Bezpłatny fragment - Bystrzyca Kłodzka

Od autora

Zdaje sobie sprawę, że ta publikacja nie wyczerpuje wielu zagadnień związanych z historią i zabytkami Bystrzycy Kłodzkiej. Jednakże może się ona przydać komuś. Przy okazji publikuję w końcowym rozdziale, poświęconym wybranej bibliografii, informacje o różnych moich artykułach i innych tekstach o zabytkach tego miasta — to tak na pamiątkę i „pro publico bono”!

Niniejszy tekst jest oparty o moją publikację pt. „Bystrzyca Kłodzka w kręgu zabytków”, z 2008 roku, a było to już wtedy któreś z kolei wydanie.

Bystrzyca Kłodzka

Z dziejów miasta

Bystrzyca Kłodzka to dawne należące do czeskiej korony miasto królewskie, które przed wiekami swoją rangą dorównywało Kłodzku — stolicy Hrabstwa Kłodzkiego. Dlatego też herbem Bystrzycy jest królewski lew z koroną (podobny herb ma Kłodzko i Lądek Zdrój — również dawne miasta królewskie).

Początki miasta i jego lokalizacja sięgają średniowiecza. Przyjmuje się, że miasto istniało już w XIII wieku i zostało założone przez możnowładcę Havla (Gawła) z Lemberku. W 1319 roku otrzymało ono prawa miejskie nadane przez króla czeskiego Jana Luksemburskiego. Fakt ten podkreśla rangę tej miejscowości i jej gospodarcze znaczenie. Miasto było zarządzane przez wójta, który działał w interesie króla czeskiego.

W XIV wieku Bystrzyca musiała należeć do bogatych miast, skoro jej wójt Jakob Ruecker sfinansował budowę murów miejskich.

W średniowieczu miasto było znane z wytwórczości rzemieślniczej (tkactwo, folusz), browarniczej i kupieckiej — leżało bowiem na szlaku handlowym. Nie zawsze miastu sprzyjał dobry los. Oto w 1429 roku husyci zniszczyli miasto. W roku 1469 doszło też do podobnej tragedii, miasto uległo zniszczeniu podczas walk miast śląskich przeciwko Jerzemu z Podiebradu. Wraz z początkiem reformacji Bystrzyca Kłodzka stała się silnym ośrodkiem anabaptystów z kręgu religijnego Kaspra Schwenckfelda i jego uczniów. Z czasem też mieszkańcy przeszli na luteranizm. XVI wiek to również okres wielkiego bogactwa miasta, przykładem tego było ufundowanie nowego ratusza, wybrukowanie placu miejskiego i założenie kanalizacji.

W XVII wieku Bystrzyca Kłodzka, podobnie jak wiele innych miast regionu, przeżyła tragedię grabieży i napadów podczas wojny trzydziestoletniej (1618—1648). Bystrzyca padła wtedy ofiarą Szwedów aż pięć razy. Po wojnie trzydziestoletniej miała miejsce silna rekatolicyzacja i ideologiczna walka z protestantyzmem.

Wiek XVIII nie był łaskawy dla miasta: w 1703 roku wybuchł pożar i spłonęło aż dwie trzecie domów, tragedią były rabunki i zniszczenia podczas wojen śląskich, prowadzonych przez Fryderyka Wielkiego przeciwko Marii Teresie.

Początek XIX wieku przyniósł Bystrzycy dwa tragiczne pożary: w 1800 roku spłonęło 118 domów, a w 1823 roku prawie wszystkie wewnątrz miasta. Tragedię dopełniły też epidemie cholery (1831, 1837).

Mimo tych dramatów Bystrzyca miała ważne znaczenie, gdyż została ona w 1818 roku miastem powiatowym (powiat niemiecki istniał do 1945 roku, a po II wojnie również miasto było powiatowe aż do 1973 roku)

W II połowie XIX wieku miasto znacznie rozwinęło się: powstał szpital, rozbudowano seminarium nauczycielskie, przebudowano system wodociągów i kanalizacji. Wtedy powstały też tutaj aż trzy fabryki zapałek (fabryka Dietzla, fabryka Gruebla i fabryka spółki Union).

Do rozwoju miasta przyczyniło się powstanie w latach 1871—1873 linii kolei żelaznej łączącej Międzylesie z Kłodzkiem, a później łączącej Pragę z Wrocławiem. Okres między pierwszą a drugą wojną światową nie przyniósł miastu żadnych większych zmian. Bystrzyca była wtedy silnym ośrodkiem handlowym i usługowym. W 1911 roku powstała tu elektrownia. W mieście założono basen rekreacyjny.

Rok 1945 przyniósł miastu wiadome wszystkim zmiany. Oto 9 maja 1945 roku wkroczyła armia sowiecka. Po wojnie powstał nowy układ społeczny i polityczny: niemiecka ludność musiała opuścić miasto na stałe w marcu 1946 roku na mocy układu aliantów, a w międzyczasie sprowadzano Polaków z ich rdzennych wschodnich ziem.

Miasto rozwijało się głównie w kierunku przemysłowym i słynęło kiedyś z produkcji zapałek.

Kościół pw. św. Michała Archanioła

Kościół parafialny pod wezwaniem św. Michała Archanioła jest zabytkiem szczególnej klasy. Należy do najstarszych budowli w regionie, a pod względem architektonicznym tworzy ciekawe rozwiązanie — jest to budowla halowa. Pierwotnie kościół nosił wezwanie św. Jana Chrzciciela. Czas powstania pierwotnego kościoła nie jest dokładnie znany. Po raz pierwszy dokumenty wymieniają bystrzycką świątynię w 1336 roku, lecz wiadome jest, że pod względem architektonicznym sięga ona początkami około połowy XIII wieku, gdyż jest to budowla częściowo romańska z późniejszymi gotyckimi uzupełnieniami.

Kościół przeżył wiele tragedii, a wśród nich szczególne piętno wycisnął napad husytów w 1428 roku. Wtedy to spalono świątynię, a wieżę całkowicie zburzono.

Z czasem odbudowano świątynię, w połowie XIV wieku powstała dwunawowa hala gotycka. Kościół przeżył kilka razy przebudowę: dobudowano drugie prezbiterium — prawdopodobnie na początku XVI wieku, a w XVIII wieku przebudowano wieżę. Największe zmiany w architekturze świątyni przyniósł pocz. XX wieku, wtedy to kościół był za mały dla potrzeb parafian. Z tej przyczyny został w latach 1914—1916 całkowicie rozbudowany.