Mroczna kaplica cmentarna

Mroczna kaplica cmentarna

W starej kaplicy na cmentarzu zapanował już mrok. Ludzie dawno ją opuścili, zamknąwszy za sobą drewniane, okute żelazem drzwi. We wnętrzu pozostała tylko czarna drewniana trumna. Ustawiono ją naprzeciwko ołtarza. Wieko stało oparte o katafalk, wokół którego postawiono srebrne olbrzymie lichtarze z grubymi świecami. W trumnie było widać zarysy ciała mężczyzny ubranego w czarny garnitur. Zmrok wieczorny nie pozwał na szczegółowe rozpoznanie, lecz bez trudu domyślić się można było, że wszytko w tej kaplicy przygotowane zostało do przeprowadzenia z rana, następnego dnia, uroczystości pogrzebowych.

Zegar w mieście wybił już północ i cichy wiatr przynosił lekkie ciepło, a księżyc swoim bladym światłem oświetlał cmentarz, po którym od czasu do czasu biegały jakieś nocne zwierzęta. W tejże chwili cmentarną ciszę przerwały odgłosy mocno stawianych kroków. Do kaplicy zbliżał się starszy mężczyzna ubrany na czarno, z czarnym kapeluszem na głowie. Otworzył kluczem drzwi do kaplicy i powoli rozglądając się wokoło, wszedł do środka. Po chwili zatrzasnął drzwi i przekręcił kluczem w zamku. Na cmentarzu nastała głęboka nocna cisza przerywana co jakiś czas lotem czarnych nietoperzy i miauczeniem dzikich kotów.

Tej samej nocy na plebani w jednym z pokoi dla gości grano w karty i wesoło rozprawiano o życiu i śmierci. Przy dębowym, dużym, okrągłym stole siedziało trzech mężczyzn. Jednym z nich był gruby miejscowy ksiądz proboszcz Janicki, a dwaj pozostali to jego dawni szkolni koledzy: inżynier Gądecki i doktor Marczyński. Spotkali się oni tu, jak co roku, o tej samej porze i tym razem celowo spędzali czas razem około północy.

— Jeszcze pięć godzin do wschodu słońca, zatem czekamy i gramy dalej — powiedział spokojnie ksiądz proboszcz Janicki.

— Czas zleci szybko. Już wiele razy zauważyłem, że przemija on coraz szybciej z wiekiem. Czas przemija i zbliża się śmierć — dodał inżynier Gądecki.

— Śmierć i trup to rodzeństwo syjamskie — zaśmiał się doktor Marczyński.

— Tak przyjaciele, to znamy, ale wiemy też, że na tym można zarobić. Masz zakład stoi i czekamy do piątej, a potem dowiemy się, co z sobą uczynił nasz kolega — wtrącił się proboszcz.

W kaplicy cmentarnej panował mrok cichej nocy oświetlanej srebrnym blaskiem księżyca i przerywanej z zewnątrz dochodzącymi jękami kotów oraz szumem wiatru. W trzecim rzędzie ławek siedział ów na czarno ubrany mężczyzna. W tej ciszy i samotności zasnął głęboko. Po jakimś czasie ocknął się, wstał i wpatrując się w otwartą trumnę, podszedł do katafalku. Dotknął drżącymi rękoma brzegu trumny. Zamarł na chwilę z przerażenia, bo zobaczył jej puste wnętrze, a jednocześnie za sobą usłyszał odgłos kroków

O godzinie piątej proboszcz i dwaj jego goście opuścili plebanię i poszli w stronę cmentarza. Podeszli do kaplicy i proboszcz zastukał mocno w drzwi. Nikt nie odpowiadał, a przecież byli przygotowani na to, że ktoś się odezwie. Mieli tam spotkać się z tym na czarno ubranym mężczyzną, który około północy zamknął się kaplicy. Po dłuższym stukaniu do drzwi zdecydowali się na rozbicie szyby w oknie, aby tą drogą wejść do środka. Tak też się stało i kawałki szkła rozsypały się, a inżynier Gądecki przy wsparciu towarzyszy dostał się do wnętrza.

— Tu nie ma nikogo żywego! — zawołał przerażonym głosem inżynier i podbiegł do drzwi w nadziei, że może uda się je otworzyć. Drzwi były zamknięte, a w zamku nie było klucza.

Dwaj pozostali towarzysze wspięli się po murze i też weszli do wnętrza kaplicy. Pełnym przerażenia wzrokiem szukali jakichkolwiek śladów obecności tego na czarno ubranego mężczyzny. Wtem proboszcz sięgnął do kieszeni i wyjął z niej pudełko zapałek. Szybkim ruchem zapalił jeden ze świeczników stojących przy trumnie. W tym momencie owi bohaterowie wieczornej gry w kraty i nocnych rozmów o życiu i śmierci zamarli. Tak silnie zbledli, że własnym widokiem przeraziliby nawet grabarza o najmocniejszych nerwach, znawcę trupów i specjalistę od pogrzebów. W trumnie leżał martwy na czarno ubrany mężczyzna — właśnie ten, który o północy wszedł do kaplicy.

Po chwili proboszcz ocknął się z przerażenia i zapalił pozostałe świece przy trumnie, a ich światło rozświetliło wnętrze kaplicy, potwierdzając brak jakichkolwiek śladów po nieboszczyku przygotowanym do porannego pogrzebu.

— Nic tu po nas! Nie mamy wyjścia. Dosyć żartów. Sprawa jest nie do wyjaśnienia. Ta zamiana ciał może nam narobić kłopotów. Nikt nie może się dowiedzieć, co to za trup tu leży. Trzeba wieko przybić do trumny, i to mocno. Z rana przyjdę i zadbam o to, żeby nikt nie próbował otwierać i żeby szybko pochować. Jako powód podam, że po prostu szkoda czasu na dłuższy pochówek, bo to był przecież jakiś biedny człowiek. Ludzie to zrozumieją i na pewno w ich przekonaniu będzie to pogrzeb jakiegoś naszego samotnego parafianina. Nikt nie zwróci uwagi, że to inny nieboszczyk — powiedział stanowczo proboszcz.

Przeszło rok później inżynier Gądecki i doktor Marczyński siedzieli wieczorem w towarzystwie księdza proboszcza Janickiego przy stole na plebani, lecz tym razem byli bardzo smutni, a nawet przerażeni.

— Przyjaciele! O śmierci nie można mówić na wesoło i nie powinno się na niej zarabiać pieniędzy — stanowczo oznajmił ksiądz proboszcz Janicki. — Ten nasz zakład o wytrwałe czuwanie w nocy przy nieboszczyku doprowadził do utraty życia naszego wspaniałego kolegi. Było nas czterech. Trzech z nas założyło się z nim, czy wytrwa on przy trupie do rana w kaplicy cmentarnej. On zakład przegrał i w tajemniczy sposób przypłacił to życiem. Pieniądze z tego zakładu przeznaczymy na pomnik dla niego, chociaż spoczywa pod innym nazwiskiem. Dziwne pozostaje to, że jako ksiądz muszę wierzyć w zmartwychwstanie ciał, ale nigdy nie wyobrażałem sobie tego w ten sposób: że mój samotny i mało komu znany parafianin zmartwychwstanie i zniknie. Daj Boże, aby na wieki!

Zegar wybił już północ i wiał wiatr, a księżyc oświetlał miasto, plebanię i kaplicę cmentarną. Swoim srebrnym blaskiem oświetlał tych, którzy jeszcze żyją, tych, którzy umarli, i tego, który w tajemniczy sposób zmartwychwstał. A wokół latały duże, czarne nietoperze — zapowiedź spraw niesamowitych, tajemniczych i diabelskich.

Upiór w lustrze

Noc w mieście ogarnęła cisza przepełniona wilgotnym i zimnym powiewem wiatru. Wskazówki starego zegara na wieży średniowiecznego ratusza pokazały już północ. Po chwili jednak coś jakby zawyło, wzburzyło się i zaświstało, to wiatr od zachodu przyciągnął z sobą błyskawice, pioruny i grzmoty. Zaczął padać ulewny deszcz, a wraz z nim nadciągnęło gradobicie.

Szum wiatru zwiększył się tak, że drżały szyby w oknach, a niektóre okiennice skrzypiały od podmuchu ciężkiego i zimnego powietrza. Po ulicach spływała woda tak silnym strumieniem jak rwąca rzeka i wydawało się, że miasto pochłonął na zawsze żywioł powietrza i wody. Nad tym wszystkich czarne niebo mieszało się z błyskawicami i hukiem gromów. Zdawało się, że moce niebieskie popchnęły świat ku jego końcowi, a nawet zgubie. Stojące przy ulicach oraz na rynku drzewa drżały i traciły liście, które rozrzucał pędzący wiatr. Kamienice w mieście ogarnęły mroki przeszywane błyskami burzy. Nikt nie odważył się podejść do okna, wielu mieszkańców ogarnął strach, zapalano świece gromniczne, zmawiano modlitwy, a deszcz, błyskawice i grzmoty jakby kpiły sobie z tych świętości.

W jednej z tych kamienic, na piętrze, w małym pokoju huki gromowe wstrząsnęły młodą kobietą. Była sama w domu, a to jeszcze potęgowało jej strach. Siedziała ona bowiem w pobliżu okna, przed dużym zabytkowym lustrem, które w grubej drewnianej ramie posiadało niewielki zegar opatrzony ozdobnymi ornamentami roślinnymi oraz łacińską inskrypcją, kiedyś popularną i zamieszczaną na wielu zegarach: Vulnerant omnes, ultima necat [tłum. z łac. ‘Ranią wszystkie, ostatnia zabija’].

W pewnej chwili, ku przerażeniu młodej kobiety, w oknie pojawiła się jasna i blada światłość błyskawicy, a zaraz po tym nastąpił huk od uderzenia pioruna. Na szybę okienną spadło widmo o dziwnym kształcie przypominającym jakby jakiś korpus i ramiona potwora, którego kształty odbiły się w lustrze. Spojrzawszy w lustro, młoda kobieta zamarła z przerażenia i po chwili zemdlała. Po tym huku, gradobiciu i ulewnym deszczu zapanowała cisza, a niebo trochę się rozjaśniło, jakby zapowiadając nadejście spokojnego, lecz smutnego poranka.

Nad ranem do mieszkania wszedł mężczyzna powracający z nocnego dyżuru w szpitalu. Był to mąż tej młodej kobiety. Zastał żonę siedzącą bez żadnego ruchu przy lustrze. Sztywnymi już rękoma ściskała jego ramę, głowę miała przechyloną na bok, a jej martwe oczy skierowane były w stronę zegara w ramie. W zwierciadle odbijały się kształty konara drzewa powalonego piorunem tej ostatniej burzliwej i ulewnej nocy.

Kapelan więzienny

Ksiądz Andrzej Rudnicki nie miał łatwego życia. W dzieciństwie przeżył śmierć młodszego brata, który podczas wakacji utopił się w jeziorze. Ojciec nie mógł się z tego otrząsnąć i popadł w stan głębokiego załamania psychicznego, a z czasem odebrał sobie życie. Stało się to, gdy Andrzej chodził do trzeciej klasy szkoły podstawowej. Gdy zbliżał się do matury, matka zachorowała na raka i przez wiele następnych lat chorowała. Zmarła na krótko przed ukończeniem przez niego seminarium. Widząc i doświadczając takiego cierpienia, jakby zbratał się ze śmiercią i jej poświęcił swoje kapłańskie życie. Został kapelanem w ciężkim więzieniu, w którym na mocy prawa wykonywano wyroki śmierci.

O śmierci nigdy z nikim nie rozmawiał, ale wielu wiedziało, że studiował to zagadnienie nie tylko z punktu widzenia religii, lecz nawet zwykłego życia. Szukał bowiem granicy między życiem a śmiercią, między etapem cierpienia i umierania a przejścia do wieczności, w której istnienie mocno wierzył. Uważał, że nie ma nic ważniejszego niż sztuka umierania — ars moriendi, czyli zasady i obyczaje związane ze śmiercią i pochówkiem. Ponadto miał w sobie mocne przeświadczenie, że śmierć jest bramą do życia wiecznego, zresztą jako duchowny nie mógł inaczej myśleć, chociaż codzienne życie narażało go na zwątpienie. Myślał, że skoro człowiek na duszę, w której istnienie wielu nowoczesnych ludzi powątpiewało, to nie ma śmierci, nie ma końca, a jest tylko swobodne lub czasami dramatyczne przejście w inny wymiar.

O takim zjawisku przekonał się pewnego dnia w tym więzieniu, gdy musiał towarzyszyć przy wykonywaniu wyroku śmierci przez powieszenie. Skazaną osobą była kobieta w dojrzałym wieku. Wiedział o tym wcześniej, gdyż przysługiwało mu prawo wglądu do akt więziennych, a praktykował to z czysto ludzkiego powodu. Uważał bowiem, że aby dotrzeć do serca skazanego, należy cokolwiek wiedzieć o jego życiu.

Tym razem dowiedział się czegoś strasznego. Ową kobietą skazaną na śmierć była matka dwojga dzieci, która dopuściła się haniebnego morderstwa na swoim małżonku. Sąd udowodnił, że zabójstwo nie było w afekcie, lecz zaplanowane z góry. Powodem była trzecia osoba, jej kochanek, z którym chciała się związać na stałe. Zbrodnicza żona z pełną premedytacją otruła swego męża. Był on pijakiem. Truciznę dosypała mu do alkoholu. Hańba tej zbrodni tak splamiła sumienie i zmiażdżyła rozum tej kobiety, że z cynizmem milczała cały czas: od procesu aż do wyroku. Nawet stojąc na szafocie, kiedy już zegar wybijał ostatnie minuty jej życia, niewzruszona i zatwardziała spoglądała zimno w oczy kapelana więziennego księdza Rudnickiego, który błagał ją o nawrócenie.

— Staniesz przed Sędzią Najważniejszym, licz się z tym! Wyznaj grzechy i pojednaj się ze Stwórcą! — błagał kapelan.

Skazana groźnie spojrzała na księdza i splunęła. Kat w czarnej masce założył jej stryczek na szyję i szybko otworzył zapadnię. Sznur się gwałtownie naprężył, a skazana zesztywniała na wieki. Dawno nikt nie widział takiej śmierci i takiej upartej skazanej. Uważano, że tylko bestie nie mają wyrzutów sumienia i nie czują żalu.

Tylko ksiądz Rudnicki myślał inaczej. W jego głowie tkwił obraz skazanej, której oczy, dosłownie jakby w ostatniej sekundzie życia, poczerwieniały z żalu i rozpaczy. Ten tajemniczy wyraz jej twarzy gnębił i niszczył spokojną duszę księdza kapelana. Postanowił modlić się za tę kobietę, ale szło mu to niezwykle ciężko. Za potępieńców trudno się modlić, gdyż zbratali się z szatanem, a przecież nikt się za przyjaciół szatana nie modli. Ogarniał go lęk. Zbliżała się noc. Niepokój nie pozwolił mu zasnąć. Do tego też dołączyły się dziwne i niezrozumiałe odgłosy w kącie jego pokoju. Ksiądz Rudnicki czuł, że ktoś go woła. Zdawało się mu, że słyszy głos zalewającej się płaczem kobiety, ciężki i smutny.

— Boże! Wyzwól mnie z tego cierpienia i daj pokój tej błędnej duszy! — modlił się ksiądz.

Ciemność ogarnęła wnętrze, a przez uchylone okno dochodziły odgłosy nocnych ptaków i szelest lotu czarnych nietoperzy, bo dom księdza stał blisko starego, porośniętego chwastami i zarośniętego drzewami cmentarza. Dopiero gdy pojawił się świt, ksiądz zmrużył oczy do snu. Niestety krótkiego, bo nowy dzień wzywał go do wypełniania obowiązków kapelana więziennego.

Kiedy zbliżał się wieczór, kapelan znowu rozmyślał o tej skazanej i o dziwnych głosach w swoim pokoju. Bał się udać na spoczynek. Postanowił spędzić czas na modlitwie w pobożnym miejscu. Poszedł do swojego kościoła. Otworzył olbrzymie drewniane, okute żelazem drzwi i wszedł do środka. Mrok wzbudzał w nim strach, chociaż to dom Boży i zapewne demonów tu być nie powinno. Ciemności pogrążały wnętrze świątyni, a wystraszony ksiądz schronił się w konfesjonale, w miejscu, w którym spędzał wiele czasu jako spowiednik. Tu poczuł się bezpiecznie.

Siedząc tak w nocnej ciszy, rozmyślając o śmierci, potępieniu i łasce zbawienia oraz pośmiertnych losach duszy ludzkiej, usłyszał w pewnej chwili ten sam straszny głos kobiecy. Jakby wołający z otchłani, ale z każdą nadchodzącą chwilą coraz lepiej słyszalny i zbliżający się do niego. Zrozumiał, to były słowa skazanej, wyznanie jej win i grzechów oraz ból pokuty.

— Et ego te absolvo a peccatis tuis in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti! — wypowiedział ksiądz zdecydowanie kanoniczną formułę odpuszczenia grzechów i uczynił znak krzyża świętego.

Głos i jęk kobiety zamilkły, jakby zniknęły na wieki, a w oknach kościoła pojawił się nocny blask księżyca i światło gwiazd.

— Bóg jest jednak wielki! — powiedział sobie ksiądz. — Nawet zmarłym nieszczęśnikom daje możliwość odpuszczenia grzechów i przebaczenia!

Ksiądz kapelan Andrzej Rudnicki nigdy o tym zdarzeniu nie opowiadał. Może obawiał się, że nikt mu nie uwierzy. Uważał, że rozgłaszając tę historię, podważy pewne prawdy wiary o potępieńcach, którzy za życia odrzucili pokutę i wyznanie grzechów.

Jednak świat dowiedział się o tym zdarzeniu, wiele lat później, bo po śmierci kapelana. W domu parafialnym znaleziono jego kapłański dziennik, a w nim ową historię skazanej kobiety.

Diabelski młyn

— Moja historia wydawać się może dziwna albo nawet nieco śmieszna. To jednak mi nie przeszkadza, żeby ją często opowiadać, nawet jeśliby mnie nikt z uwagą nie słuchał. Zdarzyło się mi coś strasznego. Dla zwykłego umysłu człowieka może to wyglądać na wynik nadmiernie pobudzonej wyobraźni, lecz fakty, czyli rzeczywiste zdarzenia, mówią same za siebie, a obiektywnej prawdy nic nie zastąpi. Pochodzę z rodziny, w której od pokoleń zajmowano się młynarstwem i w jej rękach było już kilka młynów. Jak nadarzyła się gdzieś okazja zakupienia jeszcze jednego, to zawsze ktoś z nas starał się go nabyć. Pewnego dnia kupiłem pewien stary młyn. Należał on do młynarza, który zmarł dawno temu, a jego rodzina nie chciała się trudnić młynarstwem, więc młyn wystawiono na sprzedaż. O tym młynarzu nie mówiono dobrze. W sieni jego młyna wisiał jeszcze jego portret, a oczy na nim patrzyły groźnie i nieżyczliwie. Opowiadano o tym człowieku, że był bardzo skąpy i że ponoć zabrał ze sobą na drugi świat cały swój majątek. Inni głosili, że ukrył przed ludźmi swoje skarby gdzieś tu w młynie. Ponoć może objawić się komuś jako duch i wskazać to miejsce, jeśli mu jakiś człowiek wpadnie w oko. Ta wersja bardziej mi się spodobała, choć nie wiedziałem wtedy, do czego mnie ta wiara może doprowadzić. Kiedy już zamieszkałem w tym młynie i prowadziłem działalność, ludzie często coś tam wspominali o starym młynarzu i jego rzekomych skarbach. Nie traktowałem tego poważnie, lecz pewnej nocy, kiedy się zbudziłem, zobaczyłem postać przypominającą ducha. Pomyślałem sobie od razu, że to chyba duch tego młynarza, bo jego twarz przypominała tę z portretu zawieszonego w sieni. Spojrzałem w stronę zjawy i zauważyłem, że palcem wskazała mi na piec stojący przy ścianie. Po czym zniknęła. Zrozumiałem, że postać wskazała mi zapewne miejsce przechowywania skarbu. Wezwałem ludzi i poleciłem im zburzyć ten piec, a sam stałem z workiem w ręce, czekając, aż pojawią się skarby. Piec zburzono, a skarbów nie znaleziono. Trochę byłem oburzony. Pewnej nocy znowu obudziłem się i zobaczyłem zjawę. Tym razem wskazała mi na podłogę. Następnego dnia poleciłem robotnikom, aby zerwali podłogę. Tak też się stało. Znaleziono tam jedynie stary młotek ze złamanym trzonkiem. Wściekłem się na ducha i postanowiłem nie dawać za wygraną. Pomyślałem sobie, że może on sprawdza moją wiarę, bo wiara ponoć zawsze ważniejsza jest od rozumu, i szczęście też może przynieść. Po jakimś czasie w nocy pojawił się znowu. Tym razem wskazał mi ręką na sufit. Zdecydowałem, że i tam sprawdzę. Kazałem zerwać cały sufit i jak się później okazało, znowu nic nie znalazłem. Zerwanie sufitu zachwiało dachem i ścianami całej budowli, która z czasem się zapadła — powiedział starszy mężczyzna. — Muszę kończyć, bo zaraz przynoszą kolację. No i dostanę też mojego ulubionego „wesołka”. Nie wiecie, co to jest? „Wesołek” to taki preparat z bromu i czegoś tam jeszcze przy okazji lekko rozweselającego, podawany w postaci zastrzyku. Dzięki temu mogę dobrze spać, no i nie przyśni mi się ten diabelski młyn i jego jeszcze gorszy właściciel.

Trędowata żebraczka

Czarna śmierć, cholera i trąd nawiedzały i pustoszyły kraje, przynosiły śmierć, wzbudzały lęk i przerażenie. Wokół nich narosło wiele dziwnych religijnych historii o rzekomych cudownych uzdrowieniach czy tragicznych wspomnień. Jedną z takich opowieści był przypadek pewnej trędowatej żebraczki, dziwnej postaci, o której pamięć zachowała się nawet po kilku stuleciach, wzbudzając niekiedy przerażenie.