OD NOWA KOBIETA — AUTENTYCZNA, WIELOWYMIAROWA, BEZ FILTRA
WSTĘP
Nie jesteś tu po to, żeby się poprawić. Jesteś tu po to, żeby zobaczyć siebie — naprawdę.
Ta książka nie jest katalogiem porad ani zbiorem afirmacji. Jest autentycznym lustrem kobiecego doświadczenia. Nie pomija ran, nie wygładza blizn. Opowiada o tym, co boli — ale też o tym, co ocala. Zrodziła się z milczeń, które długo nie miały głosu. Z niedopowiedzianych historii kobiet, które chciały być słyszane nie tylko wtedy, gdy są silne, spokojne i uprzejme.
To wielogłos. To język, który zna wstyd, pragnienie, stratę, bunt i czułość. To kobieta, która uczy się siebie od nowa — bez makijażu emocjonalnego, bez filtra społecznych oczekiwań.
Zanurz się. Ale nie po to, by się odnaleźć. Po to, by się usłyszeć.
Każdej kobiecie — kobieta
KOBIETA
To istota twarda z pozoru
Rodzi się pąkiem
A umiera kwiatem już dojrzałym
Rozwija się jak lilijka przechodząc w róż ę
po mimozę i lianę
Ta zmysłowa inteligencja
Błyskotliwe spojrzenie lwa
Szybkość geparda
Serce gołębia
Uosobienie anioła z diabelską żonglerką
Tajemnicza jak głębia oceanu
/2000/
WPROWADZENIE
KOBIETA W SŁOWIE, MYŚLI I CZYNIU
Norwid, Szymborska, Tokarczuk, Miracka, Skłodowska-Curie
NORWID
— Kobieta jako sens, subtelność, tajemnica istnienia
Cyprian Kamil Norwid — poeta milczenia i głosu niewysłuchanego — widział w kobiecie nie tylko piękno, ale sumienie świata.
Kobieta u Norwida to idea i konkret — piękno, które zmusza do działania, obecność, która nie potrzebuje słów. To ta, która niesie ciszę ważniejszą od hałasu.
SZYMBORSKA
— Kobieta, która pyta
Wisława Szymborska — poetka zdziwienia — widziała kobietę jako istotę pytającą, niepokorną w swojej zwyczajności.
Kobieta u Szymborskiej to świadomość niepewności, siła delikatności, która nie udaje, że zna wszystkie odpowiedzi. Jej broń to pytania, ironia i pokora wobec świata.
TOKARCZUK
— Kobieta, która pamięta i opowiada
Olga Tokarczuk — pisarka duszy, mitów i biologii — ukazuje kobiety jako istoty połączone z ziemią, snem i ciałem, ale też z opowieścią, która ratuje świat przed rozpadem.
Kobieta w jej świecie to szamanka codzienności, która zna język korzeni, roślin i ludzi. Jest obecna, czuła, ale niepokorna — rozsadza formy, których nie uznaje.
MIRACKA
— Kobieta, która walczy i czuje
Anna Miracka — „Inka”, sanitariuszka, bohaterka podziemia, zamordowana mając 17 lat. Nie poetka słów, lecz poetka czynu. Jej życie to manifest siły, honoru i odwagi kobiecego serca.
Kobieta jako opór i czułość. W jej jednym zdaniu — prawda o tysiącach kobiet, które potrafią kochać, opiekować się i umierać z godnością.
MARIA SKŁODOWSKA-CURIE
— Kobieta, która zmienia świat
Naukowczyni, dwukrotna noblistka. Kobieta w laboratorium, z twarzą oświetloną radioaktywnym blaskiem. Nie pytała, czy może — po prostu szła dalej niż pozwalały granice epoki.
„Trzeba mieć wytrwałość i wiarę w siebie. Trzeba wierzyć, że coś się da, i nie ustępować.”
Kobieta w niej to rozum i odwaga, połączenie pasji i ciszy. Prawdziwa „kobieta promieniująca” — dosłownie i symbolicznie.
RAZEM — JEDNA OPOWIEŚĆ O KOBIECIE
Norwid — dał jej duszę piękna i milczenia.
Szymborska — nauczyła ją zadawać pytania.
Tokarczuk — oddała jej pamięć i ciało.
Miracka — pokazała, jak się nie bać.
Skłodowska-Curie — dowiodła, że kobieta zmienia świat — nie słowem, lecz nauką.
KOBIETA TO:
Poezja i promieniotwórczość.
Milczenie i działanie.
Mit i molekuła.
Pytanie i odpowiedź.
Krew i opowieść.
Walka i czułość.
ROZDZIAŁ 1
Nie będzie tu klasycznego wstępu. Bo nie ma nic klasycznego w wyczerpaniu tak głębokim, że zaczynasz się rozpuszczać w ciszy. Ten rozdział jest o tym, co dzieje się, kiedy już naprawdę nie możesz — i nikogo to nie obchodzi.
GDZIE SIĘ PODZIAŁAM?
Czyli o kobiecie, która kiedyś była sobą, ale potem zaczęła znikać
„Kiedyś lubiłam… ale już nie wiem”
Głębokie wsparcie:
• Zidentyfikuj nie to, co Cię męczy — ale to, czego nigdy nie dostałaś.
• Zrób listę „powinności”, które sama sobie narzuciłaś. Które z nich możesz porzucić bez poczucia winy?
• Zaplanuj 1 dzień bez odpowiedzialności — ale nie jako nagrodę. Jako minimum dla istnienia.
To nie dzieje się nagle.
Nie ma huku, nie ma katastrofy.
Jest życie.
Pełne „trzeba”, „muszę”, „jeszcze tylko to”…
I któregoś dnia budzisz się, patrzysz w lustro i czujesz:
Nie umiesz już powiedzieć, co lubisz.
Nie masz siły marzyć.
Nie pamiętasz, co cieszyło Cię dla Ciebie — nie dla dzieci, męża, mamy, pracy.
Co dzieje się z mózgiem kobiety, która się zapomniała?
Kora przedczołowa (planowanie, poczucie „ja”) — zmniejsza aktywność, gdy żyjesz w trybie automatycznym.
📚 Kora przedczołowa (prefrontal cortex) odpowiada za regulację emocji, planowanie, podejmowanie decyzji i samokontrolę. Badania pokazują, że jej aktywność wzrasta w procesach uważności, terapii poznawczej i pracy z traumą. Zob. Davidson, R.J. (2000). Affective style, psychopathology, and resilience: brain mechanisms and plasticity. *American Psychologist*, 55(11), 1196–1214.
Ciało migdałowate — przejmuje stery, jeśli przez lata żyłaś w stresie, lęku, braku bezpieczeństwa.
📚 Ciało migdałowate (amygdala) to struktura kluczowa w przetwarzaniu strachu, stresu i emocjonalnych wspomnień. Jego nadaktywność bywa związana z PTSD, depresją i lękiem. Zob. LeDoux, J. (1996). *The Emotional Brain*. Simon & Schuster.
Układ nagrody — przestaje reagować na „swoje” bodźce, jeśli tylko realizujesz cudze potrzeby.
📚 Układ nagrody (dopaminergiczny) obejmuje struktury takie jak jądro półleżące (nucleus accumbens) i brzuszne pole nakrywki. Odpowiada za motywację, przyjemność i powtarzanie zachowań dających satysfakcję. Jego rozregulowanie ma wpływ m.in. na uzależnienia i anhedonię. Zob. Volkow, N.D., & Morales, M. (2015). The Brain on Drugs: From Reward to Addiction. *Cell*, 162(4), 712–725.
Serotonina — spada, gdy nie masz czasu na regenerację i przyjemność.
📚 Serotonina (5-HT) to neuroprzekaźnik wpływający na nastrój, sen, apetyt i poczucie bezpieczeństwa. Jej zaburzenia są kluczowe w depresji i zaburzeniach lękowych. Zob. Cowen, P.J., & Browning, M. (2015). What has serotonin to do with depression? *World Psychiatry*, 14(2), 158–160.
Tożsamość — rozpuszcza się w nadmiarze cudzych oczekiwań.
To nie „fanaberia”. To biologiczna konsekwencja chronicznego przeciążenia psychicznego.
Kiedy zaczęłaś znikać?
Być może wtedy, gdy:
przestałaś mieć czas na swoje przyjemności,
zaczęłaś wstawać wcześniej niż Twoje potrzeby,
Twoje „tak” znaczyło „nie, ale nie chcę zawieść”,
Twoje „nie” było szeptem, którego nikt nie słyszał.
Albo wtedy, gdy ktoś Ci powiedział:
— „Nie przesadzaj.”
— „Inni mają gorzej.”
— „Nie rób scen.”
— „Ty zawsze jesteś silna.”
I uwierzyłaś, że masz nie czuć.
Etapy zanikania siebie
Zastąpienie „ja” rolami
— Jestem mamą, partnerką, opiekunką, terapeutką, organizatorką, kucharką, pracownicą…
Ale nie wiesz, kim jesteś poza tym.
Utrata głosu wewnętrznego
— Nie wiesz, czego chcesz. Ale za to dokładnie wiesz, co powinnaś.
Cisza w ciele
— Ciało przestaje szeptać potrzeby. Zaczyna krzyczeć objawami: bóle głowy, bezsenność, napięcie, tycie, lęk.
Oddzielenie od emocji
— Czujesz, że nic nie czujesz. A przecież kiedyś płakałaś ze wzruszenia przy piosence.
Głos terapeutki:
Bo świat tego od nich oczekuje.
Byłyśmy wychowywane do opieki nad innymi — nie do słuchania siebie.
Uczyłyśmy się relacyjności, nie autonomii.
Wchodziłyśmy w role, zanim poznałyśmy swoje granice.
Nosiłyśmy maski „silnych kobiet”, gdy wewnątrz byłyśmy zmęczone do łez.
Nie dlatego, że jesteśmy słabe.
Tylko dlatego, że jesteśmy zbyt długo same ze sobą w oddaleniu.
Ćwiczenie: Dziennik powrotu do siebie
Przez 7 dni zapisuj wieczorem:
Jedną rzecz, którą zrobiłaś tylko dla siebie.
Jedno uczucie, które się dziś pojawiło (i nie zostało ocenione).
Jedno zdanie:
Nie chodzi o wielkie zmiany.
Chodzi o dostrzeżenie, że jeszcze jesteś.
Mikroplan: Codzienność z odzyskiwaniem siebie
Codziennie przez tydzień:
Usiądź z kubkiem herbaty/kawy i zadaj sobie pytanie:
Załóż coś, co lubisz — choćby to były ulubione skarpety.
Zrób jedną małą rzecz „nieproduktywną”, ale przyjemną.
Na zakończenie dnia powiedz:
Do przeczytania na głos
_„Nie jestem zadaniem do wykonania.
Nie jestem funkcją w rodzinie.
Nie jestem tylko pomocą dla innych.
Jestem.
I chcę znowu być sobą — nawet jeśli nie wiem jeszcze, co to znaczy.”_
ROZDZIAŁ 2
POKOCHAĆ SIEBIE NA NOWO
*Monika, 43 lata, szefowa zespołu IT:* „Mówią, że jestem zimna. A ja po prostu nie mam siły na łzy. Wstydzę się ich bardziej niż porażek. Chciałabym choć raz móc upaść — i żeby ktoś mnie podniósł.”
Czyli jak powstać z popiołów i zacząć żyć dla siebie, nie przeciw sobie
: Kiedy wszystko się skończyło — i nic się nie zaczęło
Nie płaczesz już. Ale i nie śmiejesz.
Nie krzyczysz. Ale i nie szepczesz.
Jesteś. Ale jakby Cię nie było.
To ten stan, kiedy wszystko się skończyło — związek, marzenie, sens —
a nowe życie jeszcze się nie zaczęło.
Patrzysz w lustro. I pytasz:
— Gdzie jestem?
— Czy jeszcze mam do siebie drogę powrotną?
Neurobiologia kobiecego wycofania
Kiedy kobieta przestaje czuć, nie oznacza to, że nic się nie dzieje.
Wręcz przeciwnie.
Ciało migdałowate działa w trybie alarmowym — skanuje otoczenie.
📚 Ciało migdałowate (amygdala) to struktura kluczowa w przetwarzaniu strachu, stresu i emocjonalnych wspomnień. Jego nadaktywność bywa związana z PTSD, depresją i lękiem. Zob. LeDoux, J. (1996). *The Emotional Brain*. Simon & Schuster.
Kora przedczołowa (planowanie, decyzyjność) — wyciszona, wycofana.
📚 Kora przedczołowa (prefrontal cortex) odpowiada za regulację emocji, planowanie, podejmowanie decyzji i samokontrolę. Badania pokazują, że jej aktywność wzrasta w procesach uważności, terapii poznawczej i pracy z traumą. Zob. Davidson, R.J. (2000). Affective style, psychopathology, and resilience: brain mechanisms and plasticity. *American Psychologist*, 55(11), 1196–1214.
Oś HPA (kortyzol-stres) — przeciążona.
Układ nagrody — przestaje reagować na „normalne” bodźce.
📚 Układ nagrody (dopaminergiczny) obejmuje struktury takie jak jądro półleżące (nucleus accumbens) i brzuszne pole nakrywki. Odpowiada za motywację, przyjemność i powtarzanie zachowań dających satysfakcję. Jego rozregulowanie ma wpływ m.in. na uzależnienia i anhedonię. Zob. Volkow, N.D., & Morales, M. (2015). The Brain on Drugs: From Reward to Addiction. *Cell*, 162(4), 712–725.
To nie depresja. To biologiczna ochrona: „Zamroź siebie, żeby przetrwać.”
Ale w tym zamrożeniu można zostać na lata.
Etap zerowy — zapomnienie siebie
Znasz te zdania?
„Co chcesz zjeść?” — Nie wiem.
„Co lubisz?” — Nie pamiętam.
„Co dziś dla siebie?” — Nie mam siły.
To nie lenistwo. To trauma.
To wyczerpanie.
To życie przez lata na zewnątrz — bez kontaktu z wnętrzem.
🪞Czuła mapa powrotu do siebie
1. PRZYZNANIE
— „Zgubiłam się”
Nie trzeba mieć planu.
Wystarczy powiedzieć sobie szczerze:
— Nie wiem, kim jestem.
— Nie wiem, czego chcę.
— Nie wiem, jak zacząć.
To pierwszy akt odwagi.
Nie ukrywania. Nie maskowania. Nie pozorów.
2. OPŁAKANIE
— siebie, utraty, wyobrażeń
Pozwól sobie na łzy.
Wypisz list do siebie sprzed 10 lat: co miałaś wtedy w sercu?
Uznaj: to nie wróci. Ale Ty — możesz iść dalej.
3. CZUŁOŚĆ CODZIENNA
— jakbyś dbała o ukochaną osobę
Koc, herbatka, kąpiel, film, książka
Powiedz: „Dzisiaj nie zrobię nic produktywnego. Ale zrobię coś życzliwego dla siebie.”
4. ODZYSKIWANIE DECYZJI
— małych, własnych
Jaką chcesz dziś muzykę?
Co wybierzesz do ubrania, nawet jeśli to „niepraktyczne”?
Co powiesz, choć dotąd milczałaś?
Małe decyzje to odbudowa autonomii — a ona jest podstawą miłości do siebie.
5. NAZYWANIE SIEBIE NA NOWO
Nie musisz wracać do „starej siebie”.
Możesz stworzyć nową historię:
Byłam tą, co wszystko znosiła.
Teraz jestem tą, która wybiera.
Byłam tą, która zasługiwała.
Teraz jestem tą, która już jest warta.
Głos terapeutki
Nie chodzi o narcyzm.
Nie chodzi o pozytywne afirmacje w lustrze.
Nie chodzi o bezustanne samouwielbienie.
Chodzi o:
przestanie siebie karać za emocje, błędy, słabości
mówienie do siebie tak, jak mówiłabyś do małej dziewczynki w bólu
uznanie, że jesteś — nawet jeśli nie wiesz jeszcze, dokąd zmierzasz
Plan terapeutyczny: Tydzień po tygodniu
Tydzień 1 — Cisza
10 minut dziennie bez telefonu.
Jedno pytanie: Czego naprawdę dziś potrzebuję?
Tydzień 2 — Lustrzany dialog
Codziennie przez 7 dni:
Stań przed lustrem i powiedz:
Tydzień 3 — Czuły rytuał
Zrób dzień tylko dla siebie.
Bez gotowania, bez telefonu, bez obowiązków.
Z kąpielą, ulubioną muzyką, spacerem, płaczem, książką.
Wszystko wolno. Nic nie musisz.
Tydzień 4 — Odzyskiwanie głosu
Napisz list do siebie z przyszłości.
Zrób coś, co odkładałaś ze strachu.
Usiądź w ciszy. I oddychaj. To wystarczy.
Pytania wspierające
Czy pamiętam, kiedy ostatnio coś naprawdę sprawiło mi radość?
Co czułaby moja 10-letnia ja, gdyby mnie dziś zobaczyła?
Co bym powiedziała przyjaciółce w takiej sytuacji — i dlaczego nie mówię tego sobie?
Do przeczytania na głos
„Nie jestem gotowa.
Nie jestem pewna.
Nie jestem już tą, co kiedyś.
Ale jestem.
A to znaczy, że wszystko jeszcze może się wydarzyć.”
„Nie powracam do siebie.
Bo tamtej siebie już nie ma.
Tworzę nową. Powoli. Z czułością.
I nikt mi tego nie odbierze.”
ROZDZIAŁ 3
WSTYD, ŻE JESTEM
Nie będzie tu zestawu do afirmacji. Bo dziś chcę tylko przeżyć. I nie udawać, że już jestem po drugiej stronie bólu. To rozdział o tym, jak wygląda środek drogi — ten pełen błota, ciszy i samotności.
Wstd, który nie ma słów
Nie był głośny.
Nie miał imienia.
Nie dał się nazwać.
Po prostu był.
Jak głaz w gardle, jak skurcz w żołądku, jak szept: „Nie przesadzaj”, „Nie wymyślaj”, „Inni mają gorzej”.
Wstyd, że mówisz. Że czujesz. Że jesteś.
I nawet kiedy próbujesz siebie polubić, coś szepcze: „Nie masz prawa”.
Neurobiologia wstydu
Wstyd to nie tylko emocja. To reakcja biologiczna:
Ciało migdałowate aktywuje alarm: „Niebezpieczeństwo — ocena!”
Ciało migdałowate (amygdala) to struktura kluczowa w przetwarzaniu strachu, stresu i emocjonalnych wspomnień. Jego nadaktywność bywa związana z PTSD, depresją i lękiem. Zob. LeDoux, J. (1996). *The Emotional Brain*. Simon & Schuster.
Układ współczulny — szybkie bicie serca, napięcie w karku, przyspieszony oddech
Kora przedczołowa — wyłączenie refleksji, trudność z mówieniem i działaniem
📚 Kora przedczołowa (prefrontal cortex) odpowiada za regulację emocji, planowanie, podejmowanie decyzji i samokontrolę. Badania pokazują, że jej aktywność wzrasta w procesach uważności, terapii poznawczej i pracy z traumą. Zob. Davidson, R.J. (2000). Affective style, psychopathology, and resilience: brain mechanisms and plasticity. *American Psychologist*, 55(11), 1196–1214.
Wstyd to emocjonalny paraliż.
Jego funkcja pierwotna: ochrona przed odrzuceniem przez grupę.
Ale w nadmiarze — zabija głos, tożsamość i ciało kobiety.
🔍 Skąd się bierze wstyd u kobiet?
Z domu
— „Nie rób scen.”
— „Zamknij buzię.”
— „Nie pokazuj tego.”
— „Nie bądź histeryczką.”
Małe dziewczynki uczą się, że ich emocje są niewygodne.
Z kultury
— Kobieta ma być cicha, skromna, schludna, uprzejma.
— Ma nie krzyczeć, nie pragnąć, nie przekraczać.
Z relacji
— Partner mówi: „Znowu się czepiasz”, „Znowu się obrażasz”.
— Pracodawca: „Za emocjonalna jesteś”.
— Koleżanka: „Weź się w garść”.
Z traum
Wstyd po przemocy, gwałcie, porzuceniu.
Nie z powodu tego, co zrobiłaś — tylko z powodu tego, co Ci zrobiono.
💔 Co robi wstyd z kobiecą duszą?
Odcina od głosu: nie mówisz, czego chcesz.
Odcina od ciała: nie wiesz, czego potrzebujesz.
Odcina od granic: mówisz „tak”, gdy chcesz krzyczeć „nie”.
Odcina od radości: bo nie wypada się cieszyć „tak po prostu”.
Wstyd to dług emocjonalny, który spłacasz milczeniem, perfekcjonizmem i autoagresją.
🧘♀️ Terapeutyczny plan odzyskiwania siebie spod wstydu
🔹 Tydzień 1 — Rozpoznaj i nazwij
Kiedy czuję wstyd?
Co go uruchamia?
Czyj głos wtedy słyszę?
Zapisz te momenty. Nadaj im imię.
🔹 Tydzień 2 — Rozpocznij wewnętrzny dialog
Codziennie powiedz sobie jedno zdanie czułości:
Zapisz 3 rzeczy dziennie, które zrobiłaś — nie dla perfekcji, ale dla siebie.
🔹 Tydzień 3 — Odzyskaj ciało
5 minut dziennie: dotykaj własnego ciała z uważnością — dłonie, ramiona, twarz.
Kąpiel lub masaż — z czułością.
Spacer bez celu — z oddechem.
🔹 Tydzień 4 — Mów swój głos
Powiedz coś na głos, co do tej pory mówiłaś tylko w myślach.
Nagraj swój głos — i posłuchaj.
Napisz list do siebie z przeszłości:
🎙️ Głos terapeutki:
— Wstyd nie oznacza winy.
— Wstyd często jest dziedziczony, nieświadomie.
— Wstyd można rozebrać na czynniki.
— Gdy wypowiadasz go na głos — traci moc.
Wstyd to milczenie. Mówienie — to leczenie.
🪞 Pytania wspierające
Jakiego zdania o sobie wstydzisz się najbardziej?
Kto Ci je „wszczepił”?
Co zrobisz, by przestało być Twoją prawdą?
📜 Do przeczytania na głos (lub w lustrze)
„Nie muszę się już wstydzić tego, że czuję.
Nie muszę się już wstydzić tego, że chcę.
Nie muszę się już wstydzić tego, że jestem.”
„Nie jestem za bardzo. Nie jestem nie dość.
Jestem dokładnie taka, jaka teraz potrzebuję być.”
CO TERAZ MYŚLISZ NEGATYWNEGO O SOBIE?
A CO CHCIAŁABYŚ TERAZ MYŚLEĆ O SOBIE POZYTYWNEGO?
ROZDZIAŁ 4
ZMĘCZENIE — TABU KOBIET SILNYCH
Czyli co się dzieje, gdy nie możesz już wstać z łóżka i dlaczego to nie Twoja wina
: Gdy nie możesz już
*Anna, 61 lat, po śmierci dziecka:* „Nie pytaj mnie, jak się trzymam. Trzymam się tylko wtedy, gdy nikt nie patrzy. A kiedy patrzą — składam się w sobie jak origami.”
Budzik dzwoni. Dziecko płacze. Praca czeka. Twój organizm nie reaguje. Leżysz. I chcesz zniknąć. Ale wstajesz. Malujesz się. Uśmiechasz. Działasz. A w środku — jesteś jak zgaszone światło w kuchni po północy.
Bezpieczne, ale martwe.
Głębokie wsparcie
• Nie pytaj siebie, „czy już minęło” — zapytaj, czego uczysz się z tej pustki.
• Napisz list do osoby, która odeszła — ale w swoim tempie, bez przymusu zamykania.
• Przypomnij sobie jedno zdanie, którego nigdy nie usłyszałaś — i powiedz je sobie sama.
Zmęczenie, które nie mija po śnie, to nie fanaberia. To sygnał, że Twój układ nerwowy od dawna krzyczy.
Diagnoza społeczna: Kobieta silna — czyli zawsze gotowa
Społeczeństwo wymaga od kobiet:
by były dostępne emocjonalnie dla wszystkich,
by nie narzekały,
by były matkami, żonami, opiekunkami, pracownicami i terapeutkami — w jednym.
Kup książkę, aby przeczytać do końca.