Bezpłatny fragment - Ewangelia Tomasza

Wstęp

Ewangelia Tomasza to wybrane cytaty które wypowiedział Jezus, czyli inaczej agrafa. Jest na tyle wiarygodne że autor żył w czasach apostolskich lub bezpośrednio po nich. W tekstów wynika że dwie ewangelie kanoniczne są tu cytowane Mateusza i Łukasza, ponieważ teksty cytowane u Tomasza nie występują w pozostałych ewangeliach. Te ewangelie pojawiły się najwcześniej, Łukasz kończy historię Dziejów Apostolskich przed śmiercią Pawła czyli ok. 63—65 roku Marek już po śmierci Piotra czyli ok. 70 roku. Jan i Jego Ewangelia to lata 90. Tekst jest pisany bardzo prostym językiem, apostołowie nie byli ludźmi wykształconymi, ich język był prosty, nieopisowy i przypomina mi to Ewangelię Hebrajczyków, w której autor cytuje Jezusa z rozmowy z bogatym młodzieńcem „tyle ludzi żyje w gnoju, a od ciebie nic nie wychodzi” Zatem pierwszy autor był chrześcijaninem, być może znał Mateusza i Łukasza i od nich słyszał historie o Jezusie. Nie sądzę jednak aby początkowo była to ewangelia gnostycka, jak się obecnie uważa, a to dla tego że znaleziono ją w Nag Hammadii pośród innych dzieł gnostyckich.

Gnostycy stworzyli z niej własną ewangelię dodając wstęp, i dopisując własne wiersze. Gnostycy byli ludźmi filozofii, którzy drążyli w mądrościach i teoriach, ta ewangelia do nich nie pasuje jest zbyt prosta, więc podłożyli kilka własnych zdań. Zwłaszcza że pierwsi chrześcijanie nie zaliczali Ewangelii Tomasza do ksiąg fałszywych. jeżeli 80% wypowiedzi Jezusa jest autentyczna, reszta nieznana, to można spodziewać się że reszta też jest autentyczna. Dzieła gnostyckie były uważane za szkodliwe ponieważ ich celem było pokazanie własnej mądrości, pomieszanie mitologii greckiej z ewangeliami, ukierunkować czytelnika na zbawienie z samego siebie, takie słowa jak światłść, ciemność itp. najczęściej spotykamy też i u apostoła Jana, oraz samego Jezusa, a nie tylko u gnostyków. Wstęp jest gnostyckim dodatkiem do całości, czyli tu ewangelia zaczyna się od piątej wypowiedzi. Ewangelia mogła początkowo służyć do celów liturgicznych dla społeczności nieuznających apostołów. Gnostycy nie byli jednolici w swym nauczaniu, istniały różne grupy ascetyczne i niemoralne, logia nr. 37 używa terminu „Syna żywego” aby nie użyć słowa „Syna Człowieczego” którego jezus częśto używał, zwracał uwagę na swoje człowieczeństwo co było niezgodne z naukami gnostyckimi, dla nich Jezus nie miał ciała.

Czy uznaje tą Ewangelię za kanoniczną? nie! bo jest bardzo skażona, wypowiedzi Jezusa które znamy są niedokładne, jest to przekaz ustny. Jeżeli na 114 cytatów zwanych logiami, to 24 wypowiedzi Jezusa jest nam nieznanych, mogą być tak samo autentyczne jak pozostałe wypowiedzi. Wybranie sobie tekstów z wypowiedzi Jezusa nie jest niczym złym. Apostoł Jan jako ostatni z pisarzy, prawdopodobnie znał już ewangelie napisane wcześniej, ponieważ u siebie pomija wydarzenia które już zostały podane, a opisuje wypowiedzi i zdarzenia których nie ma w Ewangeliach Mateusza, Marka i Łukasza. Np. nic nie pisze o chrzcie Jezusa, a podaje to czego nie podali inni, cud w Kanie, rozmowę z Samarytanką, z Nikodemem, zmartwychwzbudzenie Łazarza itd.

Jaki jest zatem cel tego opracowania? bardziej akademicki, aby zapoznać się z historią, i obalić mit ludzi złośliwych że ta Ewangelia jest ukrywana przez Kościół i zawiera jakieś tajemnice. Czytelnik zauważy że nie używam numeracji wierszy, a to dlatego by nie myliły się z numeracją przypisów. Zacznę od tła historycznego który będzie w całości cytatem.

Tło historyczne

„W roku 1897 Grenfell oraz Hunt odkryli pierwszy fragment apokryfu w języku greckim. Zauważyli, że fragment ten zawiera Logia Jezusa i wyrazili przypuszczenie, że oryginalny rękopis zawierał kolekcję mów Jezusa, które były niezależne od czterech Ewangelii kanonicznych w ich obecnej, znanej nam formie. Owe logia zaklasyfikowali do pism nieheretyckich i sądzili, że ich zbiór powstał przed rokiem 140. Odkrywcy zauważyli pewne paralele w dziełach Klemensa Aleksandryjskiego.

Grenfell i Hunt odkryli nieco później — dokładna data nieznana — również dwa inne greckie fragmenty tej ewangelii (P. Oxy. 654, P. Oxy. 655), oba pochodzące z III wieku. Teksty tych fragmentów opublikowali w roku 1904. Odkrywcy zauważyli pewne podobieństwa wszystkich trzech fragmentów, ale co do wspólnego pochodzenia fragmentów nie mieli pewności. Wyrazili jedynie przypuszczenie, że P. Oxy. 654 może pochodzić z Ewangelii Tomasza lub Ewangelii Filipa[9]. P. Oxy. 655 uznali za niekanoniczną ewangelię, podobną do Synoptyków, zwłaszcza do Ewangelii Łukasza. Harnack uznał go za fragment Ewangelii Egipcjan. Odkrywcy zauważyli pewne podobieństwa zachodzące między P. Oxy. 654 a P. Oxy. 655.

Do połowy XX wieku, znane były jedynie fragmenty greckiej wersji tego tekstu. Ewangelia Tomasza jest jednym z tekstów odkrytych w 1945 roku w Nag Hammadi w zbiorze trzynastu koptyjskich kodeksów papirusowych. Rękopis nosi numer II (Nag Hammadi Codex II) i jest przechowywany w Kairze w Coptic Museum (Department of Manuscripts, Inv. 10544), zawiera siedem dzieł literackich, Ewangelia Tomasza jest jego ostatnim dziełem (32.10–51.28)[11][11]. Tekst rękopisu opublikowany został w roku 1959. Tekst rękopisu spisany został w dialekcie saidzkim, jakkolwiek zawiera szereg nieregularności językowych, które wskazują na wpływy dialektu subachmimskiego. Jest to jedyny zachowany rękopis z pełnym tekstem apokryfu.

Odkryto ponadto dwa inne koptyjskie rękopisy CG XIII (dokładny odpowiednik dla CG II) oraz Or. 4926 (dialekt subachmimski). Oba zawierają logion 5 i zachowały się we fragmentarycznym stanie.

Tekst koptyjski nie zawsze jest zgodny z greckimi fragmentami (znalezionymi w Oxyrhynchus), największą różnicą jest umieszczenie partii 30 logionu według greckiego tekstu na końcu 77 logionu w tekście koptyjskim. Zachodzą też znaczące różnice pomiędzy tekstem koptyjskim a cytatami Hipolita. Według Nikefora z IX wieku Ewangelia Tomasza ma 1300 stychów, co jest zbyt dużą liczbą na znaną nam wersję tej ewangelii. Oznacza to, że Ewangelia Tomasza występowała w kilku formach i poddana została więcej niż jednej redakcji.” Cytat pochodzi z Wikipedi „Ewangelia Tomasza”

„Według samego utworu jego autorem jest apostoł Tomasz Didymus wspomniany też kilkakrotnie w Ewangelii Jana.

To są tajemne słowa, które Jezus żywy wypowiedział, a zapisał je Didymus Juda Tomasz (Ewangelia Tomasza 32,10).

Najbardziej prawdopodobnym miejscem powstania apokryfu jest Syria. Greckie rękopisy P. Oxy. 1 i P. Oxy. 654 pochodzą z początku III wieku i wskazują, że tekst grecki istniał w końcu II wieku. Najstarszy koptyjski rękopis pochodzi z I poł. IV wieku.

Początkowo sądzono, że utwór został napisany w języku greckim, a w III wieku n.e. dokonano jego tłumaczenia na język koptyjski. Z czasem jednak zwrócono uwagę na liczne semityzmy i syriacyzmy, dlatego badacze dopuszczają możliwość, że pierwotnym językiem był syryjski (przynajmniej dla niektórych partii). Według De Conick 48 logionów (tj. 42%), zawiera substrat semicki. Craig A. Evans wskazał, że 54 logion bardziej przypomina syryjski przekład Mt 5,3 bądź Łk 6,20 niż greckie ich oryginały. Myślano dawniej, że utwór powstał w II wieku, w środowisku gnostyckim, w wyniku dwóch redakcji, pierwsza miała miejsce przed rokiem 140, druga w końcu II wieku w Syrii. Luźne logia, z których został skomponowany utwór, istniały wcześniej, przekazywane ustnie i zapisywane w różnej kolejności, czego potwierdzeniem są fragmenty greckie odnalezione w Oksyrynchos (stosują inną kolejność)”.

Cytat pochodzi z Wikipedii „Ewangelia Tomasza”

Wstęp Ewangelii

1. To są tajemne słowa,(1) które wypowiedział Jezus żywy, a zapisał je Didymus Juda Tomasz. (2)

2. I rzekł:, „Kto odnajdzie znaczenie tych słów, nie zakosztuje śmierci”. (3)

Komentarz

(2). Dzieło mogło powstać ok.80—120r. Niektórzy podają nawet wcześniejszą datę. Większość cytatów jest tylko z Ewangelii Mateusza, i Łukasza, co może sugerować, że autor nie znał jeszcze pozostałych Ewangelii. Autor dzieła przedstawia się jako apostoł Tomasz, zgodnie z ówczesnym zwyczajem, autor dzieła mógł cytować Tomasza, lub przepisać jego dzieło, co było bardzo częstą praktyką, na własny czy zboru użytek przepisywano listy, Zdarzało się że do oryginalnego tekstu dopisywano własne mysli. W tym przypadku owe „tajemnicze słowa”, zdradzają autora gnostyckiego, Wstęp mógł powstać w późniejszym czasie.

(1,3) Te słowa są niedokładnym zacytowaniem wypowiedzi Jezusa"Kto zachowa moją naukę nie zazna śmierci na wieki” Jan.8,51

Jan. 5:24

„Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam, kto słucha słowa mego i wierzy temu, który mnie posłał, ma żywot wieczny i nie stanie przed sądem, lecz przeszedł z śmierci do żywota.

3. Rzekł Jezus: “Niech ten, który szuka, nie ustaje w poszukiwaniu aż znajdzie. I gdy znajdzie, zadrży, a jeśli zadrży, będzie się dziwił i będzie panował nad Pełnią”. (4)

Komentarz

(4).Por. Mat.6,33 „Szukajcie a znajdziecie” Autor korzystał z Ewangelii Mateusza, ale również z innej jeszcze Ewangelii, nieznanej nam dzisiaj, mogła to być Ewangelia Egipcjan, czy Nazarejczyków, bo takie były. Druga część tekstu jest nam nieznana. Wydaje się że jest to dopisek gnostcki.

4. Rzekł Jezus:, „Gdy wasi przywódcy powiedzą wam: “to królestwo jest w niebie, wtedy ptaki niebieskie będą pierwsze przed wami”. Gdy powiedzą wam, że ono jest w morzu, wtedy ryby będą pierwsze przed wami. Ale królestwo jest tym, co jest w was i tym, co jest poza wami. Skoro poznacie samych siebie, wtedy będziecie poznani i będziecie wiedzieć, że jesteście synami Ojca żywego. Jeśli zaś nie poznacie siebie, wtedy istniejecie w nędzy i sami jesteście nędzą”(5)

Komentarz

(5). Początek jest sugestią „gdyby wam powiedzieli” ale tak naprawdę Królestwo Boże nie jest ani na niebie ani w morzu, bo jest w was. Wydaje się że te zdania są przeróbką słów Jezusa: Część druga to dopisek gnostycki — trzeba poznać siebie, aby osiągnąć królestwo Boże. Natomiast, Jezus mówił, aby poznali jego i Ojca Jan.14,6—7

Łuk. 17:20—21

Zapytany zaś przez faryzeuszów, kiedy przyjdzie Królestwo Boże, odpowiedział im i rzekł: Królestwo Boże nie przychodzi dostrzegalnie. Ani nie będą mówić: Oto tutaj jest, albo: Tam; oto bowiem Królestwo Boże jest pośród was.

Teksty Ewangelii

Rzekł Jezus: “Starzec w swych dniach nie będzie się wahał pytać małego, siedmiodniowego chłopca o miejsce życia i będzie żył.(6) Wielu pierwszych będzie ostatnimi i staną się jednością”. (7)

(6) Dotyczy Nowej Ziemi, normalnie siedmiodniowy chłopiec nie potrafi jeszcze mówić. Końcówka wersetu nieco zniekształcona,„o miejsce życia” winno być „o sens życia” Chodzi o to że na Nowej Ziemi mądrość nie będzie uzależniona od wieku.

(7) Końcówka wersetu zniekształcona, winno być „ostatni będą pierwszymi, a pierwsi ostatnimi” Łuk.13,30 Mat.19,30

Rzekł Jezus: “Poznaj to, co jest przed twoim obliczem, a to, co ukryte przed tobą, wyjawi się tobie. Nie ma, bowiem niczego ukrytego, co nie zostanie odkryte”. (8)

(8). Łuk.8,17

Zapytali Go uczniowie Jego: “Czy chcesz, abyśmy pościli? (9) W jaki sposób mamy modlić się, dawać jałmużnę i przestrzegać przepisów odnośnie do jedzenia?” Rzekł Jezus: “Nie kłamcie, nie czyńcie tego, czego nienawidzicie — wszystko jest jawne w obecności nieba. Nie ma, bowiem niczego ukrytego, co nie zostanie odkryte i niczego tajnego, co nie może być ujawnione”. (10)

(9). Zlepek tekstów „Czy mamy Pościć,?” Por. Łuk.5,33 „W jaki sposób mamy się modlić” Łuk.11,1 „Dawać jałmużnę, przestrzegać przepisów” Mat.6,2—4

(10). Mat.10,26

Rzekł Jezus: “Szczęśliwy lew, którego zje człowiek. I lew stanie się człowiekiem. Przeklęty człowiek, którego zje lew. I człowiek stanie się lwem”. (11)

(11). Mowa przenośna, lew to symbol szatana, w Izraelu, lew był zwierzęciem nieczystym, nie wolno go było jeść. Na pierwszy rzut oka wydaje się nie zrozumiały. Ale żydowski słuchacz nie odbierał tego dosłownie. Znaczenie:: „Błogosławiony człowiek który pokona złego, wówczas zło przemieni się w dobro”

I rzekł: “Człowiek jest podobny do rozumnego rybaka. Ten, gdy wrzucił swą sieć do morza, wyciągnął ją z morza pełną małych ryb. Wśród nich rozumny rybak znalazł dużą, ładną rybę. Wyrzucił wszystkie małe ryby do morza, a bez trudu wybrał dużą rybę.(12) Kto ma uszy do słuchania, niech słucha”: (13)

(12) Uczniowie wychowali sie nad jeziorem Galilejskim więc porównanie do rybaka i ryb nie dziwi. Kiedy Jezus powołuje Piotra mówi mu że stanie się rybakiem ludzi, duża ryba jest symbolem odpowiedniej osoby dla Królestwa Bożego, ryby małe nie nadają się na stół Boży. Morze w Obj.17 jest symbolem ludów, narodów i języków.

(13). Por. Łuk.8,8 14,35 wydaje się że autor korzysta często z Ewangelii Łukasza.

Rzekł Jezus: “Oto wyszedł siewca, napełnił swą rękę i rzucił. Kilka (ziaren) padło na drogę, Przyleciały ptaki i zebrały je. Inne padły na skałę i nie wypuściły korzenia w głąb ziemi, nie wydały kłosów ku niebu. Inne padły między ciernie, a te przydusiły je i robak je zjadł. A inne padły na ziemię dobrą. I wydała ona piękny owoc ku niebu, przyniosła sześćdziesiąt miar i sto dwadzieścia miar”(14).

(14) Cytat pochodzi z Mat.13,3—8

Rzekł Jezus: “Przyniosłem ogień na świat i oto podtrzymuję go, aż zapłonie”. (15)

(15) Łuk.12,49 To jedyny tekst w Ewangeliach, zatem autor korzystał z Ewangelii Łukasza.

Rzekł Jezus: “Oto niebo przeminie i tamto, które jest nad nim przeminie i zmarli nie ożyją, a żywi nie będą umierać.

(16) W dniach, w których zjedliście coś śmiertelnego, uczynicie to żywym. Jeśli będziecie istnieć w światłości, co uczynicie? W dniu, w którym jesteście jednym, staliście się dwoma. Jeśli zaś staliście się dwoma, co uczynicie?” (17)

(16) Zlepek tekstów cytowanych z pamięci. „Niebo i ziemia przeminie” Łuk.21,33 „Zmarli nie będą umierać” Jan.5,25 „A choćby coś trującego … nie zaszkodzi im” Mar.16,18

(17) Zniekształcony tekst, który nawiązuje do Łuk.12,52 Por. Efez.2,14 Być może, ap. Paweł nawiązał do tej wypowiedzi Jezusa.

Spytali uczniowie Jezusa: “Wiemy, że odejdziesz od nas; kto będzie naszym przełożonym?” Rzekł im Jezus:, „Dokąd poszliście, pójdziecie do Jakuba Sprawiedliwego; niebo i ziemia powstały z jego powodu”. (18)

(18) Widać że autor cytuje z pamięci. Tekst wyraźnie zniekształcony, powinno być, „Idźcie do Jakuba Sprawiedliwego, bo dla sprawiedliwości powstało niebo i ziemia” z tego tekstu wyszło, że niebo i ziemia powstały dla Jakuba.

Rzekł Jezus uczniom swoim: “Porównajcie i powiedzcie mi, kogo przypominam?” Powiedział Mu Szymon Piotr:“Jesteś podobny do sprawiedliwego anioła”. (19). Powiedział Mu Mateusz: “Jesteś podobny do człowieka, który miłuje wiedzę i jest rozumny”. Powiedział Mu Tomasz:“Nauczycielu, moje usta nie ujmą zupełnie tego, aby powiedzieć, do kogo jesteś podobny”. Rzekł Jezus: “Ja nie jestem twoim nauczycielem, ponieważ wypiłeś i napoiłeś się ze źródła kipiącego, które ja odmierzyłem”. I wziął go i odwrócił się, i powiedział mu trzy słowa. Gdy zaś Tomasz przyszedł do swych przyjaciół, zapytali go:, „Co ci Jezus powiedział?” Rzekł im Tomasz:, „Jeśli wam powiem jedno ze słów, które mi powiedział, podniesiecie kamienie, aby rzucić we mnie, a ogień wyjdzie z kamieni, aby was spalić”. (19)

(19). Tekst początkowy nawiązuje do Mat.16,13—20 „Za kogo mnie ludzie uważają?” Ciąg dalszy jest inny, bohaterem jest Tomasz a nie Piotr, nie dziwię się, jeżeli to Tomasz pisze to zwraca uwagę na siebie, że on najlepiej odpowiedział Jezusowi. Tekst nam nieznany, dłuższy niż do tej pory, cytowano jedno zdanie. Brak wyjaśnienia sprawia że tekst jest bezużyteczny. Nie wiadomo o co chodziło Jezusowi z tymi trzema słowami. Gnostycyzm nawiązuje do tajemniczości, dochodzenia do prawdy której nigdy do końca nie odkryjesz. Słowa „nie jestem twoim nauczycielem” nie sugerują odrzucenia Tomasza jako jednego z uczniów ale nawiązują do mądrości którą właśnie otrzymał a która nie pochodziła od Jezusa nauczyciela. Nawiązuje to do słów Jezusa do Piotra „nie ciało i krew ci to objawiły lecz Ojciec mój który jest w niebie” Mat.16,17

Rzekł im Jezus:, „Jeśli pościcie, tworzycie sobie grzechy, a jeśli się modlicie, będziecie skazani. Jeśli dajecie jałmużnę, wyrządzicie krzywdę swoim duchom.(20) Jeśli wychodzicie do jakiejkolwiek prowincji, i jeśli wędrujecie po wioskach, i jeśli was przyjmują, to jedzcie, co przed wami położą, uzdrawiajcie chorych, którzy są wśród nich.(21) Bowiem to, co wejdzie do waszych ust, nie zanieczyści was, ale to, co wychodzi z waszych ust, jest tym, co was zanieczyści”. (22)

(20). Wiersz całkowicie niezrozumiały, prawdopodobnie tekst jest zniekształcony, co zmieniło sens, dotyczyło postów, jałmużny faryzeuszów i modlitwy na pokaz, o których Jezus wspomniał w Mat.6,1—8

(21). Nawiązanie do wysłania 72 uczniów Łuk.10,1—9

(22). Mar.7,15

Rzekł Jezus:, „Jeśli ujrzycie takiego, którego nie zrodziła kobieta, padnijcie na wasze twarze, uczcijcie go –ten jest waszym ojcem”. (23)

(23) Tekst nieznany. Nawiązuje do spotkania z Bogiem, tekst wyrwany z kontekstu, więc trudno powiedzieć o czym była rozmowa. Być może chodziło o powtórne przyjście Jezusa w chwale kiedy uczniowie ujrzą Boga.

Rzekł Jezus: “Ludzie może myślą, że przyszedłem, aby przynieść pokój na świat, a nie wiedzą, że przyszedłem, aby przynieść rozdarcia, ogień, miecz, walkę. Gdy bowiem pięciu będzie w domu, trzech powstanie przeciw dwom, a dwu przeciwko trzem, ojciec przeciw synowi, a syn przeciwko ojcu. I staną się wobec siebie samotni”. (24)

(24) Łuk.12,52—53

Rzekł Jezus: “Dam wam to, czego oko niewidziało i czego ucho nie słyszało, i czego ręka nie dotknęła, i co nie weszło do serca człowieka”. (25)

(25). Cytat ten autor przypisuje Jezusowi, w naszych Bibliach cytat ten jest u ap. Pawła 1Kor.2,9 cytuje on to z Izaj. 64,4

Rzekli uczniowie do Jezusa: “Powiedz nam, w jaki sposób nastanie nasz koniec?” Odrzekł Jezus: “Odkryliście już początek, aby poszukać końca; tam, bowiem, gdzie jest początek, tam będzie i koniec. Błogosławiony, kto stanie na początku –pozna koniec i nie zakosztuje śmierci”. (26)

Tekst nieznany. Tekst gnostycki o poznaniu początków do którego gnostycy często nawiązywali. Ogólnie tekst mówi o poznaniu Jezusa jako początku wszystkiego i to poznanie prowadzi do życia wiecznego bez śmierci.

Rzekł Jezus: “Błogosławiony ten, który istniał zanim się stał.(27) Gdy będziecie moimi uczniami i będziecie słuchać słów moich, te kamienie będą wam służyły.(28) Pięć drzew, bowiem macie w raju. Nie poruszają się latem ani zimą, a liście ich nie spadają. Kto je pozna, ten nie zakosztuje śmierci”. (29)

(27). Jezus nawiązuje do siebie, bo tylko on wcześniej istniał zanim się stał człowiekiem.

(28). Por. Łuk.19,40 Mat.3,9 tekst cytowany z pamięci.

(29). Nawiązuje do Ezech.47,12 tekst nawiązuje do czasów Nowej Ziemi. „Kto je pozna” w sensie „kto zakosztuje z nich”

Ezech. 47:12

Na obu brzegach potoku będą rosły różne drzewa owocowe; liść ich nie więdnie i owoc się nie wyczerpie; co miesiąc będą rodzić świeże owoce, gdyż woda dla nich płynie ze świątyni. Owoc ich jest na pokarm, a liście ich na lekarstwo.

Rzekli uczniowie do Jezusa: “Powiedz nam, do czego podobne jest królestwo niebieskie?” Rzekł im: “Podobne jest do ziarna gorczycy, najmniejszego ze wszystkich nasion. Jeśli padnie na ziemię, którą się uprawia, wydaje w górę ogromną gałąź, aby stać się osłoną dla ptaków niebieskich”. (30)

Komentarz — Mat.13,31—32

Rzekła Miriam do Jezusa:, „Do kogo podobni są twoi uczniowie?” Odrzekł: “Podobni są do małych dzieci przebywających na polu, które do nich nie należy. Jeśli przyjdą właściciele tego pola, powiedzą: “Zostawcie nam nasze pola!”Oni staną nadzy przed nimi, aby im je zostawili, aby dali swe pole”. (31)

(31) — Historia nieznana, początek logiczny ale końcówka całkiem zniekształcona, słowo „nadzy” nie pasuje do całości. winno być: „aby oddali im pola” lub „aby opuścili dla nich te ich pola”