Bezpłatny fragment - Linux dla początkujących

Wstęp

Rok temu wydałem taki sam poradnik, o nazwie „Linux dla bardzo początkujących”. Rok w świecie systemów operacyjnych Linux to bardzo długi okres, niemalże wszystkie Linuxy wydały już kolejne wersje. Stary poradnik musiał zostać usunięty, jako już nieaktualny. Ten również jest tylko na jeden rok.

Jeżeli chcesz zrezygnować z Windowsa, ewentualnie nie stać cię na kupienie nowej legalnej wersji to proponuję ci coś w zastępstwie, czyli Linuksa, który jest za darmo i to całkiem legalnie, bez podpisywania umowy licencyjnej. Swoją przygodę z Linuxem rozpocząłem gdzieś na początku lat 2000, czyli bardzo dawno temu, obecne wydania są całkiem inne niż te sprzed 20 lat. Dzisiaj mamy piękne kolorowe pulpity, i wiele funkcji, które nie posiada Windows. Więc 20 lat temu zainstalowałem Linuksa, i jak szybko go zainstalowałem, tak szybko z niego zrezygnowałem. Nie było wówczas wgranego zestawu programów do zainstalowania, ażeby, coś zainstalować to trzeba było w terminalu wpisać polecenie, nigdy wcześniej nie widziałem terminala, i nie miałem pojęcia co tam wpisać. A kody są długie i po angielsku. Żadnego programu z Windowsa nie dało się zainstalować. W kiosku można było kupić jedno czasopismo i to drogo na którym nie było wyboru, a język opisu z kosmosu. Linux okazał się bezużyteczny i za trudny. Rozstałem się z nim na wiele lat. Windows pozostawał jedynym wyborem, dzisiaj świat Linuxa jest całkiem inny, możesz na nim zamontować niemal wszystko, co masz na Windowsie i nie musisz używać terminala. Informacje o Linuksach, które tu podaje, są aktualne przez 1 rok, czyli 2023, ponieważ co roku wychodzą nowe edycje, nawet tego samego wydania, czasami całkiem odmienne od poprzednich, z tym że najczęściej bywa tak, że nie ma powrotu do wersji poprzedniej. Kiedy wejdziecie na stronę Microsoftu, nie znajdziecie możliwości ściągnięcia Windowsa 8, tak jest i z Linuksami, tylko niektóre strony mają dostęp do archiwum, większość oferuje tylko nową wersję, czyli te opisy tutaj staną się nieaktualne, myślę, że za rok zlikwiduje ten poradnik. Co do mnie to nie jestem przedstawicielem żadnej z firm, by reklamować ich produkt, jestem pasjonatem, i nie zarabiam nic na reklamie, jak widzisz, ten poradnik jest za darmo. Mówię o tym, do czego jestem przekonany, i co osobiście sprawdziłem. Można zadać pytanie. Co jest lepsze Linux czy Windows? Odpowiadam, większość użytkowników na świecie to nie są programiści, ale użytkownicy, dla których najlepsze jest to, co jest najłatwiejsze. Windows jest prosty w obsłudze. Dlatego Windows zdobył popularność. Dla programistów, którzy lubią programowanie, Linux jest lepszy. Spodziewam sie, że ten poradnik czytają, nie programiści, ale zwykli użytkownicy. Więc lepszy dla was jest Windows. Linux staje się alternatywą, kiedy brak ci funduszy, na zakupienie Windowsa, a możesz mieć te same programy za darmo.

Różnice między Linuksem a Windowsem

Linux jest szybki, nie zawiesza się i nie zwalnia tak często jak Windows. Nie potrzebuje antywirusa. I nikt was nie szpieguje. (no może poza chińską produkcją). Zanim zainstalujesz Windowsa, musisz podpisać umowę licencyjną, niewielu ją czyta, ale podpisujesz zgodę na szpiegowanie siebie, to samo robi Facebook, kontroluje co, piszesz i często blokuje tych co, piszą niezgodnie z ich poglądami. Microsoft nie blokuje Windowsa, ale nie lubię jak mi ktoś zagląda przez ramię kiedy piszę. Kiedy na Windowsie załadujecie, za dużo programów to zauważycie dwie prawidłowości, system chodzi wolniej i potrafi się zawiesić, to jest wynikiem, że pisane są różne programy przez różnych ludzi i często bywa, że nie do końca te programy współpracują ze sobą, wewnątrz wygląda to jak pole bitwy o miejsce i pierwszeństwo, efekt tego jest taki, że po wojnie domowej Windows się rozpada, a my użytkownicy patrzymy z zewnątrz i nie wiemy, co się dzieje, dlaczego Windows nie chodzi poprawnie. Pamiętam jeszcze Windowsa 98, ten to dopiero był, dla pasjonatów napraw.

Sprzęt

Dzisiejsze komputery są szybkie, z dużą ilością pamięci, ale sporo osób ma stary sprzęt, pod słowem stary rozumiem, taki komputer co ma już ponad 10 lat. Ja właśnie używam takiego komputera, który chyba pamięta jeszcze czasy faraonów. Więc zainstalowałem Linuksa i nie mam problemu. Mówiąc krótko, Linux powinien pójść na każdym sprzęcie. Jeżeli twój komputer jest przed emeryturą to instalujemy wersję 32 bitową nowe komputery używają wersji 64 bitowej. Trzeba na to zwrócić uwagę przy ściąganiu Linuksa. Co prawda mam komputer 32 bitowy i chodzi mia na nim Linux 64 bitowy, ale już Windows 64 nie pójdzie.

Ile jest Linuksów?

Raz piszę Linux przez „x”, a raz przez „ks” obie możliwości są językowo poprawne, więc proszę się nie czepiać. Prawidłowa nazwa powinna być GNU/Linux, ale to jest niepotrzebne, wynika to z tego, że 25 lat temu połączyły się dwie firmy i stąd taka nazwa, ale dzisiaj nikt tego nie pamięta, i używanie „Linux” jest zrozumiałe. W 2011 roku w czasopiśmie „Komputer Świat” podano, że wersji Linuxa jest 400 a, w 2018 w czasopiśmie „Chip” podano, że jest już 600, sama tylko Fedora ma ok. 100 dystrybucji, dzisiaj po kilku latach jest ich więcej, więc jeżeli chciałbyś wybrać dla siebie odpowiednią wersję i poświęciłbyś na testowanie, tylko jeden dzień to zajęłoby ci to 2 lata, aby ci skrócić i zaoszczędzić czas podam ci już teraz, na co zwrócić uwagę i co wybrać. Najbardziej popularnych wersji jest ok. 40, no może więcej, wokoło, których jest największe zainteresowanie, pozostałe 600 to takie, do których nikt nie zagląda, nawet sam twórca, odłożył ją na półkę i zapomniał. Początki Linuxa, były dla zaawansowanych użytkowników, i taka opinia została do dzisiaj. Większość boi się przejść na Linuxa, bo obawiają się, że sobie nie poradzą. W naszych czasach Linux został tak dostosowany, że jest on i dla zaawansowanych i dla nieznających się na systemach operacyjnych. Jeżeli nie spróbujesz owocu, nie poznasz jego smaku. Przetestuj, naucz się, sprawdź. Nie zapłacisz za to, zyskasz tylko nową wiedzę, nowe doświadczenia. Dla większości strach zamyka drogę.

Teraz spojrzymy na różnice.

Czym różnią się Linuksy od siebie?

Bywa, że twórcami Linuxów są pojedyncze osoby, ale też i potężne firmy. Zajmę się teraz tylko tymi najpopularniejszymi wersjami. Dobrze jest zapoznać się, na początek kto jest twórcą i czy program będzie aktualizowany, są takie wersje, że aktualizacja pojawia się bardzo często. Windows to program zamknięty dla jednej firmy Microsoft i nikt nie może napisać prywatnie bez ich zezwolenia własnego Windowsa, a nawet gdyby poprosił, to by mu nie pozwolili, wewnątrz wszelki dostęp do zmian jest trzymany w zamknięciu. W Linuksie jest odwrotnie kody źródłowe — bo tak to się nazywa — są otwarte i każdy może napisać i stworzyć własnego Linuksa, ale po co piec chleb jak mamy piekarnie za rogiem, gotowy produkt. Są wersję bardzo rozbudowane, aż za bardzo, gdzie funkcji jest tyle, że użytkownik się gubi, trzeba mu ze 2 tygodnie, aby zapoznać się ze wszystkim, co mu dystrybutor oferuje. To są naprawdę wspaniale dopracowane wersje, ale nie dla was początkujących, do zaawansowanych dystrybucji wrócicie kiedy już rozwiniecie się w podstawowej znajomości Linuksa. Dla przykładu MX Linux czy Deepin. Deepin jest chińską produkcją i jednym z najładniejszych, ale jak ktoś nie boi się szpiegowania go, to może go zainstalować. Są Linuxy z wieloma opcjami, bardzo rozwinięte i są Linuxy, bardzo proste, czyli tylko pulpit, i na nim wszystkie ustawienia, zwane desktopowe, dla tych, co tylko używają komputera, by otworzyć pocztę i Internet. Na DistroWatch jest 275 różnych dystrybucji, (ta strona pokazuje popularność danej wersji Linuxa, ale te na pierwszym miejscu, nie muszą oznaczać łatwych. Popularność zawdzięczają tym, że cieszą się z nich programiści.

Przed nami trudne zadanie, co wybrać?

Co wybrać?

Popularność nie znaczy łatwość, są wersje bardzo trudne jak Arch, i należą to do zaawansowanych. Większość dystrybucji jest bezpłatna, ale zdarzają się czasami tacy, co chcieliby, aby docenić ich wysiłek, i za niewielką, minimalną opłatą dokupić lepszą wersję. Czy są wersje po polsku? Jeżeli wybieramy z grona najpopularniejszych dystrybucji, to większość z nich ma zainstalowany język polski. Dlatego warto zainteresować się czy to dystrybucja dużej firmy. Istnieją tzw. CD Live, czyli bez instalowania na komputer, wkładamy płytę do napędu i otwiera nam się ta wersja Linuksa, nie jestem do końca zwolennikiem takiego testowania, bo wersja z płyty ma wiele funkcji zamkniętych i rzadko z możliwością języka polskiego. Więc jeżeli władasz angielskim, to dla ogólnego zapoznania się dobrze jest na początek sprawdzić wersję z płyty i posiedzieć nad nią, chociażby jeden dzień, jeżeli coś nie działa to nie dlatego że wersja jest do bani, ale dlatego, że to płyta. Dobrze jest testować na starym już nieużywanym komputerze, czyli osobnym sprzęcie, bo testowanie na komputerze, na którym masz Windowsa do pracy, może skończyć się utratą Windowsa i najprawdopodobniej tak będzie, o ile nie jesteś dobry w tworzeniu osobnych partycji. (czyli podzielenia dysku twardego na części). Na początku powiedziałem, że Linux jest za darmo, dodam, że nie wszystkie wersje, są takie firmy, co każą sobie płacić, są takie, które proponują wersję płatną, wersje pro, ale generalnie z 90% Linuksów jest bezpłatne.

Silnik

Dystrybucje Linuxa oparte są jakby na jednej z istniejących już wersji. To jest tak, jak z samochodem z zewnątrz są bardzo podobne do siebie, mają podobne kierownice, siedzenia, sprzęgło, itp. ale różnią się np, silnikami. Wymienię tu trzy wersje linuksowe — Fedora, — Ubuntu, -Debian, zdobyły one największą popularność, i większość nowych twórców na ich podstawie tworzy kolejne wersje. Czyli mamy np. Ubuntu i zmieniamy go, dopisując własne ustawienia, własne menu, własne programy i wychodzi z tego nowa wersja Linuksa, określamy ją jako wersja oparta na Ubuntu. Windows na coś takiego nie pozwala, nie wolno zmieniać sobie Windowsa ani pisać własnej wersji. W Windowsie mieliśmy i mamy tylko 10 wersji od Windowsa 95 do Windowsa 11 i to wszystko, tych pierwszych wersji windowsowych już nikt nie używa, w Linuksie sama Fedora wydała ok. 100 wersji, najpopularniejsze jednak wersje Linuxa to Ubuntu i Debian i te wersje doczekały się dziesiątek kolejnych własnych wydań, z tym że Debian jest bardziej stabilny jakby mocniejszy, wersja Ubuntu i jej odmiany może ci się z czasem rozlecieć. Własną wersję Linuxa wydała też firma Google znana z przeglądarki internetowej, ale ograniczona i to bardzo, twórcy postawili, że całą pracę wykonujesz w Internecie, a komputer służy ci do włączenia Internetu. Oczywiście mamy tam i pulpit i podstawowe programy.

Linux Mint Cinamon

Pochodzenie: Irelandia

Architecture: i686, x86_64

Desktop: Cinnamon, MATE, Xfce

Strona Internetowa — https://linuxmint.com/

Bezpłatny.

Ta wersja jest obecnie najbardziej popularna wśród początkujących użytkowników, utrzymuje się na 2 lub 3 pozycji, oparta na Ubuntu — Linux Mint 21,1 Victoria. Polecam wybrać Cinnamon, jest łatwy w obsłudze i zamontujesz na nim wszystkie swoje ulubione programy z Windowsa. Druga wersja to Mate.  Poprzez wgranie „Wine” znajdziesz go na liście programów, które już są wpisane na Linuksie Mint. Bardzo ładna grafika i ułożenie menu. Będziesz potrzebował kilka dni, aby zapoznać się i funkcjami, bo to jednak nie jest Windows i ma inny układ ustawień. Panel sterowania będzie twoim pierwszym zadaniem do nauczenia się ustawień, i zapewniam cię, że nie będziesz chciał zmienić wersji. Nie musisz tu używać terminala do wpisywania kodów i masz dziesiątki programów do wyboru w specjalnym katalogu, biurowe, internetowe, narzędzia, muzyczne, gry itp. wybierasz sobie program i go instalujesz i to wszystko za darmo i po polsku, a aktualizacja jest bardzo częsta. Jak już się przyzwyczaisz do Minta to po kilku miesiącach powinieneś zapoznać się z kolejnymi wersjami Linuksa, początkujący nie widzą różnicy między Linuksami, bo nie zapoznali się i to dobrze z jedną wersją Linuxa. Więc na początek jedna wersja, a potem na jej podstawie porównujesz pozostałe. Oczywiście możesz rozpocząć od Xubuntu, Lubuntu czy Zorina, wszystkie te wersje są dla początkujących, ale zawsze zapoznaj się najpierw z funkcjami jednego systemu.

Ogólnie mówiąc, Miętówka jest łatwa w obsłudze i zamontujesz na niej wszystkie swoje ulubione programy z Windowsa, ale najpierw musisz z listy programów, które są na Mincie wpisać program o nazwie „wine” bardzo ładna grafika i ułożenie menu. Będziesz potrzebował kilka dni, aby zapoznać się i funkcjami, bo to jednak nie jest Windows i ma inny układ. Panel sterowania będzie twoim pierwszym zadaniem do nauczenia się ustawień i zapewniam cię, że nie będziesz chciał zmienić wersji. Nie musisz tu używać terminala do wpisywania kodów i masz dziesiątki programów do wyboru w specjalnym katalogu, biurowe, internetowe, narzędzia, muzyczne, gry itp. wybierasz sobie program i go instalujesz. Jest po polsku.

Mam stary program z Windowsa XP i jest możliwość używania go na Linuxie, na Windowsie się już nie otworzy. Jak to zrobić? Linux Mint posiada program, który nazywa się „wine” daje dostęp, do programów Windowsowych. Którą wersję Minta polecam Mint 19 jest 32 bitowa, chociaż twój komputer obsługuje 64 bit. to nie będzie przeszkadzać, nie zauważysz tego

Drażliwe sprawy

Twórcy Linuksów nie pomyśleli, że większość ludzi na świecie to osoby wierzące w Boga, i jeżeli chcą, zachęcać ludzi do udziału w ich projekcie to powinni unikać anty wierzących określeń i kiedy na Windowsie mamy sterowniki, na niektórych wersjach Linuxa mamy demony do instalacji, i do tego używanie imion bóstw, których nikt już nie uznaje. Fedora z dystrybucją Hery w encyklopedii czytamy:

„Większość demonów to programy usługowe, które komunikują się za pomocą połączeń sieciowych. Demon, po uruchomieniu, przekierowuje standardowe strumienie, co czyni go niezależnym od terminala kontrolującego”

Rozumiem, że darmowy program za kulisami mówi mam, że ma w nosie użytkowników, ale porządna firma powinna być obiektywna, bo chce dotrzeć do wszystkich niezależnie od ich poglądów. Powiedzą to tylko nazwa. To spróbuj w krajach islamskich zastosować nazwę przeciw Koranowi, a zobaczysz, ile osób skorzysta z twego programu. Być może to jest przyczyną mniejszej popularności Linuksa. To była pierwsza rzecz 20 lat temu, jaka mi się rzuciła w oczy, a i dzisiaj nie wprowadzam aktualizacji z demonami, wielu woli, żeby ich Microsoft szpiegował niż demony.

II — Instalacja

Obraz ISO