z autorem wspomnianego powyżej artykułu, Markiem Głuszko. Otrzymałem interesującą odpowiedź:
„Pana wątpliwości dot. pochodzenia/narodowości Włodzimierza Czenze to oczywiście nie łatwa kwestia, szczególnie z dzisiejszej polskiej, jakby nie było mono-etnicznej perspektywy. Szukając odpowiedzi trzeba jednak pamiętać o całym wielokulturowym i wieloetnicznym dziedzictwie dzisiejszych krajów bałtyckich. W okresie, kiedy przyszedł na świat Włodzimierz Czenze na dobrą sprawę nikt nie miał okazji urodzić się w Polsce (bo takiej przecież nie było). Używając dzisiejszych kategorii Włodzimierz miał po ojcu krew węgierską, a po matce polską. Żeby było ciekawiej Julian Czenze (ojciec Włodzimierza) uważany był w Lipawie za Niemca. Grób rodziców Włodzimierza na ewangelickim cmentarzu w Lipawie (ojciec był ewangelikiem, matka katoliczką) opisany jest jednak w języku polskim — to zawsze ważne kryterium (i ogromna rzadkość na ewangelickich cmentarzach na Łotwie). Pamiętajmy, że brat i siostrzeniec Włodzimierza zginęli w Katyniu. Dla mnie nie ulega wątpliwości — Włodzimierz Czenze był obywatelem
Łotwy polskiego pochodzenia. A że służył w carskiej armii — gen. Anders i setki innych również, takie były losy Polaków przed 1918 r. Badając losy Polaków na Łotwie często można spotkać się z pięknymi, bardzo polskimi historiami ludzi, którzy nigdy w Polsce nie byli, którzy znali Polskę jedynie z opowieści, książek”.
Od Marka Głuszko otrzymałem także informację, że możliwe iż żona doktora Włodzimierza Czenze w latach trzydziestych była bibliotekarką w polskiej szkole w Lipawie. Pan Marek w liście do autora, dodaje: „Jego losy nie są też bliżej znane mieszkającym w Warszawie wnukom siostry Włodzimierza”.
Z Instytutu Pamięci Narodowej (BU I 3-5502-72(2)16 z 29. 02. 2016 r.) otrzymałem krótką odpowiedź: „W sprawie Włodzimierza Czenzego, który zginął w Lipawie po wkroczeniu Armii Czerwonej, informuję, że przeprowadzono kwerendę w dokumentach archiwalnych dotyczących losów obywateli polskich na ziemiach wschodnich II RP oraz na terenie ZSRR w latach 1939—1956, a także w bazach danych programu „Indeks Represjonowanych”, dokumentującego losy obywateli polskich represjonowanych przez organa władzy sowieckiej w latach 1939—1956. /…/ W wyniku przeprowadzonej kwerendy nie odnaleziono żadnych materiałów dotyczących Włodzimierza Czenzego”.
73. CZOPP HENRYK
Urodził się w 1895 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1924 r. w Brnie Morawskim. W latach 1931–1939 był miejskim lekarzem w Dąbrowie Tarnowskiej, w woj. krakowskim. Żonaty z Katarzyną ur. w 1898 r. Mieli czwórkę dzieci: Zofia ur. 1921, Aleksandra ur. 1923, Tadeusz ur. 1925 i Stanisław ur. 1928 r. Aleksandra była zesłana do Kazachskiej SRR i w 1946 r. nastąpiła repatriacja.
Aresztowany przez gestapo 1 grudnia 1942 r. i osadzony w Obozie Koncentracyjnym Auschwitz. Tam został zamordowany w 1943 r.
Doc. S. Jakubowski podaje nazwisko — Czop. Podobnie w „Spisie lekarzy weterynaryjnych w Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 1939 r., s. 22. Po przeprowadzeniu kwerendy w KL Auschwitz i innych obozach nazwiska Czop nie wykazano w dostępnych archiwach.
74. CZUBERNAT JAN
Urodził się 7 maja 1891 r. w Pensylwanii w USA, s. Stefana i Marii z Rekuckich. Służył w armii austriackiej. Później w 12. i 5. Pułku Artylerii Ciężkiej oraz 15. Pułku Artylerii Górskiej. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie w 1922 r.
Porucznik rez. — mianowany 1 czerwca 1919 r. W 1924 r. służył w Szpitalu Okręgowym Koni nr 5 w Krakowie. Miejski lekarz w Zakopanem. Żonaty, miał dwoje dzieci. Osadzony w obozie w Kozielsku. Na liście wywózkowej NKWD z 14 kwietnia 1940 r. Zamordowany w Katyniu. W „Liście oficerów WP 1918–1921” podana jest inna data urodzenia — 16 maja 1891 r. i informacja: ppor. podlek. wet.
Podczas ekshumacji w lipcu 1943 r. w Katyniu, pod pozycją 2919, Komisja opisała: Czubernard Jan, podporucznik. Przy zwłokach znaleziono zaświadczenie o szczepieniu, medalik z łańcuszkiem i notatnik.
CZUBERSKI JAN (1940), patrz powyżej Czubernat Jan.
75. DAMPIERRE-DUVAL de WACŁAW HENRYK
Urodził się 15 stycznia 1892 r. w Czarnokońcach Wielkich, pow. husiatyński, s. Eugeniusza i Marii z Czyżewskich. W 1913–1915 żołnierz w armii austriackiej. W niewoli rosyjskiej w latach 1915–1917. W Wojsku Polskim od 1918 r. Uczestnik wojny 1918–1921 w 5. Pułków Ułanów (obrona Lwowa).
Po wojnie studiował na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie, którą ukończył w 1929 r. W „Spisie lekarzy weterynaryjnych w Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 1939, s. 28–29 podano, że studia ukończył 1926 r. we Lwowie. Zawodowy oficer Wojska Polskiego — major. Stacjonował w Brześciu n. Bugiem. W 1939 r. w 30 Pułku Artylerii Lekkiej w Modlinie. Aresztowany przez wojska sowieckie, osadzony w obozie w Starobielsku i zamordowany w 1940 r. w Charkowie.
T. Mikulski w „Biogramy jeńców…”, s. 109–110, tak pisze o Wacławie Duval de Dampierre: W czasie I wojny światowej brał udział w walkach w obronie Lwowa, za co został wyróżniony dyplomem. Po wojnie i po ukończeniu studiów pracował jako lekarz weterynarii w Brześciu nad Bugiem. Po napaści Niemiec na Polskę został zmobilizowany w randze majora i skierowany do służby wojskowej w twierdzy Modlin. Nie wiadomo, jakie były jego losy w czasie kampanii wrześniowej ani w jakich okolicznościach został wzięty do niewoli. W domu zachowały się cztery pocztówki od niego, ostatnia z 1 kwietnia 1940 r.
Odznaczony pośmiertnie Odznaką Pamiątkową Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939, Londyn, 15 sierpnia 1985 r., nr leg. 10965. Po wojnie rodzina poszukiwała zaginionego, niestety, nie udało się ustalić jego miejsca pobytu. Dane od żony Bożeny.
76. DAVIES ULRICH
Urodził się 3 grudnia 1882 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1907 r. w Berlinie (studiował w latach 1903—1907, jako obywatel polski narodowości niemieckiej). Praktykę weterynaryjną prowadził w Poznaniu. Zamordowany w Getcie w Lublinie. Szerszy biogram z publikacji autora Utrwalone skrawki życia.
Rafał Witkowski w „Kronika Miasta Poznania” nr 1, wyd. Poznań podaje, że 13 grudnia 1939 r. zmarł w obozie przesiedleńczym Poznań-Główna tierarzt zamieszkały przed wojną w Poznaniu Urlich Davis urodzony 3 grudnia 1892 r. Podaje również, że w tym samym czasie — 13 grudnia 1939 r. zmarła urodzona 25 listopada 1914 r. w Poznaniu Ursula Davis córka Urlicha.
Musiała to być straszna tragedia dla rodziny, gdy ojciec umiera wraz córką w obozie tylko dlatego, że okupant postanowił w ramach germanizacji wysiedlić prawowitych mieszkańców tych ziem.
W Słowniku polskich lekarzy weterynaryjnych 1394—1918 znajduje się krótka notka biograficzna Urlicha Davisa: Ur. w 1882, uzyskał dyplom lekarza wet. i stopień doktora nauk wet. w 1907 w Berlinie. Wykonywał praktykę weterynaryjną w ciągu okresu międzywojennego w Poznaniu (1921—1939).
Błąd w dacie urodzenia dr. Urlicha Davisa powstał z niedopatrzenia w Kronice Miasta Poznania. Często podkreślam, że spotykam lekarzy weterynarii w tamtym, jakże trudnym okresie, we wszystkich miejscach, w których coś ważnego się wówczas działo. Wcale nie jestem dumny z tego, że w Obozie Główna znalazł się lekarz weterynarii i przepłacił ten pobyt swoim życiem a także życiem córki.
Po napisaniu powyższego tekstu prowadziłem dalsze poszukiwania. Od p. prof. Marii Rutowskiej z Instytutu Zachodniego w Poznaniu otrzymałem wyjaśnienie następującej treści: „Na posiadanych przez Archiwum II Wojny Światowej Instytutu Zachodniego osobowych listach transportowych wysiedlanej do Generalnego Gubernatorstwa ludności polskiej, wywożonej z obozu Poznań-Główna nie ma nazwiska Urlicha Davisa”.
Szybko tłumaczę to sobie, że jeśli zmarł to nie mógł być na liście transportowej. Jednak dalsze wyjaśnienia stawiają już znaczny znak zapytania. Pani Profesor pisze dalej: „Podobnie nie ma nazwiska Urlicha Davisa w aktach zgonów Urzędu Stanu Cywilnego w Poznaniu”.
Szukam więc dalej. I znajduję kolejne wyjaśnienie. W Centralnej Bazie Danych Nazwisk Ofiar Shoah, Yad Vashem w Jerozolimie znajduje się kartoteka na nazwisko „Dr. Dawies” z dopiskiem „Vater von Ursula” (Ojciec Urszuli — dopisek W.A.G.), „Beruf — Tierarzt. Wohnort vor dem Kriege — Poznań (Polen). Wohnorte während des Krieges — Lublin. Umstände des Todes (Ort, Datum, etc.) — in Ghetto Lublin”.
Powyższą informację przekazała „16 kwietnia 1999 r. w Tel-Avivie dr Maria Ksenia Blümenstock zam. w Berlinie”.
W Yad Vashem jest także kartoteka Urszuli Dawies ur. w 1918 r. w Poznaniu, studentki, która także zginęła w getcie w Lublinie. Reasumując, zastanawiający jest więc brak nazwisk tych dwóch osób na listach transportowych z obozu Poznań-Główna? Możliwe, że Urlich Davis opuścił Poznań wraz z córką w terminie późniejszym. Tym bardziej, że getto w Lublinie utworzono dopiero 24 marca 1941 r. — mieszkania potrzebne były Niemcom do osiedlenia żołnierzy Wehrmachtu przygotowujących się do ataku na Rosję.
77. DEM BOLESŁAW MARIAN
Urodził się 28 lutego 1911 r. w Stanisławowie. W 1935 r. otrzymał dyplom lekarza weterynaryjnego na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Pracował w woj. lubelskim w Kostopolu. Uczestniczył w działaniach Armii Krajowej. Został zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich 29 grudnia 1943 r. w Gozdowie, pow. Hrubieszów. Doc. S. Jakubowski podaje nazwisko: „Dom Bosław”, s. 74. W „Spisie lekarzy weterynaryjnych w Rzeczypospolitej Polskiej” figuruje, jako „Dom Bolesław Marian”.
Płk. dr hab. Z. Łyjak napisał: Dem Bolesław Marian, ruch oporu — AK, zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich w Gozdawie, woj. zamojskie.
Płk. dr K. Millak podaje inne informacje: Pracował w powiecie hrubieszowskim jako rejonowy lekarz weterynarii w Werbkowicach. Zginął 29 grudnia 1943 r. zamordowany przez ukraińskich gestapowców na stacji kolejowej Gozdów w pow. hrubieszowskim.
78. DEMCIUCH LEON
Urodził się 14 lutego 1901 r. w Niesłuchowie, pow. Lwów. Po ukończeniu gimnazjum podjął naukę na wyższej uczelni. Studia weterynaryjne ukończył w 1929 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie, uzyskując tytuł lekarza weterynaryjnego. Obronił pracę doktorską, otrzymując tytuł doktora weterynarii. Po ukończeniu szkoły podchorążych promowany na stopień podporucznika 1 lipca 1925 r. Służył w Wojsku Polskim na stanowisku lekarza wet. w 7. Pułku Strzelców Konnych w Biedrusku k. Poznania. 1 stycznia 1933 r. awansowany do stopnia porucznika, a 1 stycznia 1936 r. do kapitana Wojska Polskiego.
Członek rzeczywisty Korporacji Lutyko-Venedya we Lwowie. Pracował jako lekarz sejmikowy. Mieszkał w pow. bielskim w miejscowości Kroszczele.
W „Spisie lekarzy weterynaryjnych w Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 1939 s. 22 figuruje Demciuch Leon, zamieszkały w Biedrusku.
Przed najazdem Niemiec na Polskę główny lekarz służb weterynaryjnych w Wielkopolskiej Brygadzie Kawalerii w stopniu majora rez. W kampanii wrześniowej zmobilizowany do 7. Pułku Strzelców Konnych. Po przebiciu się w 20–21 września 1939 r. z okolic Bzury do Warszawy zostaje włączony w skład Zbiorowej Brygady Kawalerii gen. R. Abrahama.
S. Jakubowski dodaje: opatrzył ciężko rannego gen. Abrahama i w ten sposób uratował mu życie.
Zginął w 1941 r. — informacja z art. A. Przychodzkiego. Natomiast Z. Popławski w „Liście członków Polskiej Korporacji Akademickiej Lutyko-Venedya (Lwów)” podał, że zginął w Katyniu i nazwisko pisze: Demcióch.
Z PCK otrzymuje informację, że Leon Demciuch, kapitan, był jeńcem wojennym, uwięziony w Oflagu XI B, nr jeńca 669. Od 28 marca 1945 r. do 18 kwietnia 1945 r. przebywał w szpitalu obozowym przy Oflagu XI B — nr w Księdze Chorych — 8716.
I zasadniczy wątek — doc. S. Jakubowski w 1984 r. napisał, że Demciuch Leon zmarł 6 września 1973 r. w W. Brytanii. Informacje ta została potwierdzona wiadomością podaną na stronie internetowej dws.org.pl: „po kapitulacji Warszawy w niewoli niemieckiej. Po uwolnieniu z niewoli w 1945 r. osiadł na stałe w Wielkiej Brytanii. Zmarł 6 września 1973 r. w Londynie”.
79. DEMERER ARTUR
Urodził się w 1900 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1931 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W wykazie absolwentów znajduje się dopisek, że dyplom nostryfikował. W Spisie lekarzy weterynaryjnych RP z 1939 r. podano, że pracował jako samorządowy lekarz weterynarii i mieszkał w Opalinie pow. lubomelski. W Zestawieniu nazwisk lekarzy nie zarejestrowanych z 1949—1950 r. figuruje, poz. 132. W Centralnej Bazie Danych Nazwisk Ofiar Shoah, Yad Vashem w Jerozolima znajduje się kartoteka Roberta Demerera ur. w 1900 r., który zginął w 1941 r. w getcie w Warszawie.
80. DESZBERG KAZIMIERZ
Urodził się 17 lipca 1875 r., s. Jana. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie w 1899 r. Po studiach był asystentem. Pracował w Pilznie, Tarnopolu i Zbarażu. W 1922 r. obronił pracę doktorską, uzyskując tytuł doktora weterynarii.
Początkowo służył w wojsku austriackim jako zawodowy oficer. Następnie w Wojsku Polskim — szef służby weterynaryjnej Okręgu Korpusu VIII w garnizonie Toruń, w stopniu podpułkownika. W 1939 r. na emeryturze. Mieszkał we Lwowie. Prof. Wł. Lutyński w „Liście lekarzy weterynarii jeńców obozów…” dodaje, że w związku z brakiem w źródle N (lista wywózkowa NKWD) być może zamordowany poza Charkowem. W „Indeksie Represjonowanych Ośrodka KARTA” czytamy: Deszberg Kazimierz, s. Jana, ur. w 1875 r., śmierć w 1940 r. na Ukrainie (sygnatura IV/W 186 — /17/862[55/5-).
Według „Listy Katyńskiej i Ukraińskiej Listy Katyńskiej” pułkownik Kazimierz Deszberg znajduje się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej — został zamordowany w 1940 r.
Prof. J. Tropiło podaje inne nazwisko: Deszeberg K. s. Jana — prawdopodobnie jest to błąd literowy.
81. DEUTSCH (HESKEL) CHASKEL
Urodził się w 1893 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1922 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W latach 1931–1939 pracował jako samorządowy lekarz w Rohatynie, woj. stanisławowskie. Zamordowany w 1942 r. z całą rodziną w Stanisławowie.
W Centralnej Bazie Danych Nazwisk Ofiar Shoah, Yad Vashem w Jerozolima znajduje się kartoteka na nazwisko Chaskel Deutsch i informacja, że figuruje w Liście osób prześladowanych — Lista Żydów lekarzy weterynarii w Galicji sporządzona 10 kwietnia 1942 r.
82. DĘBOWSKI JAN STEFAN
Urodził się 25 grudnia 1892 r. w Krakowie, s. Jana i Teresy z Karskich. Uczestnik I wojny światowej w armii austriackiej, walczył na froncie rosyjskim i w Serbii. W wojnie 1918–1921 r. w Wojsku Polskim. W 1920 r. w 3 Dywizjonie Artylerii Konnej. Uczestnik obrony Lwowa. Gen. Rozwadowski — dowódca Armii „Wschód” za dzielność i wierną służbę ojczyźnie, ku pamięci przebytych bojów w obronie Lwowa i Kresów Wschodnich nadał Mu oznakę Honorową „Orlęta”.
Od 1922 r. przeniesiony do rezerwy i przydzielony do Szpitala Koni nr 8 w Grudziądzu. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1922 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Porucznik rez. Powiatowy lekarz weterynarii w Brzesku, woj. krakowskie. Także inspektor w Urzędzie Wojewódzkim w Krakowie. Zamieszkały w Grybowie, pow. grybowski. Żonaty z Janiną z Wajsów. Mieli dwie córki — Krystynę i Irenę.
Podczas II wojny światowej dostał się do niewoli sowieckiej prawdopodobnie pod Janowem Lubelskim. Osadzony w obozie w Kozielsku. Z obozu do rodziny dotarły cztery listy, ostatni w marcu 1940 r. W listach wymienia nazwiska znajomych spotkanych w obozie: „Wątor, Kazimierz Garguła, Jan Heiman”. Na liście wywózkowej NKWD z 3 kwietnia 1940. Zamordowany w Katyniu w kwietniu w 1940 r..
Podczas ekshumacji mogił w Lesie Katyńskim w 1943 r. zwłoki zostały opisane pod numerem AM 2077 — Dembowski Jan Stefan, lekarz weterynarii. Przy zwłokach znaleziono dowód osobisty, kartę szczepień i medalion.
83. DIAMENT SZLAMA
Urodził się 1 stycznia 1911 r. w Warszawie, s. Borucha i Rywki Staszewskiej. Świadectwo dojrzałości otrzymał w 1928 r. w Gimnazjum Męskim Spółki „Chimuch” w Warszawie. Immatrykulowany na Wydziale Weterynaryjnym 13 października 1928 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał 2 października 1933 r. na Uniwersytecie Warszawskim. W 1929 r. złożył podanie o przyjęcie na Wydział Lekarski UW, które zostało odrzucone.
W 1939 r. mieszkał i pracował w Warszawie jako wolno praktykujący lekarz weterynarii. Po II wojnie nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy weterynarii. W Drugim słowniku biograficznym polskich lekarzy weterynarii, s. 83 podano: „zginął w czasie wojny”.
84. DISTL MIROSŁAW
Urodził się w 1920 r. Student III roku Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Rozstrzelany w 1941 r. przez Niemców we Lwowie.
85. DMITRIJUK EUGENIUSZ
Urodził się 8 września 1907 r. w Pawłowie Nowym k. Białej Podl., s. Damiana i Marii z d. Nikołajew. Świadectwo dojrzałości otrzymał 28 czerwca 1926 r. po ukończeniu Prywatnego Gimnazjum Rosyjskiego w Brześciu n. Bugiem od Państwowej Komisji Egzaminacyjnej Kuratorium Okręgu Szkolnego Poleskiego nr 43 — maturę zdawał eksternistycznie. Na Wydział Weterynaryjny UW immatrykulowany 13 października 1926 r. Według informacji znajdujących się w aktach studenta przechowywanych w Archiwum UW — zaliczył IV rok studiów (23 czerwca 1931 r.).
Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1931 r. na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1932 r. odbył kurs w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Wchodził w skład kadry 16 Pułku Ułanów. Kapitan rez. Pracował w województwie wileńskim w Postawach jako lekarz samorządowy.
Żonaty z Anną Bielaczyk — mieli syna Wiaczesława. W kampanii wrześniowej zmobilizowany do 23 Pułku Ułanów. Osadzony w Kozielsku. Na liście wywózkowej NKWD z kwietnia 1940 r. Zamordowany w Katyniu. W „Liście Katyńskiej i Ukraińskiej Liście Katyńskiej” — wymieniony jest w 16 Pułk Ułanów.
Do 1936 r. nazwisko pisano Dmitryjuk.
86. DOLIWA-BRZEZIŃSKI TADEUSZ
Urodził się w 1884 r. w Łańcucie. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1914 r. we Lwowie. Zaraz po studiach został wcielony do armii austriackiej i przez cztery lata walczył na różnych frontach I wojny światowej. Od 1918 r. miejski lekarz weterynarii w Łańcucie. W 1919 r. powołany do Wojska Polskiego. Służył jako lekarz wet. poligonu w Rembertowie, później na froncie w walkach polsko-bolszewickich w 8 Pułku Artylerii Polowej.
Poległ podczas przeprawy przez Niemen 19 lipca 1920 r. w miejscowości Grodno.
W Wikipedii znajdujemy następujący opis: W dniach 18–23 lipca 1920 r. toczyły się w obronie Grodna walki oddziałów polskich dowodzonych przez gen. Stefana Mokrzeckiego i gen. Lucjana Żeligowskiego z nacierającym 3. Korpusem Kawalerii bolszewickiej dowodzonej przez Gaja Chana i częścią 4. Armii bolszewickiej. Utrata miasta zagrażała trwałości polskiej obrony na Niemnie i odsłaniała bolszewikom najkrótszą drogę znad Niemna na Warszawę.
87. DOMAŃSKI EDWARD ZBIGNIEW
Urodził się 17 kwietnia 1907 r. w Ubinie. W 1934 r. uzyskał dyplom lekarza weterynaryjnego w Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W 1936 r. obronił pracę doktorską „Doświadczenia nad techniką miejscowego znieczulania przy trzebieniu klaczy”. W 1939 r. pracował w Monasterzyskach, pow. buczacki, woj. tarnopolskie jako miejski lekarz weterynarii.
W czasie okupacji wywabiony z mieszkania do chorego zwierzęcia, zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich — informuje doc. S. Jakubowski. Wiadomość została potwierdzona zapiskiem w Archiwum Państwowym w Krakowie: zawód — lekarz, ofiara mordu dokonanego nie przez władze okupacyjne. Data śmierci — 1943. Uprowadzony przez bandę ukraińską.
88. DOWNAROWICZ MICHAŁ
Urodził się w 1870 r. Jak podał w Słowniku Konrad Millak: Ur. na Kowieńszczyźnie, uzyskał dyplom lekarza wet. w 1894 w Dorpacie. Był delegowany do zwalczania księgosuszu i innych epizootii w obwodzie zabajkalskim na Syberii i pełnił obowiązki okręgowego lekarza wet. w okręgu akszyńskim na granicy z Mongolią (1895—1989); po przeniesieniu się do kraju pracował jako powiatowy lekarz wet. w Radzyminie (1905). Po pierwszej wojnie światowej był powiatowym lekarzem wet. w Warszawie (1923—1931), przeszedł na emeryturę przed 1939. Zmarł w okresie okupacji hitlerowskiej.
I zaznacza rok śmierci 1940? (ze znakiem zapytania).
Nie poddał się rejestracji w obowiązkowym spisie lekarzy weterynaryjnych po II wojnie światowej. Figuruje w spisie lekarzy niezarejestrowanych pod poz. 10 (. „Życie Weterynaryjne” z 1949 r., s. 160). Ten spis potwierdza zgon w okresie okupacji niemieckiej.
W dokumentach Archiwum Państwowego dla m. st. Warszawy znajduje się informacja, że Downarowicz to cywilna ofiara wojny — śmierć w wyniku działań wojennych w Warszawie w 1944 r. W zapiskach sporządzonych „Dla Wydz. Statystycznego Zarządu Miejskiego m. st. Warszawy — Lista osób zmarłych w 1944 r., ekshumowanych w 1945 r. parafia Wawrzyniec miasto”. Podano dokładna datę śmierci — 11 listopada 1944 r. ul. Lisowska 22. Ciała złożono w zbiorowej mogile na Al. Zjednoczenia. 24 kwietnia 1945 r. przeprowadzono ekshumację. Nazwisko Downarowicz widnieje pod poz. 1651. Niestety przy nazwisku nie podano imienia osoby zmarłej/poległej.
Ciekawostką może być fakt, że tego samego dnia i o tej samej godzinie zginęła Waleria Downarowicz (ur. 12. 9. 1879 r. w Petersburgu) — poz. 12 wspomnianej „Listy”. W zapisie dodano przyczynę zgonu — artyleria — zgon na Polach Bielańskich ul. Lisowska 24/1, zamężna.
Ponieważ brakuje nam potwierdzenia informacji, że to właśnie lekarz weterynarii Michał Downarowicz poległ/zmarł w Warszawie w 1944 r. nie możemy zaliczyć jego śmierci do grupy lekarzy weterynarii, którzy zginęli w wyniku działań wojennych w II wojnie światowej…
89. DRAPALSKI ERAZM JERZY
Urodził się 23 stycznia 1905 r. w Buczaczu, woj. tarnopolskie, s. Karola i Magdaleny. W latach 1917—1925 uczył się w Państwowym Gimnazjum w Buczaczu, gdzie 18 czerwca 1925 r. zdał maturę. W 1931 r. otrzymał dyplom lekarza weterynaryjnego na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W latach 1932–1933 na kursie podchorążych rezerwy we Włodzimierzu Wołyńskim. Podporucznik rez. mianowany 1 stycznia 1937 r.
Pracował jako lekarz samorządowy w Mikulińcach, woj. tarnopolskie. Zmobilizowany w 1939 r. do 28 Pułku Artylerii Lekkiej. Aresztowany i osadzony w Kozielsku. Na liście wywózkowej NKWD z 5 kwietnia 1940 r. Zamordowany w Katyniu w kwietniu 1940 r..
Żona Łucja z d. Niemiecewicz i syn Andrzej w lutym 1940 r. zostali deportowani do Kazachstanu. Los ich podzieliła cała rodzina podporucznika Erazma Draparskiego.
90. DRELICH ZBIGNIEW
Urodził się 10 sierpnia 1919 r. w Borysławiu, pow. Drohobycz. W 1939 r. student Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Służył w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. Walczył na froncie włoskim, gdzie zginął.
Zbigniew Drelich był w stopniu podporucznika WP w II Korpusie na środkowym Wschodzie i w Italii w latach 1942—1945. Poległ 20 maja 1945 r. Pochowany na cmentarzu wojskowym w Casamassima, Włochy — CP., gr. 2-E-4. Eks. Wymieniony w przypisie autor dodaje, że Z. Drelich miał przydział do 16. Pom. Dyonu Art. PPanc. w stopniu podporucznika.
91. DRESZLER DIONIZY
Urodził się 5 października 1891 r. w Toruniu, syn Tomasza i Marii z Rejenkowskich. Absolwent toruńskiego gimnazjum w 1912 r. Będąc studentem ostatniego roku w Wyższej Szkole Weterynaryjnej w Berlinie (latem 1914 r.) wskutek wybuchu wojny musiał studia przerwać. Wcielony do armii niemieckiej w stopniu szeregowca służył w 4 Pułku Ułanów. Po kilku miesiącach awansował i pełnił funkcję lekarza weterynarii do zakończenia I wojny. Odznaczony Krzyżem Żelaznym 2 kl.
Po wojnie powrócił na studia w Berlinie i 5 września 1919 r. uzyskał absolutorium i dyplom lekarza weterynarii. Po powrocie z Berlina zgłosił się do wojska wielkopolskiego i otrzymał awans na porucznika. Służył jako lekarz wet. w 17. Pułku Ułanów Wielkopolskich. Następnie naczelny lekarz wet. Frontu Wielkopolskiego. 20 marca 1921 r. prosi dowództwo o przeniesienie do Torunia lub Bydgoszczy „ponieważ moją specjalnością jest chirurgia, proszę o przydzielenie mnie do szpitala koni”. W. R. w biogramie zaznaczył: ppor. Dreszler pracując z wielką umiejętnością i pilnością, jako referent i Naczelny Lekarz Frontu Wielkopolskiego przyczynił się do zorganizowania służby weterynaryjnej w szpitalnictwie i oddziałach tegoż Frontu. I dalej: w okresie wojny polsko-bolszewickiej pełnił obowiązki oficera do zleceń przy naczelnym lekarzu 3 Armii. Po wojnie przeniesiony do rezerwy i awansowany na stopień kapitana.
Powiatowy lekarz w Chojnicach. Mieszkał przy ul. Dworcowej 15 w Chojnicach. Uczestnik Powstania Wielkopolskiego. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał 1919 r. na Uniwersytecie w Berlinie. Oficer rezerwy w stopniu kapitana. PKU Starogard. Uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r., zostaje ciężko ranny pod Tarnopolem. Ostatnia wiadomość od niego pochodzi z listopada 1939 r. z Kozielska.
Znajduje się na ostatniej liście wywózkowej NKWD z maja 1940 r. Zginął w Katyniu w maju 1940 r.
Dr K. Millak na s. 156 artykułu „Lekarze weterynaryjni polscy — ofiary II wojny światowej 1939–1945, Życie Weter. z 1968, 5 podał, że: Dreszler Dionizy poległ w 1939 pod Lwowem, co w świetle dokumentów nie jest informacją prawidłową.
92. DROZDOWSKI BOLESŁAW MARIAN EDWARD
Urodził się 17 października 1916 r. w Wadowicach. Świadectwo dojrzałości otrzymał 9 czerwca 1936 r. nr 11 w Państwowym Gimnazjum w Wadowicach. W 1939 r. był studentem II roku Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. Następnie w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie w stopniu kaprala-podchorążego — dowódca drużyny 7 kompanii 2 Pułku Grenadierów. Poległ 17 czerwca 1940 r. na polu chwały pod La Garde we Francji.
Na stronie internetowej IPN i Fundacji Polsko-Niemieckiej Pojednanie znajduje się następująca informacja: B. Drozdowski ur. w 1916 r., kampania francuska 1940 r. w 1. Dywizji Grenadierów AP 5038, nr ew. 495. Poległ 18 czerwca 1940 r. Vaucouit dep. Meurthe-et-Moselle. Pochowany na Cm. w Vaucouit. 13 grudnia 1954 r. przeniesiony na cm. w Auberive (51600, dep. Marne) gr. 123.
93. DUDA JAN
Urodził się w1896 r. Studiował weterynarię w Warszawie. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1932 r. Pracował na stanowisku samorządowego lekarza weterynarii w Hrubieszowie. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim w Oddziale „Bakcyl” — Sanitariat Okręgu Warszawskiego AK, Grupa „Północ” — Szpital Polowy nr 3, używając pseudonimu „Dunin”. Posiadał stopień majora.
Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowi rejestracji.
94. DUMANIA JAN
Urodził się w 1905 r. (inną datę ur. podaje prof. Wł. Lutyński — 1904, Domania, rolnik), s. Jana. Ukończył w 1937 r. Wydział Weterynaryjny na Uniwersytecie Warszawskim, na liście absolwentów 23 marca 1937 r. Podporucznik rez. — mianowany 1 września 1930 r. Powoływany na ćwiczenia rezerwistów w Składnicy Materiałów Intendentury nr 10 i 2 Pułku Piechoty Legionów. Zamieszkały w Łużycach, pow. Opatów.
W 1939 r. zmobilizowany do wojny obronnej. W niewoli sowieckiej. Osadzony w Kozielsku. Na liście wywózkowej NKWD z kwietnia 1940 r. Zamordowany w Katyniu.
Profesor Wł. Lutyński podaje w „Liście lekarzy weterynarii…” dalsze wyjaśnienia: Wykaz absolwentów Wydz. Wet. w Warszawie z 1937 r. dostarczony przez lekarza wet. Konrada Rozwadowskiego z informacją, że lekarz wet. J. Dumania mieszkał w Łężycach. Według źródła WPH z 1993 r. Jan Domania ukończył Wyższą Szkołę Rolniczą w Cieszynie. Można domniemywać, że po ukończeniu tej szkoły został studentem Wydziału Weterynaryjnego w Warszawie. W 1937 r. uzyskał absolutorium, ale do momentu wydania „Spisu lekarzy weterynaryjnych” w marcu 1939 r. dyplomu lekarza wet. nie uzyskał.
Na „Liście Katyńskiej i Ukraińskiej Liście Katyńskiej” Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa znajduje się taki opis: por. Jan Domania, ur. 1904–11–25, miejsce urodzenia: Łężyce w Tarnobrzeskiem, inżynier, 2 pp Leg., zm. 1940, Katyń.
I jeszcze jedno wyjaśnienie prof. Wł. Lutyńskiego w „Polscy lekarze weterynarii pochowani na cmentarzu wojskowym w Katyniu”, „Życie Weterynaryjne” 2001, 76 (2), 108–109: Dumania Jan w Księdze Cmentarnej — inż. rolnik Domania — porucznik. Ze spisu absolwentów Wydziału Weterynaryjnego UJP, sporządzonego 23 marca 1937 r., wynika, że nazywał się Dumania i był absolwentem tego Wydziału, pewnie niezależnie od ukończenia studiów rolniczych w Cieszynie.
Podczas ekshumacji zbiorowych mogił w Lesie Katyńskim w 1943 r. zwłoki zostały rozpoznane i opisane pod numerem AM 3666: Domania Jan, umundurowany. Przy zwłokach znaleziono kartkę z notatnika, list i medalion.
95. DURNAŚ STANISŁAW MARIAN
Urodził się 25 października 1905 r. w Jędrzejowie. Studiował na Wydziale Weterynaryjnym UW ale studiów nie ukończył (inf. od K. Pileckiego — dyr. Archiwum UW). W latach wojny jego losy zetknęły się z losami rodziny Nowackich z Poznania. W marcu 1940 r. rodzina Nowackich została wysiedlona do Janowca nad Wisłą. W czerwcu 1942 r. Halina Nowacka wyszła za mąż za swojego pierwszego ucznia Stanisława M. Durnasia — lekarza weterynarii (informacja z Zespołu Szkół Muzycznych w Szczecinie). W czerwcu 1944 r. mąż Haliny został rozstrzelany w Zwoleniu w grupie czterdziestu więźniów skazanych za udział w Ruchu Oporu AK. Halina wraz z synem Markiem i rodzicami przeniosła się do Karczmisk. Jeszcze przed wrześniem 1944 r. wyjechała do Lublina i podjęła pracę nauczycielki fortepianu w Państwowym Instytucie Muzycznym im. S. Moniuszki. Po niespełna roku podjęła decyzję o wyjeździe do Szczecina. Zmarła w 2005 r.
Doc. S. Jakubowski opisuje losy lekarza weterynarii: W okresie okupacji był w stopniu majora komendantem AK na teren Zwoleń, Janowiec n. Wisłą, Solec, Ciepielów, Józefów oraz kierownikiem zakonspirowanego magazynu broni. Aresztowany 17 maja 1944 r. w Janowcu n. Wisłą i więziony w więzieniu w Radomiu. Rozstrzelany 19 czerwca 1944 r. w Zwoleniu. Odznaczony Krzyżem Walecznych oraz pośmiertnie Krzyżem Partyzanckim. Drugie imię — Marian dodaje Z. Łyjak.
Na stronie internetowej IPN i Fundacji Niemiecko-Polskiego Pojednania znajduje się następująca informacja: Durnaś Stanisław ur. 1907 r. Data śmierci — 19.06.1944 r. Dr weterynarii. Informacja pochodzi z Rejestru miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939—1945. Województwo radomskie, Warszawa, 1980 i dalej: więzień Radom. Egzekucja w Zwoleniu. Sprawca egzekucji — SD. Data 19 czerwiec 1944 r. Uzasadnienie — odwet za likwidację dwóch urzędników hitlerowskich, miejsce śmierci — obok Rynku.
96. DÜRSTENFELD HENRYK
Urodził się 20 września 1906 r. w Jarosławiu, woj. lwowskie. W „Spisie lekarzy weterynaryjnych w Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 1939, s. 28–29 podano rok urodzenia — 1908.
Doc. S. Jakubowski w biogramie pisał: Po uzyskaniu dyplomu lekarza weterynaryjnego we Lwowie 7 października 1931 r. był samorządowym lek. wet. w Warszawie. W okresie okupacji zamordowany przez gestapo.
Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowi rejestracji.
97. DYBEL KAZIMIERZ
Urodził się 2 października 1916 r. w Nowym Sączu. Świadectwo dojrzałości uzyskał 8 czerwca 1937 r. nr 9 w gimnazjum w Czortkowie. Immatrykulowany na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie 16 listopada 1938 r. S. Jakubowski podaje, że: dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1939 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W tym czasie był początkującym studentem i w 1939 r. nie mógł ukończyć weterynarii. Informacje o tym, że otrzymał dyplom są błędne. S. Jakubowski dodaje: Zamordowany we Lwowie przez gestapo w 1941 r.
98. DYNOWSKI JÓZEF
Urodził się w 1890 r. (?), s. Mateusza. Weterynarz z Zaostrowiecza, woj. nowogrodzkie. Rozstrzelany 13 lipca 1942 r. podczas masowej egzekucji w Baranowiczach na cmentarzu prawosławnym. Zamordowano wówczas około 400 osób, w tym 17 księży katolickich, oficerów Wojska Polskiego, nauczycieli, prawników, lekarzy, farmaceutów, weterynarzy i rzemieślników. Ofiary powiązano drutem kolczastym, załadowano na samochody i zawieziono na cmentarz. Tam esesmani i białoruscy policjanci dokonali egzekucji.
99. DZENDZEL TADEUSZ MIKOŁAJ
Urodził się 12 lutego 1901 r. w Przemyślu. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie w 1934 r. Pracował w woj. tarnopolskim jako miejski lekarz weterynarii w Brodach.
Doc. S. Jakubowski dodaje: zginął w czasie okupacji. Uzupełnieniem może być wypis z Listy zamordowanych w więzieniach Lwowskich w czerwcu 1941 poz. 436: Dzendel Tadeusz s. Stanisława, ur. 1901 — rozstrzelany w więzieniu 26 czerwca 1941 r.
100. DZIK-DZIKOWSKI FELIKS (FAJWEL)
Urodził się 10 marca 1898 r. w Warszawie, s. Józefa i Eugenii z Solarzów. Ukończył Szkołę Handlową w Warszawie. Od listopada 1918 r. w Wojsku Polskim. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. W 1921 r. zwolniony z wojska w celu odbycia studiów weterynaryjnych. W 1929 r. ukończył kurs w Batalionie Podchorążych Rezerwy Piechoty w Tomaszowie Mazowieckim. Absolwent (lekarz) weterynarii, podporucznik rez. piechoty. Odznaczony Krzyżem Frontu Litewsko-Białoruskiego, Medalem 1918—1921. Żonaty — dwoje dzieci — Eugenia i Edward.
Osadzony w Kozielsku. Na liście wywózkowej NKWD z 17 kwietnia 1940 r. i zamordowany w Katyniu.
Prof. Wł. Lutyński w „Liście lekarzy weterynarii jeńców…” podaje także dwuczłonowe nazwisko: Dzik-Dzikowski Fajwel Feliks oraz informację: W materiałach weterynaryjnych brak danych co do jego studiów i pracy. I dalej w art. „Polscy lekarze weterynarii pochowani na Cmentarzu Wojskowym w Katyniu”: Dzik Feliks vel Feiwel — ze wszystkich źródeł wynika, że jego status w zawodzie i poziom wykształcenia (lekarz wet., absolwent?) nie jest jasny.
Natomiast na „Liście Katyńskiej i Ukraińskiej Liście Katyńskiej” Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa czytam: Ppor. Feliks Fajwel DZIK, ur. 1898-03-10, miejsce urodzenia: Warszawa, lek. wet., 30 pp, zm. 1940, Katyń.
W Centralnej Bazie Danych Nazwisk Ofiar Shoah znajduje się reprodukcja listy Żydów oficerów WP zamordowanych w Katyniu 1940 r. Czytam w poz. 12: Dzik-Dzikowski Feliks Fajwel, s. Józefa, rok urodzenia 1898, stopień wojskowy — ppor. r., zawód — weterynarz i dopisek — 036/17.40/55.
101. EHRLICH IZAAK
Urodził się 26 października 1909 r. we Lwowie, s. Mozesa i Salomea Nagelberg. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1938 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Mieszkał we Lwowie przy ul. Potockiego 22. Był żonaty. Pracował jako wolno praktykujący lekarz weterynarii.
Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy weterynarii.
Zginął w getcie Lwów ul. Jordańska 12.
102. EISENBERG TOBIASZ
Urodził się 7 marca 1906 r. w Samborze, s. Izaaka i Dory Haendel. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1933 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Po studiach pracował jako samorządowy lekarz weterynarii w Samborze, gdzie mieszkał przy ul. Okrężnej 8.
W 1939 r. pracował jako samorządowy lekarz weterynarii w Rudkach pow. rudecki. Był kawalerem. Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy weterynarii.
103. ENGEL EUGENIUSZ LEON
Urodził się 17 lutego 1903 r. w Przemyślu, s. Bernarda i Gusty. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał we Lwowie na Akademii Medycyny Weterynaryjnej w 1928 r., a w 1939 r. obronił pracę doktorską: „Przyczynek do badań nad gojeniem się uszkodzeń w następstwie trepanacji czaszki u psa”.
Mieszkał i pracował jako miejski lekarz w Trembowli, woj. tarnopolskie. Doc. S. Jakubowski uzupełnia ten biogram: Zamordowany przez gestapo w Trembowli.
Natomiast w Centralnej Bazie Danych Nazwisk Ofiar Shoah w Jerozolimie zapisano, że zginął w 1942 r. we Lwowie.
104. ENGEL SZYMON
Urodził się 15 kwietnia 1889 r. w Sidorowie, pow. kopyczyniecki, s. Samuela i Miny Petersiel. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1931 r. we Lwowie na Akademii Medycyny Weterynaryjnej. Po studiach pracował w woj. tarnopolskim jako samorządowy lekarz w Busku, pow. Kamionka Strumiłowa. Żona — Róża z d. Gelman.
W okresie II wojny mieszkał we Lwowie ul. Wołyńska 2. Zginął w obozie pracy Janowska we Lwowie.
Doc. S. Jakubowski uzupełnia ten biogram o zdanie: zamordowany w czasie okupacji. Informacje przekazane przez siostrzenicę Miriam Gingsberg w 1993 r. pokazano w oddzielnej kartotece w Centralnej Bazie Danych Nazwisk Ofiar Shoah i podano, że Szymon Engel urodził się w 1892 r. w Tarnopolu, był żonaty z Różą Gelmann i że zginął w 1942 r. w obozie Janowska we Lwowie.
105. ENGELHARDT (FRIEDRICH) FRYDERYK
Urodził się 15 grudnia 1886 r. Dyplom lekarz wet. uzyskał w 1910 r. na Uniwersytecie w Berlinie, w latach 1931 i 1939 pracował jako wolno-praktykujący lekarz wet. w Pruszczu pow. świecki. Dr — obronił pracę doktorską.
W powojennym „Zestawieniu lekarzy weterynarii z 1949/1950” figuruje tzn. nie poddał się rejestracji.
W kartotece www.straty istnieje zapis: Engelhardt Fryderyk ur. 22.03.1896, lekarz, uwięziony w KL Majdanek 1.12.1942. Przewieziony prawdopodobnie do Auschwitz, gdzie został zlikwidowany przez tamtejszy ruch oporu — opis ten nie dotyczy lekarza weterynarii.
167. ETERLE KAZIMIERZ
Doc. S. Jakubowski w biogramie podał: „student III roku Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W okresie okupacji był referentem organizacyjnym Powiatowego Inspektoratu AK w Bóbrce (pow. Przemyśl). Aresztowany przez gestapo został rozstrzelany w 1943 r. w więzieniu we Lwowie przy ul. Łąckiego”.
Płk dr hab. Z. Łyjak w opisie biograficznym dodaje: torturowany przez gestapo nie wydał nikogo, rozstrzelany w 1943 r. we Lwowie.
Na stronie internetowej Przemyśla znalazłem następującą informację: pseudonim „Podstoli”, nie został zastrzelony koło Winnik ale aresztowany, gdy jechał z rozkazami do Przemyśla. W śledztwie w więzieniu lwowskim bity wielokrotnie. Prawdopodobnie zmarł podczas transportu z więzienia z Lwowa do obozu koncentracyjnego.
107. FALBER MATIASZ
Urodził się w 1901 r. (chociaż krewni podają inną datę urodzenia — 1905 r. — wg Centralnej Bazy Danych Nazwisk Ofiar Shoah) w Podhajcach, s. Cwi i Khaia. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1930 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Pracował jako samorządowy lekarz weterynarii w Podhajcach. Kawaler. Ze „Spisu lekarzy weterynaryjnych” z 1939 r. wynika, że mieszkał w Komorowie w pow. tomaszowskim. W czasie wojny przebywał w Podhajcach i tam, podczas zagłady Żydów, zginął.
108. FALK CHAIM-HERSZ (HERMAN)
Urodził się 7 grudnia 1876 r. w Czortkowie, s. Moses i Hani. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1899 r. na Akademii Weterynarii we Lwowie. W 1931 r. pracował jako miejski lekarz we Lwowie. W 1939 r. był lekarzem samorządowym. Żonaty — Rosmarin. Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy weterynarii. Podczas okupacji niemieckiej deportowany do obozu pracy. Zginął podczas okupacji hitlerowskiej w Getcie w Radomyślu.
109. FELLER BENEDYKT
Urodził się 25 maja 1909 r. we Lwowie, s. Mojżesza i Klary Dauer. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1935 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Żył i pracował we Lwowie przy ul. Arciszewskiego 8/17. W 1939 r. był samorządowym lekarzem wet. i mieszkał we Wyszogródku pow. krzemieniecki. Na podstawie Zeznania złożonego w Yad Vashem przez Marka Rednera — dr Feller, został zamordowany we Lwowie. Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy weterynarii.
110. FIJAŁKIEWICZ STEFAN
Urodził się 28 kwietnia 1916 r. w Osieku Jasielskim. Lekarz weterynaryjny, absolwent Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Doc. S. Jakubowski błędnie podaje nazwisko — Fijałkiwicz: od 19 września 1939 r. organizował w Nowym Żmigrodzie, pow. Jasło, woj. krakowskie, wraz z nauczycielem Przybyłowskim pierwsze piątki konspiracyjne dla niesienia pomocy osobom idącym przez rejon Nowego Żmigrodu do Słowacji, Węgier i dalej na Zachód do Wojska Polskiego. Aresztowany przez gestapo 18 października 1940 r. i więziony w Oświęcimiu. Nr obozowy 5937. Rozstrzelany w 15 czerwca 1942 r. w Oświęcimiu.
Z. Łyjak pisał: lek. wet. Stefan Fijałkiewicz, organizator przerzutów Polaków przez granicę do Słowacji i na Węgry, rozstrzelany 15 czerwca 1942 r. w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu.
111. FINKIELSZTEIN FAJWEL IZAAK
Urodził się w 1913 r. w Lublinie, s. Chune i Reizel Sternblitz. Dyplom lekarza weterynarii uzyskał w 1937 r. na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego. Przed II wojną światową mieszkał w Janowie. W „Spisie lekarzy” z 1939 r. znajdujemy zapis, że w 1939 r. był wolno praktykującym lekarzem weterynarii w Warszawie. Żonaty — żona Telma. Zginął w 1941 r. w Janowie.
112. FIUTAK (FINTAK) BOLESŁAW
Urodził się 2 lutego 1887 r. w Januszkowicach, pow. inowrocławski. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1939 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Pracował jako lekarz weterynarii w Chodczu w pow. włocławskim. Porucznik Wojska Polskiego.
Zginął w Dachau w 1940 r. Doc. S. Jakubowski uzupełnia ten biogram: W 1912 r. członek tajnej organizacji niepodległościowej im. Tomasza Zana (TTZ). W 1919 r. był ochotnikiem w Wojsku Wielkopolskim.
Prof. J. Tropiło dodaje: zm. 12 grudnia 1940 w Mauthausen. (…) Ucz. komp. wrześ. 1939 w stopniu por. rez. W 1940 został aresztowany i 9 maja 1940 przewieziony do obozu koncentracyjnego Dachau (nr obozowy 9467). 2 sierpnia 1940 przekazany do obozu Mauthausen (nr obozowy 6150). Zginął 12 grudnia 1940 r. w Mauthausen.
113. FLAKS JÓZEF
Urodził się 13 października 1903 r. w Płocku. Świadectwo dojrzałości uzyskał 1 czerwca 1922 r. w Gimnazjum Rady Opiekuńczej w Płocku. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał 6 lutego 1928 r. na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1932—1933 zajmował się badaniami nad nowotworami. Razem z A. Barem opublikował pracę „Wpływ surowic szczurów normalnych, szczepionych nowotworami i zakażonych bakteriami na pierwotniaki — Paramecium caudatum”. Zamordowany przez Niemców 28 lutego 1941 r. w zbiorowej egzekucji w Imielnicy k. Płocka. Rozstrzelano wówczas 25 płocczan narodowości żydowskiej ogłaszając, że zamierzali dokonać zbrojnego napadu na płockie gestapo.
114. FLEKER ZYGMUNT
Urodził się w 1897 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie w 1927 r. W 1931 r. był miejskim lekarzem weterynarii w Siemiatyczach w pow. bielskim. Zadeklarował, że jest wyznania mojżeszowego i narodowości polskiej. W Spisie z 1939 r. czytamy, że pracował jako samorządowy lekarz weterynarii w miejscowości Kołki pow. łucki i jest wyznania rzymsko-katolickiego i narodowości żydowskiej.
Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji — poz. 179.
115. FOGEL DAWID
Urodził się w 1904 r. w Janowie Lubelskim, s. Jona i Heli. Dyplom lekarza weterynarii uzyskał w 1931 r. na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego. Był samorządowym lekarzem weterynarii w Janowie Lubelskim, mieszkał w Zaklikowie. Żonaty. Zginął we Włodzimierzu Wołyńskim.
Po drugiej wojnie światrowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji.
116. FRANCUZOWICZ JAN
Urodził się 2 lutego 1868 r., s. Waleriana i Ludwiki. Ukończył Instytut Weterynaryjny w Dorpacie w 1894 r. Członek Korporacji Akademickiej Lutycja w 1890 r. Po studiach rozpoczął pracę lekarza weterynarii na Kaukazie. W 1931 r. w Rodoszkowicach jako wolnopraktykujący lekarz weterynarii (wg poz. 259 „Spis lekarzy weterynaryjnych RP” z 1931 r.). Pracował jako lekarz weterynarii graniczny w Radoszkowicach.
Zginął 26 czerwca 1941 r. podczas bombardowania Wilna, w Radoszkowicach pow. Mołodeczno i tam został pochowany.
Na stronie internetowej www.straty.pl znajdujemy kartotekę: Frasncuzowicz Jan, imię matki — Ludwika, data śmierci — 27.04.1945. Autor źródła: Barbara Affek-Bujalska i Edward Pawłowski, Księga pochowanych żołnierzy polskich poległych w II wojnie światowej. T.4, Żołnierze Wojska Polskiego na Wschodzie, wyd. Pruszków — wojsko polskie na froncie wschodnim 1943—1945, sierżant podchorąży 26 pp, poległ 27. 04. 1945 r. pod Croswitz, pochowany 12-CW Zgorzelec.
117. FRIED SEWERYN
Urodził się 10 marca 1877 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1900 r. we Lwowie na Akademii Weterynarii. W 1931 r. był wolno praktykującym lekarzem we Lwowie. W 1939 r. mieszkał we Lwowie ale nie pracował w wyuczonym zawodzie.
Wyjechał z Lwowa w 1942 r. i w kolejnej kartotece znajdującej się Yad Vashem, że był deportowany do obozu pracy we Lwowie.
W Zestawieniu figuruje, jako ten co nie poddał się obowiązkowej rejestracji.
118. FRIESE ARTUR OSKAR
(w „Spisie” z 1931 r. nazwisko pisano — Freisse).
Urodził się w 1877 r. Dyplom lekarza wet. uzyskał w 1903 r. na Uniwersytecie w Berlinie(N — obywatele polscy narodowości niemieckiej). Pracował w 1931 i 1939 r. (wg „Spisów lekarzy…” z 1931 i 1939 r.) jako wolno-praktykujący lekarz wet. w Grudziądzu. W „Księdze adresowej ziem zachodniej Polski” z 1927—28 s. 163 znajduje się zapis: Fiese A., lek. wet. T 844, Radzńska 24, a w „Księdze adresowej” z 1937—38 r. s. 54 — że mieszkał przy ul. Hallera 24 w Grudziądzu (ten sam adres tylko zmiana nazwy ulicy).
W powojennym obowiązkowym „Zestawieniu lekarzy weterynarii z 1949/1950” nie poddał się rejestracji — poz. 183.
W Archiwum ITS w Bad Arolsen znajduje się jeden dokument związany z nazwiskiem Artura Friese (rymarza?). Dokument ten zaświadcza, że wymieniony zmarł w obozie Sachsenhausen 20 stycznia 1940 r. Oprócz zawodu mamy także różnicę w roku urodzenia — 1877 a w dokumencie podano 1874. Nie możemy uznać, że wyjaśniono powód nie zarejestrowania się bohatera tego biogramu w Polsce.
119. FRITZ JERZY WILHELM
(w „Spisie lekarzy…” z 1931 r. figuruje jako Fritz Georg).
Urodził się w 1904 r. Dyplom lekarza wet. uzyskał w 1931 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie i pracował jako wolno-praktykujący lekarz wet. w Rogoźnie pow. Oborniki (Wielkopolska). Dr — obronił pracę doktorską pt. „Über Cystoskopie beim Pferde”. Dyplom ten nostryfikował w 1933 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Przeszukując dane „Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e. V.“ w Kasel znalazłem następujący zapis: Fritz Georg 28. 02. 1904 zginął 1 stycznia 1943 r. pod Stalingradem.
Natomiast kwerenda przeprowadzona w archiwum Kirchlicher Suchdienst HOK w Stuttgarcie przyniosła informację (S50010106), że zmarł 1 września 1939 r. w domu.
Ostatnia informacja nie zawiera daty urodzenia!
120. FRUCHT JAKUB
Urodził się w 1864 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1888 r. w Wiedniu. W 1931 r. pracował jako miejski lekarz weterynarii w miejscowości Nadwórna w pow. nadwórniańskim. W 1939 r. będąc na emeryturze mieszkał w Nadwórnej.
Po II wojnie światowej nie poddał się rejestracji.
Był autorem kilku prac naukowych: „Ciąża brzuszna u krowy” Przegląd Wet. 1890, 7; „Zapalenie skóry na kończynach u koni”, Przegląd Wet. 1891, 2; „Przenośność zapalenia płuc z człowieka na psa”, Przegląd Wet. 1893, 9—10; „Proteza zębów u konia”, Przegląd Wet. 1902, 11; „Fibrolizyna przeciw zgrubieniu pęciny u koni”, Przegląd Wet. 1913, 8—9.
121. FRUŻYŃSKI ADAM
Urodził się 25 kwietnia 1908 r. w Krośnie. W 1927—1928 r. odbył kurs w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. 1 stycznia 1937 r. awansowany na podporucznika WP. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1937 na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Po studiach pracował jako samorządowy lekarz weterynarii w Raczkach k. Suwałk w pow. augustowskim. W Raczkach także mieszkał. Uczestniczy w wojnie obronnej 1939 r. 25 września 1939 r. otrzymał nominację na porucznika od płk. Koca.
W 1940 r. aresztowany przez Stapo Tilsit w Suwałkach i wywieziony do obozu Mathausen, następnie przeniesiony do Buchenwaldu. Po wojnie nie poddał się rejestracji.
W ITS Bad Arolsen znajduje się szereg dokumentów A. Frużyńskiego. Poniżej kwestionariusz KL Buchenwald, w którym poznajemy historię obozową doktora Frużyńskiego: od 3 kwietnia 1940 r. do 17 kwietnia 1940 r. w Suwałkach; wywieziony do KL Sachsenchausen, przebywa do 3 maja 1940 r.; przeniesiony do KL Mauthausen i tam do 21 stycznia 1941 r.; przeniesiony do KL Gusen, gdzie jest do 8 marca 1943 r. i kolejny raz wywieziony do kolejnego obozu KL Buchenwald.
Kwestionariusz powyższy sporządzony został 30 kwietnia 1945 r. a obóz wyzwolony został 11 kwitnia 1945 r. Stąd wniosek, że dr Adam Frużyński przeżył wojnę i jak dalej czytam w dokumntach, wyjechał do USA z żoną Józefą i rocznym synem Stanisławem.
122. FUCHS HERSZ
Urodził się 15 kwietnia 1885 r. w Kozłowie, s. Chune i Ryfki Chrap. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1913 r. we Lwowie na Akademii Weterynarii. W 1923 r. był wolno praktykującym lekarzem w Skolem. W 1931 r. pracował jako miejski lekarz weterynarii w Zborowie, a w 1939 r. był wolno praktykującym lekarzem w Zborowie.
Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji. Zamordowany został przez gestapo.
123. FUCHS IZRAEL
Urodził się w 1888 r. w Zbarażu. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1912 r. we Lwowie na Akademii Weterynarii. W 1923 r. był miejskim lekarzem weterynarii w Probużnej pow. Trembownia. W latach 1931—1939 pracował w Kozowej pow. brzeżański. Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy weterynarii.
W Archiwum Yad Vashem znajduje się informacja, że Izrael Fuchs, weterynarz, podczas wojny przebywał w Kozowej i znajduje sią na Liście osób prześladowanych.
W Archiwum ITS w Bad Arolsen znalazłem dokument dotyczący Fuchsa Zygmunta Izraela ur. 30 kwietnia 1888 r. w Rogowie w pow. żnińskim, który zginął w Sachsenhausen 6 lipca 1942 r. Miejsce urodzenia inne. Czy te dane dotyczą lekarza weterynarii? Raczej nie.
124. FUCIK ALFONS MICHAŁ
Urodził się 3 czerwca 1897 r. w Żywcu, s. Jana i Melanii z d. Vytvar. Uczestnik walk I wojny światowej. Od 1918 r. w Wojsku Polskim. W 1919 r. walczył na froncie czeskim, a następnie ukraińskim. W 1920 r. w 3 Pułku Strzelców Podhalańskich. Dylom lekarza weterynaryjnego uzyskał na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie w 1926 r. Porucznik rez. Pracował w woj. kieleckim w Zwoleniu, jako samorządowy lekarz wet. Żonaty z Wandą z Piaszczyńskich — mieli córkę Wandę. W 1932 r. mieszkali w Żywcu. W kampanii wrześniowej 1939 r. lekarz weterynarii w Szpitalu Polowym Koni we Włodawie i uczestnik szlaku bojowego Włodawa — nad rzeką Stochód — Kowel — Włodzimierz Wołyński.
W niewoli sowieckiej. Osadzony w Kozielsku. Na liście wywózkowej NKWD z 9 kwietnia 1940 r. Zamordowany w Katyniu. Także w Katyniu zamordowany został, kilka dni wcześniej, jego brat Wiktor — inżynier leśnik.
125. GAJDA LEOPOLD FRANCISZEK
Urodził się 14 grudnia 1906 r. w Nawsie Kołaszyckie, pow. jasielski. Dyplom lekarza weterynaryjnego odebrał w 1932 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Po studiach pracował w woj. łódzkim jako samorządowy lekarz weterynarii w Łasku. W 1935 r. wiceprezes Zelewskiego Klubu Sportowego. „Postacią w klubie był Gajda Leopold lekarz weterynarii i sędzia, rozstrzelany przez Niemców w czasie wojny” — strona internetowa Zelewskiego Klubu Sportowego. Mieszkał w Zelowie, pow. łaski.
Doc. S. Jakubowski dodaje: zamordowany przez gestapo w pierwszych dniach września 1939 r. Potwierdzeniem tej wiadomości jest zdanie: osadzony w więzieniu w Łodzi 11 listopada 1939 r. Data śmierci — grudzień 1939 w lesie wiączyńskim.
126. GAJEWSKI STEFAN ROMAN
Urodził się 13 maja 1878 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1912 r. na Akademii Weterynaryjnej we Lwowie. Major Wojska Polskiego. Członek honorowy Korporacji Akademickiej Lutyko-Venedyi we Lwowie. W 1924 r. prof. Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Od 1925 r. kierownik Katedry Chirurgii, nazwanej wówczas Zakładem Patologii i Terapii Szczegółowej Chorób Chirurgicznych. W 1939 r. kurator Korporacji Akademickiej Lutyko-Venedyi. Lesław Lewandowski zaznaczył w art. „Akademia Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie”: 12 listopada 1941 r. zmarł uwięziony przez gestapo prof. S. Gajewski.
Na stronie internetowej www.archiwumkorporacyjne.pl podana jest inna data śmierci prof. S. Gajewskiego — 12 grudnia 1941 r.
Kilka lat wcześniej przymierzałem się do opracowania biogramu Stefana Gajewskiego, wybitnego chirurga Akademii Weterynaryjnej we Lwowie, i przy każdym podejściu pojawiały się wątpliwości, których nie potrafiłem wyjaśnić, więc odkładałem biogram do szuflady. Ponieważ niniejsza publikacja jest ostatnią z cyklu o Niepowtarzalnych, więc należy spróbować biogram ten zamknąć.
STEFAN ROMAN GAJEWSKI
Urodził się 13 maja 1878 r. w Budach Łańcuckich. Początkowo studiował medycynę we Lwowie, którą ukończył w 1909 r., uzyskując tytuł doktora medycyny. Następnie studiował medycynę weterynaryjną i studia ukończył w 1912 r. na Akademii Weterynaryjnej we Lwowie. Od 1905 r. przez dwa lata pracował na Uniwersytecie Lwowskim jako asystent w katedrze fizjologii, następnie w Akademii Weterynaryjnej, także w katedrze fizjologii zwierząt, przez kolejne cztery lata. W 1911 r. przeniósł się na katedrę chirurgiczną, by w 1921 r. zostać profesorem nadzwyczajnym ortopedii weterynaryjnej. W 1926 r. mianowany profesorem zwyczajnym patologii i terapii szczegółowej chorób chirurgicznych i kierownikiem kliniki chirurgicznej Akademii Weterynaryjnej we Lwowie. Do programu wykładów włączył także okulistykę weterynaryjną i historię medycyny weterynaryjnej. Biogram powyższy opracowany został na podstawie hasła w słowniku dr. Konrada Millaka.
Konrad Millak podał, że profesor zmarł 12 listopada 1939 r. Miał więc 61 lat.
Do tego momentu wszystko w biogramie się zgadzało i można by — po uzupełnieniu kilku braków, np. o podróżach zagranicznych Stefana Gajewskiego — nad nim przejść do porządku dziennego. W literaturze przedmiotu pojawiło się jednak kilka sprzecznych informacji i powstało zamieszanie.
W opracowaniu Jadwigi Kuczabińskiej i Teresy Dutkiewicz Zachować od niepamięci. Lipiec we Lwowie w 1944 r. panie napisały: Gajewski Stefan, prof. chirurgii Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Zmarł w pierwszych miesiącach okupacji radzieckiej w 1939 r. I w dalszej części artykułu: Grajewski Stefan, dr, prof. Akademii Weterynaryjnej we Lwowie. Aresztowany i uwięziony przez gestapo, zginął we Lwowie 12 listopada 1941 r. w nieznanych okolicznościach. Czy mamy więc dwóch profesorów Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie o blisko brzmiących nazwiskach: Gajewski i Grajewski, czy jest to pomyłka i mówimy tylko o jednym profesorze? Jeśli tak, to skąd dwie różne daty śmierci: pierwsze miesiące okupacji radzieckiej 1939 r. i 12 listopad 1941 r. i gestapo?
Natomiast Lesław Lewandowski w artykule o lwowskiej weterynarii informował: 12 XI 1941 r. zmarł uwięziony przez Gestapo prof. S. Gajewski.
Dodajmy, że Niemcy w lipcu 1941 r. wymordowali profesorów lwowskich (4 lipca 1941 r. 38 osób; 4 lub 5 lipca1941—4; 12 lipca 1941 r. kolejne 2 i 26 lipca 1941 r. prof. Kazimierza Bartla jako 45 ofiarę tego mordu). Emerytowany prof. zw. farmakologii, farmakognozji i receptury Adolf Gizelt zamordowany został w czasie likwidacji obozu Janowskiego we Lwowie w 1942 r.
Remigiusz Węgrzynowicz w publikacji Weterynaria we Lwowie w czasopiśmie „Cracovia Leopolis” z 2006 r. zacytował piękne zdania prof. Gajewskiego wypowiedziane z okazji 50-lecia czasopisma „Przeglądu Weterynaryjnego”:
W pięćdziesięciolecie (1886–1935) „Przeglądu Weterynaryjnego” Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie, prezentując wykaz bogatej bibliografii, zawierającej 1256! pozycji badań naukowych, profesor Stefan Gajewski pisze: „[…] bo te roczniki to skarbce szlachetnego kruszcu cenniejszego od złota, bo niewyczerpane, a przy tym nie martwe […]. Wsłuchajmy się w tętno tego życia, co mówią nam zawarte w rocznikach prace, boć one przecież są sercem tętniącym rozgłośnie. […] Prace te to wyczyn zbożny, bo dźwigające naukę polską coraz wyżej, to wysiłek ducha, to owoc ciężkiego trudu i walki. […] Czytamy życiorysy naszych mistrzów […] z tą miłością jaką darzyliśmy ongiś […] przed laty […]. Ukochana Alma Mater nasza opowiada nam swe przeżycia dobre i złe, wesołe i smutne. Jej pamięć to pamięć nasza, jej radość i smutki to nasza niepodzielna własność. To historia bez braku jednej godziny. Ciągu jej nie przerwały ani wstrząsy dziejowe, ani pociski padające na naszą Alma Mater, ani szczęk walki pod Zadwórzem. Ona jak dzisiaj, żyła, patrzała, czuwała i czuła […], a teraz mówi.
Kolejne poplątanie znajduję w publikacji Mariana Walczaka Ludzie Nauki i nauczyciele polscy podczas II wojny światowej: Gajewski Stefan, prof. chirurgii Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie, zmarł jako cywilna ofiara wojny w pierwszych miesiącach okupacji radzieckiej 1939 r. i w dalszej części publikacji: Grajewski Stefan, dr, prof. Akademii Weterynaryjnej we Lwowie aresztowany i uwięziony przez gestapo, zginął we Lwowie w nieznanych okolicznościach 12 listopada 1941 r. Wydaje się, że artykuł J. Kuczabińskiej i T. Dutkiewicz w „Naszej Drodze” powiela tekst z publikacji M. Walczaka.
W Spisie lekarzy weterynaryjnych II RP z 1939 r. wymieniony jest prof. dr Stefan Roman Gajewski, ur. 1878, dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał we Lwowie w 1912 r., zamieszkały we Lwowie. W Spisie lekarzy weterynaryjnych po wojnie wymieniony jest wśród niezarejestrowanych.
Natomiast we wcześniejszym Spisie lekarzy weterynaryjnych II RP z 1931 r. podano: dr Gajewski Stanisław, data urodzenia się zgadza i data otrzymania dyplomu. Nie zgadza się imię. Natomiast nie odnotowano nazwiska — Grajewski.
We wspomnieniach prof. dr hab. Alfreda Senzego znajduję zdanie: Po śmierci prof. Gajewskiego prof. Szczudłowski przejął dodatkowo Katedrę Chirurgii wraz z Okulistyką. Z życiorysu prof. Szczudłowskiego wynika, że katedrę chirurgii przejął w 1939 r. I mogło się wydawać, że już znamy dokładną datę zgonu profesora, aż tu raptem kilka zdań dalej prof. Senze zaprzecza wcześniejszej swojej wypowiedzi:
Natomiast w okresie okupacji sowieckiej wszystkie egzaminy z III, IV i V semestru, tzw. egzaminy dyplomowe, ujęte były surowymi rygorami terminów ich składania i warunkiem przejścia na kolejny rok studiów. Należy tu: anatomia patologiczna i weterynaria sądowa (prof. Zakrzewski wraz z doc. Żulińskim), interna z diagnostyką (prof. Markowski wraz z doc. Hamerskim), zakaźna (prof. Markowski z doc. Parnasem), chirurgia z okulistyką (prof. Gajewski), położnictwo i ortopedia (prof. Szczudłowski z doc. Morawem), nauka o mięsie (prof. Trawiński) […].
Piotr Wyrost w rozdziale Nasze korzenie zamieszczonym w opracowaniu Dzieje Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu wymienił prof. Stefana Gajewskiego jako kierownika Zakładu Chirurgii Ogólnej i Chirurgii Kończyn z Polikliniką Chirurgiczną Akademii Weterynaryjnej we Lwowie w latach 1921—1925, następnie szefa Kliniki Chirurgicznej Akademii Medycyny Weterynaryjnej w latach 1925—1939. Pod koniec rozdziału w zamieszczonym biogramie podał: Stefan Gajewski (1878 Budy Łańcuckie — 1939 Lwów).
Po takich informacjach można zakończyć poszukiwania daty śmierci prof. Stefana Gajewskiego i dodać: nie było we Lwowie profesora chirurgii o nazwisku Stefan Grajewski.
127. GANZENMILLER KAROL
(w „Spisie lekarzy…” z 1931 r. figuruje jako Ganzenmüller Karol).
Ur. w 1872 r. Dyplom lekarz wet. uzyskał w 1894 r. w Stuttgarcie. W 1923 r. był dyrektorem rzeźni w Katowicach. W 1931 r. i w 1939 r. znajdujemy zapisy, że był emerytowanym lekarzem i mieszkał w Katowicach. W obowiązkowym „Zestawieniu lekarzy weterynarii z 1949/1950” nie poddał się rejestracji.
128. GARCZARCZYK STANISŁAW HENRYK
Urodził się 23 lutego 1905 r. w Sączowie w pow. będzińskim. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1933 r. we Lwowie na Akademii Medycyny Weterynaryjnej. Pracował jako samorządowy lekarz weterynarii. W 1939 r. mieszkał w Przedborzu pow. konecki. W „Drugim słowniku biograficznym polskich lekarzy weterynarii” znajduje się skromna informacja, że: Garczarczyk Stanisław Henryk po II wojnie światowej nie poddał się rejestracji.
W kartotece z Państwowego Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy widnieje następujący zapis: Garczarczyk Stanisław, data urodzenia — 23-02-1905, miejsce urodzenia — Sączów, data śmierci — 08-07-1944, zawód — weterynarz, miejsce zatrzymania — Przedborze, data zatrzymania 30-11-1943, rodzaj uwięzienia — obóz koncentracyjny, miejsce osadzenia — GROSS-ROSEN, data osadzenia — 19-01-1944, data śmierci — 08-07-1944.
Natomiast w Księdze zmarłych więźniów KL Gross-Rosen, cz. II — podano inną datę śmierci — 06-07-1944 r. Obok zapisków znajduje się znaczek mówiący, że „dokument dotyczy egzekucji więźnia lub jeńca wojennego, a także wyroków policyjnych sądów doraźnych w ramach tzw. Sonderbehandlung „specjalnego potraktowania”.
W Przedborskim Słowniku Biograficznym czytam: W okresie 1 X 1930—30 IX 1933 r. pracował w Zakładzie Farmakologii Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie początkowo jako wolontariusz, a od 1 X 1931 r. jako zastępca asystenta i „powierzone obowiązki wykonywał sumiennie”. Zdaniem zastępcy profesora, doc. dr. Skowrońskiego: jest pracownikiem zdolnym, posiada takt umiejętnego obchodzenia się z ludźmi. Dlatego też może spełnić przyjęte zadania w każdej dziedzinie działalności lekarza weterynaryjnego. Odszedł z zakładu tylko dlatego, że przepisy nie pozwalały na dłuższe zatrudnienie na tym stanowisku jak 2 lata. Od połowy listopada 1933 r. przez miesiąc uczęszczał do rzeźni miejskiej i na targowicę zwierząt rzeźnych we Lwowie w celu bliższego zapoznania się z czynnościami lekarza weterynaryjnego. W tym czasie kierował też rzeźnią gminną w Krzyczycach pod Lwowem.
Zarząd Miasta Przedborza zatrudnił go, jako miejskiego lekarza weterynarii z dniem 25 III 1934 r. Do jego obowiązków należało sprawowanie kierownictwa rzeźni miejskiej przy ul. Cegielnej 3, nadzór nad targowicą zwierząt rzeźnych na Widomie (obecnie teren Liceum Ogólnokształcącego) oraz wykrywanie nielegalnego uboju zwierząt.
W 1937 r. ożenił się z Janiną i zamieszkał w mieszkaniu przy ul. Pocztowej 4 w Przedborzu. Wkrótce przyszła na świat córka Hanna.
W tym okresie władze miejskie miały wiele zastrzeżeń do jego pracy z powodu spóźnień do pracy, nieterminowego prowadzenia dokumentacji a powiatowy lekarz weterynarii stwierdził popełnienie błędów fachowych. Burmistrz wypowiedział mu pracę z dniem 1 X 1938 r. Jednak w rzeczywistości, od tego dnia w świetle obowiązującego prawa przeszedł na zatrudnienie Wydziału Powiatowego w Końskich.
Podczas okupacji niemieckiej przystąpił do Związku Walki Zbrojnej/Armii Krajowej. Powierzono mu sprawowanie kierownictwa wywiadu na Przedbórz i okolice. Podlegał komendantowi miasta Kazimierzowi Trepczyńskiemu ps. „Wytrzymały”, a merytorycznie por. Bronisławowi Skoczyńskiemu ps. „Robotnik” i por. Zbigniewowi Sojczyńskiemu ps. „Andrzej”.
Aresztowany na podstawie donosu do żandarmerii o udziale w nielegalnym uboju trzody. Mogła to być zemsta za meldowanie o wykryciu nielegalnego uboju zwierząt jeszcze sprzed wojny.
Osadzony 19 I 1944 r. w obozie koncentracyjnym Gross-Rosen, nr obozowy: 16341. Później zesłany do pracy w filii: AL. Dyhernfurth II. Powrócił do obozu głównego 7 VII 1944 r., został tam rozstrzelany 6 VIII 1944 r.
129. GARFUNKEL ULRYCH
Urodził się w 1874 r. w Złoczowie. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1898 r. we Lwowie na Akademii Weterynarii. Żonaty — Khaia Junia z d. Safrin, ur. w Monasterzyskach. Po studiach pracował jako miejski lekarz w Monasterzyskach. W pierwszej wojnie światowej uczestniczył jako lekarz weterynarii w wojskach austriackich. Następnie w wojsku polskim w stopniu kapitana-majora (1923). W 1931 r. był miejskim lekarzem weterynarii w Krakowie. Na emeryturę przeszedł w stopniu podpułkownika i mieszkał w Krakowie przy ul. F. Straszewskiego 2.
Zamordowany przez Niemców wraz żoną podczas zagłady Żydów.
130. GAWINA KAZIMIERZ
Fot. K. Gawina — Charków. Księga Cmentarna
Urodził się 10 marca 1908 r. w Sobolewie, woj. białostockie, s. Mikołaja i Józefy z Przewoźnych. W 1932 r. ukończył Wydział Weterynaryjny Uniwersytetu Warszawskiego, uzyskując tytuł lekarza weterynaryjnego. W 1933 r. ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii w Włodzimierzu Wołyńskim — podporucznik rez. Pracował w Świsłoczu w pow. Wołkowysk jako lekarz samorządowy. Odbył ćwiczenia w 9 Dywizji Artylerii Konnej, a w 1936 r. 30 Pułku Artylerii Lekkiej. Nie są znane okoliczności wzięcia go do niewoli. Ostatni list z miejsca internowania rodzina otrzymała 7 kwietnia 1940 r. — pisze dr T. Mikulski w „Biogramy jeńców…”.
Osadzony w obozie w Starobielsku i zamordowany przez NKWD w Charkowie w 1940 r. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kampanii Wrześniowej 1939 — Londyn 15 sierpnia 1985, nr leg. 10970.
131. GAWORSKI MIECZYSŁAW
Urodził się 1 grudnia 1902 r. w Motkowicach, s. Michała i Pauliny z Rajkowskich. Egzamin dojrzałości z numerem 19 zdał 3. czerwca 1923 r. w ośmio-klasowej Szkole Realnej Męskiej Koła Polskiej Macierzy Szkolnej w Łęczycy. Immatrykulowany na Wydział Fizyki UW 10. września 1923 r. Następnie przenosi się na Wydział Weterynaryjny UW 16. października 1924 r. W dokumentach archiwum UW znajdujemy zapis mówiący o zaliczeniu czwartego roku studiów z 28. czerwca 1930 r. Mieszkał w Płocku. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1930 r. na Wydziale Weterynaryjnym UW w Warszawie. Pracował jako samorządowy lekarz weterynarii w Płocku.
Aresztowany przez Niemców i osadzony w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Zmarł w 1940 r.
Kwerenda przeprowadzona w Archiwum Internationaler Suchdienst (ITS) w Bad Arolsen (Niemcy) pozwoliła rozszerzyć informacje: osadzony w Obozie Koncentracyjnym Dachau 19 kwietnia 1940 r. Otrzymał numer obozowy 4245. Przewieziony 25 maja 1940 r. do Obozu Mauthausen — komanda Gusen z numerem 4245/230. Zmarł 25 stycznia 1941 r. o godz. 8.30, jako przyczynę zgonu podano zapalenie opłucnej i osłabienie serca. Kategoria: „ochrona” (Schuthaft).
132. GĄSIOR MAKSYMILIAN
Urodził się w 1887 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1911 r. w Dorpacie. W pierwszej wojnie światowej służył w wojsku rosyjskim. W 1923 r. odnotowano, że pracował jako powiatowy lekarz weterynarii w Końskich, a w latach 1931 do 1939 był powiatowym lekarzem w Kozienicach.
Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy weterynarii.
133. GELBFISZ BENIAMIN
Urodził się w 1890 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1915 r. w Warszawie w Instytucie Weterynaryjnym. Pracował jako wolno praktykujący lekarz weterynarii w Warszawie. Miejsce represji — Getto Warszawa. Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy weterynarii.
W Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego znajduje się teczka studenta syg. WP/RP 244, w zawierająca następujące informacje: Gelbfisz Benjamin ur. 30 czerwca 1894 r. w Warszawie. Świadectwo dojrzałości otrzymał w 7 Warszawskim Gimnazjum Rosyjskim w 1913 r. Immatrykulowany na Wydziale Lekarskim UW 20 listopada 1915 r., studiował 4 semestry i wystąpił z uczelni 14 maja 1918 r.
134. GEWANDTER WIKTOR
Urodził się w 1892 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1925 r. we Lwowie na Akademii Medycyny Weterynaryjnej. Był żonaty — Róża (42 lata).
W Archiwum Yad Vashem znajdują się dwie kartoteki na wymienione nazwisko: pierwsza omawia lekarza weterynarii Wiktora Gewandtera urodzonego w 1886 r. w Stanisławowie s. Henryka i Heni. Żonaty z Różą. Przed wojna mieszkał w Bukaczowcach. Podczas okupacji przebywał w Rohatynie. W 1942 r. urodził się im syn Maurycy. Zamordowany; druga kartoteka oparta jest o Lista żydowskich weterynarzy z Galicji, przygotowana, 10/04/1942 i praktycznie nie wnosi nic nowego.
W kolejnej kartotece ale dotyczącej Róży Gewandter dowiadujemy się, że urodziła się w 1902 r. i była księgową. Zamordowana wraz z Wiktorem i synem przez gestapo w Stanisławowie w 1942 r.
135. GEWELBER ARON JÓZEF
Urodził się 20 sierpnia 1901 r. w Warszawie, s. Szaja Hersza i Chawe. Świadectwo dojrzałości otrzymał w 1923 r. w Ośmioklasowym Gimnazjum Męskim Towarzystwa „Ascola” w Warszawie. Immatrykulowany na Wydziale Weterynaryjnym 8 października 1923 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał 26 czerwca 1929 r. na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego. Pracował jako miejski lekarz weterynarii w Łodzi do 1939 r. Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy weterynarii.
136. GINZBURG (NIEMCOWICZ) DIANA LEJAZ
Urodziła się 28 kwietnia 1913 r. w Mławie, o. Rubin Nimcowicz i m. Tyla z d. Rabinowicz. Świadectwo dojrzałości otrzymała w Gimnazjum Żeńskim Hermana Kaleckiego w Warszawie w 1930 r. Immatrykulowana na Wydziale Weterynaryjnym UW 15 października 1930 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskała 14 marca 1938 r. na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego. Pracowała w Warszawie jako wolno praktykujący lekarz weterynarii.
Po II wojnie światowej nie poddała się obowiązkowej rejestracji. W 1949 r. uznana przez Sąd Grodzki w Warszawie za zmarłą (zaginiona w latach 1939—1945) — Archiwum Państwowe m. st. Warszawa I Zg 1214/49/655/7.
W zestawieniu Dyplomanci Uczelni Weterynaryjnej w Warszawie 1840—1964 sporządzonym przez doc. dr hab. Krzysztofa J. Wojciechowskiego niestety nie znalazłem nazwiska Ginzburgowa Dina? Ale jest nazwisko panieńskie chociaż troszkę inaczej pisane: Nincewicz Dina.
137. GIZELT ADOLF
Urodził się 12 kwietnia 1865 r. Kamionce Strumiłowej, s. Józefa i Fanny. Żonaty. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1894 r. na Akademii Weterynaryjnej we Lwowie. W 1902 r. został doktorem medycyny. K. Millak pisał: „Był asystentem przy katedrze fizjologii Uniwersytetu Lwowskiego (1902), odbył podróż naukową do Niemiec i Danii, podczas której doskonalił się w fizjologii, farmakologii i higienie mleka. Od 1905 był zastępcą profesora farmakologii w Akademii Weterynarii we Lwowie, w 1906 został nadzwyczajnym profesorem farmakologii, farmakognozji i receptury, a w 1919 — zwyczajnym. Przeszedł na emeryturę w 1930”.
Według L. Hassa: „Był członkiem loży masońskiej „Freudenschaft” we Wrocławiu w latach 1910—1916”.
Na stronie www.naszadroga.com czytam: „Po wkroczeniu Niemców do Lwowa został umieszczony w getcie, następnie wraz z innymi Żydami zamordowany w obozie Janowskim”. Zamordowany został w 1942 r.
138. GLASSGALL ALEKSANDER
Urodził się 3 marca 1911 r. we Lwowie. Świadectwo dojrzałości nr 21 otrzymał 6 marca 1935 r. w Państwowym Gimnazjum we Lwowie. Immatrykulowany na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie 11 grudnia 1935 r. W aktach studenta przechowywanych w Katedrze Anatomii Zwierząt Wydziału Weterynaryjnego UP we Wrocławiu znalazłem zapis: wymaga powtórzenia II roku (29 września 1937 r.). Zmarł w 1945 r..
139. GŁOMBIK JAN
Urodził się 17 grudnia 1889 r. w Raciborzu. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w Giessen w 1921 r., a rok później obronił pracę doktorską. W 1931 r. był powiatowym lekarzem weterynarii w Katowicach. Ciąg dalszy biogramu dopisał doc. S. Jakubowski: W 1939 r. był dyrektorem Rzeźni Eksportowej w Katowicach. W czasie okupacji wydalony ze Śląska do Generalnej Guberni za odmowę podpisania Volkslisty. Następnie aresztowany w Krzeszowicach i uwięziony w Obozie Koncentracyjnym w Oświęcimiu. Brał udział w konspiracji obozowej. Po wykryciu organizacji przez gestapo zamordowany w 1942 r.
Kwerenda przeprowadzono w Archiwum Auschwitz (Niemcy) pozwoliła na uzupełnienie posiadanych informacji: podano, że lekarz wet., dr, urodził się w Raciborzu. Osadzony 16 stycznia 1941 r. w Obozie Koncentracyjnym Auschwitz z numerem 9471.
140. GŁOWACKI MIECZYSŁAW MARIAN
Fot. M. Głowacki — Charków. Księga Cmentarna
Urodził się 8 października 1908 r. w Serocku, s. Stanisława i Bronisławy z Chojeckich. Ojciec początkowo był rybakiem i retmanem, by stać się właścicielem tartaku i okazałej kamienicy w Rynku (zamordowany przez Niemców w obozie Buchenwald w 1942 r.). Uczeń Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. W 1934 r. ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Następnie w 1935 r. (1936 r. — na „Liście lekarzy weterynarii jeńców…” Wł. Lutyńskiego) otrzymuje dyplom lekarza weterynaryjnego na Uniwersytecie Warszawskim. Przeniesiony do rezerwy z 18 Pułku Artylerii Lekkiej w stopniu podporucznik rez.
W kampanii wrześniowej przydzielony do 29 Pułku Artylerii Lekkiej (od 1937 r.). Pracował w Serocku, pow. Pułtusk, jako lekarz samorządowy. Z jego inicjatywy w 1937 r. w miejscowej szkole powstało szkolne koło PCK. W 1938 r. (lub na początku 1939 r.) przenosi się do Sokółki. We wrześniu zmobilizowany do Ośrodka Zapasowego w Grodnie.
Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. Aresztowany i osadzony w sowieckim obozie jenieckim w Starobielsku i zamordowany w 1940 r. w Charkowie.
141. GOĆKOWSKI TADEUSZ
Urodził się 28 października 1882 r. w folwarku Rembielin k. Płocka, s. Wojciecha i Julii z Goślickich. Ukończył Akademię Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie w 1909 r., uzyskując dyplom lekarza weterynaryjnego. Uczestnik walk o niepodległość. Wcielony do szpitala polowego dla koni w Brześciu. Mianowany na stopień kapitana 1 czerwca 1919 r. Przeniesiony do rezerwy (w stopniu kapitana) w 1921 r. i przydzielony do PKU Płock. W „Spisie lekarzy weterynaryjnych w Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 1939, s. 36–37 podano, że nie pracował zawodowo i mieszkał w Rembielinie, pow. płocki. Uczestnik kampanii wrześniowej. Osadzony w obozie w Starobielsku i zamordowany w Charkowie w 1940 r..
Na „Liście oficerów Wojska Polskiego 1918–1921” wymieniony jest: Gockowski Tadeusz ur. 15 października 1882 r. kpt. lek. wet.
142. GODYCKI-ĆWIRKO ALEKSANDER
Urodził się w 1872 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1900 r. w Instytucie Weterynaryjnym w Dorpacie (w „Spisie lekarzy weterynaryjnych RP” z 1931 r. poz. 307 podano, że w Charkowie). Państwowy lekarz weterynarii w Nieświeżu. Zamordowany przez Niemców 13 lipca 1942 r. w lesie koło Baranowicz. Zastanawiające jest natomiast nie umieszczenie nazwiska tego lekarza w „Zestawieniu lekarzy weterynarii niezajestrowanych po wojnie” z 1949/50 r.?
W opisie rozstrzelania Polaków w lesie k. Baranowicz 13 lipca 1942 r. według naocznego świadka Ludwika Pade, czytam (opis udostępniony przez Mariana Podgórecznego): „W piątek, 26 czerwca 1942 r. dowiedziałem się o aresztowaniu przez Niemców i czarnych policjantów (Białorusinów) mego wuja Piotra Pacierzyńskiego. Okazało się, że aresztowanych Polaków było więcej. Znaleźli się wśród nich: ksiądż Józef Bartuszek, felczer weterynarii Józef Dynowski (…). Wywieziono ich najpierw do więzienia w Baranowiczach. Tam też przetransportowano innych aresztowanych z powiatu nieświeżskiego, razem około stotrzydziestu osób. Byli wśród nich między innymi: Stefan Prószyński (…), lekarz weterynarii z Nieświeża Wanda Godycka-Ćwirko (?) i jej brat — student Mieczysław Godycki-Ćwirko (…). W pierwszym dniu pobytu w tym więzieniu pozbawiono aresztowanych obuwia. Po tygodniu wywieziono ich do więzienia w Kołdyczewie odległego o dwadzieścia kilometrów — z wyjątkiem Mikołaja Jermulowicza, którego zwolniono. W poniedziałek 13 lipca 1942 roku około godziny dziesiątej pod bramę więzięnną zajechały samochody ciężarowe. Aresztowanych wygnano z cel na więzienny dziedziniec bijąc ich i wyzywając. Tam rozkazano zjąć ubrania: płaszcze, marynarki, kamizelki nawet szelki i paski. W koszulach i spodniach ósemkami ładowano ich do oczekujących samochodów. Więźniowie musieli uklęknąć po dwóch w rzędzie, po czym dopiero otoczyłą ich eskorta składająca się z dziesięciu esesmanów i białoruskich policjantów. Punktualnie o dwunastej uruchomiono silniki i kolumna ruszyła. Nie ujechała daleko. Po kwadransie samochody zatrzymały się w rzadko porośniętym sosnowym lesie nieopodal głębokiego dołu w widocznym z daleka świeżym wysypiskiem żółtego piasku. Więźniom kazano wskakiwać do dołu. Nie było już wątpliwości, że to ostatnie ich chwile. Eskortujący otworzyli ogień… spośród stutrzydziestu aresztowanych Polaków tylko jednemu Ludwikowi Pade udało się szczęśliwie zbiec z miejsca egzekucji”.
W zaprezentowanym powyżej opisie mordu po słowach „lekarz weterynarii z Nieświeża” brakuje przecinka, a wymieniona następna osoba, to żona lekarza weterynarii z Nieświeża — Wanda Godycka-Ćwirko.
143. GOERTZ ERNEST
Urodził się w 1884 r. Dyplom lekarz wet. uzyskał w 1907 r. na Uniwersytecie w Berlinie, pracował jako wolno-praktykujący lekarz wet. w miejscowości Rozgarty w pow. chełmińskim, dr — obronił pracę doktorską. W powojennym obowiązkowym „Zestawieniu lekarzy weterynarii z 1949/1950” nie poddał się rejestracji — poz. 216.
144. GOLDBERG ALBERT
Urodził się 31 lipca 1893 r. w Antwerpii, s. Berka Bernarda i Ernestyny ze Spietzeinów. W 1912 r. zdał egzamin maturalny w Gimnazjum w Warszawie. Służył w Armii Hallera. W 1916 r. uzyskał dyplom lekarza weterynaryjnego w Moskwie w Instytucie Weterynarii. Żonaty — Lola Graaf. Mieli córkę — Aleksandrę. Pracował jako wolno praktykujący lekarz w Warszawie. W 1919 r. walczył jako żołnierz w Armii gen. Hallera, służył w 4 Pułku Ułanów, z którego w 1921 r. został przeniesiony do rezerwy w stopniu porucznika. Pracował jako wolno praktykujący lekarz weterynarii w Warszawie. W 1929 r. odbył ćwiczenia rezerwisty w 9. Pułku Artylerii Pancernej. W ewidencji PKU Warszawa Miasto Uczestniczył w wojnie obronnej 1939 r.
Aresztowany przez Sowietów i osadzony w Starobielsku. W kwietniu 1940 r. zamordowany w Charkowie.
145. GOLDFELD MOJŻESZ
Urodził się 13 grudnia 1900 r. w Warszawie, s. Arona i Estery. Świadectwo dojrzałości otrzymał w Państwowym Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego w Warszawie w 1919 r. Immatrykulowany na Wydziale Weterynaryjnym UW 16 października 1919 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał 21 grudnia 1925 r. na Uniwersytecie Warszawskim. Według Spisu lekarzy weterynaryjnych RP z 1931 r. wynika, że pracował jako miejski lekarz weterynarii w Kutnie. Następnie pracował jako wolno praktykujący lekarz weterynarii w Warszawie.
Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy.
146. GOLDINBERG MAJER
Fot. M. Goldinberg — Archiwum Yad Vashem
Urodził się 8 czerwca 1891 r. w Warszawie, s. Franciszka i Ester z d. Doba. W 1908 r. ukończył Szkołę Handlową w Warszawie. Maturę zdał w 1919 r. w Gimnazjum w Warszawie. Dyplom lekarza weterynarii uzyskał w 1913 r. w Warszawie. Mieszkał w Warszawie i był wolno praktykującym lekarzem weterynarii. W 1913 r. rozpoczął studia lekarskie na Uniwersytecie w Halle-Wittenberdze. W 1914 r. powołany został do wojska rosyjskiego.
„Aż do marca b. r. pełniłem obowiązki lekarza weterynaryjnego na froncie” — napisał w odręcznym życiorysie.
Immatrykulowany na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego 15 października 1918 roku. Dyplom dr. lekarza otrzymał 8 listopada 1924 roku (nr 692).
„Jego promotorem był prof. Zygmunt Radliński. Prawo praktyki lekarskiej otrzymał 13 grudnia 1924 w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Osiadł w rodzinnej Warszawie — cytuję Jana Bohdana Glińskiego z Słownika biograficznego lekarzy i farmaceutów ofiar drugiej wojny światowej — specjalizował się w laryngologii. Pracował na Oddziale Laryngologicznym Szpitala Starozakonnych na Czystem. W 1932 odbył ćwiczenia wojskowe. Był aktywny w działalności społecznej, publikował prace naukowe w dwóch warszawskich pismach: „Moment” oraz polski „Nasz Przegląd”. Był członkiem pierwszej Rady Miejskiej oraz Żydowskiej Rady Gminnej w Warszawie. Wywieziony przez Niemców do obozu zagłady na Majdanku (był wtedy chory) wkrótce potem zmarł ok. 1942”.
W Gazecie Żydowskiej z 1940 r., s. 22 znajduje się ogłoszenie, że M. Goldinberg, członek Zarządu Oddziału TOZ, lekarz, dr med., chor. uszu, nosa i gardła ul. Dzielna 16, zakład laryngolog. Ul. Zielna 15. Gazeta ukazywała się w języku polskim od lipca 1940 do sierpnia 1942 roku.
W Spisie lekarzy weterynaryjnych II RP z 1939 r. figuruje jako wolno praktykujący lekarz weterynarii w Warszawie. Żonaty — żona Khana z d. Goldberg. Mieli syna — Israel. Zginął w Warszawie w 1942 r..
147. GOLDMAN IGNACY
Urodził się 15 listopada 1889 r. w Rabce, s. Markusa i Jetti Glasser. Studia weterynaryjne na Tierärztliche Hochschule odbył w Wiedniu, gdzie w 1913 r. uzyskał dyplom lekarza weterynaryjnego. Po pierwszej wojnie światowej pracował jako wolno praktykujący lekarz weterynarii w Rabce — dane pochodzą z 1923 r. W Spisie lekarzy weterynaryjnych RP z 1931 r. znajduje się zapis, że był powiatowym lekarzem weterynarii w Limanowej. Kolejny Spis z 1939 r. wymienia miejsce pracy w miejscowości Wadowice.
W Centralne Bazie Danych Nazwisk Ofiar Shoah, Yad Vashem w Jerozolimie znajduje się kartoteka z informacjami: że był żonaty, panieńskie nazwisko żony — Recher, że był lekarzem (nie zaznaczając, że chodzi o lekarza weterynarii). Podano nawet, że w czasie wojny był w Drohobyczu — dane oparte na Liście osób prześladowanych a ujętych w Kwestionariuszu żydowskich lekarzy i lekarzy weterynarii z Galicji, sporządzonej 10—12 grudnia 1941 r.
W Archiwum Państwowym w Krakowie (Syg. I 3 Zg 849/46) znajduje się w Informacji o Prześladowanych, zapis następującej treści: Goldman Ignacy, zginął w Getcie Kraków- Podgórze w 1942 r., zastrzelony przez Niemców.
Getto w Krakowie utworzono 3 marca 1941 r. (dniem otwarcia był 21 marzec 1941 r.) i obejmowało m.in. dzielnicę Podgórze. Otoczone początkowo drutem kolczastym, następnie płotem i w ostateczności murem. W Getcie miało miejsce kilka akcji wysiedlania Żydów do obozów śmierci. W „akcji czerwcowej” do Bełżca wywieziono około 7 tysięcy Żydów a kilkaset zamordowano na miejscu. Podobną akcję przeprowadzono w październiku 1942 r. Niestety nie możemy ustalić, w której z nich zginął Ignacy Goldman.
W następnym roku, 13 marca do getta wkroczyła policja niemiecka silnie wspierana przez Ukraińców. Wówczas oddzielono mężczyzn od kobiet, dzieci od matek. Ułożono stos z ponad stu niemowląt owiniętych w poduszki — wszystkie zastrzelono. Na Placu Zgody zamordowano wtedy niemal 2000 Żydów. O zbrodni tej (miejsce kaźni krakowskich Żydów) opowiedział Tadeusz Pankiewicz — właściciel apteki „Pod Orłem” (Plac Zgody 18 — dziś mieści się tam muzeum poświęcone tej Zagładzie).
148. GOLDSTEIN ALFRED
Urodził się 15 lipca 1898 r. we Lwowie, s. Moritza i Emilii Fuchs. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1926 r. we Lwowie na Akademii Medycyny Weterynaryjnej. Żonaty. Pracował jako miejski lekarz weterynarii w Tyśmienicy pow. tłumacki. I tam przebywał także podczas wojny. W kolejnej kartotece znajdującej się w Yad Vashem podano, że podczas II wojny przebywał w miejscowości Tłumacz.
Po drugiej wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy weterynarii.
W Archiwum ITS w Bad Arolsen w kartotece opatrzonej tylko imieniem i nazwiskiem Golstein Alfred, Polish-Jew. odnotowano datę śmierci: 22 kwiecień 1945 r. i podana miejscowość Linz an der Donau.
149. GOLDSTEIN ABA
Urodził się 11 kwietnia 1904 r. w Puławach, s. Herszka i Krosy. Od 1911 do 1918 r. szkoła powszechna. Następnie 1918—1926 Gimnazjum w Puławach. Zmienił nazwisko — z Girsh. Świadectwo dojrzałości otrzymał w Gimnazjum Państwowym im. Ks. Czartoryskiego w Puławach w 1926 r. Immatrykulowany na Wydziale Weterynaryjnym UW 13 października 1926 r. Dyplom lekarz weterynaryjnego uzyskał 20 marca 1935 r. na Uniwersytecie Warszawskim. Chociaż w zestawieniu „Dyplomanci Uczelni Weterynaryjnej w Warszawie 1840—1964” sporządzonym przez doc. dr hab. Krzysztofa J. Wojciechowskiego a umieszczonym w książce K. Millaka „Uczelnia Weterynaryjna w Warszawie 1840—1965” PWRiL 1965 podano rok — 1937 r. Pracował w Nowogródku jako wolno praktykujący lekarz weterynarii. Współpracował z partyzantami.
W jednej z kartotek podano nawet, że był partyzantem. Po II wojnie nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy.
W Archiwum ITS w Bad Arolsen znajdujemy dokumenty potwierdzające powyższe informacja a także rozszerzające biogram o dalsze lata. Od 1937 r. pracował jako lekarz weterynarii w Instytucie w Puławach. Podaje, że od 1938 r. był rejonowym lekarzem weterynarii (państwowym) w miejscowości Zdzięcioł i wykonywał różne prace w filli KL Kołdyczewo. Od lipca 1941 r. deportowany do KL Kołdyczewo (Białoruś). W obozie koncentracyjnym miał przebywać do wyzwolenia w lipcu 1945 r. A w 1944 r. obóz został zlikwidowany w związku ze zbliżaniem się Armii Czerwonej. Na stronie wikipedia.pl czytamy: likwidacja obozu nastąpiła w dniu 30 czerwca 1944 w związku ze zbliżającą się Armią Czerwoną. Wtedy też naziści rozstrzelali ostatnich więźniów i podpalili baraki.
Możliwe, że lekarz weterynarii Aba Goldstein nie był więźniem obozu i stąd data wyzwolenia z obozu 1945?
Dodajmy za http://pawet.net/zl/zl/1997_23/9.html Ziemia lidzka opis obozu: Po uruchomieniu obozu w Kołdyczewie masy aresztowanych skazańców kierowano do tego kacetu. W okresach przepełnienia obozu, który jednorazowo mógł pomieścić do kilku tysięcy więźniów, aresztowanych przetrzymywano w obozie przejściowym w Zdzięciole k/Nowogródka i sukcesywnie, w miarę opróżniania obozu kołdyczewskiego przez systematycznie trwające mordy, dosyłano nowe partie skazańców. Mówię skazańców gdyż obóz nie był miejscem odbywania kary za jakieś tam przewinienie lecz miejscem zabijania. Każdy z zatrzymanych z góry był przeznaczony na stracenie i nie było wypadku zwolnienia kogokolwiek z uwięzionych. Aresztowania miały charakter łapanek, dlatego nawet osoby odwiedzające uwięzionych wtrącano do obozu. Tak właśnie między innymi wpadły w ręce oprawców obozowych Maria Lenczewska i Aleksandra Barszczewska, kiedy nieświadome mogącego nastąpić w obozie aresztowania poszły tam na poszukiwanie wcześniej potajemnie porwanego Czesława Lenczewskiego, komendanta placówki AK w Stołowiczach.
Aba Goldstein znalazł się w 1946 r. w Grazu w Austrii, gdzie podjął studia medyczne na Uniwersytecie. 29 kwietnia 1952 r. została zamknięta kartoteka w DPs Wagna. Aba Goldstein wyjechał do USA.
150. GOLDWASSER STEFAN
Urodził się 28 lutego 1895 r. w Krakowie, s. Adolfa i Karoliny Horowitz. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1923 r. na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Pracował jako sejmikowy lekarz weterynarii w Łucku. Podporucznik Wojska Polskiego. Żonaty — Paulina Sommer, lekarz. W 1939 r. był powiatowym lekarzem weterynarii w Dolinie w woj. stanisławowskim. Zamordowany z rodziną w Stanisławowie w 1942 r. Po drugie wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji.
151. GOŁAWIECKI JAN
Urodził się 25 marca 1915 r. w rodzinie Antoniego i Antoniny z Chwastków. Student weterynarii. Podporucznik Wojska Polskiego w wojnie obronnej 1939 r. Aresztowany w domu 23 czerwca 1940 roku podczas tzw. Czarnej Niedzieli w Myślenicach. Brat Józefa Goławieckiego (ślusarza) zakładnika osadzonego w więzieniu Montelupich w Krakowie. Rozstrzelany 29 czerwca 1940 roku w Krzesławicach. Należał prawdopodobnie do organizacji niepodległościowej „Orzeł Biały” w Myślenicach.
W Fundacji Polsko-Niemieckie POJEDNANIE znajduje się kartoteka na nazwisko Jan Goławiecki — data śmierci 1941, miejsce zamieszkania przed wojną (powiat) Myślenice. W rubryce Informacje o prześladowaniach pochodzą z „Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939—1945 — województwo krakowskie miejskie”. Warszawa 1984: ofiara egzekucji, data śmierci — 1941 i wyjaśnienie okoliczności śmierci: Na terenie starego fortu w Krzesławicach (obecnie m. Kraków) hitlerowcy dokonali wielu masowych egzekucji na więźniach (przeważnie z więzienia Montelupich). Ustalono następujące daty egzekucji: 14 XI 1939, 14 XII 1939, 14 I 1940, 20 I 1940, 29 III 1940, common Files/Ulead Systems/MPEG, miejsce śmierci — Kraków, miejsce pochówku — Zwłoki zakopano w miejscu egzekucji.
W celu potwierdzenia faktu studiowania weterynarii przez Jana Goławieckiego sprawdzono kartotekę studentów Wydziału Weterynaryjnego Uniwersytetu Warszawskiego. Niestety w spisie nie znajduje się takie nazwisko. Wobec powyższego niewątpliwie studiował na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie.
Zwróciłem się do Muzeum Regionalnego „Dom Grecki” w Myślenicach z prośbą o pomoc w szerszym opisie życia wspomnianego studenta. Od Pani Bożeny Kobiałki, dyrektora Muzeum Regionalnego, otrzymałem do wykorzystania dwie fotografie — zdjęcie rodzinne Goławieckich (drugi z prawej to właśnie Jan) oraz portret Jana Goławieckiego w mundurze — zdjęcie z albumu rodzinnego.
152. GOŁODIEC SAMUEL
Urodził się 31 stycznia 1906 r. w Wilnie, s. Szmerko i Zyszy. Świadectwo dojrzałości otrzymał w 1925 r. w Koedukacyjnym Gimnazjum Humanistycznym C. Epsztejna w Wilnie. Immatrykulowany na Wydziale Weterynaryjnym UW 11 października 1928 r. Według informacji znajdującej się w Teczce studenta syg. RP 28336 — ukończył tylko cztery lata studiów. Dyplom lekarza weterynaryjnego otrzymał w 1933 r. na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego. Pracował jako wolno praktykujący lekarz w Wilnie, gdzie mieszkał przy ul. Kawaleryjskiej 54. Żonaty. Żona — Musia. Zamordowana prawdopodobnie w getcie w Wilnie.
Po II wojnie światowej nie poddał się obowiązkowej rejestracji lekarzy weterynarii.
153. GORDZIAŁKOWSKI JAN
Fot. Rewers medalu pamiątkowego — autor E. Gorola
Urodził się 4 lutego 1862 r. w Maurycynie na Mohylewszczyźnie, s. Józefa i Marii. W 1888 r. otrzymał dyplom lekarza weterynaryjnego w Charkowie, natomiast stopień magistra nauk weterynaryjnych w Dorpacie w 1896 r. Od 1907 r. profesor Instytutu Weterynaryjnego w Charkowie. Od 1917 r. został pierwszym dyrektorem Ogólnozwiązkowego Instytutu Weterynarii Doświadczalnej w Leningradzie. Przed 1920 r. przebywał na Krymie, gdzie, na prośbę władz sowieckich, brał udział w ekspedycji ratującej renifery. Jeden z założycieli Wydziału Weterynaryjnego na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1927–1928 piastował funkcję dziekana Wydziału Weterynaryjnego w Warszawie. Uczestniczył w zwalczaniu księgosuszu zawleczonego do Polski z wojskami sowieckimi w 1919–1920 r. Autor licznych artykułów i publikacji naukowych weterynaryjnych, a także książek: „Choroby zakaźne zwierząt domowych oraz ich zwalczanie”, t. 1–2, 1929–1930, „Higiena i lecznictwo zwierząt domowych”, 1933.
Na skutek szykan niemieckich, oprócz Ireny Maternowskiej, zmarł Jan Gordziałkowski, pisze prof. Marian Grundboeck w art. „Dzieje polskich uczelni weterynaryjnych i Państwowego Instytutu Weterynaryjnego w Puławach”. M. Gałęzowski w Piśmie Adwokatury Polskiej „Palestra” napisał: W Powstaniu Warszawskim stracił jedynego syna (informacja dot. wnuka Profesora, a syna Ottona Gordziałkowskiego — przyp. aut.), żołnierza AK, poległego w pierwszym dniu Powstania w ataku na siedzibę gestapo przy al. Szucha, i ojca Jana, zamordowanego wraz z grupą profesorów Uniwersytetu Warszawskiego, mieszkających w domu spółdzielni profesorskiej przy ul. Nowy Zjazd.
Profesor Jan Gordziałkowski zmarł w szpitalu powstańczym 24 września 1944 r.
Płk. dr hab. Z. Łyjak w biogramie dodaje: zmarł w nieludzkich warunkach 24 września 1944 r. podczas Powstania Warszawskiego.
154. GÓRALEWICZ ROMAN
Urodził się 24 stycznia 1907 r. w Śniatynie, woj. stanisławowskie. Świadectwo dojrzałości otrzymał 9 czerwca 1926 r. w Państwowym Gimnazjum II im. Hetmana Jana Tarnowskiego w Tarnowie. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w 1936 r. we Lwowie na Akademii Medycyny Weterynaryjnej. W latach 1933–1934 odbył kurs w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii w plutonie weterynaryjnym we Włodzimierzu Wołyńskim wraz z 21 lekarzami wet. Po studiach weterynaryjnych był państwowym lekarzem weterynarii w Baranowiczach, woj. nowogrodzkie. W 1937 r. żonaty, bezdzietny. Powrócił z rezerwy do służby czynnej 24 maja 1937 r. do 26 Pułku Ułanów w Baranowiczach.
Ofiara II wojny światowej — wg spisu osób pochowanych na Starym Cmentarzu w Tarnowie, kwatera XI.
Doc. S. Jakubowski w biogramie pisze: Zginął w Oświęcimiu, żonę zatorturowano w Brzezince. Informacji tej nie udało się potwierdzić w Muzeum Auschwitz-Birkenau.
R. Rybka i K. Stefan podają natomiast: Awansowany do stopnia ppor. rez. 1 I 1937. Powołany do służby czynnej w stopniu ppor. z starszeństwem od 1 II 1937. Służył na stanowisku młodszego lekarza wet. w 26 Pułku Ułanów w Baranowiczach. Awansowany do stopnia por. 19 III 1939. W kampanii wrześniowej 1939 bierze udział na stanowisku lekarza wet. 26 Pułku Ułanów w składzie Nowogródzkiej Brygady Kawalerii. Brał udział w walkach na szlaku bojowym 26 p. uł. Poległ 14 IX 1939 w rejonie m. Wiązownia.
Pochowany na Starym Cmentarzu w Tarnowie.
Z Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy otrzymałem informację, że Roman Góralewicz ur. 24. 01. 1907 r. w Śniatyniu, s. Jana, zawód — weterynarz wojskowy, został aresztowany 25 czerwca 1942 r. w Rabce i uwięziony w marcu 1943 r. w KL Gross-Rosen. W rubryce miejsce śmierci — widnieje: ewakuacja w maju 1943 r.
155. GÓRKA ANTONI
Urodził się 2 sierpnia 1892 r. w Porębie, pow. myślenicki, s. Józefa i Marii z Górków. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał 1916 r. na Wojskowej Akademii Weterynaryjnej w Wiedniu. Walczył w I wojnie światowej. W 1920 r. w Wojsku Polskim w Dowództwie Taborów 12 Dywizji Piechoty. Porucznik rez. — mianowany 1 czerwca 1919 r. Pracował jako samorządowy lekarz weterynarii w Złoczowie. W 1939 r. mieszkał w Kopyczyńcach, woj. tarnopolskie. Przydzielony do PKU Złoczów. Żonaty z Janiną z Kądzielów — bezdzietni.
Uczestniczył w kampanii wrześniowej. Osadzony w obozie w Kozielsku i na liście wywózkowej z 18 kwietnia 1940 r. (035/1). Zamordowany w Katyniu.
Podczas ekshumacji zbiorowych mogił w Lesie Katyńskim w 1943 r. zwłoki zostały zidentyfikowane i opisane pod numerem AM 2860: Gorka Antoni, umundurowany. W mundurze znaleziono: dowód osobisty, prawo jazdy, świadectwo szczepienia nr 1162 i notatnik.
156. GÓRKA TADEUSZ
Urodził się 26 czerwca 1891 r. Absolwent Akademii Weterynaryjnej we Lwowie w 1916 r. Oficer zawodowy w stopniu majora. Więcej informacji o okresie wojskowym Tadeusza Górki znalazłem na stronie internetowej www.stankiewicze.pl: W WP od XI 1918. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1919—1920. Po wojnie w 1922 zweryfikowany w stopniu kpt. sł. st. wet. z starszeństwem od 1 VI 1919. Służył jako lekarz weterynarii w 11 Pułku Ułanów w Ciechanowie, a okresowo w Kadrze Okręgowego Szpitala Koni nr 1. Przeniesiony z 11 Pułku Ułanów do Korpusu Ochrony Pogranicza, gdzie pełnił funkcję lekarza wet. Awansowany do stopnia mjr sł. st. 1 I 1930. W 1934 przeniesiony do 21 Pułku Ułanów na stanowisko lekarza wet. W kampanii wrześniowej 1939 bierze udział na stanowisku naczelnego lekarza weterynarii Wołyńskiej Brygady Kawalerii. Brał udział w walkach na szlaku bojowym brygady od Mokrej po Hutę Rożniecką. Po zakończeniu kampanii wrześniowej 1939 skutecznie unika niewoli.
W czasie okupacji aresztowany przez gestapo i zamordowany. Odznaczony: Srebrnym Krzyżem Zasługi.
W 1939 r. pracował jako państwowy lekarz weterynarii. Zamieszkały w miejscowości Równe. W okresie okupacji lekarz weterynarii w Połańcu, pow. staszowski. Był dowódcą oddziału Armii Krajowej w Połańcu. Uczestniczył w szkoleniu nowych członków placówki AK w Połańcu. Mjr Tadeusz Górka rozstrzelany podczas egzekucji o godz. 9.00 1 lipca 1943 r. w Połańcu przez żandarmerię niemiecką.
Doc. S. Jakubowski w biogramie podaje: Aresztowany przez gestapo i rozstrzelany 1 lipca 1943 r. Pochowany na cmentarzu w Połańcu wśród towarzyszy walk.
W archiwum IPN znajduje się teczka oznaczona GK 164/5369 — Akta w sprawie karnej Ripperta vel Repporta komendanta żandarmerii niemieckiej w Staszowie. A w niej protokół przesłuchania świadka A. Stefańskiej zam. Os. Połaniec w dniu 15 sierpnia 1947 r. Świadek zeznał: W lipcu 1943 r. żandarmeria ze Staszowa z komendantem — jak mi mówiono — Rippertem zastrzeliła w Połańcu lekarza weterynarii Tadeusza Górkę, Jana Litwińskiego, Tadeusza Bryka….
A. Chyla i U. Żurawska w Zeszytach Połanieckich napisały: 1 lipca 1943 r. — żandarmeria niemiecka ze Staszowa pod dowództwem lejtnanta Repperta poszukiwała z zamiarem wykonania wyroków śmierci: Tadeusza Machnickiego, Tadeusza Bryka, mjr lek. wet. Tadeusza Górkę, sekretarza gminy Jana Litwińskiego… Rozstrzelano J. Litwińskiego, Wł. Wałcerz, T. Górkę, T. Bryka … Powodem obławy był udział połanieckich partyzantów AK w najeździe na kolonistów niemieckich w Przeczowie.
W Połańcu, w kościele św. Marcina „Zagorzujko” [Mieczysław Korczak — dop. WAG] ufundował tablicę poświęconą żołnierzom AK, którzy „walczyli bohatersko i zginęli za honor Ojczyzny, wiarę świętą i wolność, aby była prawem sprawiedliwym dla potomnych” — Władysławowi Barańskiemu, por. Janowi Bieniowi, Tadeuszowi Brykowi, Józefowi Góralowi, mjr. dr Tadeuszowi Górce, Edmundowi Jarzynie, Eugeniuszowi Jarzynie, Marianowi Kosowiczowi, Henrykowi Kuci, Janowi Liwińskiemu … Rozstrzelani zostali pod murem kościoła św. Marcina w Połańcu.
157. GRACZ SZCZEPAN
Fot. Tablica pamiątkowa w Ks. pw. św. Jakuba w Lęborku — źródło: gp24.pl
Urodził się 2 sierpnia 1888 r. w Sypniewie pow. Złotów, s. Wincentego i Franciszki z d. Matz. Mając dwanaście lat uczęszczał do Collegium Marianum w Pelplinie. Następnie ukończył gimnazjum w Chełmnie, uzyskując świadectwo dojrzałości. W 1912 r. rozpoczął studia weterynaryjne w Dreźnie i Berlinie. Podczas studiów działał w polskich organizacjach akademickich. Agitował także w Prusach Wschodnich (Szczytno, Giżycko, Olsztyn, Iława, Ostróda). Po studiach w 1915 r. został powiatowym lekarzem weterynarii w Grudziądzu, następnie w latach 1917–1918 w Lęborku. Uczestniczył w wiecach na rzecz przyłączenia Pomorza do Polski, za co zostaje aresztowany. Zwolniony w 1918 r. ze względu na zły stan zdrowia. Od 1 grudnia 1919 do 1924 r. pracuje jako wojewódzki inspektor weterynarii w Toruniu. W 1923 r. broni pracę doktorską na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Dr Szczepan Gracz uczestniczył z innymi lekarzami weterynarii w przygotowaniu rozporządzeń Prezydenta R. P. dotyczących zwalczania zwierzęcych chorób zaraźliwych z 22 sierpnia 1927 r. oraz o badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa z 22 marca 1928 r. Ustawy te obowiązywały przez 70 lat (do 1997 r.). Przenosi się do Poznania, gdzie pracuje do 1927 r. W latach 1927–1936 naczelnik wydziału w Departamencie Weterynarii MRiDP. W 1936 r. umiera mu żona. Wstępuje do Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego (Zgromadzenie Księży Pallotynów).
W 1940 r. odbiera święcenia kapłańskie z rąk bp. Stanisława Galla. Podczas wojny udaje się na tereny przyłączone do Rzeszy z zamiarem udzielania posługi kapłańskiej polskim rodzinom. Działał także jako łącznik między polskimi organizacjami z terenu GG a Rzeszą. Używał nazwiska Stefan Grenz. Zostaje ujęty przez gestapo i osadzony w więzieniu w Radogoszczy. 11 listopada 1942 r. zostaje zamordowany w Łodzi. Po wojnie zwłoki ekshumowano i pochowano w pallotyńskiej kwaterze w Ołtarzewie.
Dr Szczepan Gracz jako jeden z pierwszych lekarzy weterynarii zajmował się utylizacją zwłok zwierzęcych. Opublikował książkę dotyczącą higieny mięsa oraz sześć rozpraw naukowych.
Na zakończenie cyt. słów prof. Wł. Lutyńskiego, pod którymi autor podpisuje się obiema rękami: „Jego heroiczna postawa w pracy i życiu oraz męczeńska śmierć zasługują na beatyfikację”.
158. GRAJEWSKI FRANCISZEK PIOTR
Urodził się 29 kwietnia 1880 r. Lekarz weterynaryjny, major Wojska Polskiego. W 1905 r. uzyskał dyplom lekarza weterynaryjnego w Berlinie. Po ukończeniu studiów weterynaryjnych pracuje jako miejski lekarz weterynarii w Grudziądzu. W 1939 r. był dyrektorem Rzeźni Eksportowej w Grudziądzu. Zamordowany podczas II wojny światowej. Doc. S. Jakubowski rozszerza opis: W dniu 6 września 1939 r. aresztowany przez gestapo i uwięziony w więzieniu śledczym w Grudziądzu. Rozstrzelany 15 września 1939 r. w Książecej Górze pod Grudziądzem.
159. GRAMS HELMUT ERWIN
Urodził się 15 maja 1896 r. w Schönsee. Dyplom lekarza wet. otrzymał w 1922 r. na Uniwersytecie w Berlinie — nie figuruje w publikacji S. Brzozowskiego. Pracował jako wolno-praktykujący lekarz wet. w Łobżenicy w pow. wyrzyskim (dane z 1931 r.), a następnie w Grudziądzu, dr — obronił pracę doktorską. W 1924 r. nostryfikował tę pracę na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie.
W „Księdze adresowej ziem zachodniej Polski. Gdynia-Wybrzeże woj. pomorskie”, rocz. 1937—38, s. 60 znalazłem zapis: Dr Grams, lekarz wet., Grudziądz ul. Cegielniana 21. Natomiast kwerenda przeprowadzona w „Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e. V.“ w Kasel pozwoliła poznać datę śmierci: Grams Erwin, Dr vet., ur. 15 maja 1896 r., zginął w marcu 1945 r. w Gdańsku i pochowany w miejscowości Schönsee;
160. GREGORKIEWICZ DOMINIK
Urodził się w 1884 r. W 1908 r. ukończył Akademię Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W „Spisie lekarzy weterynaryjnych RP” z 1931 r. znajdujemy zapis, że Gregorowicz Dominik był lekarzem miejskim we Lwowie. Odnotowano zgon 20 stycznia 1943 r. we Lwowie.
161. GREKOWICZ ZYGMUNT
Urodził się 3 sierpnia 1912 r. w majątku Zamorze (Rosja), s. Józefa i Petroneli z Mikoszów. Ukończył Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Wilnie w 1932 r. Absolwent Uniwersytetu Stefana Batorego w 1937 r. — prawnik. W latach 1937–1939 student weterynarii na Uniwersytecie Warszawskim. W 1934 r. ukończył kurs podchorążych w 77 Pułku Piechoty w Lidzie. W 1935 i 1937 r. odbył ćwiczenia rezerwy w 86 Pułku Piechoty. Dowódca kompanii por. Gregorowicz pisał o nim: inteligentny, lojalny, sumienny, pracowity. Towarzyski. Wyrobi się na dobrego oficera rezerwy”. 1 stycznia 1938 r. mianowany na stopień podporucznika.
Ziemianin, zamieszkały w Wilnie przy ul. Zamkowej i w majątku Korweliszki k. Niemenczyna. Żonaty z Heleną z Matuszewskich — bezdzietni. W biogramie (J. S. R.) w Wojskowym Przeglądzie Historycznym ½, 383, 1989 — Epitafia katyńskie — podano, że mieli syna.
W kampanii wrześniowej w 42 Pułku Piechoty. Osadzony w obozie w Kozielsku. Na liście wywózkowej NKWD z 5 kwietnia 1940 r. Zamordowany w Katyniu.
W wspomnianych powyżej „Epitafiach” czytamy także: „z relacji jakie przekazał żonie ppor. Grekowicza nieznany polski wojskowy, wynika, że widziano Go w Wilnie po 19 września, gdy byli tam już Rosjanie. 23 września został wywieziony z wileńskiego dworca kolejowego do Ostaszkowa, a po selekcji oficerów — do Kozielska; tę ostatnią informację potwierdza list z listopada 1939 r.”.
162. GRYCEWICZ WITOLD
Urodził się 10 sierpnia 1895 r. w majątku Andrzejów na Litwie Kowieńskiej, s. Kleofasa i Felicji z von Oberkampferów. Dyplom lekarza weterynaryjnego uzyskał w Nowoczerkasku w 1919 r. Uczestnik walk 1920 r. w 18 Pułku Artylerii Lekkiej. Oficer zawodowy — podporucznik. Awanse wojskowe do stopnia kapitana 12 pułku. Mieszkał w Dęblinie i pracował jako państwowy lekarz weterynarii. W kampanii wrześniowej w 28 Pułku Artylerii Lekkiej na stanowisku lekarza naczelnego. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. Żonaty z Anną ze Stępniaków.
Osadzony w Kozielsku. Na liście wywózkowej NKWD z 14 kwietnia 1940 r. Zamordowany w Katyniu.
W trakcie ekshumacji przeprowadzonej w Lesie Katyńskim w 1943 r. zwłoki zostały zidentyfikowane i opisane pod numerem AM 3288: Gryzewicz Witold, kapitan, lekarz weterynarii. Przy zwłokach znaleziono: zlecenie wymarszu, część legitymacji oficerskiej, zaświadczenie pocztowe.
163. GRZMIL (GRZMIEL) JULIAN
Urodził się 4 stycznia 1901 r. w Śmiłowie, s. Stanisława i Lucyny z Marchockich. Maturę otrzymał w Gimnazjum Państowym im. J. Kochanowskiego w Radomiu — nr 46, 12 czerwca 1922 r. Immatrykulowany na Studium Weterynaryjne UW 30 października 1922 r. Dyplom lekarza weterynaryjnego nr 25 uzyskał na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego 20. czerwca 1928 r. Doc. S. Jakubowski w biogramie pisał: W 1939 r. pracował w rzeźni eksportowej w Bydgoszczy. W okresie okupacji brał udział w akcjach konspiracyjnych AK w Radomiu. Zginął wraz z całą rodziną, zamordowany przez gestapo.
164. GRZYMAŁA-GRABOWIECKI MIECZYSŁAW TADEUSZ
Urodził się 13 marca 1904 r. w Stryju, woj. stanisławowskie, s. Jana i Honoraty z d. Sobol. Do szkoły powszechnej chodził w Stryju. Gimnazjum ukończył we Lwowie. Naukę na szczeblu średnim zakończył maturą w 1925 r. Studiował weterynarię na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie — uzyskał dyplom lekarza weterynaryjnego w 1930 r. Pracował podczas studiów, a także później (1928 –1933) w Zakładzie Anatomii Patologicznej Akademii Medycyny Weterynaryjnej na stanowisku młodszego, później starszego asystenta. Stopień doktora (nr 96) nauk weterynaryjnych uzyskał 20 czerwca 1932 r., nadany Uchwałą Rady Profesorów lwowskiej Akademii. Tytuł rozprawy: „Studia anatomopatologiczne nad guzowatym rozrostem wątroby u psów”. Promotor pracy prof. dr hab. Aleksander Trzaska-Zakrzewski. W 1933 r. przeniósł się do Torunia, gdzie do 1939 r. był powiatowym lekarzem weterynarii. Opuszcza Pomorze przed nadciągającymi wojskami niemieckimi. Przedostaje się do Lwowa. W 1940 r. wydostaje się ze strefy okupacyjnej sowieckiej do GG. Zostaje jednak aresztowany 10 lipca 1940 r. przez gestapo. Z miejscowego więzienia zostaje przewieziony na Pawiak w Warszawie. 15 sierpnia 1940 r. pierwszym transportem więźniów trafia z Warszawy do Obozu Koncentracyjnego w Auschwitz. Zostaje oznaczony numerem 2239. Zaangażowanie w pracy konspiracyjnej obozu kończy się zdekonspirowaniem i osadzeniem w bloku śmierci (blok 11). Zamordowany 25 stycznia 1943 r. przez rozstrzelanie na dziedzińcu bloku 11.
W Archiwum ITS w Bad Arolsen (Niemcy) znajduje się informacja, że nie określono dokładnej daty przybycia więźnia do Obozu Koncentracyjnego Auschwitz. Jest natomiast data zgonu. W zapiskach obozowych figuruje data śmierci — 25 styczeń 1943 r., godz. 12.00, a jako przyczynę podano obrzęk płuc w niewydolności serca.
W art. dr. Romana Bochdalka: „Mieczysław Grzymała-Grabowiecki — więzień Auschwitz”, czytamy: Mimo ciężkich warunków obozowych, nieustannie grożącej śmierci i nieludzkiego traktowania potrafił organizować pomoc i opiekę nad współwięźniami, zwłaszcza z grona najbliższych. Dowodem niech będą słowa lekarza wet. D. Boguszewskiego, byłego więźnia KL Auschwitz (nr 63737): „Dzięki staraniom kol. Grabowieckiego zostałem przeniesiony do lepszej pracy w drwalni obozowej. Pomoc Grabowieckiego w stosunku do mnie nie skończyła się tylko na tym. W miarę swoich, jakże skromnych możliwości co jakiś czas wspomagał mnie pomocą prowiantową (chleb, margaryna), bez której na pewno nie przetrzymałbym tego okresu. „Okazał mi wiele serca i pomocy” — D. Boguszewski. W grypsie Grabowieckiego do rodziny, przesłanym w 1942 r., pisał: Gdyby przyszło mi tu zginąć — to zginę wśród dobrych i najlepszych Jej synów. Z posiewu krwi, która tu płynie tak obfitą strugą, wyrośnie nowe pokolenie, dla którego historia tego, co się tu dzieje, będzie bodźcem do miłości i pracy dla Odrodzonej Polski. I w ten sposób nic w życiu nie idzie na marne — legenda o naszym życiu będzie kiedyś przedłużeniem naszego życia.
165. GRZYWAK BOLESŁAW PAWEŁ ALEKSANDER
Urodził się 30 marca 1907 r. w Sokalu, woj. lwowskie, s. Aleksandra i Jadwigi. W 1931 r. uzyskał dyplom lekarza weterynaryjnego na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W 1934 r. obronił pracę doktorską. Pracował we Lwowie jako miejski lekarz wet. Jan Tropiło i wsp. (2004) podają datę śmierci — 1945 r.
Doc. S. Jakubowski pisał: W 1940 r. aresztowany przez gestapo i wywieziony. Zaginął w drodze powrotnej do kraju w 1945 r.
Natomiast w „Indeksie Represjonowanych Ośrodka KARTA” widnieje data śmierci — 11 listopada 1947 r. Od 21 sierpnia 1945 do 22 marca 1946 r. przebywał na zesłaniu w łagrze Workutłag, natomiast w 1946 r. w Republice Komi (Workuta).
167. GUCWA WITOLD JÓZEF
Kup książkę, aby przeczytać do końca.