Bezpłatny fragment - Art & Sing

„Tworzenie muzyki to jak rysowanie na płótnie dźwięków — w magii nut kryje się moc, która przywołuje emocje i maluje krajobraz uczuć w sercach słuchaczy…” ANITA NAPORA -BIEŚ — autorka

WSTĘP

Artystyczna dusza to nie tylko stan umysłu, to sposób życia, który otwiera drzwi do niekończących się możliwości wyrażania siebie i tworzenia. To wewnętrzna pasja, która kształtuje nasz sposób myślenia, postrzegania świata i relacje z otoczeniem.

* Artystyczna dusza to odbieranie świata w sposób unikalny.*

To zdolność do zauważania piękna w najmniejszych detalach życia. Widzimy magię w zachodzącym słońcu, w pęknięciu liścia na drzewie, w odcieniach kolorów na niebie. Nasza percepcja jest naszym płótnem, a świat naszym niekończącym się źródłem inspiracji.

*Tworzenie to nasza forma medytacji.*

Kiedy się zanurzamy w procesie tworzenia, to jak wchodzenie w inny wymiar. Zanurzamy się w pracy, w zapomnieniu o problemach i troskach dnia codziennego. To nasza medytacja, która pomaga nam znaleźć spokój i równowagę.

*Ekspresja jest naszym językiem.*

Gdy słowa zawodzą, sięgamy po pędzle, dźwięki lub ruch. Nasza twórczość jest naszym językiem, którym wyrażamy to, czego nie potrafimy opisać słowami. To jest sposób, w jaki mówimy światu, kim jesteśmy i co czujemy.

*Artystyczna dusza to także wyzwanie.*

Tworzenie nie zawsze jest łatwe. Często to walka z samym sobą, z wątpliwościami i niepewnością. Ale to właśnie te wyzwania kształtują naszą wytrwałość i rozwijają naszą kreatywność.

*Inspirujemy innych.*

Nasza twórczość może inspirować innych do odkrywania własnej artystycznej duszy. Możemy wpływać na innych, pomagając im zrozumieć, że każdy może być artystą.

*Artystyczna dusza nie zna wieku.*

Nie ma znaczenia, ile masz lat. Artystyczna dusza jest wieczna. To nieprzemijające źródło pasji i radości.

* Wartość nie tkwi w uznaniu społeczeństwa.*

Choć docenienie naszej twórczości przez innych jest miłe, nie powinniśmy podporządkowywać jej potrzebom zewnętrznym. Nasza twórczość ma wartość sama w sobie.

*Artystyczna dusza jest odkrywaniem samego siebie.*

Proces tworzenia to także podróż po własnej duszy. Poznajemy siebie głębiej, odkrywamy swoje lęki, pragnienia i marzenia. To podróż, która nigdy się nie kończy.

Podsumowując, artystyczna dusza to coś wyjątkowego, co każdy z nas nosi w sobie.

Autorka

I. Kształcenie aparatu mowy

Głośna mowa polega głównie na wytwarzaniu powietrznych fal, które przekształcane są w dźwiękowe. Odbywa się to często samowolnie ale istnieją pewne ćwiczenia, które wzbogacają czynności automatyczne w racjonalną zdolność głośnej mowy i są korzystne z punktu widzenia kultywowania przekazu treści. To jaki będzie zewnętrzny wydźwięk treści psychicznych wymaga stymulacji mięśni, toteż po pierwsze aby biegłość w tym zdobyć należy udoskonalić wytrzymałość mięśni oraz wzmocnić ich mechanizm.

W tym celu należy:

— opanować prawidłowość wydawania głosu ( fonacja)

— opanować prawidłowość czynności oddechowych,

— opanować sprawność kształtowania głosu narządami aparatu mowy ( artykulacja)

Opanowanie prawidłowości czynności oddechowych — warunki

Warunkiem tu koniecznym do zaistnienia tej funkcji kształcenia aparatu mowy jest przede wszystkim czystości dróg oddechowych, a więc przede wszystkim nosa ( można przepłukać lekkim roztworem soli). Ponadto przebywanie na świeżym powietrzu i wykonywanie na nim ćwiczeń oddechowych a także przy otwartym oknie a także wykonywanie ćwiczeń przynajmniej w godzinę po jedzeniu ( zakaz z pełnym żołądkiem).

3 rodzaje sposobów oddychania

1. oddech szczytowy ( żebrowy) — lekkie unoszenie górnych żeber i obojczyków

2. oddech piersiowy — rozsuwanie na boki żeber w środkowej części klatki piersiowej

3. oddech przeponowy ( brzuszno- przeponowy) — silny udział mięśnia przepony ( zwanej z łac. diafagrama)

Przepona to obszerny mięsień położony między klatką piersiową a jamą brzuszną, opadający ku dołowi podczas wdechu, a unoszący się ku górze przy wydechu.

Trzeci sposób oddychania ( brzuszno- przeponowy) jest dla nas najważniejszy. Klatka piersiowa podczas wdechu unosi się ku górze oraz rozszerza na boki w swojej dolnej części, przez co zwiększa się obszar powietrzny. Jest to oddychanie racjonalne, nieodzowne w sztuce mówienia, gdyż daje możliwość spożytkowania ( zamiany na dźwięk) największej ilości powietrza, w jednym odetchnięciu i przez to osiągania maksymalnej pojemności głosu, jego świeżości, łatwości operowania nim i przede wszystkim przeciwdziała zmęczeniu. Tak oddychamy zwykle podczas snu.

II. Ćwiczenia na działanie przepony: Połóż się na wznak, rozluźnij wszystkie mięśnie i rozluźnij się wewnętrznie. Złóż lewą rękę pośrodku klatki piersiowej, prawą na górnej części brzucha. Po chwili westchnij i wpuść jak najwięcej powietrza — tak, aby najpierw uniósł się brzuch, a potem rozszerzyły się żebra. Następnie wydychaj powoli, utrzymując żebra w tym samym stanie, tj. nie pozwalając im opadać ( znak kontrolny: nieruchomość lewej ręki). Po z wolna opadającej ręce prawej dostrzeżesz, że równocześnie z uchodzącym powietrzem zapada się brzuch, tzn. że przepona wygiąwszy się górę wypiera powietrze z klatki piersiowej ku tchawicy. Nie zmieniając ani na chwilę położenia klatki piersiowej ( lewa dłoń) wykonaj wdech po raz drugi: brzuch wydmie się powtórnie. Twoja przepona bierze właściwy udział w akcie oddechowym. Przedłużając to ćwiczenie, pozwól pomału rozluźniać się dolnym żebrom przy wydechu, niech opadają.

Oddychasz w sposób potrzebny do prawidłowego mówienia.

Powtarzaj to ćwiczenie dwa lub trzy razy dziennie, po sześć pełnych oddechów, aby osiągnąć świadomość ruchów przepony i mięśni brzusznych, swobodne opanowanie mechaniki oddechu i usprawnienie tej czynności.

B. Przerabiaj opisane pod A ćwiczenie z utrudnieniem: naciskaj prawą ręką mięśnie brzuszne, lecz nie pozwalaj uchodzić powietrzu z płuc; dopiero kiedy nacisk dłoni wzmaga się, niech przepona powoli i stopniowo ustępuje wypychając powietrze. W ten sposób zdobywasz najważniejszy czynnik w fazie wydychania: opór.

Następne ćwiczenia przerabiaj w postawie stojącej, przestrzegając, by ręce były wolno zwieszone wzdłuż ciała i by nie stać w rozkroku., lecz by ciężar ciała spoczywał na jednej nodze, druga swobodna, miękko zgięta.

Ćwiczenie II. Przyciśnij prawe nozdrze wielkim palcem ręki, wpuść przez lewe nozdrze powietrze i zatrzymaj je. Z kolei przyciśnij lewe nozdrze lewym palcem, a odjąwszy prawy palec wydychaj przez prawe nozdrze. Nie odejmując lewego palca, wciągnij powietrze prawym nozdrzem, natychmiast przyciśnij je i wydychaj przez lewe — itd. przez pewien czas. Ćwiczenie III. Rozluźnij wszystkie mięśnie, opuść barki. Weź głęboki wdech, spokojnie, bez wysiłku. Wydychaj spokojnie jak człowiek osłabiony. Kiedy wypłynie powietrze, zaczekaj chwilę — niech nowy wdech nastąpi jakby sam przez się, jako nieuniknione zaczerpnięcie powietrza, a następujący potem wydech niech znowu będzie swobodny.

Ćwiczenie IV

A. Wykonaj głęboki wdech, ale zrób to w czasie jak najkrótszym. Wydychając staraj się o pewien nacisk, aby powietrze uchodziło nie „samo”, ale było jakby wypychane, i osiągnij przy tym pewną maksymalną długość trwania wydechu. B. Wykonaj głęboki wdech, wydychaj zaś kilkoma krótkimi falami, jakby wytłaczając powietrze. C. Za pierwszym razem niech cały wydech składa się z dwóch części, potem z trzech, wreszcie z czterech i pięciu

Ćwiczenie V

Szybko wykonaj wdech. Zatrzymaj powietrze przez 3 sekundy. Teraz wydychaj powoli.

Po tygodniu tego ćwiczenia należy zwiększyć pauzę do 6 sekund. Po 6 tygodniach 10 sekund, po upływie jeszcze 10 dni powiększyć głębokość wdechu ( prócz dolnych żeber podniesienie piersi: pełny: wdech) i pauzować do 20 sekund. Zasadniczym warunkiem jest wykonywanie ćwiczeń bez wysiłku.

Ćwiczenie VI

A. Przeczytajmy kilka razy pierwszy czterowiersz „Pana Tadeusza” na jednym oddechu.

Litwo, Ojczyzno moja, ty jesteś jak zdrowie

Ile Cię trzeba cenić, ten tylko się dowie kto cię stracił

Dziś piękność twą w całej ozdobie

Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie

Takie wypowiedzenie pozbawione jest sensu treściowego i estetycznego. Jest to próba wytrzymałości funkcyjnej aparatu mownego.

II. Ćwiczenia na pracę przepony

Warto ćwiczyć oddychanie przeponą, bo to drugi po sercu najważniejszy mięsień w ciele człowieka, pracujący bez ustanku. O ważnej roli przepony świadczy fakt, że jej funkcjonowanie wpływa na narządy w jamie brzusznej, kręgosłup, układ oddechowy, limfatyczny oraz krwionośny. Wzmacnianie przepony regularnymi ćwiczeniami sprzyja odciążeniu kręgosłupa, zapobiega dyskopatiom i rwie kulszowej. Częste ruszanie przeponą pomoże uniknąć problemów z zastojem krwi czy limfy, ograniczając tym samym ryzyko występowania żylaków, obrzęków i cellulitu.

Ćwiczenia oddechowe wzmacniające przeponę i odciążające mięśnie szyi pomogą opanować sztukę właściwego oddychania. Ćwiczenia uelastycznią mięsień przepony i tym samym zadbają o kondycję innych narządów, na które ma ona wpływ. Przed rozpoczęciem ćwiczeń należy rozluźnić mięśnie szyi.

Ćwiczenia oddechowe na przeponę

Ćwiczenie nr 1

W tym ćwiczeniu uświadamiamy sobie, na czym polega oddychanie przeponą. Należy położyć się na plecach, na twardym podłożu. Jedną dłoń ułożyć na klatce piersiowej (na mostku), drugą pośrodku klatki piersiowej, między łukami żebrowymi. Wdychając powietrze nosem i wydychając ustami, dłonie kontrolują ruchy klatki piersiowej, która wypełnia się powietrzem. Należy pilnować, by przy wdechu przepona zapadała się w kierunku jamy brzusznej, a mięśnie brzucha zostały uwypuklone. Przy wydechu przepona powinna przesuwać się ku klatce piersiowej, a brzuch zapadać się. Po każdym wdechu należy napiąć mięśnie brzucha i zatrzymać na kilka sekund powietrze w klatce piersiowej.

Ćwiczenie nr 2

W pozycji leżącej na plecach, na płaskim i twardym podłożu, układamy sobie na brzuchu książkę (o odczuwalnej wadze). Wdychamy powietrze nosem i lekko otwartymi ustami tak, by unieść książkę. Zatrzymujemy powietrze na kilka sekund i delikatnie wypuszczamy powietrze ustami, tak by książka stopniowo się obniżała. Można powtórzyć ćwiczenie, urozmaicając je wypowiadaniem wydłużonej głoski fff lub sss przy wydechu.

Ćwiczenie nr 3

Pozostajemy w pozycji leżącej na plecach. Wciągamy powietrze ustami, ale bardzo powoli — powinno zająć nam to kilka sekund. Po napełnieniu klatki piersiowej powietrzem, zatrzymujemy oddech na dwie sekundy, a następnie szybko wydychamy powietrze, dbając o to, by w pierwszej kolejności wypuścić powietrze z dolnej części klatki piersiowej. Z każdym powtórzeniem ćwiczenia należy wydłużać czas wdychania powietrza.

Ćwiczenie nr 4

Ćwiczenie wykonujemy w pozycji stojącej, w lekkim rozkroku. Kładziemy dłonie w pasie po bokach, kciuki powinny znaleźć się z tyłu. Następnie robimy szybki wdech przy pomocy nosa i ust. Dzięki napięciu mięśni brzucha, staramy się zatrzymać na kilka sekund powietrze w płucach a następnie wydychamy powietrze powoli i równomiernie. Ćwiczenie powtarzamy z małą zmianą — przy wydechu wypowiadamy wydłużoną głoskę fff lub sss.

Ćwiczenie nr 5

Stojąc w rozkroku z rękami opartymi w pasie, robimy wdech nosem i ustami. Po nabraniu powietrza do płuc, staramy się zatrzymać oddech na kilka sekund. Następnie wydychamy powoli powietrze ustami, ale robimy przy tym kilka przerw (pauz) trwających góra trzy sekundy. Dla urozmaicenia ćwiczenia, przy wydechu wypowiadamy wydłużoną głoskę sss.

Ważne

O czym pamiętać?

— Dla dobrego efektu należy ćwiczyć dwa razy dziennie.

— Nie należy ćwiczyć tuż po jedzeniu — najlepiej odczekać godzinę lub wykonać ćwiczenia przed posiłkiem.

— Ćwiczenia wykonujemy z głową lekko pochyloną do przodu.

Ćwiczenie nr 6

Nadal stoimy w rozkroku, ale ręce opuszczamy swobodnie wzdłuż tułowia. Podczas szybkiego, pełnego wdechu podnosimy ręce do boku. Wydychając powietrze powoli, wracamy jednocześnie rękami do pozycji wyjściowej.

Ćwiczenie nr 7

Do ćwiczenia potrzebna nam będzie świeczka. Pozostajemy w pozycji stojącej. W jednym ręku trzymamy świecę tak, by płomień znajdował się na wysokości naszych ust (w odległości około 25 centymetrów). Drugą rękę kładziemy na brzuchu. Wykonujemy szybki wdech ustami i nosem a następnie wydychamy powietrze powoli i równomiernie — tak, by wydychane powietrze odchylało płomień świecy, ale go nie ugasiło. Ćwiczenie można powtórzyć z urozmaiceniem — przy wydechu można zmieniać intensywność wypuszczania powietrza ustami, by płomień świecy podnosił się i pochylał na przemian.

Ćwiczenie nr 8

Zamiast świecy, potrzebna będzie nam kartka papieru (A4). Kartkę trzymamy w takiej samej odległości od ust, jak świecę, trzymając ją tak, by zwisała. Następnie wykonujemy serię szybkich wdechów i wydechów. Podczas wydechu staramy się dmuchać jak najmocniej na kartkę, by się odchylała. Przy wydechu powinniśmy wyraźnie czuć pracującą przeponę i mięśnie brzucha (dłoń na brzuchu powinna być odpychana). Ważne w tym ćwiczeniu jest to, by za każdym razem nie wydychać powietrza całkowicie, ale zostawić jego mały zapas w płucach.

Ćwiczenie nr 9

Znowu jesteśmy w pozycji stojącej. Ręce mamy oparte w pasie, z kciukami znajdującymi się z tyłu. Wykonujemy pełny i szybki wdech ustami i nosem, jednocześnie wysuwając brzuch. Podczas wydychania powietrza staramy się: liczyć (co najmniej do 10 a z czasem zwiększać tę liczbę), wymieniać dni tygodnia (co najmniej raz), wymawiać łamańce językowe (np. W czasie suszy szosa sucha).

Ćwiczenie nr 10

Pozycja wyjściowa to lekki rozkrok, wyprostowane plecy i dłonie opierające się na pasie. Wdychamy powietrze, a następnie wydychamy je nosem, jednocześnie pochylając się do przodu (robiąc skłon). Znowu robimy wdech, ale tym razem powoli ustami i jednocześnie wracamy do pozycji stojącej.

Zalety oddychania przeponą

Choć większość z nas oddycha torem górnożebrowym, nie jesteśmy świadomi problemów zdrowotnych, na jakie może nas to narażać. Płytkie oddychanie bywa powodem między innymi dolegliwości bólowych karku, głowy i szyi, ale również zjawiska hiperwentylacji. Konsekwencją dominacji oddychania piersiowego mogą być dysfunkcje układów: pokarmowego, krwionośnego, limfatycznego, oddechowego a nawet mięśniowo-powięziowo-szkieletowego.

Oddychanie brzuszne czyli przeponowe sprzyja odciążeniu kręgosłupa na odcinku piersiowym i lędźwiowym, co minimalizuje występowanie rwy kulszowej czy dyskopatii oraz zapobiega zwyrodnieniom kręgosłupa. Dzięki regularnym ruchom przepony można uniknąć problemów z zastojem krwi czy limfy, a tym samym ograniczyć ryzyko występowania żylaków, obrzęków lub cellulitu. Oddychanie przeponą sprzyja również walce ze stresem, bo ułatwia wyciszenie emocji. Wyćwiczona oddychaniem przepona stanowi też silne wsparcie dla kręgosłupa, co umożliwia zachowanie właściwej postawy i prawidłowego chodu.

Niewiele osób wie, że oddychając przeponą, zapewniamy masaż naszym organom wewnętrznym i tym samym wspieramy ich prawidłowe funkcjonowanie. Dotyczy to m.in. narządów w jamie brzusznej odpowiedzialnych za występowanie refluksu czy zespołu jelita drażliwego. Przed tym może nas właśnie uchronić pracująca przepona.

III. Technika głosowa

Głos ludzki od zawsze fascynował swoją tajemnicą i pięknem. Jego poznanie od dawna pozostaje tematem licznych zainteresowań pedagogów, artystów i naukowców, którym od zawsze towarzyszy nieodparta chęć uchylenia rąbka tajemnicy — „skąd pochodzą „głosy i dźwięk i wzruszenie tłumów słuchaczy? W jaki sposób pracuje się nad partyturą czy nad tekstem danego utworu? Jak wygląda praca nad przygotowaniami do wystąpień na scenach? Mowa i śpiew są od zawsze odzwierciedleniem kompetencji językowych i głosowych człowieka. Środowisko kulturowe oraz znana tylko z osobna każdemu człowiekowi jego indywidualna wrażliwość psychofizyczna mają wpływ na kształtowanie się tej kompetencji. Literatura śpiewacza, która jeśli jest zróżnicowana i bogata stanowi wykładnik szczególny w profesjonalnych zdolnościach głosowych. Większość ambitnych partii wokalnych z oper i oratoriów, a także pieśni pisana była z myślą o konkretnych artystach, ich wspaniałych głosach i artystycznych i indywidualnych predyspozycjach o kreowania wokalnej muzyki. Wiele pokoleń adeptów sztuki scenicznej w prawidłowej emisji i impostacji głosu inspirowało się doświadczeniem pedagogicznym i ćwiczeniami Vaccai’a, Lutgen’a, Viardota itp. Schemat pracy nad głosem, jako instrument pracy artystycznej i zawodowej, nie zmienia się od wieków. Złożona i specjalnościowa zdaje się być interpretacja zagadnień związanych z profesjonalnym głosem. Głos ludzki jest wykorzystywany twórczo, scenicznie, zawodowo, artystycznie, edukacyjno — naukowo. To rozległy i wciąż rozwijający się zakres praktycznej i teoretycznej wiedzy, gdzie należy mieć świadomość istnienia różnorodnych towarzyszących temu zjawisk związanych z pracą nad głosem i pracy głosem. Klasyfikacja problemów głosowych oraz rozpoznawania pojęć związanych z systematyką aktualnej wiedzy o głosie jest więc niezbędna.

Obecnie kształtuje się świadomość pedagogiczna, artystyczna i naukowa dotycząca zagadnień techniki głosowej ale także ma miejsce rozwój metod wspomagających osiągnięcia współczesnej wiedzy, mającej zastosowanie w terapii głosu i jego kształcenia. Materiały źródłowe są bardzo bogate i zachęcające do samodzielnych poszukiwań związanych ze studiowaniem tej tematyki jednak ja postanowiłam odnieść się do tych kwestii w sposób syntetyczny.

Początki profesjonalizmu głosowego — przegląd faktów od roku 1856

Uporządkowanie wiedzy. Kryterium naukowe jest najpóźniej uformowanym kryterium oceny zjawisk występujących w mowie i śpiewie. Psychologia została wyodrębniona jako nauka z końcem XIX wieku kiedy zaczął się i rozwijał proces naukowej specyfikacji, który zajmował się naukami fizycznymi i biologicznymi. Do owocnego rozumienia i rozwoju wiedzy związanej z definiowaniem zjawisk głosotwórczych, śpiewem i mową przyczynił się także postęp techniczny. Wykorzystywali ten fakt choćby tak znani artyści jak ( m.in. M. Garcii, H. Curtisa, J. Reszke). Różnorodne próby opisywania praktyk technik głosowych wykazywały niejednokrotnie, że „sine scienta ars nihil est” czyli „bez wiedzy o sztuce nie ma niczego”. Kryterium naukowe stało się istotne w rozumieniu i weryfikacji założeń teorii wiedzy dotyczącej zasad i reguł profesjonalnej pracy głosem. Koordynacja głosotwórcza oraz psychofizyczna struktura narządu głosowego to w praktyce ich praca związana z prawidłowościami, które wpływają na możliwości wyrazowe i artykulacyjne ludzkiego głosu. Są zróżnicowane i indywidualne. Ukształtowane w sposób autonomiczny kulturowo fonetyczne i estetyczne wzorce artykulacyjne mowy i śpiewu są dostrzegalnym wzorcem wspomnianych istotnych prawidłowości technik głosowych. Naukowe definiowanie fizjologii śpiewu stwarzało szansę na rozwój tego procesu i jego kształcenia, które było nie tylko marzeniem artystów. W zakresie rozwiązywania rożnych problemów techniki głosowej fakt ten był głównym czynnikiem postępującej wymiany i syntezy profesjonalnych doświadczeń naukowo- artystycznych.

Datę 1854 roku uznaje się za symbol w dziedzinie badań nad technikami pracy nad głosem.

Dlaczego? Zastosowanie naukowej laryngoskopii w badaniu narządu głosowego w sposób znaczący nie zmieniło ukształtowanych do tej pory poglądów zarówno na temat zjawiska głosotwórczego jak i wokalizacji. Obraz fonacji dzięki zastosowaniu laryngoskopii pośredniej w prosty sposób i radykalny uzasadnił konieczność kontynuowania badań na temat działania narządu głosowego. Z końcem XIX w. został wyznaczony finalnie czas jako obszar poszukiwań oraz powstała wówczas metodyka postępowania badawczego.

Rozwiązywanie problemów techniki głosowej

Wiele antagonizmów dzieliło środowiska artystyczne związane z głosem profesjonalnym, jednak pomimo tego faktu pogłębiał się proces rozwoju wiedzy a także weryfikacji wcześniej postawionych tez w poglądach na temat techniki głosowej. Od końca XIX wieku podejmowano ze skutkiem próby naukowego rozumienia zjawisk z nimi związanych. Druga połowa XX w. to czas ciężkich i owocnych prac naukowo — empirycznych na temat metod kształcenia głosu. Motywem przewodnim były wspaniałe predyspozycje śpiewaków a także ich niedyspozycje głosowe, które wymagały te defekty trafnej diagnozy i rehabilitacji. Współpraca środowisk artystycznych i pedagogiczno- naukowych umocniła wielki wpływ na zakres badań a wyniki tychże poszukiwań wiedzy wspierane zostały dzięki znaczącemu postępowi technicznemu i suportu finansowemu.

Odpowiedzi na poszukiwania postawiły jednak przed bohemą artystyczną i kwiatem elity intelektualnej wymagania aby poddać interpretacji i opisowi konkretne zjawiska i głosowe problemy. Forsowanie się kto powinien odgrywać w użyciu głosu największy autorytet przesunęły się na szczęście na dalszy plan gdyż nadrzędną rolę zaczęły odrywać troska i odpowiedzialność o głos aktora, pacjenta, śpiewaka, ucznia, nauczyciela.

— wyraźny głos — obraz głosu- przy pomocy dostępnych technik i badawczych metod zarejestrowano mechanizm fonacji, artykulacji i oddychania. Przedstawiono w niemałym zakresie fizjologiczny obraz procesu głosotwórczego. Wnikliwe badania mechanizmu krtani, badania słuchu, akustyczno- fizjologiczna charakterystyka toru rezonansowego, a także wiedza na temat mechanizmu i fizjologii oddychania pozwoliły dostrzec w nowym świetle zjawiska powszechnie znane, nie do końca właściwie tłumaczone (np. podparcie głosowe — appoggio, atak dźwięku, „otwarcie”, „pozycja głosu”, „skupienie głosu”, „kolor” — timbre, wibracja i wile innych)

Zostały dostarczone naukowe dowody na ścisłe powiązanie kompetencji głosowych człowieka z jego kondycją psychiczną i fizyczną. Ten fakt przyjęto za podstawę do rozumienia i rozwiązywania problemów głosowych. Znaczącą rolę w popularyzacji szeroko rozumianej wiedzy o głosie odgrywają liczne publikacje poświęcone technice głosowej. Przyjmują one zdecydowanie charakter interdyscyplinarny. Warto podkreślić, iż wielu foniatrów, fizjologów czy akustyków prowadzących badania naukowe posiada śpiewacze doświadczenie zawodowe. Obraz procesu głosotwórczego opisany parametrami naukowymi jest przejrzysty i stanowi logiczne odniesienie dla istotnych problemów występujących w praktyce głosu profesjonalnego. „Instrument głosowy” ukazuje się jako niezwykle złożony w budowie i funkcji, w działaniu skoordynowany w najwyższym stopniu i w każdym wypadku indywidualnie zróżnicowany.

— metody kształcenia głosu profesjonalnego — Estetyczne wyobrażenie głosu jest podstawą kształcenia i terapii. Ucho nauczyciela i ucznia jest w dalszym ciągu niezastąpionym instrumentem w ocenie jakości głosu w mowie i śpiewie. Pierwsze doświadczenia i wyobrażenia dotyczące pracy głosem i wykonawstwa artystycznego zdobywa się poprzez odwzorowanie umiejętności mistrza. Od obu stron wymagana jest umiejętność dostrzegania i właściwego oceniania złożonych warunków koordynacji głosotwórczej (np. swobody oddechowej, wyzwolonych rejestrów, ruchliwości i skali głosu, wyrazistości słowa, dynamiki, wolumenu i wibracji), a także systematyczne zapoznawanie się z literaturą i jej problemami wykonawczymi. Wieloletnia praktyka pedagogiczna, artystyczna i naukowa to niezaprzeczalnie skutek świadomości techniki głosowej. Metody pracy nad głosem często eksperymentalne, czy też skoncentrowane na procesach fizjologicznych pozostają jednakże metodami „nakazów, prób, błędów” — odbieranych i rejestrowanych przez „żywy instrument”. Wykonane w prawidłowy sposób ćwiczenie wokalne „zatrzymuje proces” i „zamyka głos”, gdy tymczasem zadanie głosowe wykonane w sposób „niedoskonały „w zamyśle innym niż przyjmowaliśmy „ożywia” wyobraźnię i aparat śpiewającego, przywraca wrażenie „zestrojenia instrumentu”, a tym samym radości i swobody wykonawczej.

Niewłaściwie rozumiana kontrola głosu zawsze jest sygnalizowana. Diagnoza i konsultacja foniatryczna jest zawsze z coraz większą rolą razem zsynchronizowana gdyż neurolog i psycholog może pomóc w określeniu predyspozycji artysty, ucznia, pacjenta. Konsultacje takie są szeroko rozumiane w medycynie i muzykoterapii klinicznej i zestaw ćwiczeń, który jest przygotowywany w różnorodny sposób kształtują metody pracy nad głosem.

— prognozy — zagadnienia techniki głosowej kojarzone są obecnie, podobnie jak inne obszary wiedzy praktycznej i teoretycznej, z ogólnie dostępną i wciąż rosnącą ilością informacji. — nie zawsze zbadanych i merytorycznie istotnych. Wykorzystywanie tych informacji w pracy nad głosem wymaga wcześniejszego odniesienia do ich sprawdzonych wzorców kształcenia i terapii głosu, wiarygodnych źródeł oraz wiedzy płynącej z szerzych obszarów poznania. Podstawowe pytanie stawiane dziś w środowiskach związanych z głosem profesjonalnym odnosi się do stwierdzenia, co jest faktem, a co jedynie opinią przyjmowaną powszechnie w sferze pojęć i praktyk stosowanych w pracy nad głosem. Dokonuje się naturalny proces oczyszczania dostępnej wiedzy o głosie z błędów, przesądów i „fałszywych absolutów”, które funkcjonują w różnym stopniu i zakresie kształcenia artystycznego i terapii głosu. Głos ludzki to doskonały i niebywale wrażliwy instrument komunikacyjny. Profesjonalne doświadczenie nie dopuszcza istnienia w pracy nad głosem „pustych szczęśliwych przypadków”. Każde z dostrzeganych zjawisk głosowych, występujących w mowie czy śpiewie, wynika określonej struktury i ciągłości procesu psychofizycznego. Do specjalistów różnorodnych dziedzin należy zatem odkrywanie i precyzyjne definiowanie złożonych uwarunkowań koordynacji głosotwórczej, jak również zjawisk kulturowych, np. zmian przyjmowanych wzorców estetycznych głosu artystyczneg, czy też obowiązujących reguł językowych.

W programach edukacji publicznej przełomu XX i XXI w. zwraca uwagę zjawisko „szeroko akceptacji szkoły, służącej jednemu tylko celowi- przygotowania młodego człowieka do pracy”. Odwoływanie się w procesie kształcenia do kultury, tradycji i historii, które wspiera samodzielne i twórcze myślenie uczniów — w edukacji „konsumentów i pracowników do wynajęcia” jest lekceważone i uznawane za nieistotne. Czy i w jakim stopniu, lub jakimi sposobami opisana wyżej rzeczywistość może wkraczać i wkracza w obszar głosu profesjonalnego? To pytania o cel i sposób pracy artystów i nauczycieli, ale przede wszystkim pytanie skierowane do młodych ludzi — pytanie o świadomość, z jaką kształtują swoje talenty, swoją wrażliwość i dojrzałość nie tylko zawodową.

To pytanie o naszą odpowiedzialność z jaką kształtujemy naszą rzeczywistość.

„Technika to nic innego jak zbiór pomysłów, a więc tworów ludzkiej wyobraźni, które dają się zastosować wiele razy. Tak pojęta technika musi być produktem twórczej wyobraźni”

W. Lutosławski

Pojęcie „techne” ukształtowane w starożytnej Grecji i tłumaczone w Rzymie jako ars, oznaczało w średniowieczu, początkach ery nowożytnej, a nawet jeszcze w dobie oświecenia umiejętność robienia czegoś — w znaczeniu wytwarzania przedmiot ( np. garnka, odzieży) lub dokonania ( dowodzenia wojskiem, przeprowadzania rozprawy sądowej itd. ) W wiekach średnich techne oznaczało nic innego jak sztuki piękne, jak i rzemiosło, przyjmując za kryterium zarówno umiejętny wytwór i samą umiejętność wytwarzania, wykonywania czegoś. Podstawę umiejętności stanowiła znajomość reguł i wiedza fachowa. Robienie czegoś bez reguł, „z natchnienia lub fantazji”, było w ocenie starożytnych i scholastyków przeciwieństwem sztuki. „Nie nazywa się sztuką irracjonalnej roboty” — rozstrzał definicję techne — sam Platon. Poszukując przesłanek do definicji techniki głosowej należy odnieść się do głosu jako instrumentu, ukształtowanego wg zasad natury i podlegającego ściśle określonym regułom słowa i muzyki.

Podstawę umiejętności wymaganych na scenie od śpiewaka i aktora stanowił zawsze piękny głos — wyrazista wymowa, precyzyjna intonacja, poczucie rytmu, a nade wszystko kreacja artystyczna. Wybitne predyspozycje i umiejętności głosowe we wszystkich epokach miały wpływ na kształtowanie się estetycznych prawideł wykonawczych żywego słowa, muzyki wokalnej i instrumentalnej.

IV. Praca z głosem — dykcja — ćwiczenia

Ćwiczenia języka:

Ćwiczenie 1. Ułóż szeroki język na dnie jamy ustnej i przy lekko otwartej buzi wykonuj wdech i wydech przez usta

Ćwiczenie 2. Opuść żuchwę i połóż swobodnie bezwładny język na dolnej wardze — spłaszczony i rozszerzony tak, by jego boki dotykały kącików warg.

Ćwiczenie 3. Żuchwa opuszczona. Dotykaj czubkiem języka po kolei: górnej wargi, lewego i prawego kącika ust i dolnej wargi.

Ćwiczenie 4. Wykonuj ruchy języka wewnątrz jamy ustnej ( usta zamknięte) w prawo i lewo, dookoła po zębach.

Ćwiczenie 5. Językiem wykonuj ruchy wewnątrz jamy ustnej — na boki, ku górze i ku dołowi.

Ćwiczenie 6. Buzia otwarta. Licz czubkiem języka zęby górne i najpierw od zewnętrznej, następnie od wewnętrznej strony.

Ćwiczenie 7. Czubkiem języka wędruj od zębów górnych do podniebienia miękkiego.

Ćwiczenie 8. Grzbiet języka przyciśnij do dziąseł i podniebienia miękkiego, opuszczaj i podnoś żuchwę.

Ćwiczenie 9. Kląskaj językiem.

Ćwiczenie 10. Naśladuj ssanie cukierka.

Ćwiczenie 11. Mlaskaj najpierw czubkiem, potem środkiem języka.

Ćwiczenie 12. Wolno, następnie coraz szybciej masuj czubkiem języka zęby, następnie wałek dziąsłowy, podniebienie.

Ćwiczenie 13. Ujmij szeroki język między zęby trzonowe i delikatnie go żuj.

Ćwiczenie 14. Wysuwaj język przez zwarte zęby. Język siłą powinien się przez nie wysunąć, górne siekacze skrobią jego grzbiet.

Ćwiczenie 15. Ostrz czubkiem języka o górne zęby,, przy szeroko otwartych ustach.

Ćwiczenie 16. Masuj język poprzez nagryzanie czubka języka zębami.

Ćwiczenie 17. Żuchwa opuszczona. Oblizuj wargę górną, potem dolną, następnie obie.

Ćwiczenie 18. Buzia otwarta. Umieszczaj język na dolnej wardze, następnie na górnej.

Ćwiczenie 19. Buzia otwarta. Unoś szeroki język na górną wargę. Potem na górne zęby.
Ćwiczenie 20. Buzia otwarta. Język oprzyj na górnej wardze, na zmianę zwężaj, rozszerzaj.

Ćwiczenie 21. Lekko otwórz usta. Sięgaj językiem na przemian do nosa i brody. Potem szybko uderzaj językiem na przemian w górną i dolną wargę. Żuchwa jest nieruchoma.

Ćwiczenie 22. Szeroko rozciągnięty język wysuwaj, a następnie cofaj do jamy ustnej; język powinien być tak szeroki, aby jego brzegi dotykały zębów trzonowych.

Ćwiczenie 23. Otwórz buzię. Przed nią pionowo ustaw palec wskazujący. Wysuń język w kształcie strzałki ina opuszce palca rysuj napiętym i wąskim językiem małe kółeczka.

Ćwiczenie 24. Wysuwaj język naprzemiennie wąski i szeroki, na początku ćwiczenie wykonuj powoli, stopniowo przyśpieszaj tempo.

Ćwiczenie 25. Otwórz usta, wysuwaj szeroki język w kierunku brody i unoś zwężony w kierunku nosa.

Ćwiczenie 26. Młynek — przy zamkniętych ustach krąż językiem najpierw w prawo, później w lewo.

Ćwiczenie 27. Łopatka- otwórz usta jak do wymowy samogłoski e, wysuń do połowy język i nie opierając go na dolnych zębach rozciągnij go na boki aż do kącików rozszerzonych ust. Język powinien być maksymalnie płaski, pozbawiony czubka i nie chować się w głębi jamy ustnej. Sprawdź palcem rozszerzenie i ułożenie i napięcie języka.

Ćwiczenie 28. Strzałka — rozchyl wargi i wysuń na zewnątrz język tak, b zarysował się wyraźnie wąski czubek i szersza pozostała część języka (grot). Staraj się by język nie dotykał zębów i kącików ust.

Ćwiczenie 29. Młynek — przy otwartych ustach — ułóż usta jak do wymawiania głoski „a”, nie zmieniając kształtu ust, wykonuj swobodne obroty w prawo i lewo.

Ćwiczenie 30. Koci grzbiet — czubek języka oprzyj o dolne zęby i rytmicznie wypychaj język do przodu.

Ćwiczenie 31. Wahadełko — przy rozchylonych wargach wykonuj w poziomie wahadłowe ruchy od jednego do drugiego kącika ust.

Ćwiczenie 32. Rurka — otwórz buzię, wysuń delikatnie język. Zaginaj boki języka w kierunku środka — tak, by język przybrał kształt rurki. Wargi ściągają się i zaokrąglają.

Ćwiczenie 33. Przy nieruchomej, opuszczonej nisko żuchwie naśladuj wymawianie:

LA- LE-LI — LO-LU

W tym ćwiczeniu zwróć uwagę na to, że pracuje przede wszystkim język, wargi wykonują minimalny ruch, żuchwa opada w dół na pierwszym wypowiedzianym la w tej pozycji pozostaje — podczas dalszej części ćwiczenia jest nadal nieruchoma (!). Jeśli nie możesz zapanować jeszcze nad ruchem żuchwy, pomóż sobie i przytrzymuj ją palcem. Stopniowo wykonuj ćwiczenie bez trzymania żuchwy.

Ćwiczenia języka z użyciem głosu

Ćwiczenie 1.

Szybko wymawiaj głoskę „l” ( l-l-l-l-l-…)

Ćwiczenie 2.

Szybko wymawiaj naprzemiennie głoski l, n (l-n-l-n-l-n-…)

Ćwiczenie 3.

Szybko wymawiaj sylaby: la, lo, le, lu przy opuszczonej i nieruchomej żuchwie

Ćwiczenie 4.

Śpiewaj lalala, lalala, lelelelele…….., lolololo……..

Ćwiczenie 5.

Szybko i energicznie wymawiaj st- st -st…

Ćwiczenie 6

Przy opuszczonej i nieruchomej żuchwie wymawiaj:

— kakakakakakakakakaka

— kikikikikikikikikikikikiki

— kukukukukukukukukuku

język powinien delikatnie napierać na dolne siekacze

Ćwiczenie 7.

Otwórz usta jak do wymówienia głoski „e”, czubek języka oprzyj uu nasady dolnych siekaczy. Nie poruszając żuchwą, a jedynie opuszczając i podnosząc tylną część języka wymawiaj:

— kak ak kak ak kak ak aka

— gaga aga gaga aga gaga aga

— akka, agga, akka, agga

Ćwiczenie 8.

Rytmicznie wymawiaj ciąg głosek t-d-n…

Ćwiczenie 9.

Wymawiaj sylaby ni-ny-ni-ny ny-ni ny-ni

Ćwiczenie 10.

Wymawiaj energicznie:

— ktktktktktktktktkt….

— tktktktktktktktktktk…

— ttkttkttkttkttkttkttkttk…

— kktkktkktkktkktkktkkt…

Ćwiczenie 11.

Wymawiaj trrrtrrrtrrrtrrrtrrrtrrrrrr-drrrrrdrrrrdrrrrdrrrrr.

Ćwiczenie 12.

Przeciągle, płynnie i delikatnie wymawiaj głoskę „r”

— przy średnio otwartych ustach,

— przy zaciśniętych zębach,

— z przesuwaniem żuchwy na boki, do przodu, do tyłu

Ćwiczenie 13.

Otwórz usta jak do wymawiania głoski „o”. Język ustaw w pozycji kociego grzbietu, ale bez przywierania do podniebienia. Nie poruszając żuchwą i nie odrywając czubka języka od nasady dolnych zębów wymawiaj najpierw powoli a potem coraz szybciej:

— ajajajajajajajajajajajajaj

— ejejejejejejejejejejejejej

— ojojojojojojojojojojojoj

— ujujujujujujujujujujujuj

język wybrzuszony w środkowej części powinien wykonać szybki ruch do przodu i ku górze, a następnie obniżając się powinien się wycofywać. Zmieniaj wysokość dźwięku.

Ćwiczenie 14.

Naśladuj odgłos lokomotywy ćććććććććć…. Coraz szybciej aż do pełnego biegu pociągu. Staraj się rytmicznie wymawiać pewne głoski. Usta powinny być lekko zaokrąglone i wysunięte do przodu, a górna warga odklejona od dziąsła.

Ćwiczenie 15.

Naśladuj odgłos lokomotywy, dużej i ciężkiej ciągnącej wagony towarowe czczczczczcz….

Ćwiczenie 16.

Wymawiaj cycycycycycycycycycy w tempie wolnym umiarkowanym i bardzo szybkim…

Ćwiczenie 17.

Wymawiaj dość szybko:

— tata tata tata tata

— tutu tutu tutu tutu

— koko koko koko koko

— kiki kiki kiki kiki

— gigi gigi gigi gigi

— mumu mumu mumu mumu

— dydy dydy dydy dydy

— nini nini nini nini

— wywy wywy wywy wywy

— coco coco coco coco

— fifi fifi fifi fifi fifi

— rere rere rere rere

Ćwiczenie 18.

Wymawiaj niezbyt szybko:

— dada kaka dada kaka

— momo nono momo nono momo

— mymym lala mymy lala

— bubu tete bubu tete

— rara koko rara koko

— wawa koko wawa koko

— wawa gogo wawa gogo

— tete susu tete susu

— bibi dyby bibi dyby

— lulu fifi lulu fifi

— cici sysy cici sysy

Przykładowe zestawy ćwiczeń motoryki narządów artykulacyjnych:

Zestaw I

A) Przy zamkniętych ustach powoli wdychaj i wydychaj powietrze przez nos. — Wykonaj głęboki wdech przez nos i wydech przez szeroko otwarte usta. Przy wydechu zaciśnij usta. — Delikatnie opukuj i rozcieraj wargi palcami. — Ułóż szeroki język na dnie jamy ustnej i przy lekko otwartej buzi wykonuj wdech i wydech przez usta.

— Dmuchaj przez złączone wargi, lekko wysunięte do przodu

— Przy zwartych szczękach i wargach odciągaj na przemian kąciki ust na boki

— Naprzemiennie zmieniaj wyraz twarzy: uśmiech — smutek.

— Wyobraź sobie, że nagle zachwycasz się czymś lub spotkała Cię bardzo miła niespodzianka. Ćwicz taki naturalnych odruch zachwytu, zaskoczenia jak najczęściej.

W lusterku zauważ przestrzeń, która pojawia się w jamie ustnej i zobacz, jak pracuje języczek podniebienny.

— Obserwuj ruch żuchwy ( dolna szczęka) podczas pierwszej fazy ziewania.

Staraj się ten swobodny opad żuchwy ćwiczyć jak najczęściej. Możesz sztucznie wywołać ziewanie.

B)

— Zamknij usta. Wyobraźmy sobie, że żujesz gumę, która jest najpierw bardzo mała i stopniowo staje się coraz większa. Dbaj o to, aby usta były cały czas zamknięte, a żuchwa wykonywała wyraźny ruch ku dołowi.

— Rozmasuj policzki ruchem okrężnym, rozcieraj je.

— Zataczaj żuchwą ósemki w pionie i poziomie,

— Naśladuj naprzemienną wymowę samogłosek u — i

— Przyłóż opuszkę palca wskazującego do środka złączonych warg ( palec ustaw pionowo), całuj ją i odrywaj palec po każdym cmoknięciu, powtórz nie odrywając palca, cmoknięcie powinno być długie i nieprzerwane, wargi silnie ściągnięte.

— Żuchwa opuszczona, oblizuj wargę górną, potem dolną, następnie obie.

— Mlaskaj najpierw czubkiem, potem środkiem języka,

— Wykonuj ruchy języka wewnątrz jamy ustnej ( usta zamknięte) w prawo i lewo, dookoła po zębach,

— Wahadełko — przy rozchylonych wargach wykonuj w poziomie wahadłowe ruchy od jednego do drugiego kącika ust.

— Naśladuj parskanie konia prrrrrrrrrrrrrr — wibracja dolnej i górnej wargi: obie są maksymalnie rozluźnione, kąciki ust luźne, powietrze nadyma również policzki.

V. Emisja głosu

Mówienie na niedogodnej wysokości głosu czyli w nieodpowiednim miejscy swojego rejestru głosowego wiąże się z wieloma problemami z głosem. Dopiero gdy odnajdziemy optymalną dla siebie wysokość głosu będziemy w stanie artykułować długo swobodnie i efektywnie bez uczucia zmęczenia i z silną odwagą, będąc przekonanym do wypowiadanych słów. Średnica ( medium) głosu to optymalna dla każdego wysokość głosu. Każdy ma własną skalę głosu, posiada określone predyspozycje głosowe.

W zwykłej mowie posługujemy się potocznie 6- 8 tonami, które znajdują się w zakresie szeptu i krzyku. To ważne, że tylko 3- 4 z nich to te najbardziej optymalne tony, wskazane w komunikacji oraz dla naszego zdrowia. To średni rejestr głosu, stanowiący średnicę głosu. Jeśli chcemy mówić najbardziej swobodnie i najprościej, najmniej uciążliwiej dla naszych narządów głosowych warto pamiętać, że to dźwięki bezpieczne oraz nie będące obciążeniem. Dźwięki będące naszą średnicą znajdują się w połowie skali głosowej. Poniżej średnicy to dźwięki niskie, powyżej — wysokie. Średnica to zatem nic innego jak rozwiązanie i istota, pojęcie tożsame z takim tworem, który pozwala nam właściwie operować głosem w dół i górę. W czasie zadawania pytań ważne jest aby mówić w rejestrze średnim głosu bo wówczas możemy posługiwać się dźwiękami wyższymi. Z kolei przy wymawianiu zdania o trybie oznajmującym posługujemy się dźwiękami niższymi w skali głosu. Nie dopuszczajmy do nadwyrężania naszego narządu głosowego a dzięki temu pozwólmy pozbyć się w swoich wypowiedziach nudnej monotonii.

Dlaczego tak istotna jest znajomość średnicy głosu oraz jej stosowanie?

Zminimalizowanie wysiłku aparatu głosowego jest głównym pozytywnym aspektem i konsekwencją stosowania znajomości odnalezienia własnej średnicy głosu. Mówienie zbyt głośnym głosem wiąże się z nadmierną pracą mięśnia napinającego więzadła. Jeżeli ciągle mówimy w tonach zbyt niskich z kolei dostarcza przemęczenia mięśnia odpowiedzialnego za rozluźnienie więzadeł. To zatem prowadzi do upośledzenia prawidłowej czynności obciążanej krtani. Tylko mówiąc w średnicy głosu przyczyniamy się do zachowania równowagi pomiędzy pracą mięśni a także brzmimy w sposób przystępny, atrakcyjny oraz wypowiadamy się długo.

Jak odnaleźć swoją średnicę głosu?

— Przez kilka minut mów lub czytaj w sposób głośny jakieś zdanie/ tekst zaczynając od najniższych dostępnych tonów idąc do tonów w górę najwyższych. Istotnym pytaniem jakie chce Ci zadać jest to w jakich granicach wyczuwasz, że mówisz najlżej lub najswobodniej? Granica ta, w której czujesz największy komfort w artykułowaniu lub podczas czytania to Twoja średnica głosu.

— wymawiaj swobodnym sposobem samogłoski, zapamiętując wysokość ich tonów

i — i — i — a- a — a- u — u -u

następnie zachowaj odpowiednią intonację i podłóż wyrażenia

iii — ileż- tu — jest — dzieci?

aaa — ale — tu — gorąco!

uuu — tu- nie -będę- przychodzić

Poziom samogłoski „a” to średnica. Zapamiętaj ją i utrwalaj w różnych krótkich i coraz dłuższych zdaniach.

Czym jest nastawienie głosowe?

— Nastawienie głosowe inaczej sposób atakowania dźwięku czy sposób zapoczątkowania dźwięku jest pojęciem, które w pragmatycznym kontekście ma kuriozalne znaczenie dla osób pracujących głosem. Jest jednym z czynników, które wpływają na wysiłek, zmęczenie czy też problemy z głosem lub jego dobrym funkcjonowaniu.

Szpara głośni jest otwarta w czasie spokojnego oddychania. Podczas wdechu i wydechu powietrze może przemieszczać się poprzez krtań. Zbliżenie do siebie fałdów głosowych i zamknięcie szpary głośni to w praktyce tworzenie dźwięku nazywane pojęciem fonacji.

Nastawienie głosowe, atakowanie dźwięku to określenie sposób, w jaki zwierają się fałdy głosowe oraz synchronizacja powietrza wydychanego z płuc.

Rodzaje atakowania dźwięku

Podział ten wyróżniony został na podstawie sposobu i siły zwarcia fałdów głosowych oraz ich zgrania z wydechem.

— Twarde nastawienie głosowe:

— Zwarcie fałdów strun głosowych silne, fałdy napierają na siebie nawzajem silnie, że utrudnione jest ich drgania swobodne.

— Synchronizacja zwarcia fałdów strun głosowych z przepływem powietrza — najpierw następuje zwarcie tych fałdów a następnie wydech — prąd powietrza musi się z ogromnym oporem i silą przedzierać przez warte fałdy.

Reasumując:

— do fonacji zużywana jest duża ilość powietrza,

— głos tworzony jest siłowo, nie tak jak zakłada fizjologia narządu głosowego

— głos szybko się męczy,

— dźwięk jest wybuchowy, krzykliwy, twardy,

— stałe mówienie / śpiewanie z takim nastawieniem głosowym powoduje problemy głosowe i prowadzi do stanów patologicznych ( np. głosowe guzki)

— Przydechowe ( chuchające) nastawienie głosowe:

— Zwarcie fałdów strun głosowych niepełne, między fałdami pozostaje szeroka przestrzeń ( ze względu na niewłaściwą pracę mięśni głosowych )

— Synchronizacja zwarcia fałdów strun głosowych z przepływem powietrza — wydech wyprzedza zwarcie się strun, tylko część powietrza przechodząca przez głośnię — zamienia się w dźwięk.

Reasumując:

— głos jest czasem całkowicie przykryty szmerem, męczy nie tylko mówiącego/ śpiewającego ale także słuchaczy

— powietrze szybko ucieka ( brak odpowiedniego ciśnienia, oporu), część powietrza wydechowego nie zostaje przetworzona na falę głosową, co powoduje mieszaninę szpecącego szmeru w głosie.

Takie nastawienie głosowe czasem stosowane jest w celu uzyskania określonego efektu artystycznego, poza tą sytuacją należy go zdecydowanie unikać gdyż powoduje duży wysiłek głosowy i problemy głosowe.

— Miękkie nastawienie głosowe:

— Zwarcie fałdów strun głosowych zbliżające się do siebie — ale niezbyt mocno, tworzą wąską eliptyczną szczelinę, co umożliwia im swobodne drgania, jest to związane również z prawidłową regulacją ciśnienia powietrza.

— Synchronizacja zwarcia fałdów strun głosowych z przepływem powietrza — jednocześnie następuje zbliżenie fałdów i początek wydechu. Zwarcie nie odbywa się wcześniej niż początek wydechu.

Reasumując:

— brzmienie jest pozbawione napięć i wysiłku,

— delikatne zapoczątkowanie tonu (możliwe jest zapoczątkowanie tonu przy minimalnej nawet ilości powietrza)

Ten sposób zapoczątkowania dźwięku jest prawidłowy i zgodny z fizjologią narządu głosu. Posługiwanie się takim nastawieniem głosowym jest wskazane i konieczne, bo zapobiega przeciążeniu krtani.

Artykulacja

Artykulacja to nic innego jak układy zespołów ruchów narządów mowy, które przyjmują pewne mechanizmy w trakcie wymawiania głosek. Mówi się o niej,

że jest mechaniczną stroną słowa, przekształcaniem się tonu powstałego w krtani na dźwięki mowy, które są zrozumiałe. Komory nasady czyli — jama nosowa, następnie gardłowa, później ustna- to tam zachodzi proces artykulacji. Obecne tam narządy artykulacyjne czyli język, wargi, żuchwa, szczęka, podniebie twarde i miękkie, policzki wykorzystują strumień oddechowy, ton krtaniowy i zjawisko rezonansu aby nieartykułowany dźwięk krtaniowy zmienić w mowę. Do prawidłowej impostacji głosu jak i emisji niezbędna jest właśnie artykulacja. Polega ona na dokładnym, wyraźnym i swobodnym wyrażaniu spółgłosek i samogłosek.

Nieprawidłowości ( spowodowane brakiem elastyczności narządów mowy) czy lenistwo artykulacyjne ( chęć oszczędzenia sobie wysiłku ) mają swoje odzwierciedlenie w wydobywanym głosie i zaburzają jego prawidłową emisję. Ponadto powodują niezrozumienia komunikacyjne związane z zmianami sensu wypowiadanych słów czyli wypaczenie treści słów, bez wątpienia prowadzi to do utrudnień w zrozumieniu tekstu i męczą i pozbawiają doznań estetycznych słuchaczy.

Dobra dykcja jest również związana z prawidłową artykulacją. Poza prawidłową budową narządów artykulacyjnych i osiąganie wyrazistych artykulacyjnych ruchów. Zniekształcenia głosek i słów są nieobecne. Świadomość odgrywa nie bagatelną rolę w wykonywaniu pożądanych ruchów artykulacyjnych i kolejno potem mają miejsce mechanizmy tworzenia się pewnych układów. Jest to proces celowy i konieczny. Swobodne posługiwanie się głosem następnie to powiązane procesy oparte na elastyczności i sile mięśni narządów mowy, które w wyrazisty sposób funkcjonują.

Prawidłowa artykulacja zatem polega nie jedynie na bezbłędnym wymawianiu głosku ale także na jej wymawianiu w sposób nie podkreślający zbytnio jej wyrazistości.

Oddychanie

Oddychanie jest czynnikiem podstawowym jeśli nie głównym w oparciu o który działa prawidłowa emisja głosu. Oddychanie to proces wymiany gazów między strojem a otaczającym go środowiskiem. Polega na dostarczaniu komórkom żywego ustroju, tlenu i usunięciu z nich CO2, będącym końcowym produktem utleniania. Proces ten zachodzi w płucach. Rozróżniamy oddychanie zewnętrzne w obrębie płuc i wewnętrzne obejmujące procesy biochemiczne na poziomie molekularnym, w mitochondriach komórek. Oddychanie zewnętrzne składa się z dwóch faz: wdechowej — czynnej i wydechowej — biernej. Głos zawodowy powstaje w fazie wydechowej, która w tym momencie staje się fazą czynną.

Stała wentylacja płuc przez ruchy wdechowe przez nos i wydechowe przez usta to automatyczny zestrój powiązany ze sobą zwany inaczej oddechem wrodzonym ( naturalnym).Oddech kobiety i mężczyzny różni się ze względu na umiejscowienie toru przepływu powietrza. Oddech mężczyzn ma przewagę skurczów przepony i mięśni brzusznych i nazywa się tzw. torem oddechowym brzusznym. Oddech kobiet ma przewagę skurczów mięśni między żebrowych i szyjnych, jest to tzw. tor oddechowy piersiowy. Podparcie oddechowe czyli tzw. Appoggio jest niezwykle istotne podczas śpiewu i mowy zawodowej. Podczas niego pozycja wdechowa klatki piersiowej utrzymywana jest również podczas wydechu. Kontrolowane i równoczesne napięcie zarówno mięśni oddechowych jak i wydechowych, które są wzajemnie względem siebie, mięśniami antagonistycznymi. Appoggio umożliwia w sposób świadomy wydłużyć wydech, co następnie pozwala na 1 wydechu wymówić lub wyśpiewać w sposób profesjonalny — większą ilość dźwięków, słów- jest źródłem większej mocy w śpiewie i zawodowej mowie, poprzez zwiększenie ilości ciśnienia powietrza pod strunami głosowymi. Prawidłowa technika oddychania związana jest zatem nie z ilością powietrza w płucach lecz jego umiejętnym wykorzystaniem podczas fonacji.
Fonacja (przyp. autora) — tworzenie dźwięku w krtani. Naturalny oddech a ten związany z fonacją różnią się znacznie. Związany jest działaniem mechanizmów odruchów warunkowych i jest kontrolowany przez centralny układ nerwowy. Wymaga to konsekwentnych, częstych ćwiczeń.

Korzyści z stosowania Appoggio:

1.Zwiększenie głębokości oddechu ( amplitudy),

2.Zmniejszenie częstotliwości brania oddechu dzięki możliwości wydłużenia wydechu.

3. Mniejsza regularność brania oddechów,

4. Zwiększenie ciśnienia podgłośnowego i objętości wydychanego powietrza

5. Możliwość uzyskania wyrównanego, pod względem natężenia i barwy, emitowanego dźwięku

Przesadnie ostrożne jak zbyt mocne Appoggio jest równie szkodliwe dla głosu i jego brzmienia. Z biegiem czasu regularne ćwiczenia oparte na rodzaju głosu i budowy ciała — wypracowują najwłaściwsze Appoggio, które jest wykonywane w sposób

podświadomy i automatyczny. Opanowanie techniki Appoggio wymaga żmudnych i długich ćwiczeń — ale bierze w tym udział m.in. przepona brzuszna. Przepona brzuszna i jej praca jest niezależna od naszego systemu nerwowego, mamy na nią wpływ jedynie pośredni, poprzez mięśnie podbrzusza i brzucha. Przepona miedniczna bierze udział także w podparciu oddechowym. Jest utworzona przez powięź zasłonową i mięśnie miedzy wały a trzewia zawarte pomiędzy przeponą brzuszną a miednicą pełniącą rolę tłoka. Przepona miedniczna ma zdolność ruchu ku górze i podnoszeniu zawartości jamy brzusznej. Utrzymywanie właściwego usztywnienia jamy brzusznej i obręczy klatki piersiowej na podobieństwo sztywnych ścian strzykawki wpływa na utrzymywanie równomiernego ciśnienia wydechowego. Umożliwia to na regulację wartości ciśnienia wywieranego na tłok oraz regulację przepływu powietrza. Czynność mięśni oddechowych regulowana jest na drodze odruchowej przez CUN ( centralny układ nerwowy). Narząd głosowy budową przypomina stroikowe instrumenty dente. Składa się z systemu rur powietrznych, z których najważniejsza jest krtań (larynx). Krtań ulokowana jest środkowym odcinku szyi i widoczna jest na szyi w postaci krtaniowej wyniosłości, tzw. „jabłko Adama”. Twardy szkielet krtani tworzą w głównej mierze chrząstki, 3 nieparzyste: tarczowa, pierścieniowata, nagłośniowata i 2 parzyste nalewkowate. Jej wnętrze tworzy jama krtani wysłana błoną śluzową. Wszystkie chrząstki krtani połączone są ze sobą więzadłami i powleczone na zewnątrz i od wewnątrz mięśniami służącymi ruchom krtani i strun głosowych.

Stąd ich nazwa — mięśnie strunowe i krtaniowe. Aparat głosowy właściwy krtani mieści się wewnątrz krtani. W jego skład wchodzi mięsień głosowy tworzący dwie pary fałdów.

Fałdy górne noszą nazwę strun rzekomych i nie biorą udziału w fonacji. Fałdy dolne zwane strunami głosowymi są rozpięte mniej więcej strzałkowo, między chrząstkami nalewkowatymi, a chrząstką tarczową na bocznych ścianach krtani.

Zbliżanie się ( zwarcie) brzegów głosowych wiązadeł lub ich oddalanie się od siebie ( rozwarcie) są za przyczyną ruchów chrząstek nalewkowatych. Szpara głośni jest umiejscowiona między obu strunami głosowymi i chrząstkami nalewkowatymi. Szpara głośni przybiera wąską szczelinę przy głównym zwarciu strun i trójkątną postać przy ich oddechowym rozwarciu. Kształt szpary głośni oraz szerokość jej rozwarcia jest regulowany przez zespół mięśni. A także reguluje oddychaniem i wytwarzaniem głosu. Ostatnie badania jak dotąd sądzono z 1950r. w Niemczech wykazały, że wolne brzegi strun głosowych zwierające się podczas fonacji w linii środkowej nie składają się z równoległych do tej linii podłużnych włókien mięśniowych. Okazało się jednak, że składają się te wolne brzegi strun głosowych z 2 rożnych włókien zachodzących ba siebie jak 2 wachlarze lub jak ukośnie nałożone na siebie grzebienie. Fakt ten jest bardzo istotny z punktu widzenia pracy strun głosowych podczas fonacji. Przeciętna długość strun głosowych u kobiet to 18 mm, a u mężczyzn to 23 mm, i jest ona zmienną w zależności od wysokości dźwięku jak również ich napięcia ( rejestru). Krtań w okresie rozwoju człowieka od okresu niemowlęctwa aż do starości ulega zmianom. Dotyczy to jej wielkości, położenia, oraz zmian jej poszczególnych elementów. W 20 roku życia rozpoczyna się kostnienie krtani. Wcześniej następuje to u kobiet niż u mężczyzn. Z kolei poniżej krtani znajduje się tchawica — pełniąca podwójną rolę: narządu oddechowego jak i uzupełniającego funkcję głosotwórczą.

VI. Gimnastyka dla języka

Wybrane ćwiczenia należy powtarzać codziennie w następującej kolejności:

— ćwiczenia rozluźniające i gimnastyka ciała,

— ćwiczenia oddechowe,

— ćwiczenia artykulacyjne połączone z rozluźnieniem mięśni twarzy

— ćwiczenia dykcyjne

1. Kazała kowalowa kowalowi konia kuć, kowal konia kuje,
kowalowa kowalowi kowadłem kieruje,

2. W Warszawie na rogu Trębackiej i Brackiej stał trębacz
i trąbił tra- ta — ta — ta — ta — ta,

3. Koralowy koralik,

4. Świerszcz strzyka za ścianą,

5. Włóż płaszcz w deszcz,

6. Nie marszcz czoła,

7. Moja miła mamo,

8. Kubek w kubek — mój Jakubek,

9. Trzy cytrzystki,

10. Ząb zupa zębowa, dąb zupa dębowa,

11. W Strzemieszyczanach szczeka szczur

12. Rozrewolwerowany rewolwer rozrewolwerował się,

13. Szedł Sasza suchą szosą, same nogi Saszę niosą,

14. Chrząszcz ze szczeżują szczerze wrzeszcząc się szczerzą,

15. Jola lojalna,

16. Przyleciały trzy pstre przepiórzyce przez trzy pstre kamienice

17. Kubek w kubek — mój Jakubek,

18. Tak dwa stawy gadały do siebie przez pola, jak grające na przemian dwie harfy Eola,

19. Tracz tarł tarcicę tak, takt w takt,
jak w takt w takt tarcicę tartak tarł,

20. Stół z powyłamywanymi nogami,

21. Wyindywidualizowaliśmy się z rozentuzjazmowanego tłumu,

22. Czarna krowa w kropki bordo gryzła trawę kręcąc mordą,

23. Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego,

24. Szły pchły koło wody, pchła pchłę pchała do wody i ta pchła płakała, że tamta pchła popchała,

25. Siedzi kura na koszyku liczy jaja so szyku: pierwsze jajo, drugie jajo, trzecie jajo….

26. Abstynencja absolwentów atrakcją astronomiczną akademii,