1. Wstęp
Ochrona porządku publicznego na poziomie samorządu lokalnego jest istotnym i ważnym zadaniem, realizowanym obecnie przez specjalną formację tzw. straż miejską, obok której pojawiło się również pojęcie tzw. straży gminnej.
Jej tradycja nawiązuje do okresu przedwojennego, kiedy to powstawały pierwsze samorządowe służby porządkowe, tzw. Policja Komunalna, stworzona w 1919 r. W owym czasie jednak nie udało się na dłuższy okres czasu utrzymać tej formacji, była ona przez krótki czas podporządkowana de facto Policji, nie stanowią jak dziś, zupełnie odrębnej formacji podległej władzom samorządowym.
Obecnie tworzenie straży na terenie działania władz samorządowych jest fakultatywne, niemniej to jedna z istotnych form realizowania przez samorząd gminny zadania polegającego na ochronie porządku publicznego na jej terenie. Straż tego rodzaju może również być tworzona przez sąsiadujące jednostki samorządu.
Jak dotąd formacja ta jest wykorzystywana z powodzeniem dla utrzymywania porządku, zwłaszcza na terenie miast, ponadto jej istnienie i funkcjonowanie odciąża w dużym stopniu i uzupełnia działania formacji policyjnych.
Funkcjonariusze straży realizują zadania związane z szeroko pojętą ochroną porządku publicznego, które wynikają z ustaw oraz aktów prawa miejscowego, w tym czuwają nad porządkiem i kontrolą ruchu drogowego, współdziałają w zakresie ratowania zdrowia i życia obywateli.
Szczegółowy zakres może być rozszerzany w ramach uprawnień posiadanych przez samorząd terytorialny. Ponadto funkcjonariusze biorą także czynny udział w sytuacjach nadzwyczajnych, jak powodzie, katastrofy i inne sytuacje, które wymagają zaostrzenia środków bezpieczeństwa lub większego nakładu sił prewencji.
Wykonując te zadania powinni jednocześnie stanowić przykład wzorowego wykonywania obowiązków, jako funkcjonariusze publiczni. Z tego bowiem powodu ich działania i sposób ich wykonania znajduje się od istotną oceną społeczności lokalnej, wpływając na obraz straży jako formacji oraz samorządu w ogólności.
Przedmiotem rozważań niniejszego opracowania jest podjęcie kwestii odpowiedzialności strażników miejskich na wielu płaszczyznach wykonywanych obowiązków. Pomocne w tym zakresie będą opracowania naukowe oraz odpowiednie akty prawne.
2. Odpowiedzialność dyscyplinarna
Odpowiedzialność strażnika miejskiej wiąże się z szeregiem kwestii, odpowiedzialności karnej, cywilnej, odpowiedzialności w zakresie stosunku pracy. W sensie ogólnym odpowiedzialność dyscyplinarna dotyczy naruszenia obowiązków pracowniczych funkcjonariusza straży miejskiej, ma ona charakter uzupełniający w stosunku do odpowiedzialności porządkowej, będąc zarazem podstawową odpowiedzialnością niemajątkową.
Katalog kar przewidzianych w jej zakresie jest zróżnicowany, może on obejmować kary upomnienia, nagany, potrącenia części wynagrodzenia, przeniesienia na niższe stanowisko, a nawet wydalenie ze służby w uzasadnionych okolicznościach.
Upomnienie będzie tutaj rozumiane, jako kara porządkowa, która jest wymierzana za przewinienia o mniejszej wadze. Kary dyscyplinarne mogą natomiast mieć charakter nagany, nagany z ostrzeżeniem i innych wariantów w tym zakresie.
Istotnym mankamentem jednak jest fakt nie tyle braku możliwości wyznaczenia rodzajów kar dyscyplinarnych, gdzie można zastosować środki przewidziane przez inne formacje mundurowe, poprzez analogię, lecz częsty brak w zapisach regulaminów pracy straży poszczególnych miast szerszego omówienia tegoż aspektu działania straży.
Odpowiedzialność jest zatem rodzajem obowiązku moralnego lub prawnego, który odnosi się do odpowiadania za swoje postępowanie i czyny, z czym wiążą się określone konsekwencje. W odniesieniu do odpowiedzialności o charakterze dyscyplinarnym należy podkreślić, iż należy rozumieć ją w kontekście strażnika miejskiego, jako funkcjonariusza publicznego, jako konieczność odpowiadania przed organem dyscyplinarnym, w razie poważnego naruszenia obowiązków pracowniczych i służbowych jednocześnie.
W tym kontekście warto zwrócić również uwagę na pojęcie dyscypliny, gdzie przez dyscyplinę służby rozumie się podporządkowanie określonym przepisom, które regulują organizacji straży miejskiej, jej działania, również, jako grupy zawodowej i społecznej, stosowanie się do pewnej karności, rygoru.
Podstawą odpowiedzialności o charakterze dyscyplinarnym są każde naruszenia obowiązków o charakterze służbowym, które mogą wynikać zarówno z aktów normatywnych jak i zasad etycznych, oraz wiązać się z określonymi zasadami ustalonymi przez zwierzchników w ramach prowadzonej straży miejskiej.
3. Zakres odpowiedzialności
Odpowiedzialność strażnika miejskiego, jak stwierdzono w poprzednich akapitach, ma kilka źródeł. Jednocześnie wynika ona pośrednio z uprawnień i obowiązków, jakie nań nakłada ustawa regulująca funkcjonowanie straży. Zatem będą tutaj brane między innymi pod uwagę kwestie związane z zasadnością i sposobem użycia środków przymusu bezpośredniego, jak również zasad wykorzystania instytucji obrony koniecznej.
Ustawa ściśle precyzuje, jakie środki, kiedy w, pod jakimi warunkami mogą być zastosowane w kontekście przymusu bezpośredniego. Również zasady użycia broni są ściśle określone, można dokonać tego posiadając odpowiednie przeszkolenie, zezwolenie i uprawnienia. Istotnym jest także kwestia odpowiedniego legitymowania się, wszystkich elementów, które świadczą o identyfikacji osoby, jako funkcjonariusza straży miejskiej. Przykładowo naruszeniem dyscypliny byłoby niedopatrzenie obowiązku przedstawienia się
w czasie wykonywania czynności zawodowych. Istnieje również etyczny wymiar pracy strażnika miejskiego, który wynika z podstawowej zasady tej służby, która powinna być wykonywana w oparciu o porządek publicznych, dbałość o etykę i dobre imię służby. Strażnik ma ustawowy obowiązek nie tylko samemu przestrzegania prawa, ale kieruje się w swojej pracy zasadą bezstronności, rzetelności, honoru, poszanowania godności obywatelskiej.
Ma on również obowiązek, jako funkcjonariusz publiczny, do zachowania tajemnicy służbowej, zachowania uprzejmości i życzliwości w kontaktach z obywatelami, oraz zachowania się z godnością nie tylko w czasie służby, ale również w czasie wolnym.
Należy stwierdzić, iż odpowiedzialność dyscyplinarna ma w przypadku funkcjonariusza straży miejskiej charakter represyjny, jest ona istotnie zbliżona do odpowiedzialności karnej. Kary tego rodzaju nakładane są przez zwierzchnika w stosunku pracy, a mogą one przyjmować różnego rodzaju formę: nagany, nagany z ostrzeżeniem, przeniesieniem na inne niższe stanowisko a nawet wydaleniem ze służby. W sensie stosunku pracy podstawą odpowiedzialności dyscyplinarnej jest regulamin pracy, który stanowi podstawę wykonywania obowiązków.
Regulamin pracy stanowi akt wewnętrzny zakładu pracy, którego zadaniem jest określenie zasad związanych z organizacją porządku pracy w procesie pracy. Określa on prawa pracownika oraz obowiązki, które nakładane są na pracodawcę oraz podległego mu pracownika.
Możliwe jest w takim wypadku rozwiązanie stosunku pracy w trybie natychmiastowym, z przyczyn, które zostały zawinione przez pracownika — funkcjonariusza, tzw. zwolnienie dyscyplinarne.
Kup książkę, aby przeczytać do końca.