Bezpłatny fragment - Legalność zatrudnienia cudzoziemców

I. Legalność zatrudnienia cudzoziemców

Możesz legalnie powierzyć pracę na terytorium Polski cudzoziemcowi niebędącemu obywatelem kraju członkowskiego Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:

— uzyskasz zezwolenie na pracę dla danego cudzoziemca (ewentualnie zezwolenie na pracę sezonową) albo wystawisz dla niego oświadczenie o powierzeniu pracy cudzoziemcowi i zostanie ono wpisane do ewidencji oświadczeń powiatowego urzędu pracy (dotyczy obywateli Ukrainy, Białorusi, Rosji, Mołdawii, Gruzji i Armenii), inna możliwość to uzyskanie przez samego cudzoziemca zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (czyli tzw. zezwolenia jednolitego);

— cudzoziemiec legalnie przebywa na terytorium Polski, tzn. posiada odpowiednie dokumenty pobytowe (np. wizę lub kartę pobytu);

— podstawa pobytu cudzoziemca na obszarze Polski pozwala mu na wykonywanie pracy (nie jest to np. wiza turystyczna lub inny dokument wykluczający podjęcie pracy — zob. ramkę na str. 48).

Ponadto masz obowiązek:

— żądać od cudzoziemca spoza obszaru UE/EOG lub Szwajcarii przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski (w szczególności wizy lub karty pobytu);

— przechowywać kopię tego dokumentu: w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę — w aktach osobowych pracownika, na zasadach i przez okres obowiązkowego przechowywania tych akt; w razie zawarcia z cudzoziemcem umowy cywilnoprawnej — przez cały okres wykonywania pracy przez cudzoziemca.

Podstawa prawna:

art. 87 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; art. 2 i 3 ustawy z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

1. Praca cudzoziemców z UE/EOG i Szwajcarii

Obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a także obywatele Szwajcarii — w przeciwieństwie do cudzoziemców z tzw. krajów trzecich (nienależących do UE lub EOG) — korzystają ze specjalnego statusu z punktu widzenia możliwości legalnego podjęcia pracy w Polsce, co wynika ze swobody przepływu pracowników w ramach obszaru UE/EOG. Tacy cudzoziemcy nie muszą posiadać zezwolenia na pracę. Nie obejmuje ich także obowiązek uzyskania wizy bądź zezwolenia na pobyt czasowy w Polsce (potwierdzonego kartą pobytu).

Dotyczy to cudzoziemców będących obywatelami:

— krajów członkowskich Unii Europejskiej, czyli: Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Luksemburga, Niemiec, Portugalii, Szwecji, Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Włoch, Cypru, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Malty, Słowacji, Słowenii, Węgier, Rumunii, Bułgarii i Chorwacji;

— Europejskiego Obszaru Gospodarczego, tj. wszystkich wymienionych wyżej, a także Islandii, Norwegii i Liechtensteinu; Szwajcarii.

Obywatele państw UE/EOG lub Szwajcarii są uprawnieni do wykonywania pracy na terytorium Polski z racji samego obywatelstwa któregoś z tych krajów.

2. Co po „brexicie”?

Z dniem wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej.

Ustawa ta przewiduje, m.in. że:

— pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywateli Zjednoczonego Królestwa i członków ich rodzin niebędących obywatelami państw członkowskich UE/EOG lub Szwajcarii, który posiadali prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium RP w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie ustawy (na podstawie odpowiednio: ważnego zaświadczenia o zarejestrowaniu pobytu obywatela UE, ważnego dokumentu potwierdzającego prawo stałego pobytu, ważnej karty pobytu członka rodziny obywatela UE lub ważnej karty stałego pobytu członka rodziny obywatela UE), uważa się za legalny do 31 grudnia 2020 r.;

— obywatelowi Zjednoczonego Królestwa oraz członkowi jego rodziny, który w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie ustawy posiadał prawo pobytu na terytorium RP, udziela się, na jego wniosek złożony do 31 grudnia 2020 r., zezwolenia na pobyt czasowy;

— obywatelowi Zjednoczonego Królestwa oraz członkowi jego rodziny, który w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie ustawy posiadał prawo stałego pobytu na terytorium RP, udziela się na czas nieoznaczony, na jego wniosek złożony do 31 grudnia 2020 r., zezwolenia na pobyt stały;

— jeżeli termin na złożenie wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy bądź na pobyt stały został zachowany, wniosek nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały usunięte w terminie:

— wojewoda umieszcza w dokumencie podróży (najczęściej paszporcie) wnioskodawcy odcisk stempla potwierdzającego złożenie wniosku o udzielenie obywatelowi Zjednoczonego Królestwa lub członkowi jego rodziny tego zezwolenia;

— wojewoda wydaje zaświadczenie o złożeniu wniosku o udzielenie obywatelowi Zjednoczonego Królestwa lub członkowi jego rodziny wspomnianego zezwolenia, ważne na okres roku;

— pobyt obywatela Zjednoczonego Królestwa lub członka jego rodziny na terytorium RP uważa się za legalny do dnia, w którym decyzja w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy lub na pobyt stały stanie się ostateczna;

— w karcie pobytu wydanej obywatelowi Zjednoczonego Królestwa lub członkowi rodziny, którym udzielono zezwolenia na pobyt czasowy oraz w pierwszej karcie pobytu wydanej obywatelowi Zjednoczonego Królestwa lub członkowi rodziny, którym udzielono zezwolenia na pobyt stały, umieszcza się adnotację „brexit”;

— obywatel Zjednoczonego Królestwa oraz członek jego rodziny:

— którego pobyt na terytorium RP jest uważany za legalny do 31 grudnia 2020 r., w związku z posiadaniem prawa pobytu lub prawa stałego pobytu na terytorium RP w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie ustawy,

— którego pobyt na terytorium RP uważa się za legalny na podstawie umieszczonego przez wojewodę stempla w dokumencie podróży (paszporcie) lub wydanego przez ten organ zaświadczenia potwierdzającego złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy bądź na pobyt stały,

Nie odpowiadasz za niedopełnienie obowiązków przez cudzoziemca

— który posiada zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w powyższym trybie, jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.

Podstawa prawna:

art. 50 ust. 1—3 Traktatu o Unii Europejskiej; art. 2 ust. 1, art. 5, art. 6, art. 7 ust. 1 i 2, art. 10 ust. 1 i 2, art. 13 ust. 1—8, art. 15 ust. 1 i 2, art. 16 ust. 1 pkt 1, art. 17 ust. 1, art. 63 ustawy z dnia 15 marca 2019 r. o uregulowaniu niektórych spraw w związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej bez zawarcia umowy, o której mowa w art. 50 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej.

3. Nie odpowiadasz za niedopełnienie obowiązków przez cudzoziemca

Pobyt na terytorium Polski cudzoziemców będących obywatelami państw członkowskich UE/EOG, a także Szwajcarii, odbywa się na odrębnych zasadach niż pozostałych obcokrajowców (z krajów trzecich). Obywatel państwa należącego do obszaru UE/EOG oraz obywatel Szwajcarii jest obowiązany zarejestrować swój pobyt na terytorium Polski, jeśli trwa on przez okres dłuższy niż 3 miesiące. Organem kompetentnym w sprawach zarejestrowania pobytu jest wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu wspomnianego cudzoziemca. Zarejestrowanie pobytu następuje na wniosek zainteresowanego obcokrajowca, który składa on osobiście, nie później niż w następnym dniu po upływie 3 miesięcy od dnia wjazdu na terytorium Polski. Cudzoziemcowi, którego pobyt został zarejestrowany, wydaje się zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu obywatela UE.

Cudzoziemiec, który nie dopełnił obowiązku zarejestrowania pobytu, popełnia wykroczenie zagrożone karą grzywny do 5 000 zł.

Za nieprawidłowości dotyczące pobytu cudzoziemca z obszaru UE/EOG lub Szwajcarii na terytorium Polski, w tym brak rejestracji pobytu, nie jest odpowiedzialny ewentualny podmiot zatrudniający obcokrajowca — obowiązki w tym zakresie spoczywają bowiem wyłącznie na cudzoziemcu. Co ważniejsze, niedopełnienie wspomnianych wymogów nie daje podstaw do uznania pracy wykonywanej przez takiego cudzoziemca za nielegalną oraz zastosowania sankcji z tego tytułu wobec podmiotu zatrudniającego i obcokrajowca.

Podstawa prawna:

art. 2 pkt 3, art. 20—22, art. 27—28, art. 81 pkt 1 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin; art. 2 ust. 1 pkt 14 i 22a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

4. Członkowie rodziny cudzoziemców z UE/EOG też bez zezwolenia na pracę

Możesz powierzyć pracę cudzoziemcowi z kraju trzeciego bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę, jeśli towarzyszy on na terytorium Polski obywatelowi państwa UE/EOG (czyli któregoś z krajów wymienionych w pkt 1) lub Szwajcarii — jako członek jego rodziny.

Za członka rodziny obywatela UE/EOG lub Szwajcarii przepisy uznają:

— jego małżonka,

— bezpośredniego zstępnego (tj. dziecko) tego obywatela lub jego małżonka, w wieku do 21 lat lub pozostającego na utrzymaniu wspomnianego obywatela lub jego małżonka,

— bezpośredniego wstępnego (tzn. rodzica) powyższego obywatela lub jego małżonka, pozostającego na utrzymaniu wymienionego obywatela lub jego małżonka.

Podstawa prawna:

art. 87 ust. 1 pkt 10 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; art. 2 pkt 4 ustawy o wjeździe na terytorium RP, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich UE i członków ich rodzin.

5. Członkowie rodziny — dokumenty pobytowe

Cudzoziemcy z państw trzecich, będący członkami rodziny cudzoziemców — obywateli UE/EOG lub Szwajcarii, mogą legitymować się następującymi dokumentami legalizującymi pobyt na terytorium Polski:

— wizą o symbolu „15” — wydawaną w celu dołączenia do obywatela państwa członkowskiego UE, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) — strony umowy o EOG lub Konfederacji Szwajcarskiej, bądź przebywania z nim;

— kartą pobytu członka rodziny obywatela UE — uzyskiwaną, jeżeli pobyt członka rodziny na terytorium Polski trwa dłużej niż 3 miesiące;

— kartą stałego pobytu członka rodziny obywatela UE — otrzymywaną po upływie 5 lat nieprzerwanego pobytu na terytorium Polski z obywatelem UE/EOG lub Szwajcarii.

Podstawa prawna:

§2 pkt 18 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 kwietnia 2019 r. w sprawie wiz dla cudzoziemców; art. 20 ust. 1, art. 43, art. 48 ust. 2 ustawy o wjeździe na terytorium RP, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich UE i członków ich rodzin.

6. Kiedy jeszcze cudzoziemcy pracują bez zezwolenia?

Przepisy przewidują wiele wyjątków od zasady, że cudzoziemiec spoza obszaru UE/EOG i Szwajcarii jest zobowiązany posiadać zezwolenie na pracę (lub zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, zezwolenie na pracę sezonową albo oświadczenie wpisane do ewidencji oświadczeń w powiatowym urzędzie pracy). Możesz powierzyć pracę cudzoziemcowi bez konieczności uzyskania powyższych dokumentów, jeśli posiada on w Rzeczypospolitej Polskiej:

— status uchodźcy,

— ochronę uzupełniającą,

— zezwolenie na pobyt stały,

— zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,

— zgodę na pobyt ze względów humanitarnych,

— zgodę na pobyt tolerowany lub

— korzysta z ochrony czasowej w Polsce,

— ubiega się o udzielenie ochrony międzynarodowej i posiada ważne zaświadczenie wydane przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców.

Cudzoziemcy starający się o ochronę międzynarodową

Jeżeli sprawa dotycząca udzielenia ochrony międzynarodowej nie została załatwiona w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku i opóźnienie nie nastąpiło z winy cudzoziemca, na jego wniosek Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców wydaje zaświadczenie, które wraz z tymczasowym zaświadczeniem tożsamości cudzoziemca uprawnia tę osobę do wykonywania pracy na terytorium Polski bez zezwolenia na pracę. Zaświadczenie to jest ważne do dnia, w którym decyzja w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej stanie się ostateczna.

Podstawa prawna:

art. 87 ust. 1 pkt 6a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; art. 35 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP.

Inne sytuacje, w których cudzoziemcy są zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, obejmują m.in. obcokrajowców będących:

— posiadaczami ważnej Karty Polaka;

— małżonkami obywatela polskiego — jeżeli posiadają zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Polski udzielone w związku z zawarciem małżeństwa;

— studentami studiów stacjonarnych odbywanych w Rzeczypospolitej Polskiej (zob. pkt 8) lub uczestnikami odbywanych w Polsce stacjonarnych studiów doktoranckich;

— absolwentami polskich szkół ponadgimnazjalnych (zob. pkt 7), stacjonarnych studiów wyższych (zob. pkt 9) lub stacjonarnych studiów doktoranckich na polskich uczelniach, w instytutach naukowych Polskiej Akademii Nauk lub instytutach badawczych, działających na podstawie przepisów o instytutach badawczych;

Kiedy jeszcze cudzoziemcy pracują bez zezwolenia?

— nauczycielami języków obcych, którzy wykonują pracę w przedszkolach, szkołach, placówkach, ośrodkach, zakładach kształcenia nauczycieli lub kolegiach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty lub w Ochotniczych Hufcach Pracy;

— sportowcami wykonującymi, do 30 dni w roku kalendarzowym, pracę dla podmiotu mającego siedzibę na terytorium Polski w związku z zawodami sportowymi.

Podstawa prawna:

art. 87 ust. 1 i 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.

Karta Polaka

Cudzoziemcowi, który wykaże przynależność do Narodu Polskiego, właściwy konsul Rzeczypospolitej Polskiej może wydać Kartę Polaka (w stosunku do obywateli Białorusi organem wydającym kartę jest także wojewoda podlaski). Od 14 lipca 2019 r. Karta Polaka może być przyznana cudzoziemcom ze wszystkich krajów świata. Przed tym dniem była ona wydawana tylko obywatelom Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Gruzji, Kazachstanu, Kirgistanu, Mołdawii, Rosji, Tadżykistanu, Turkmenistanu, Ukrainy, Uzbekistanu, Estonii, Litwy i Łotwy. Dokument ten pozwala na wykonywanie pracy w Polsce bez zezwolenia na pracę. Posiadacz Karty Polaka jest również zwolniony z opłat konsularnych za przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o wydanie wizy krajowej w celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania tej karty.

Podstawa prawna:

art. 87 ust. 2 pkt 6 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; art. 2—3, art. 5, art. 5a, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 12 ust. 1, 2 i 4, art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka; ustawa z 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy o Karcie Polaka.

7. Cudzoziemiec — absolwent polskiej szkoły policealnej nie musi mieć zezwolenia na pracę

Przepisy przewidują, że możliwość wykonywania pracy bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę obejmuje m.in. cudzoziemców będących absolwentami polskich szkół ponadgimnazjalnych. W polskim systemie edukacji (który jest aktualnie w trakcie przeorganizowania w związku z wygaszaniem gimnazjów) szkoła policealna, jako placówka przeznaczona dla absolwentów szkół średnich (liceów i techników), należy wraz z tymi szkołami do grupy szkół ponadgimnazjalnych.

Cudzoziemiec będący absolwentem polskiej szkoły policealnej jest zatem zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na terytorium RP. Nie musi on również posiadać oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, wpisanego do ewidencji oświadczeń przez powiatowy urząd pracy.

Dla obowiązywania tego zwolnienia nie ma znaczenia, czy ukończona przez cudzoziemca szkoła policealna była szkołą publiczną, czy niepubliczną. Jest ono również niezależne od tego, czy nauka w szkole policealnej odbywała się w formie stacjonarnej, czy zaocznej (weekendowej itp.).

Cudzoziemiec korzysta z prawa do wykonywania pracy bez zezwolenia we wszystkich podmiotach na terytorium Polski, bez względu na specjalność (branżę), w której podejmuje pracę (nie musi ona mieć związku z kierunkiem ukończonej szkoły policealnej). Powyższe uprawnienie cudzoziemca ma charakter bezterminowy (chyba, że w przyszłości uległyby zmianie przepisy). Obcokrajowiec musi odpowiednio udokumentować swoje uprawnienie do świadczenia pracy bez zezwolenia na pracę, przedkładając podmiotowi powierzającemu pracę świadectwo ukończenia szkoły policealnej.

Z obowiązujących przepisów wynika, że absolwentem szkoły policealnej jest osoba, która otrzymała świadectwo ukończenia takiej szkoły. Nie musi ona natomiast zdawać egzaminów potwierdzających kwalifi kacje w danym zawodzie i posiadać dyplomu potwierdzającego te kwalifi kacje.

Podstawa prawna:

§1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi; art. 19 ust. 2 pkt 7 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe.

8. Zezwolenie na pracę niewymagane, jeśli obcokrajowiec jest studentem studiów stacjonarnych na wyższej uczelni w Polsce

Obowiązkiem posiadania zezwolenia na pracę nie są objęci cudzoziemcy będący studentami studiów stacjonarnych odbywanych w Rzeczypospolitej Polskiej. Studia te są prowadzone na poziomie:

— studiów pierwszego stopnia;

— studiów drugiego stopnia;

— jednolitych studiów magisterskich.

Są one prowadzone w formie:

— studiów stacjonarnych (dawniej studia dzienne), w ramach których co najmniej połowa punktów ECTS objętych programem studiów jest uzyskiwana w ramach zajęć z bezpośrednim udziałem nauczycieli akademickich lub innych osób prowadzących zajęcia i studentów;

— studiów niestacjonarnych wskazanych w uchwale senatu, w ramach których mniej niż połowa punktów ECTS objętych programem studiów może być uzyskiwana z bezpośrednim udziałem nauczycieli akademickich lub innych osób prowadzących zajęcia i studentów.

Cudzoziemiec, będący studentem studiów stacjonarnych odbywanych w Polsce, jest zwolniony z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę niezależnie od tego, czy studiuje na uczelni publicznej, czy niepublicznej.

UWAGA!

Zwolnienie z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę nie obejmuje cudzoziemców będących studentami studiów niestacjonarnych (w dawnej terminologii: zaocznych, wieczorowych, eksternistycznych itp.).

Cudzoziemiec musi odpowiednio udokumentować swoje uprawnienie do świadczenia pracy bez zezwolenia, przedkładając podmiotowi powierzającemu pracę ważną legitymację studencką, poświadczającą odbywanie w Polsce studiów wyższych w formie stacjonarnej, a najlepiej potwierdzające ten fakt aktualne zaświadczenie z uczelni.

Podstawa prawna:

§1 pkt 10 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę; art. 63. ust. 1, art. 64. ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

9. Po ukończeniu studiów stacjonarnych na polskiej uczelni nie ma obowiązku posiadania zezwolenia na pracę

Nie muszą uzyskiwać zezwoleń na pracę cudzoziemcy będący absolwentami stacjonarnych studiów wyższych na polskich uczelniach. Od cudzoziemca nie wymaga się zezwolenia na pracę niezależnie od tego, czy jest absolwentem stacjonarnych studiów wyższych na polskiej uczelni publicznej, czy niepublicznej.

UWAGA!

Zwolnienie z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę nie obejmuje cudzoziemców będących absolwentami studiów niestacjonarnych (zaocznych, wieczorowych, eksternistycznych itp.).

Cudzoziemiec musi udokumentować prawo do wykonywania pracy bez zezwolenia, przedkładając podmiotowi powierzającemu pracę dyplom ukończenia studiów wyższych na polskiej uczelni w formie stacjonarnej. Jeśli natomiast posiadany przez cudzoziemca dyplom jest dyplomem ukończenia studiów niestacjonarnych, wówczas cudzoziemiec jest objęty obowiązkiem uzyskania zezwolenia na pracę na ogólnych zasadach.

Podstawa prawna: §1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.

II. Zezwolenie na pracę

1. Jakie umowy i funkcje wymagają zezwolenia na pracę?

Obowiązek uzyskania zezwolenia na pracę cudzoziemca obejmuje:

— zatrudnienie, tj. stosunek pracy (umowę o pracę), stosunek służbowy i umowę o pracę nakładczą;

— pracę zarobkową, w tym umowy cywilnoprawne, np. umowę zlecenia, umowę o dzieło, umowę agencyjną oraz umowę o pomocy przy zbiorach w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników;

— pełnienie funkcji w zarządach osób prawnych, które uzyskały wpis do rejestru przedsiębiorców na podstawie przepisów o Krajowym Rejestrze Sądowym (m.in. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne) lub są spółkami kapitałowymi w organizacji;

— prowadzenie spraw spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej przez komplementariusza;

— działanie w charakterze prokurenta.

UWAGA!

W sytuacjach wskazanych w pkt 3—5 zezwolenie na pracę jest wymagane, jeśli — w związku z pełnieniem funkcji w zarządzie albo prowadzeniem spraw spółki jako komplementariusz, albo udzieleniem prokury — cudzoziemiec przebywa na terytorium Polski przez okres przekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Przypadki określone w pkt 4—5 zostały objęte obowiązkiem posiadania zezwolenia na pracę na mocy nowych przepisów, które weszły w życie z dniem 1 stycznia 2018 r.

Podstawa prawna:

art. 2 ust. 1 pkt 11, 40, 43, art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; art. 91a ust. 1 i 4, art. 91f ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

2. Umowa o pomocy przy zbiorach — nowość wprowadzona od 18 maja 2018 r.

Przez umowę o pomocy przy zbiorach, uregulowaną w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników — pomocnik rolnika zobowiązuje się do świadczenia pomocy przy zbiorach produktów rolnych, tj. chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich, w określonym miejscu w gospodarstwie rolnika i przez określony czas, a rolnik zobowiązuje się do zapłaty umówionego wynagrodzenia za świadczoną pomoc.

Umowy takie mogą być zawierane przez obywateli polskich, a także przez cudzoziemców, którzy są uprawnieni do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 87 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy lub są zwolnieni na podstawie przepisów szczególnych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę.

— Pomocnik rolnika i zakres jego ubezpieczenia

Pomocnik rolnika — to osoba pełnoletnia, z którą rolnik zawarł umowę o pomocy przy zbiorach. Osoba taka podlega ubezpieczeniom społecznym rolników (w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego), tzn. ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu, jednak wyłącznie w zakresie ograniczonym do jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej.

— Zgłoszenie pomocnika do KRUS i opłacanie składek

Rolnik zgłasza do ubezpieczenia swojego pomocnika w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o pomocy przy zbiorach, lecz nie później niż przed upływem okresu, na który została zawarta ta umowa. Składkę na ubezpieczenie za pomocnika rolnika należną za dany miesiąc opłaca rolnik w terminie do 15. dnia następnego miesiąca.

— Zakres umowy o pomocy przy zbiorach

Pomoc przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich obejmuje następujące czynności:  zbieranie tych produktów rolnych;

— usuwanie zbędnych części roślin;

Umowa o pomocy przy zbiorach — nowość wprowadzona od 18 maja 2018 r.

— klasyfikowanie lub sortowanie zerwanych lub zebranych produktów rolnych lub wykonywanie innych czynności mających na celu przygotowanie produktów do transportu, przechowywania lub sprzedaży lub związanych z pielęgnowaniem i poprawą jakości plonów.

W umowie o pomocy przy zbiorach określa się zakres czynności wykonywanych na podstawie tej umowy przez pomocnika rolnika oraz dzień rozpoczęcia świadczenia pomocy przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich, jeżeli jest on inny niż dzień zawarcia umowy o pomocy przy zbiorach.

— Charakter umowy o pomocy przy zbiorach

Zgodnie z ustawą jest to umowa cywilnoprawna, ponieważ według przepisów wykonywanie czynności na podstawie umowy o pomocy przy zbiorach nie stanowi zatrudnienia w rozumieniu Kodeksu pracy, a w zakresie nieuregulowanym w rozdziale 7a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników do umowy tej stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.

Jednakże pomocnik rolnika ma obowiązek osobistego świadczenia pomocy przy zbiorach, z kolei rolnik jest zobowiązany do zapewnienia pomocnikowi odpowiednich narzędzi niezbędnych do świadczenia takiej pomocy, co można uznać za cechy bliskie stosunkowi pracy.

— Zawarcie i rozwiązanie umowy

Umowę o pomocy przy zbiorach zawiera się na piśmie przed rozpoczęciem świadczenia pomocy przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich.

Każdej ze stron umowy przysługuje prawo jej wypowiedzenia. Umowa ulega rozwiązaniu z upływem dnia, w którym została wypowiedziana, chyba że strony w umowie postanowiły inaczej.

— Łączny czas trwania umów o pomocy przy zbiorach

Łączny czas świadczenia pomocy przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich na podstawie umów o pomocy przy zbiorach zawartych przez jednego pomocnika rolnika nie może przekroczyć 180 dni w roku kalendarzowym. Pomocnik rolnika przed zawarciem umowy o pomocy przy zbiorach składa oświadczenie o liczbie dni w danym roku kalendarzowym, przez jakie świadczył pomoc na podstawie takich umów zawartych z innymi rolnikami.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r., poz. 858); art. 1, art. 6 pkt 2a, art. 7 ust. 1a, art. 9 pkt 1, art. 37 ust. 1a, art. 40 ust. 3, art. 91a — 91f ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

3. O jaki typ zezwolenia wnioskować?

Uzyskanie zezwolenia na pracę dla cudzoziemca jest obowiązkiem przyszłego pracodawcy. O jego wydanie należy się zwrócić do właściwego wojewody, ewentualnie starosty (w przypadku zezwolenia na pracę sezonową).

Przepisy wyróżniają 6 typów zezwoleń na pracę cudzoziemców, które zostały oznaczone literami A-E oraz S:

— dotyczy wykonywania pracy przez cudzoziemca na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium Polski;

— wymagane, jeżeli w związku z pełnieniem funkcji w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców lub będącej spółką kapitałową w organizacji albo prowadzeniem spraw spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej jako komplementariusz, albo udzieleniem prokury, cudzoziemiec przebywa na terytorium Polski przez okres przekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy;

C, D, E — wydawane w przypadku delegowania cudzoziemca do pracy na terytorium Polski przez pracodawcę zagranicznego;

S — uprawnia do wykonywania pracy sezonowej na podstawie umowy z podmiotem zlokalizowanym na terytorium Polski.

Podstawa prawna:

art. 88 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; §2 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca oraz wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń.

4. W jaki sposób uzyskać zezwolenie?

Najpopularniejsze zezwolenia na pracę typu „A” — wymagane, jeżeli cudzoziemiec wykonuje pracę na podstawie umowy z podmiotem zlokalizowanym w Polsce — wydaje wojewoda właściwy ze względu na siedzibę firmy lub miejsce zamieszkania pracodawcy (w przypadku gdy jest on osobą fizyczną). Organem odwoławczym od decyzji wojewody jest minister właściwy do spraw pracy.

W celu otrzymania zezwolenia musisz złożyć w urzędzie wojewódzkim pisemny wniosek (na odpowiednim formularzu) w postaci papierowej lub elektronicznej, dołączyć do niego odpowiednie dokumenty oraz dokonać wymaganej wpłaty:

50 zł — w przypadku, gdy zamierzasz powierzyć cudzoziemcowi wykonywanie pracy na okres do 3 miesięcy;

100 zł — jeżeli praca cudzoziemca ma trwać dłużej niż 3 miesiące.

Wpłata wynosi 200 zł — kiedy pracodawca zagraniczny zamierza delegować cudzoziemca do pracy na terytorium Polski w celu realizacji usługi eksportowej i w związku z tym ubiega się o zezwolenie typu „D”.

Rozpatrzenie przez wojewodę wniosku o przedłużenie zezwolenia na pracę wymaga dokonania wpłaty w wysokości połowy wskazanych wyżej kwot, tj. odpowiednio: 25 zł, 50 zł i 100 zł.

Podstawa prawna:

art. 5a, art. 88 ust. pkt 1, art. 88a ust. 1—1ac, art. 88b ust. 1 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; §3 ust. 1, 3 i 4, §4 ust. 3 i 4, §7 ust. 1 i 5 oraz załączniki nr 1 i 9 do rozporządzenia w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca oraz wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń; §2 pkt 1—3, §3 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2017 r. w sprawie wysokości wpłat dokonywanych w związku ze złożeniem wniosku o wydanie zezwolenia na pracę lub zezwolenia na pracę sezonową oraz złożeniem oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.

5. Jesteś stroną postępowania!

W postępowaniu o wydanie, przedłużenie lub uchylenie zezwolenia na pracę cudzoziemca stroną postępowania prowadzonego przez wojewodę jest wyłącznie pracodawca. Oznacza to, że tylko Ty możesz podejmować wszelkie czynności związane z tymi postępowaniami, jak np. złożenie wniosku o wydanie zezwolenia i odwołanie się od decyzji odmownej. Cudzoziemiec nie ma takiego prawa! Ponieważ jednak postępowania te dotyczą cudzoziemca i jego interesów, masz obowiązek informować go o działaniach podejmowanych w związku z postępowaniem o udzielenie lub przedłużenie zezwolenia na pracę oraz o podjętych decyzjach, dotyczących wydania, odmowy wydania lub uchylenia zezwolenia. Jesteś także zobowiązany do zachowania należytej staranności w toczących się postępowaniach. Po pomyślnym zakończeniu procedury powinieneś doręczyć cudzoziemcowi 1 egzemplarz zezwolenia w formie pisemnej.

Podstawa prawna: art. 88a ust. 2, art. 88h ust. 1 pkt 4—6 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

6. Warunki wydania zezwolenia na pracę

Wspomniane wyżej zezwolenie typu „A” wojewoda wydaje, jeżeli:

— wysokość wynagrodzenia, która będzie określona w umowie z cudzoziemcem, nie będzie niższa od wynagrodzenia pracowników wykonujących pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku;

— wysokość miesięcznego wynagrodzenia cudzoziemca nie będzie niższa niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2019 r. wynosi ono 2250 zł brutto na pełny etat) — wymóg ten dotyczy nie tylko wykonywania pracy przez cudzoziemca na podstawie umowy o pracę, ale również w ramach umów cywilnoprawnych, np. zlecenia lub umowy o dzieło;

— do wniosku o wydanie zezwolenia, oprócz innych wymaganych dokumentów, pracodawca dołączył tzw. test rynku pracy, tj. informację (opinię) starosty właściwego ze względu na główne miejsce wykonywania pracy przez cudzoziemca o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy siłami lokalnego rynku pracy. Niezbędnym warunkiem uruchomienia odpowiedniej procedury i uzyskania opinii starosty jest złożenie do powiatowego urzędu pracy oferty pracy na stanowisko, które ma być powierzone cudzoziemcowi. W ofercie należy wskazać na potrzebę uzyskania wspomnianej opinii.

Podstawa prawna:

art. 88c ust. 1—2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; §6 i załącznik nr 19 do rozporządzenia w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca oraz wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń.

7. Kiedy nie musisz przechodzić „testu rynku pracy”?