Bezpłatny fragment - Interwencje obywatelskie

Skróty:

BIP — Biuletyn Informacji Publicznej

BO — budżet obywatelski

UM — Urząd Miasta

Ilekroć w książce posłużono się nazwą „Prezydent Miasta” oznacza to Prezydenta Miasta Biała Podlaska.

Ilekroć w książce posłużono się nazwą „Rada Miasta” oznacza to Radę Miasta Biała Podlaska.

Wprowadzenie

To książka o aktywności obywatelskiej i jej wpływie na funkcjonowanie wspólnoty samorządowej. O tym jak przy wykorzystaniu poszczególnych form partycypacji społecznej można poprawić jakość prawa, zainicjować debatę publiczną czy zadbać o edukację obywatelską. Pojęcie „interwencji” należy rozumieć szeroko w tym jako m.in. petycje, skargi, wypowiedzi w lokalnych mediach, komentarze na blogu obywatelskim, list otwarty, wystąpienia na posiedzeniach komisji oraz sesjach rady miasta, zabranie głosu w dyskusji na spotkaniach z mieszkańcami. Konstrukcja książki opiera się na opisie podjętych działań, ich celach oraz efektach. Dzięki interwencjom obywatelskim opisanym w książce udało się m.in. doprowadzić do wyeliminowania z obiegu prawnego przepisów uchwał rady miasta niezgodnych z prawem, zasygnalizować potrzebę ich zmian, przeprowadzenia konsultacji społecznych, zainicjować debatę publiczną. W ten sposób powstał zarówno przewodnik obywatelski jak i świadectwo tego można osiągnąć w ramach społecznej kontroli władzy podejmowanej w interesie publicznym. Druga część została poświęcona Czwartkom obywatelskim czyli cyklicznym spotkaniom z mieszkańcami, w trakcie których poruszano sprawy istotne dla członków lokalnej wspólnoty. Publikacja powinna przyczynić się do poszerzenia wiedzy o społeczeństwie obywatelskim.

Andrzej Halicki

Karta Bialczanina

Cel działania/wartości:

— wprowadzenie narzędzia zachęcającego mieszkańców do rozliczania podatków w mieście, w którym się mieszka oraz z którego infrastruktury miejskiej (utrzymywanej z lokalnych podatków) korzysta się na co dzień,

— umożliwienie mieszkańcom korzystania z systemu zniżek do lokalnych atrakcji, zakupów w promocyjnych cenach i korzystania z usług partnerów karty, rabatów, benefitów zagwarantowanych przez władze miasta, lokalnych przedsiębiorców, firmy, etc. prowadzących działalność w wielu obszarach związanych z aktywnością mieszkańców np. handlu, sporcie, rekreacji, kulturze,

— wzmocnienie lokalnej tożsamości,

— integracja wspólnoty,

— obchody 500 — lecia miasta,

— promocja petycji jako formy aktywności obywatelskiej

Interwencja obywatelska:

— blog obywatelski (post 31 maja 2025 r.),

— petycja z dnia 31 maja 2025 r. do Prezydenta Miasta w sprawie podjęcia działań w celu opracowania i wdrożenia Karty Bialczanina

Co udało się osiągnąć:

— zainteresowanie lokalnych mediów (E. Burda, W Chełmie i Puławach już ją mają. Czy będzie Karta Bialczanina?, Dziennik Wschodni, 9 czerwca 2025 r.),

— debata publiczna

Okoliczności sprawy:

W wielu polskich miastach wprowadzono karty miejskie mające zachęcić mieszkańców do rozliczania podatków w tym ośrodku, gdzie prowadzi się aktywność życiową, korzysta z lokalnej infrastruktury. W petycji do Prezydenta Miasta Biała Podlaska zaproponowałem przyjęcie takiego rozwiązania w mieście wskazując korzyści jakie może przynieść karta w tym m.in. zniżki do lokalnych atrakcji, zakupy w promocyjnych cenach zaoferowanych przez partnerów karty, rabaty, benefity zagwarantowane przez władze miasta, lokalnych przedsiębiorców, firmy, prowadzące działalność w wielu obszarach związanych z aktywnością mieszkańców np. handlu, sporcie, rekreacji, kulturze. Karta mogłaby również przewidywać odpowiednie zniżki dla mieszkańców korzystających ze Strefy Płatnego Parkowania, która zostanie utworzona w najbliższym czasie w mieście.

Nadawanie nazw ulic, rond, placów, parków

Cel działania/wartości:

— opracowanie procedury regulującej zasady nadawania nazw ulic, rond, placów, parków w Białej Podlaskiej w tym zagwarantowanie prawa wystąpienia z inicjatywą nadania nazwy grupie mieszkańców oraz organizacjom pozarządowym,

— wzmocnienie konsultacji społecznych jako formy udziału mieszkańców i istotnego czynnika mającego wpływ na wybór nazwy,

— promocja petycji jako formy aktywności obywatelskiej

Interwencja obywatelska:

— blog obywatelski (posty 14, 18, 30 kwietnia 2025 r.),

— wniosek z dnia 17 kwietnia 2025 r. do Prezydenta Miasta o udostępnienie informacji publicznej,

— petycja z dnia 25 kwietnia 2025 r. dotycząca podjęcia przez Prezydenta Miasta inicjatywy w celu opracowania projektu uchwały Rady Miasta w sprawie procedury nadawania nazw ulic, rond, placów, parków w Białej Podlaskiej

Co udało się osiągnąć:

— debata publiczna,

— zainteresowanie lokalnych mediów (E. Burda, Nie dostały się do rady miasta, ale trafiły do innej. Jakie były zasady naboru?, Dziennik Wschodni, 24 listopada 2024 r., J. Danielewicz, Prezydent wybrał kobiety, które mu doradzą. Wiele było na jego listach wyborczych, Słowo Podlasia, 27 listopada 2024 r. )

Okoliczności sprawy:

Sprawa nadania nazwy ronda przy ul. Armii Krajowej oraz ulicy prowadzącej do nowego mostu w Białej Podlaskiej wzbudziła społeczne emocje. Dyskusja miała miejsce również w trakcie sesji Rady Miasta Biała Podlaska w dniu 15 kwietnia 2025 r., Jeden z mieszkańców złożył również petycję o nadanie innej nazwy. Wątpliwości budził także zakres prac zespołu ds. nazewnictwa. Sprawa ta nie została także poddana konsultacjom społecznym, choć taka praktyka jest stosowana w wielu polskich miastach, poddając pod publiczny osąd poszczególne warianty nazw ulic, rond czy parków umożliwiając mieszkańcom wypowiedzenie się czy zgłoszenie własnych propozycji.

Utworzenie Bialskiej Rady Kobiet

Cel działania/wartości:

— zasygnalizowanie konieczności przestrzegania demokratycznych standardów wyboru członków Rady Kobiet,

— włączenie członków wspólnoty w sprawy lokalne,

— zapewnienie respektowania zasady równego traktowania mieszkanek,

— zwiększenie przejrzystości działania samorządu terytorialnego,

— budowa zaufania do władzy

Interwencja obywatelska:

— blog obywatelski (posty 22 listopada 2024 r., 4, 7 grudnia 2024 r.),

— wniosek z dnia 22 listopada 2024 r. do Prezydenta Miasta o udostępnienie informacji publicznej

Co udało się osiągnąć:

— zainteresowanie mieszkańców i mediów

Okoliczności sprawy:

21 listopada 2024 r. Prezydent Miasta Biała Podlaska wydał zarządzenie o powołaniu Bialskiej Rady Kobiet. Rada składa się z 14 kobiet powołanych na 3-letnią kadencję. Ma ona m.in. opiniować projekty dokumentów programowych miasta Biała Podlaska w zakresie dotyczącym spraw kobiet, inicjować i wspierać akcje społeczne. Jednak powołanie tego podmiotu nie zostało poprzedzone otwartym naborem, stanowiąc wynik decyzji Prezydenta Miasta, zaś w Bialskiej Radzie Kobiet znalazły się m.in. dwie radne z klubu prezydenta miasta, a także kobiety startujące w ostatnich wyborach samorządowych do rady miasta z komitetu popierającego prezydenta. Nie ogłoszono naboru, w ramach, którego kobiety z różnych środowisk mogłyby zaproponować swoje kandydatury, przedstawić argumenty przemawiające za powołaniem ich do rady, zadeklarować jakie działania na rzecz kobiet chciałyby podjąć w Radzie Kobiet.

Sposób obsadzenia miejsc w tym podmiocie zamiast łączyć, doprowadził do podziału oraz wykluczenia wielu mieszkanek. Konieczna stała się interwencja. Zasygnalizowałem, iż taki sposób działania jest nietransparentny oraz pozbawia aktywne mieszkanki możliwości ubiegania się o członkostwo w radzie. Zabrakło opracowania formularza zgłoszeniowego, informacji o naborze, kryteriów wyboru kandydatek.

Strefa płatnego parkowania

Cel działania/wartości:

— promocja konsultacji społecznych,

— budowa zaufania do władzy,

— poprawa jakości powietrza,

— poprawa jakości komunikacji,

— wzrost dochodów miasta,

— promocja petycji jako formy aktywności obywatelskiej

Interwencja obywatelska:

— petycja z dnia 6 sierpnia 2020 r. do Prezydenta Miasta o przeprowadzenie konsultacji społecznych w sprawie utworzenia strefy płatnego parkowania,

— petycja z dnia 20 grudnia 2021 r. do Rady Miasta o podjęcie uchwały o utworzeniu strefy płatnego parkowania,

— wnioski z dnia 11, 16 grudnia 2023 r. do Prezydenta Miasta o udostępnienie informacji publicznej,

— blog obywatelski (post 18 stycznia 2025 r.)

Co udało się osiągnąć:

— zainteresowanie mieszkańców,

— debata publiczna

Okoliczności sprawy:

Od lat jednym z problemów Białej Podlaskiej jest brak miejsc parkingowych w centrum miasta. Sprawa ta pojawia się w przestrzeni publicznej co najmniej od 2018 r. m.in. na skutek interwencji przedsiębiorców, którzy wskazują na jej negatywny wpływ na działalność gospodarczą. Również inni mieszkańcy są pozbawieni możliwości parkowania w centrum, a problemu nie rozwiązuje niewielki parking przy urzędzie miasta. M.in. z tych względów pisałem w tej sprawie petycje do władz miasta. W 2022 r. Rada Miasta uznała petycję za zasadną. Od tego czasu monitorowałem stan prac w tej sprawie.

Składanie projektów w budżecie obywatelskim

Cel działania/wartości:

— zwiększenie jawności i transparentności administracji samorządowej,

— promocja budżetu obywatelskiego

Interwencja obywatelska:

— blog obywatelski (posty 4 sierpnia 2024 r., 16 czerwca 2025 r.)

Co udało się osiągnąć:

— debata publiczna,

— zasygnalizowanie konieczności zmiany praktyki w budżecie obywatelskim,

— zainteresowanie lokalnych mediów (J. Danielewicz, Wywiad Słowa Podlasia: O wpadkach i sukcesach tegorocznej edycji bialskiego BO, Słowo Podlasia, 26 września 2024 r.)

Okoliczności sprawy:

W ostatnich latach kilkukrotnie sygnalizowałem Prezydentowi Miasta Biała Podlaska, że warto sięgnąć do dobrych, sprawdzonych w innych miastach praktyk budżetu obywatelskiego. Skoro niektóre rozwiązania o uniwersalnym charakterze funkcjonują zwłaszcza w miastach o zbliżonej wielkości mieszkańców, to dlaczego nie spróbować wykorzystać ich w Białej Podlaskiej? Jednym z takich przykładów jest termin składania projektów do budżetu obywatelskiego. W Białej Podlaskiej w 2024 r. oraz 2025 r. mieszkańcom wyznaczono ostatni możliwy dzień na złożenie projektów w dniu wolnym od pracy urzędu. Jeżeli mieszkaniec wpadł na pomysł poprawy otoczenia — w ramach budżetu obywatelskiego w sobotę lub niedzielę (np. w trakcie spotkania ze znajomym czy pod wpływem zdarzenia, sytuacji, która miała miejsce w weekend), to nie może skorzystać — przy pisaniu projektu — z pomocy konsultanta z UM Biała Podlaska. Konsultanci pracują bowiem w godzinach pracy urzędu czyli od poniedziałku do piątku. Nie może on także złożyć projektu bezpośrednio w urzędzie, co ma znaczenie w przypadku osób, które nie korzystają z Internetu lub nie wiedzą jak funkcjonuje system ePUAP. Tak zrobiono m.in. w Lublinie, Zamościu, Chełmie, Ostrołęce, Siedlcach, Puławach. Dlatego zasygnalizowałem potrzebę zmiany tej praktyki a także wydłużenia — wzorem innych miast — terminu składania projektów do 3 — 4 tygodni by w tym czasie przeprowadzić intensywną kampanię promocyjną budżetu obywatelskiego.

Promocja producenta w budżecie obywatelskim

Cel działania/wartości:

— zwiększenie jawności i transparentności administracji samorządowej,

— promocja budżetu obywatelskiego

Interwencja obywatelska:

— blog obywatelski (posty 17, 21 września 2024 r.),

— pisma do UM Biała Podlaska z dnia 9, 10 oraz 16 września 2024 r.,

— wnioski z dnia 11, 16 września 2024 r. do UM Biała Podlaska o udostępnienie informacji publicznej

Co udało się osiągnąć:

— debata publiczna,

— zasygnalizowanie konieczności zmiany praktyki w budżecie obywatelskim

Okoliczności sprawy:

W 2024 r. mieszkańcy Białej Podlaskiej głosowali na pomysły zgłoszone w budżecie obywatelskim. Zwróciłem uwagę władz miasta na zamieszczenie na stronie internetowej budżetu obywatelskiego formularzu zgłoszenia projektu w którym dwukrotnie podano nazwę konkretnego wykonawcy projektu — producenta, marki pojazdu. Taka sytuacja nie powinna mieć miejsca, zaś Zespół ds. Budżetu Obywatelskiego powinien wezwać autora projektu do jego zmiany poprzez usunięcie nazwy producenta pojazdu, a w przypadku odmowy, nie dopuścić projektu do głosowania. To standardowa procedura stosowana w innych miastach, zaś istota budżetu obywatelskiego polega na tym, że mieszkańcy wybierają zadania, które mają zostać zrealizowane, a nie wykonawcę, który będzie (powinien) je realizować. Informacja ta nie tylko wprowadza w błąd, sugerując głosującym o jaki pojazd chodzi, ale także wywołuje przeświadczenie, że UM Biała Podlaska — w przypadku wybrania projektu do realizacji — w przetargu w trybie zamówień publicznych również skieruje ofertę do firmy podanej w formularzu. Ponadto urząd administracji publicznej w sposób nieuprawniony zapewnił prywatnej firmie X bezpłatną reklamę (lokowanie produktu) ze środków publicznych (dostęp do strony internetowej UM Biała Podlaska). Nie można również nie odnotować, iż projekt ten rywalizował z innymi projektami mieszkańców na nierównych warunkach. W odpowiedzi, Prezydent Miasta poinformował, iż w przyszłości „dopełnimy wszelkich starań aby unikać zapisów w zgłoszeniach projektów budżetu obywatelskiego, które budziłyby te lub podobne wątpliwości”.

Brak pełnej wiedzy o projektach w budżecie obywatelskim

Cel działania/wartości:

— zwiększenie jawności i transparentności administracji samorządowej,

— promocja budżetu obywatelskiego

Interwencja obywatelska:

— blog obywatelski (posty 13, 16 września 2024 r.),

— pismo do UM Biała Podlaska z dnia 13 września 2024 r.,

— wniosek z dnia 16 września 2024 r. do Prezydenta Miasta o udostępnienie informacji publicznej

Co udało się osiągnąć:

— debata publiczna,

— zasygnalizowanie konieczności zmiany praktyki w budżecie obywatelskim

Okoliczności sprawy:

Dokonując analizy projektów zgłoszonych w 2024 r. przez mieszkańców Białej Podlaskiej w budżecie obywatelskim zwróciłem uwagę na brak publikacji na stronie internetowej Budżetu Obywatelskiego Białej Podlaskiej opisu i uzasadnienia projektu średniego nr 1 (droga dla rowerów wzdłuż Alei Jana Pawła II) zawartego na stronie drugiej formularza zgłoszenia projektu). Na stronie internetowej zamieszczono jedynie pierwszą stronę formularza zgłoszenia projektu pozbawiając w ten sposób mieszkańców dostępu do istotnych jego danych tj. opisu tego projektu i jego uzasadnienia czyli pozbawieni możliwości dokonania świadomego wyboru (s. 2 formularza). W ten sposób doszło do naruszenia uchwały regulujące zasady budżetu obywatelskiego oraz ingerencji w reguły uczciwej konkurencji projektów, z których każdy powinien rywalizować na równych, przejrzystych zasadach.

Wolność wypowiedzi w mediach społecznościowych

Cel działania/wartości:

— zapewnienie swobody wypowiedzi w mediach społecznościowych utrzymywanych ze środków publicznych,

— poprawa jakości komunikacji miejskiej instytucji z członkami lokalnej wspólnoty,

— podkreślenie znaczenia debaty publicznej,

— wspieranie aktywności obywatelskiej w mediach społecznościowych,

— promocja petycji jako formy aktywności obywatelskiej

Interwencja obywatelska:

— blog obywatelski (posty 22, 23 maja, 6 czerwca 2025 r.),

— wnioski z dnia 22, 23 maja, 18 czerwca 2025 r. do Bialskiego Centrum Kultury o udostępnienie informacji publicznej,

— petycja z dnia 6 czerwca 2025 r. do Bialskiego Centrum Kultury dotycząca przestrzegania standardów funkcjonowania mediów społecznościowych

Co udało się osiągnąć:

— zasygnalizowanie Bialskiemu Centrum Kultury konieczności zapewnienia wolności wypowiedzi,

— zainteresowanie mieszkańców

Okoliczności sprawy:

21 maja 2025 r. Bialskie Centrum Kultury Bialskie poinformowało na swoim profilu w mediach społecznościowych (Facebook) o koncercie wokalisty w ramach Dni Białej Podlaskiej 2025, który miał odbyć się 30 maja i być otwarty dla wszystkich mieszkańców. Pod postem tym pojawiły się negatywne komentarze odnoszące się do zaproszenia muzyka, którego teksty zawierają wulgaryzmy czy treści odwołujące się do narkotyków. Bialskie Centrum Kultury początkowo próbowało ustosunkować się do tych opinii, a następnie zablokowało możliwość zamieszczania przez mieszkańców komentarzy pod tym postem.

Dyrektor BCK w odpowiedzi na wniosek o udostępnienie informacji publicznej, wyjaśnił, iż „decyzja ta została podjęta w związku z treścią umieszczanych komentarzy, które to mogły nosić znamiona naruszenia dobrego imienia instytucji kultury a także pracujących w niej pracowników, ponadto niektóre z komentarzy były także wulgarne w związku z czym aby deeskalować sytuację i chronić dobre imię pracowników dyrektor BCK w Białej Podlaskiej podjął powyższą decyzję. Komentarze nie zostały usunięte a jedynie ukryte oraz zablokowano możliwość komentowania przez co nie były one widoczne. Wyjątek stanowi jeden usunięty komentarz Bialskiego Centrum Kultury wyjaśniający sytuację”.

Dyrektor BCK poinformował również, iż „nasza instytucja nie posiada regulaminu korzystania z profilu na Facebooku”. Ponadto wyjaśnił, iż „nie opublikowano w mediach społecznościowych oświadczenia o powodach zablokowania/usunięciu komentarzy”. Z tych względów napisałem petycję do dyrektora BCK. Działanie polegające na usunięciu komentarza oraz zablokowaniu możliwości zamieszczenia komentarzy przez innych użytkowników należy ocenić negatywnie. Doprowadziło ono do zamrożenia debaty publicznej, aktywności obywatelskiej zaś dyrektor BCK de facto wprowadził cenzurę prewencyjną, niejako „z góry” zakładając, iż kolejne komentarze mieszkańców nie będą przychylne dla kierowanej przez niego instytucji. Profil BCK w mediach społecznościowych jest utrzymywany ze środków publicznych, podatków wszystkich mieszkańców Białej Podlaskiej. Mają oni prawo wyrażać swoje opinie nawet negatywne czy krytyczne.

Negatywnie należy ocenić również brak regulaminu funkcjonowania profilu. To standard wielu polskich instytucji publicznych. Powinny istnieć znane użytkownikom kryteria kontroli dyskusji w tym blokowania, usuwania postów. Odmienny pogląd prowadziłby bowiem do akceptacji tezy, iż dopuszczalna jest dowolność działania instytucji publicznej i blokowania dyskusji ilekroć przyjdzie jej na to ochota bądź pojawią się krytyczne komentarze o jej działalności.

W takiej sytuacji zasadne wydawało się zamieszczenie w mediach społecznościowych oświadczenia o powodach zablokowania/usunięciu komentarzy. BCK nie skorzystało jednak z tego — doraźnego — rozwiązania.

W odpowiedzi na petycję, dyrektor BCK nie ustosunkował się do naruszenia wolności wypowiedzi, informując jedynie, iż nie ma obowiązku prowadzenie regulaminu profilu, zaś nie jest on prowadzony ze środków publicznych.

Drzewka przy tężni

Cel działania/wartości:

— zasygnalizowanie konieczności stałego monitoringu stanu przyrody,

— dbałość o środki publiczne

Interwencja obywatelska:

— blog obywatelski (posty 19, 25 kwietnia, 10 maja 2025 r.),

— wnioski z dnia 22 lipca 2024 r, z dnia 17 kwietnia 2025 r. do Zieleni Miejskiej w Białej Podlaskiej o udostępnienie informacji publicznej,

— wniosek z dnia 25 kwietnia 2025 r. Prezydenta Miasta o udostępnienie informacji publicznej

Co udało się osiągnąć:

— debata publiczna,

— zainteresowanie lokalnych mediów (E. Burda, Drzewka przy tężni uschły już w ubiegłym roku. Urzędnicy wiedzieli, ale czekali na…, Dziennik Wschodni, 13 maja 2025 r.)

Okoliczności sprawy:

W 2024 r. w Białej Podlaskiej została otwarta tężnia solankowa wybudowana w ramach Budżetu Obywatelskiego. Obok tężni posadzono kilkanaście drzewek, w tym kilka w miejscu wystawionym nieosłoniętym, narażonym w okresie letnim na wysokie temperatury. W lipcu 2024 r. zapytałem więc Zieleń Miejską czy i jak często drzewka te były podlewane w miesiącu czerwcu i lipcu 2024 r. przez jej pracowników, sygnalizując iż prawdopodobnie kilka drzewek uschło. Zapytałem też kiedy uschnięte drzewka zostaną usunięte i zastąpione nowymi. Otrzymałem odpowiedź, iż „ZPH Zieleń Sp. z o.o. w ramach umowy z Gminą Miejską Biała Podlaska opiekuje się opisanym przez Pana terenem przy ul. Brzegowej. Podlewamy drzewa dwa razy w tygodniu z wyłączeniem dni deszczowych”.

Wiosną 2025 r. zapytałem Zieleń Miejską ponownie. Tym razem o to czy dokonała oględzin drzewek posadzonych przy tężni przy ul. Brzegowej w Białej Podlaskiej po sezonie zimowym w szczególności czy dokonała oceny pod kątem ich stanu i konieczności wymiany uschniętych drzewek.

Poprosiłem też o przesłanie informacji o jej wynikach i podjętych działaniach w oparciu o obecny stan drzewek. Kolejne zapytanie wysłałem do Urzędu Miasta Biała Podlaska. W maju 2025 r. otrzymałem informację tego podmiotu, że drzewka uschły.

Zasada neutralności i bezstronności w kampanii wyborczej

Cel działania/wartości:

— zapewnienie praworządności, bezstronności, transparentności działalności władz publicznych w mediach społecznościowych w trakcie kampanii w wyborach prezydenckich,

— zasygnalizowanie konieczności oddzielania przez Prezydenta Miasta działalności związanej z pełnioną funkcją od manifestowania przez niego poglądów politycznych,

— zapewnienie zasady równego traktowania kandydatów i wyborców,

— zasygnalizowanie właściwego sposobu korzystania z mediów społecznościowych utrzymywanych ze środków publicznych,

— promocja petycji jako formy aktywności obywatelskiej

Interwencja obywatelska: