Bezpłatny fragment - Znakowanie karabinka systemu Mosina

Wstęp

Nie są to żadne dla żołnierza arkana! (H. Sienkiewicz „Potop”)

Można zatem rzec parafrazując słowa narodowego wieszcza że znakowanie broni dla kolekcjonera lub bronioznawcy to żadne arkana, wręcz podstawowe informacje jego zainteresowań i pracy.

Sama tematyka znakowania broni jest dość rozległym zagadnieniem i oprócz podstawowych informacji zawiera szereg drobnych niuansów, które są zajmujące zwłaszcza dla wytrawnych znawców tematyki i dociekliwych poszukiwaczy.

Nie każdy jednak kto interesuje się historią broni musi być przecież od razu historykiem (uczelnianym czy też amatorem), a jeśli jest już historykiem to niekoniecznie jest od razu jest bronioznawcą.

Skąd zatem czerpać wiedzę na ten temat?

Oczywiście nie ma monograficznego opracowania o znakowaniu broni pochodzącej z Polski.

No właśnie, problemem jest tutaj brak powszechnego dostępu do odpowiedniej literatury w tym temacie. Jeśli są to zazwyczaj są to opracowania zagraniczne dotyczące jednak i tak ogólnych informacji, natomiast w języku polskim jeszcze nie było takiego monograficznego opracowania, nie licząc jednego rozdziału w książce „Polskie konstrukcje broni strzeleckiej” autorstwa P. Zarzyckiego i Z.Gwoździa.

Dość znaczącym źródłem informacji są różnego rodzaju tematyczne fora internetowe, gdzie można znaleźć szereg ciekawych informacji, które nie są dostępne z kolei w opracowaniach literaturowych ze względu na ich rzadkość i wyjątkowość. Czasami również na niektórych aukcjach internetowych można natrafić na ciekawe egzemplarze broni.

Opisanie tego zagadnienia w kilku zdaniach jest co prawda możliwe, ale traci na tym w znacznym stopniu, niemniej spróbuje podjąć się tego trudnego zadania, aby w prosty sposób przekazać informację lub wskazać co najmniej drogę do dalszych poszukiwań.

Niemniej jednak każdy bez wyjątku, kto będzie spróbował zająć się tym zagadnieniem sam zauważy że w miarę zgłębiania tematu zaczyna on się rozrastać niczym gałęzie starego drzewa.

Dzięki tej analizie możemy poznać jak zmieniało się znakowanie na broni na przestrzeni lat, a nawet znacznie później już po zakończeniu jej produkcji.

Znane egzemplarze kbk wz.91/98/2X

Poniżej zestawienie znanych egzemplarzy karabinków Mosina wz.91/98/2X. Lista zawiera informacje zbierane z różnych źródeł takich jak fora internetowe, aukcje, kontakty z kolekcjonerami. Jeśli było to możliwe wskazywałem źródło informacji przy danym egzemplarzu broni.

Oczywiście jest to wielce niepełne opracowanie. Stanowi jednakże pierwszą próbę usystematyzowania i zebrania informacji w tym temacie. Pod uwagę brałem tylko egzemplarze z numerami seryjnymi umieszczonymi na komorze zamkowej i lufie.

Z czasem być może opracowanie to rozrośnie się o dodatkowe informacje, jak na przykład wzór broni, tudzież pierwotny producent broni która poddana była modernizacji.

Cecha producenta

Cecha producenta (godło / kod / znak towarowy) jest to najbardziej charakterystyczna część znakowania broni, po którym możemy zidentyfikować jej producenta. Po zauważeniu której z większą atencją przyglądamy się broni, jeśli mamy możliwość potrzymania jej w rękach. Zwłaszcza gdy widnieje na niej znak producenta który interesuje nas z jakiś szczególnych względów i powodów.

Fabryka Broni i Maszyn „Arma” Lwów

Na broni modernizowanej przez Fabrykę Broni i Maszyn „Arma” we Lwowie znakowanie cechy producenta umieszczano na komorze zamkowej po jej lewej stronie. Możemy wyróżnić tutaj co najmniej trzy różne rodzaje stosowanego logotypu przez okres modernizacji karabinków wz.91/98/2X:

1) „ARMA” LWÓW — stosowany do około do 27.000 numeru seryjnego. W tym znakowaniu można byłoby wyróżnić różne podgrupy związane ze stosowaniem różnego rodzaju kroju czcionek używanych do wybicia napisu. Bardzo często w tym znakowaniu pierwszy cudzysłów jest bardzo słabo wybijany (widoczny jako pojedyńcza kreska) lub też wcale.

2) ARMA·LWÓW — stosowany mnie więcej od 27.000 do 35.000 numeru seryjnego. Charakterystyczne jest tutaj użycie nazwy ARMA bez cudzysłowia oraz kropka rozdzielająca nazwę LWÓW.

3) ARMA S — stosowany krótko około 39.000 numeru seryjnego. Znakowanie ARMA bez cudzysłowie, dodatkowo oznaczenie w postaci litery „S” pochodziło prawdopodobnie od skrótu „Spółka”.

Cechy producenckie w okolicach zmian w logotypie cechy producenta przeplatają się ze sobą i niema wyraźnej granicy zastosowania pomiędzy nimi.

Uwaga:

Niektóre egzemplarze broni systemu wz.91/98/XX produkowane przez „Armę” Lwów nie mają naniesionego logo producenta (w zwyczajowym miejscu). Ma to głównie miejsce na broni o numerach seryjnych powyżej około 40.000 numeru. Wydaje się że w tych przypadkach znakowanie logo producenta nie zostało celowo naniesione w ogóle. Nie jest jednak znana przyczyna takiego postępowania.

Należy jednak też mieć na uwadze sytuacje kiedy logo producenta mogło też zostać zatarte (usunięte) w późniejszym czasie przy okazji różnych napraw lub remontów.

Warsztat Rusznikarski Nr1

Warsztat‎ ‎Rusznikarski‎ ‎w‎ ‎Warszawie‎ ‎etatowo jest‎ ‎częścią‎ ‎zbrojowni‎ ‎Nr‎ ‎2‎ ‎na‎ ‎Pradze,‎ ‎lecz‎ ‎z‎ ‎powodu‎ ‎braku‎ ‎miejsca‎ ‎w‎ ‎komplecie‎ ‎zajmowanym‎ ‎przez zbrojownie‎ ‎dla‎ ‎warsztatu‎ ‎tak‎ ‎dalece‎ ‎rozwiniętego oraz‎ ‎ze‎ ‎względu‎ ‎na‎ ‎konieczność‎ ‎sąsiadowania‎ ‎z‎ ‎centralnym‎ ‎składem‎ ‎broni,‎ ‎warsztat‎ ‎ten‎ ‎wydzielony jest‎ ‎ze‎ ‎zbrojowni,‎ ‎przeniesiony‎ ‎na‎ ‎Cytadelę‎ ‎i‎ ‎podporządkowany‎ ‎pod‎ ‎względem‎ ‎administracyjnym kierownikowi‎ Centralnego Składu ‎Broni‎ ‎Nr‎ ‎1.

Warsztat Rusznikarski Nr1 jako niejako wytwórnia państwowa przy znakowaniu swoich wyrobów posługiwał się godłem państwowym w postaci orła wz.1919, umieszczanego na górze komory nabojowej lufy.

Dodatkowo w celu wyróżnienia w latach 1924—25 początkowo posługiwał się cechą producencką w postaci napisu: W.R.N.1.

W roku 1925 zmieniono nieco to znakowanie na oznaczenie: W.R. № 1. Znakowaniem tym warsztat posługiwał się również w następnym roku 1926.

Rok modernizacji

W przypadku broni modernizowanej przez Warsztat Rusznikarski Nr 1, nie ma problemu z określeniem daty modernizacji. Ponieważ była ona umieszczana na lufie pod logiem producenta.

W latach 1924/25 stosowano oznaczenia liczbowe w postaci pełnego roku modernizacji według zapisu:

1924

1925

W 1925 roku zmieniono nieco znakowanie dodając do roku modernizacji sufiks „r” od skrótu „rok”:

1925 r

1926 r

Nie udało się natrafić do tej pory na znakowania z roczników „1923” oraz „1927” co sugeruje że modernizacja w Warsztacie Rusznikarskim Nr1 przebiegała w latach 1924—1926.

Znanie gorzej przedstawia się sprawa z bronią modernizowaną przez Fabrykę Broni i Maszyn „ARMA” Lwów. Ponieważ na modernizowanej broni nie umieszczano żadnych oznaczeń dotyczących datowania.

Wzór broni

Na karabinkach Mosina wz.91/98/2X modernizowanych zarówno przez Warsztat Rusznikarski Nr 1 oraz Fabrykę Broni i Maszyn „Arma” Lwów, nie umieszczano żadnych oznaczeń umożliwiających szybką identyfikację wzoru broni.

Identyfikacja konkretnego wzoru broni w tym przypadku jest możliwa jedynie po ocenie specyficznych cech konstrukcyjnych poszczególnych modeli.

W dużym skrócie można ująć to następująco:

1) kbk wz. 91/98/23: wyposażony jest w koźlik.

2) kbk wz. 91/98/25: wyposażony jest w wycior zamiast koźlika.

3) kbk wz.91/98/26: jak poprzedni model, w którym dodano wyrzutnik jako osobną część.

Numer seryjny

Numer seryjny broni to kolejny rodzaj jej znakowania identyfikacyjnego.

Jeśli broń posiada wszystkie oznakowania numeru seryjnego na poszczególnych jej elementach zgodne ze sobą, jest to informacja że posiadamy w 100% oryginał fabryczny.

Zdarza się jednak że w wyniku napraw lub remontów broni, niektóre części broni noszą całkowicie inne numery seryjne, czasami nawet spoza zakresu jaki by wynikał z wykonanej produkcji.

Nie ma bezpośredniego dowodu na to że oprócz modernizacji samej broni wykonywano również pewną ilość części zamiennych znakowanych numeracją powyżej samej serii produkcyjnej karabinków.

Anulowanie

Stare numery seryjne (rosyjskie) umieszczone na elementach broni, były usuwane przez ich zacierane lub gdy to było niemożliwe były one anulowane poprzez przekreślenie(00000) lub zakrzyżykowanie (XXXXX).

Komora zamkowa i lufa

Nowe główne znakowanie nanoszono po lewej stronie komory zamkowej i dodatkowo było zdublowane na lufie broni. W przypadku FBiM „Arma” Lwów znakowanie umieszczano jeszcze dodatkowo na spodzie lufy od wewnętrznej strony łoża.

Numery seryjne składały się maksymalnie z pięciocyfrowych liczb. Przy numerach mniejszych od 10000, w przypadku FBiM „Arma” Lwów dodawano zero przed zasadniczym numerem. Co ciekawe znakowanie pod lufą było wtedy bez poprzedzającego zera. Brak jest informacji o stosowanych zasadach numeracji pprzy numerach seryjnych mniejszych od 1000.

W przypadku znakowania prowadzonego przez FBiM „Arma” Lwów ułożenie cyfr ich rozmiar oraz separacja pomiędzy nimi, sugeruje że każdą cyfrę numeru seryjnego wybijano oddzielnie od siebie.

Celownik

Numer seryjny zgodny z tym co na komorze zamkowej i lufie umieszczano na górze ramienia celownika oraz na suwaku. W przypadku W.R. Nr1 znakowanie znajdowało się również na zawiasie ramienia celownika (od wewnętrznej strony).

Kolba i łoże

Na kolbie numer seryjny był wybijany po jej prawej stronie na wysokości tylnego mocowania do pasa. Znakowanie było zorientowany prostopadle do kolby. Wybijano go za pomocą numeratorów.

Ten sam numer seryjny co na lobie umieszczano również na języku okucia kolby (stopce).

Czasami na osadzie broni od jej wewnętrznej strony przy mocowaniu z komorą zamkową również umieszczano numer seryjny modernizowanej broni. Początkowo był on prawdopodobnie wypalany metalowym prętem w drewnie (np. S#09190, w późniejszym czasie numer nanoszono ręcznie za pomocą ołówka kopiowego (np. S#39544, 39903 46797). Znane są również przypadki kiedy numer seryjny był wybity za pomocą numeratorów.

Zamek

Zamek znakowano numerem seryjnym na tłoku zaporowym, ryglach, trzonie zamkowym oraz kurku. Czasem umieszczano go również na łączniku.

Inne elementy

Numer seryjny był również nabijany na innych drobnych elementach danego egzemplarza broni takich jak:

— okucia

— denko magazynka

— muszka

Czasami wybijano trzycyfrową lub dwucyfrową końcówka numeru seryjnego, zwłaszcza na bardzo drobnych elementach lub tam gdzie brakowało na to miejsca.

Numer seryjny — zdjęcia

Fabryka Broni i Maszyn „Arma” Lwów