Bezpłatny fragment - Zadania i rola Prokuratury Europejskiej w UE

Wstęp

Współczesna Unia Europejska, jako projekt polityczny, gospodarczy i prawny, nieustannie ewoluuje w kierunku pogłębiania integracji instytucjonalnej oraz wzmacniania mechanizmów ochrony wspólnych wartości i interesów. Jednym z fundamentalnych obszarów tej integracji jest przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, której rozwój wymaga nie tylko harmonizacji przepisów prawa materialnego, lecz także budowy efektywnych struktur instytucjonalnych zdolnych do realizacji celów wspólnotowych. W tym kontekście powstanie Prokuratury Europejskiej (European Public Prosecutor’s Office — EPPO) stanowi przełomowy moment w historii unijnego prawa karnego, będąc wyrazem dążenia do skuteczniejszego zwalczania przestępstw godzących w interesy finansowe Unii.

Geneza Prokuratury Europejskiej nie jest przypadkowa ani nagła. Stanowi ona rezultat wieloletnich debat, analiz i prób reformowania mechanizmów ochrony budżetu Unii Europejskiej, które w obliczu rosnącej skali przestępczości transgranicznej okazały się niewystarczające. Dotychczasowe instrumenty, takie jak działalność Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF), choć istotne, nie posiadały kompetencji śledczych ani oskarżycielskich, co ograniczało ich skuteczność. W tym świetle EPPO jawi się jako odpowiedź na potrzebę stworzenia organu o charakterze śledczym i prokuratorskim, zdolnego do prowadzenia postępowań karnych w sprawach naruszeń interesów finansowych Unii, z zachowaniem zasady niezależności oraz poszanowania dla porządków prawnych państw członkowskich.

Utworzenie Prokuratury Europejskiej na mocy rozporządzenia Rady (UE) 2017/1939 z dnia 12 października 2017 r. w ramach wzmocnionej współpracy stanowi wyraz kompromisu politycznego i prawnego pomiędzy państwami członkowskimi, które zdecydowały się przystąpić do tej inicjatywy. Wybór formuły wzmocnionej współpracy, choć kontrowersyjny, pozwolił na uruchomienie projektu bez konieczności jednomyślności w Radzie, co w praktyce umożliwiło jego realizację pomimo oporu części państw. Tym samym EPPO stała się pierwszą instytucją unijną o charakterze prokuratorskim, wyposażoną w kompetencje do prowadzenia postępowań karnych na terytorium państw uczestniczących, z możliwością występowania przed sądami krajowymi.

Z perspektywy dogmatycznej Prokuratura Europejska stanowi interesujący przykład instytucji hybrydowej, łączącej elementy prawa unijnego i krajowego, funkcjonującej w ramach zdecentralizowanej struktury, w której kluczową rolę odgrywają prokuratorzy delegowani w państwach członkowskich. Taka konstrukcja, choć pragmatyczna, rodzi szereg pytań natury ustrojowej, proceduralnej i konstytucyjnej. W szczególności dotyczy to relacji pomiędzy EPPO a krajowymi organami ścigania, zakresu niezależności prokuratorów delegowanych, mechanizmów nadzoru i kontroli, a także zgodności funkcjonowania EPPO z zasadami państwa prawa, w tym z gwarancjami procesowymi jednostki.

Zadania Prokuratury Europejskiej koncentrują się wokół zwalczania przestępstw przeciwko interesom finansowym Unii, takich jak oszustwa związane z funduszami unijnymi, korupcja, pranie pieniędzy czy nadużycia w zakresie zamówień publicznych. Zakres kompetencji EPPO został precyzyjnie określony w rozporządzeniu, jednak jego praktyczna realizacja wymaga nie tylko odpowiednich zasobów kadrowych i technicznych, lecz także efektywnej współpracy z organami krajowymi. W tym kontekście kluczowe znaczenie ma wypracowanie mechanizmów koordynacji działań, wymiany informacji oraz rozwiązywania ewentualnych konfliktów kompetencyjnych, które mogą pojawić się w toku postępowań.

Warto podkreślić, że EPPO nie działa w próżni instytucjonalnej. Jej funkcjonowanie wpisuje się w szerszy kontekst współpracy organów unijnych zajmujących się zwalczaniem przestępczości, takich jak OLAF, Eurojust czy Europol. Każda z tych instytucji posiada odrębny mandat, zakres kompetencji oraz strukturę organizacyjną, co wymaga precyzyjnego określenia zasad współdziałania i unikania dublowania działań. W tym zakresie rozporządzenie ustanawiające EPPO przewiduje szereg mechanizmów współpracy, które mają zapewnić komplementarność działań i efektywność w realizacji celów śledczych.

Z punktu widzenia państw członkowskich, uczestnictwo w EPPO wiąże się z koniecznością dostosowania krajowych regulacji prawnych, w szczególności w zakresie procedury karnej, organizacji prokuratury oraz zasad prowadzenia postępowań przygotowawczych. W przypadku Polski, która nie przystąpiła do EPPO, analiza funkcjonowania tej instytucji ma charakter porównawczy, pozwalając na ocenę potencjalnych korzyści i zagrożeń związanych z ewentualnym przystąpieniem. Jednocześnie polskie organy ścigania pozostają zobowiązane do współpracy z EPPO w zakresie określonym przez prawo unijne, co rodzi pytania o zakres tej współpracy, jej podstawy prawne oraz praktyczne aspekty realizacji.

W niniejszej monografii podjęta zostanie próba kompleksowej analizy zadań i roli Prokuratury Europejskiej w systemie ochrony interesów finansowych Unii Europejskiej. Celem pracy jest nie tylko przedstawienie konstrukcji prawnej EPPO, lecz także ocena jej funkcjonowania w praktyce, identyfikacja wyzwań oraz sformułowanie postulatów de lege ferenda. Analiza zostanie przeprowadzona z uwzględnieniem dorobku doktryny prawa karnego, prawa unijnego oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, co pozwoli na uchwycenie istoty problematyki oraz sformułowanie wniosków o charakterze systemowym.

Ważnym aspektem rozważań będzie również refleksja nad wpływem EPPO na kształtowanie europejskiego modelu prokuratury, który — choć wciąż w fazie rozwoju — może w przyszłości stanowić punkt odniesienia dla dalszej integracji w obszarze wymiaru sprawiedliwości. W tym kontekście istotne będzie zbadanie, czy EPPO może stać się zalążkiem europejskiej prokuratury generalnej, zdolnej do prowadzenia postępowań w szerszym zakresie niż tylko ochrona interesów finansowych, oraz jakie warunki musiałyby zostać spełnione, aby taka ewolucja była możliwa.

Nie sposób pominąć również aspektu aksjologicznego, który towarzyszy funkcjonowaniu EPPO. Ochrona interesów finansowych Unii nie jest celem samym w sobie, lecz wyrazem troski o praworządność, uczciwość i transparentność w wydatkowaniu środków publicznych. W tym sensie EPPO pełni rolę strażnika wartości, które legły u podstaw projektu europejskiego, a jej skuteczność będzie w dużej mierze zależna od zdolności do realizacji tych wartości w praktyce.

Niniejsza monografia adresowana jest do przedstawicieli nauki prawa, praktyków wymiaru sprawiedliwości, studentów kierunków prawniczych oraz wszystkich zainteresowanych problematyką integracji europejskiej w obszarze prawa karnego. Autor ma nadzieję, że przedstawione rozważania przyczynią się do pogłębienia refleksji nad rolą EPPO w systemie.

Rozdział I: Geneza idei Prokuratury Europejskiej w kontekście ewolucji prawa karnego Unii Europejskiej

Rozwój idei Prokuratury Europejskiej stanowi jedno z najbardziej doniosłych osiągnięć w procesie instytucjonalizacji unijnego prawa karnego. Jego geneza nie jest wynikiem jednorazowego impulsu politycznego, lecz efektem wieloletnich debat, analiz i prób odpowiedzi na narastające wyzwania związane z ochroną interesów finansowych Unii Europejskiej. W tym kontekście należy dostrzec, że powstanie EPPO jest konsekwencją ewolucji nie tylko w zakresie materialnego prawa karnego, lecz przede wszystkim w obszarze instytucjonalnym, proceduralnym i aksjologicznym, który kształtował się równolegle do pogłębiania integracji europejskiej.

Początki refleksji nad potrzebą stworzenia wspólnotowego organu prokuratorskiego sięgają lat 90. XX wieku, kiedy to w ramach prac nad koncepcją przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości zaczęto dostrzegać deficyty w zakresie skuteczności zwalczania przestępczości transgranicznej. W szczególności zwrócono uwagę na fakt, że interesy finansowe Unii, obejmujące m.in. środki budżetowe, fundusze strukturalne czy systemy podatkowe, są narażone na działania przestępcze, których skala i złożoność przekracza możliwości pojedynczych państw członkowskich. W tym kontekście pojawiła się potrzeba wypracowania mechanizmów wspólnotowej ochrony, które nie ograniczałyby się jedynie do koordynacji działań, lecz obejmowałyby również kompetencje śledcze i oskarżycielskie.

Istotnym punktem odniesienia dla rozwoju idei EPPO była koncepcja tzw. Corpus Juris — projektu opracowanego w 1997 roku przez grupę ekspertów pod auspicjami Komisji Europejskiej, który zakładał stworzenie jednolitego systemu ochrony interesów finansowych Unii poprzez harmonizację przepisów prawa karnego materialnego i procesowego. Corpus Juris przewidywał m.in.. powołanie Prokuratora Europejskiego, który miałby kompetencje do prowadzenia postępowań karnych w sprawach naruszeń interesów finansowych UE. Choć projekt ten nie został wdrożony w całości, stanowił istotny impuls dla dalszych prac legislacyjnych i instytucjonalnych, które ostatecznie doprowadziły do powstania EPPO.

Kolejnym etapem w rozwoju idei Prokuratury Europejskiej było przyjęcie Traktatu z Nicei w 2001 roku, który choć nie zawierał bezpośrednich odniesień do EPPO, umożliwił dalsze pogłębianie współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości. Jednak to dopiero Traktat z Lizbony, który wszedł w życie w 2009 roku, stworzył formalne podstawy prawne dla utworzenia Prokuratury Europejskiej. Artykuł 86 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) przewiduje możliwość ustanowienia EPPO w celu zwalczania przestępstw godzących w interesy finansowe Unii, z możliwością rozszerzenia jej kompetencji na inne formy poważnej przestępczości o wymiar transgraniczny. Przepis ten stanowi przełomowy moment w historii unijnego prawa karnego, gdyż po raz pierwszy wprost przewidziano możliwość powołania organu śledczego o charakterze ponadnarodowym.

Warto zauważyć, że art. 86 TFUE przewiduje możliwość ustanowienia EPPO w ramach procedury wzmocnionej współpracy, co oznacza, że nie wszystkie państwa członkowskie muszą uczestniczyć w tej inicjatywie. Taka konstrukcja prawna, choć kontrowersyjna z punktu widzenia zasady jedności prawa unijnego, okazała się pragmatycznym rozwiązaniem umożliwiającym realizację projektu pomimo braku jednomyślności. W praktyce do EPPO przystąpiło 22 państwa członkowskie, co świadczy o szerokim poparciu dla idei wspólnotowej prokuratury, choć jednocześnie uwidacznia istniejące różnice w podejściu do integracji w obszarze prawa karnego.

Rozporządzenie Rady (UE) 2017/1939 z dnia 12 października 2017 r. ustanawiające EPPO stanowi realizację postanowień Traktatu z Lizbony i konkretyzuje zasady funkcjonowania Prokuratury Europejskiej. Dokument ten określa strukturę organizacyjną EPPO, zakres jej kompetencji, zasady prowadzenia postępowań oraz mechanizmy współpracy z organami krajowymi i unijnymi. W szczególności rozporządzenie przewiduje, że EPPO będzie działać jako jednolity organ, posiadający strukturę zdecentralizowaną, w której kluczową rolę odgrywają prokuratorzy delegowani w państwach członkowskich. Taka konstrukcja ma na celu zapewnienie efektywności działania przy jednoczesnym poszanowaniu dla suwerenności państw uczestniczących.

Z dogmatycznego punktu widzenia EPPO stanowi nową jakość w systemie instytucjonalnym Unii Europejskiej. Jest to pierwszy organ unijny wyposażony w kompetencje śledcze i oskarżycielskie, działający bezpośrednio na terytorium państw członkowskich i występujący przed sądami krajowymi. Taka konstrukcja rodzi szereg pytań dotyczących zgodności z zasadami państwa prawa, w szczególności w zakresie gwarancji procesowych, niezależności prokuratorów oraz mechanizmów kontroli i nadzoru. W tym kontekście istotne znaczenie ma orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które kształtuje standardy funkcjonowania EPPO i wyznacza granice jej działania.

Nie bez znaczenia pozostaje również kontekst polityczny i społeczny, w którym powstała EPPO. Wzrost świadomości społecznej na temat nadużyć finansowych, korupcji i nieefektywnego wydatkowania środków publicznych doprowadził do zwiększenia oczekiwań wobec instytucji unijnych w zakresie przejrzystości i odpowiedzialności. EPPO, jako organ ścigający przestępstwa godzące w interesy finansowe Unii, ma za zadanie nie tylko realizować funkcje represyjne, lecz także budować zaufanie obywateli do instytucji europejskich. W tym sensie jej działalność ma wymiar nie tylko prawny, lecz także aksjologiczny, wpisując się w szerszy projekt budowy europejskiej wspólnoty wartości.

Z perspektywy państw członkowskich, uczestnictwo w EPPO wiąże się z koniecznością dostosowania krajowych regulacji prawnych, w szczególności w zakresie procedury karnej, organizacji prokuratury oraz zasad prowadzenia postępowań przygotowawczych. Wymaga to nie tylko zmian legislacyjnych, lecz także przemyślenia modelu współpracy pomiędzy organami krajowymi a EPPO, w tym określenia zasad przekazywania spraw, wymiany informacji oraz rozstrzygania ewentualnych konfliktów kompetencyjnych. W tym kontekście istotne znaczenie ma wypracowanie mechanizmów koordynacji działań, które zapewnią efektywność i spójność postępowań.

Podsumowując, geneza idei Prokuratury Europejskiej jest wynikiem wieloletniego procesu ewolucji prawa karnego Unii Europejskiej, który obejmował zarówno rozwój koncepcji teoretycznych, jak i konkretne działania legislacyjne i instytucjonalne. EPPO stanowi odpowiedź na realne potrzeby związane z ochroną interesów finansowych Unii, a jej powstanie jest wyrazem pogłębiającej się integracji w obszarze wymiaru sprawiedliwości. EPPO nie jest jedynie technicznym narzędziem do realizacji polityki karnej Unii Europejskiej, lecz instytucją, która w swojej istocie odzwierciedla głęboką zmianę paradygmatu w zakresie ochrony interesów wspólnotowych. Jej powstanie oznacza przejście od modelu opartego na współpracy między państwami członkowskimi do modelu, w którym Unia Europejska sama staje się podmiotem aktywnie uczestniczącym w procesie ścigania przestępstw, z własnymi strukturami, kompetencjami i odpowiedzialnością.

W tym kontekście warto zwrócić uwagę na szersze implikacje ustrojowe wynikające z funkcjonowania EPPO. Po raz pierwszy w historii integracji europejskiej mamy do czynienia z organem, który nie tylko działa na podstawie prawa unijnego, lecz także ingeruje bezpośrednio w sferę zastrzeżoną dotąd dla państw narodowych — w obszar ścigania przestępstw i prowadzenia postępowań karnych. Taka ingerencja, choć uzasadniona celami ochrony interesów finansowych Unii, rodzi pytania o granice kompetencji instytucji unijnych, o zasadę subsydiarności oraz o równowagę pomiędzy integracją a suwerennością państw członkowskich.

Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że EPPO funkcjonuje w środowisku prawnym charakteryzującym się dużą różnorodnością systemów procesowych, tradycji prawniczych oraz standardów gwarancyjnych. Harmonizacja tych elementów w ramach jednej instytucji stanowi wyzwanie nie tylko organizacyjne, lecz także dogmatyczne. Wymaga to nieustannego dialogu pomiędzy prawem unijnym a prawem krajowym, pomiędzy zasadami wspólnotowymi a lokalnymi praktykami, a także pomiędzy oczekiwaniami obywateli a możliwościami instytucji.

Wreszcie, należy podkreślić, że geneza EPPO nie jest zamkniętym rozdziałem historii prawa karnego Unii Europejskiej. Jest to proces dynamiczny, który wciąż trwa i który będzie podlegał dalszym przekształceniom w miarę zdobywania doświadczeń, rozwoju orzecznictwa oraz zmieniających się uwarunkowań politycznych i społecznych. EPPO może stać się fundamentem dla przyszłych reform, prowadzących do stworzenia bardziej spójnego i efektywnego systemu ochrony prawnej w Unii, obejmującego nie tylko interesy finansowe, lecz także inne obszary wymagające wspólnotowej interwencji.

Podsumowując, geneza idei Prokuratury Europejskiej jest wyrazem dojrzewania projektu europejskiego w obszarze prawa karnego. Stanowi ona odpowiedź na realne potrzeby ochrony interesów Unii, uwzględniając jednocześnie złożoność struktury instytucjonalnej, różnorodność porządków prawnych oraz konieczność poszanowania dla zasad państwa prawa. EPPO nie jest jedynie nową instytucją — jest symbolem nowego etapu integracji, w którym Unia Europejska podejmuje odpowiedzialność za realizację zadań dotąd zastrzeżonych dla państw członkowskich, czyniąc to w imię wspólnego dobra, przejrzystości i sprawiedliwości.

Rozdział II: Zakres kompetencji Prokuratury Europejskiej w świetle rozporządzenia Rady (UE) 2017/1939

Rozporządzenie Rady (UE) 2017/1939 z dnia 12 października 2017 r., ustanawiające Prokuraturę Europejską, stanowi akt prawny o fundamentalnym znaczeniu dla kształtu i funkcjonowania tej instytucji. Dokument ten nie tylko konstytuuje EPPO jako organ unijny, lecz przede wszystkim precyzuje zakres jej kompetencji materialnych, terytorialnych i funkcjonalnych, wyznaczając granice jej działania oraz określając mechanizmy współpracy z organami krajowymi. W tym rozdziale podjęta zostanie próba dogłębnej analizy kompetencji EPPO w świetle wspomnianego rozporządzenia, z uwzględnieniem jego systematyki, celów oraz praktycznych implikacji dla państw członkowskich.

Podstawowym celem Prokuratury Europejskiej, zgodnie z art. 4 rozporządzenia, jest prowadzenie dochodzeń oraz ściganie sprawców przestępstw godzących w interesy finansowe Unii Europejskiej. Zakres tych przestępstw został określony w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 z dnia 5 lipca 2017 r., zwanej potocznie dyrektywą PIF (Protection of the Financial Interests). Dokument ten harmonizuje definicje przestępstw przeciwko interesom finansowym Unii, obejmując m.in.. oszustwa związane z wydatkami i dochodami, korupcję, pranie pieniędzy oraz nadużycia w zakresie zamówień publicznych. Tym samym kompetencje EPPO mają charakter materialnie ograniczony, skoncentrowany na określonym katalogu czynów zabronionych, które mają bezpośredni wpływ na budżet Unii.

Warto podkreślić, że rozporządzenie przewiduje również możliwość rozszerzenia kompetencji EPPO na przestępstwa ściśle związane z przestępstwami PIF, o ile ich wspólne prowadzenie jest uzasadnione ze względów efektywnościowych. Taka konstrukcja pozwala na objęcie działaniami EPPO również przestępstw towarzyszących, takich jak fałszerstwa dokumentów, przestępstwa urzędnicze czy działania mające na celu ukrycie przestępstw PIF. W praktyce oznacza to, że zakres kompetencji EPPO może być szerszy niż literalne brzmienie dyrektywy PIF, co rodzi pytania o granice tej elastyczności oraz o mechanizmy kontroli decyzji o objęciu sprawy właściwością EPPO.

Z punktu widzenia terytorialnego, kompetencje EPPO ograniczają się do państw członkowskich uczestniczących w wzmocnionej współpracy. Na dzień wejścia w życie rozporządzenia było to 22 państwa, które zdecydowały się przystąpić do projektu. W państwach nieuczestniczących, takich jak Polska, EPPO nie posiada kompetencji śledczych ani oskarżycielskich, choć możliwa jest współpraca w ramach mechanizmów międzynarodowych. Taka sytuacja rodzi istotne wyzwania praktyczne, zwłaszcza w kontekście przestępczości transgranicznej, która nie respektuje granic jurysdykcyjnych. W tym kontekście rozporządzenie przewiduje możliwość zawierania porozumień o współpracy z państwami nieuczestniczącymi, co ma na celu zapewnienie spójności działań i efektywności ścigania.

Kompetencje funkcjonalne EPPO obejmują prowadzenie postępowań przygotowawczych, podejmowanie decyzji o wniesieniu aktu oskarżenia, reprezentowanie oskarżenia przed sądami krajowymi oraz wykonywanie czynności procesowych w toku postępowania. W tym zakresie EPPO działa jako jednolity organ, choć jego struktura ma charakter zdecentralizowany. Kluczową rolę odgrywają prokuratorzy delegowani, którzy działają na terytorium państw członkowskich i wykonują czynności w imieniu EPPO. Ich działania są nadzorowane przez Prokuratora Europejskiego oraz kolegium EPPO, co ma zapewnić jednolitość praktyki oraz zgodność z zasadami prawa unijnego.

Rozporządzenie przewiduje również szczegółowe zasady dotyczące wszczynania postępowań, prowadzenia dochodzeń oraz podejmowania decyzji o wniesieniu aktu oskarżenia. W szczególności EPPO ma obowiązek wszczęcia postępowania, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa objętego jej właściwością. Decyzja o wniesieniu aktu oskarżenia podejmowana jest przez prokuratora delegowanego, za zgodą Prokuratora Europejskiego, co stanowi mechanizm kontroli wewnętrznej. W przypadku sporu co do właściwości, rozporządzenie przewiduje procedurę rozstrzygania przez kolegium EPPO, co ma zapewnić jednolitość decyzji oraz poszanowanie zasady legalizmu.

Istotnym aspektem kompetencji EPPO jest również możliwość przejmowania spraw prowadzonych przez organy krajowe. Rozporządzenie przewiduje, że EPPO może przejąć sprawę, jeżeli dotyczy ona przestępstwa objętego jej właściwością, a jej prowadzenie przez EPPO jest uzasadnione ze względów efektywnościowych. Taka decyzja musi być uzasadniona i podlega kontroli wewnętrznej, co ma zapobiec arbitralności oraz zapewnić poszanowanie dla autonomii organów krajowych. W praktyce mechanizm ten może prowadzić do napięć kompetencyjnych, zwłaszcza w państwach o silnie ugruntowanej tradycji niezależności prokuratury.

Rozporządzenie określa również zasady współpracy EPPO z innymi instytucjami unijnymi, takimi jak OLAF, Eurojust czy Europol. W szczególności EPPO może korzystać z informacji zgromadzonych przez OLAF, z pomocy operacyjnej Europolu oraz z koordynacji działań przez Eurojust. Taka współpraca ma na celu zapewnienie komplementarności działań oraz uniknięcie dublowania kompetencji. Jednocześnie EPPO zachowuje niezależność w podejmowaniu decyzji procesowych, co oznacza, że inne instytucje nie mogą ingerować w jej działania śledcze ani oskarżycielskie.

Z punktu widzenia gwarancji procesowych, rozporządzenie przewiduje, że EPPO działa zgodnie z zasadami prawa unijnego oraz prawem krajowym państwa członkowskiego, na którego terytorium prowadzone jest postępowanie. Oznacza to, że czynności procesowe wykonywane przez prokuratora delegowanego muszą być zgodne z przepisami krajowymi, w tym z zasadami dotyczącymi dowodów, środków przymusu oraz praw podejrzanego. Taka konstrukcja ma na celu zapewnienie poszanowania dla różnorodności systemów prawnych oraz ochrony praw jednostki, choć jednocześnie rodzi pytania o jednolitość praktyki oraz możliwość występowania rozbieżności interpretacyjnych.

Warto również zwrócić uwagę na mechanizmy nadzoru i kontroli działań EPPO. Rozporządzenie przewiduje, że Prokurator Europejski oraz kolegium EPPO sprawują nadzór nad działaniami prokuratorów delegowanych, a ich decyzje podlegają kontroli sądowej w ramach systemu sądownictwa krajowego. Jednocześnie EPPO podlega kontroli ze strony Parlamentu Europejskiego oraz Rady, co ma zapewnić przejrzystość i odpowiedzialność instytucji. Taka konstrukcja ma na celu pogodzenie niezależności EPPO z zasadą demokratycznej kontroli, choć w praktyce może prowadzić do napięć pomiędzy różnymi poziomami nadzoru.

Podsumowując, zakres kompetencji Prokuratury Europejskiej, określony w rozporządzeniu Rady (UE) 2017/1939 należy postrzegać jako wyraz dążenia do stworzenia instytucji zdolnej do skutecznego, profesjonalnego i zharmonizowanego ścigania przestępstw godzących w interesy finansowe Unii Europejskiej. Zakres kompetencji Prokuratury Europejskiej, choć formalnie ograniczony do katalogu przestępstw określonych w dyrektywie PIF, w praktyce obejmuje znacznie szerszy obszar działań, wynikający z konieczności zapewnienia efektywności postępowań oraz integralności budżetu Unii.

Rozporządzenie Rady (UE) 2017/1939 w sposób precyzyjny i systemowy reguluje mechanizmy działania EPPO, uwzględniając zarówno potrzebę poszanowania dla porządków prawnych państw członkowskich, jak i konieczność zapewnienia jednolitości i skuteczności działań śledczych. Konstrukcja kompetencyjna EPPO, oparta na zasadzie decentralizacji operacyjnej przy centralnym nadzorze, stanowi nowatorskie rozwiązanie w skali europejskiej, które może stać się wzorem dla przyszłych reform w obszarze prawa karnego Unii.

W tym kontekście należy dostrzec, że kompetencje EPPO nie są jedynie technicznym wyrazem jej funkcji instytucjonalnej, lecz mają głęboki wymiar aksjologiczny. Ochrona interesów finansowych Unii jest bowiem nie tylko zadaniem administracyjnym, lecz także wyrazem troski o praworządność, uczciwość i odpowiedzialność w zarządzaniu środkami publicznymi. EPPO, jako organ ścigania, realizuje te wartości poprzez konkretne działania procesowe, które mają na celu wykrycie, udokumentowanie i ukaranie sprawców przestępstw, godzących w fundamenty wspólnoty europejskiej.

Z perspektywy dalszego rozwoju instytucji EPPO, zakres jej kompetencji może ulec rozszerzeniu, zarówno w drodze zmian legislacyjnych, jak i poprzez ewolucję praktyki. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej przewiduje możliwość rozszerzenia właściwości EPPO na inne formy poważnej przestępczości o wymiarze transgranicznym, co otwiera pole do dyskusji nad przyszłością tej instytucji jako potencjalnego zalążka europejskiej prokuratury generalnej. Taka ewolucja wymagać będzie jednak nie tylko zmian prawnych, lecz także pogłębionej refleksji nad zasadami współpracy, kontroli i odpowiedzialności w ramach systemu unijnego.

Podsumowując, zakres kompetencji Prokuratury Europejskiej, określony w rozporządzeniu Rady (UE) 2017/1939, stanowi fundament jej działalności i wyznacza ramy prawne dla realizacji jej zadań. Jest to konstrukcja przemyślana, złożona i dynamiczna, która odpowiada na realne potrzeby ochrony interesów finansowych Unii, uwzględniając jednocześnie złożoność porządków prawnych państw członkowskich. EPPO, jako instytucja nowego typu, wymaga dalszej analizy, monitorowania i doskonalenia, aby mogła w pełni realizować swoją misję w służbie europejskiej sprawiedliwości.