Bezpłatny fragment - Wycieczka

Wstęp

Dolny Śląsk to region, który niczym magiczna szkatułka skrywa niezliczone skarby historii, kultury i natury. To ziemia, gdzie każdy kamień opowiada opowieść, a każdy zakręt drogi prowadzi do kolejnej przygody. Nasz przewodnik zabierze Cię w fascynującą, trzydniową podróż liczącą około 290 kilometrów, rozpoczynającą się w malowniczych Szklarach, a kończącą w monumentalnym klasztorze w Lubiążu. Ta wyprawa to nie tylko zwiedzanie — to zanurzenie się w bogactwie dziedzictwa, tajemnic i legend, które czynią Dolny Śląsk jednym z najbardziej intrygujących regionów Polski.

Przez trzy doby będziemy przemierzać trasę pełną kontrastów: od podziemnych labiryntów kopalń po strzeliste wieże zamków, od surowych twierdz po urokliwe pałace otoczone parkami. Odwiedzimy trzy wyjątkowe kopalnie — w Szklarach, gdzie odkryjemy piękno chryzoprazu, niklu i opalu, w Złotym Stoku, gdzie zanurzymy się w historii wydobycia złota, oraz w Kletnie, gdzie kolorowe sztolnie kopalni uranu opowiedzą o powojennych tajemnicach. Zaglądniemy do potężnych twierdz w Kłodzku i Srebrnej Górze, które strzegły tych ziem przez wieki, oraz do Podziemnego Miasta Osówka, będącego świadectwem enigmatycznego projektu Riese. Nie ominiemy majestatycznego Zamku Książ, ikony Dolnego Śląska, ani monumentalnego klasztoru w Lubiążu, którego barokowe wnętrza zapierają dech w piersiach. W podróży towarzyszyć nam będą także pałace i zamki w Koźmicach, Tomicach, Ząbkowicach Śląskich, Kamieńcu, Ścinawkach Średniej i Górnej oraz Jedlince, a także unikatowe wapienniki w Mielniku, malownicze Jezioro Gorzuchów i zjawiskowa Jaskinia Niedźwiedzia.

Ten przewodnik to więcej niż zbiór tras i adresów. To zaproszenie do odkrywania historii, która ożywa w murach zamków i podziemnych korytarzach, oraz legend, które wciąż rozpalają wyobraźnię. Każde z opisywanych miejsc zostało starannie wybrane, by ukazać różnorodność Dolnego Śląska — od średniowiecznych warowni po XIX-wieczne rezydencje, od górskich szlaków po podziemne cuda geologii. Szczegółowe opisy tras dojazdu ułatwią nawigację, a informacje o cenach biletów i godzinach otwarcia pozwolą zaplanować wizytę z precyzją. Walory poznawcze tej podróży są nieocenione: zgłębisz burzliwą historię regionu, poznasz opowieści o Mariannie Orańskiej, tajemniczym projekcie Riese czy Frankensteinie z Ząbkowic Śląskich, a także odkryjesz geologiczne sekrety sudeckich kopalń.

Nasz przewodnik został zaprojektowany z myślą o tych, którzy pragną nie tylko zobaczyć, ale i zrozumieć Dolny Śląsk. Każdy rozdział to starannie skomponowana opowieść, łącząca fakty historyczne, lokalne anegdoty i praktyczne wskazówki. Niezależnie od tego, czy jesteś miłośnikiem historii, entuzjastą przyrody, czy poszukiwaczem przygód, ta książka poprowadzi Cię przez region, który zachwyca na każdym kroku. Przygotuj się na trzy dni pełne wrażeń, podczas których Dolny Śląsk odkryje przed Tobą swoje najpiękniejsze oblicza. Ruszajmy w drogę — od Szklar do Lubiąża czeka na nas świat pełen tajemnic i piękna!

Pałac w Koźmicach

Pałac w Koźmicach, położony w malowniczej wsi Koźmice w województwie dolnośląskim, to jeden z mniej znanych, ale fascynujących zabytków regionu. Ten wczesnobarokowy obiekt, wzniesiony w 1606 roku i przebudowany w 1916 roku, stanowi przykład rezydencji o bogatej historii, która odzwierciedla burzliwe losy Dolnego Śląska. Poniżej przedstawiam szczegółowy przewodnik obejmujący położenie, dojazd, trasę zwiedzania, ciekawostki historyczne, godziny otwarcia oraz ceny biletów.

Położenie Pałacu w Koźmicach

Pałac w Koźmicach znajduje się w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Ciepłowody, w miejscowości Koźmice. Wieś ta leży w malowniczej okolicy, w bliskim sąsiedztwie Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich, które dodają uroku krajobrazowemu otoczeniu pałacu. Koźmice są oddalone o około:

— 8 km od Ząbkowic Śląskich,

— 60 km od Wrocławia,

— 30 km od Kłodzka.

Dokładne współrzędne GPS: 50°35’23.3"N, 16°50’12.7"E.

Pałac położony jest w centralnej części wsi, otoczony rozległym terenem dawnego parku pałacowego, który obecnie jest w dużej mierze zdewastowany, ale wciąż oferuje urokliwe widoki i możliwość spacerów.

Dojazd do Pałacu w Koźmicach

Samochodem

Najwygodniejszym sposobem dotarcia do Pałacu w Koźmicach jest podróż samochodem. Oto sugerowane trasy:

— Z Wrocławia: Skieruj się na południe drogą krajową nr 8 (E67) w kierunku Ząbkowic Śląskich. Po dojechaniu do Ząbkowic Śląskich, skręć w drogę wojewódzką nr 382 w stronę Dzierżoniowa, a następnie w Ciepłowodach kieruj się na Koźmice. Cała trasa zajmuje około 1 godziny i 15 minut (ok. 60 km).

— Z Kłodzka: Jedź drogą krajową nr 8 na północ w stronę Ząbkowic Śląskich, a następnie skręć w drogę wojewódzką nr 382 do Ciepłowód i dalej do Koźmic. Trasa liczy około 30 km i zajmuje ok. 40 minut.

— Z Ząbkowic Śląskich: Z centrum miasta kieruj się na zachód drogą wojewódzką nr 382 w stronę Ciepłowód, a następnie skręć w lokalną drogę prowadzącą do Koźmic (ok. 8 km, 10—15 minut jazdy).

Parking przy pałacu jest ograniczony, ale w pobliżu znajduje się miejsce, gdzie można zostawić samochód (najczęściej przy głównej drodze wiejskiej lub na terenie dawnego folwarku).

Transportem publicznym

Dojazd transportem publicznym jest bardziej skomplikowany, ponieważ Koźmice to mała miejscowość bez bezpośrednich połączeń autobusowych z większych miast. Najlepiej dojechać autobusem lub pociągiem do Ząbkowic Śląskich (stacja PKP lub dworzec PKS), a następnie skorzystać z lokalnych busów do Ciepłowód. Z Ciepłowód do Koźmic można dojść pieszo (ok. 3 km) lub zorganizować transport taksówką. Rozkłady jazdy lokalnych busów warto sprawdzić z wyprzedzeniem, ponieważ kursują rzadko.

Rowerem

Dla miłośników turystyki rowerowej Koźmice są dostępne dzięki sieci lokalnych dróg o niskim natężeniu ruchu. Trasa z Ząbkowic Śląskich do Koźmic prowadzi przez malownicze tereny Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich i jest popularna wśród rowerzystów.

Historia Pałacu w Koźmicach

Pałac w Koźmicach został wzniesiony w 1606 roku jako rezydencja szlachecka, co czyni go jednym z najstarszych obiektów tego typu w regionie. Jego wczesnobarokowa architektura odzwierciedla wpływy śląskich tradycji budowlanych, z elementami typowymi dla rezydencji magnackich tamtego okresu. Pierwotnie pałac służył jako siedziba lokalnych rodów szlacheckich, a jego strategicznym położeniem interesowały się rodziny związane z historią Dolnego Śląska.

W 1916 roku pałac przeszedł gruntowną przebudowę, która nadała mu obecny kształt. Dodano wówczas dwukondygnacyjne skrzydło, które wzbogaciło bryłę budynku, a także wprowadzono elementy neobarokowe i neoklasycystyczne, które można dostrzec w detalach architektonicznych, takich jak obramowania okien czy gzymsy.

W XIX i na początku XX wieku pałac był własnością różnych rodów, a jego losy odzwierciedlają burzliwą historię regionu, w tym zmiany granic, wojny i przemiany społeczno-gospodarcze. Po II wojnie światowej, podobnie jak wiele innych pałaców na Dolnym Śląsku, obiekt został znacjonalizowany i popadł w ruinę z powodu braku odpowiedniej opieki. Obecnie pałac znajduje się w rękach prywatnych, a jego stan techniczny jest zróżnicowany — niektóre części wymagają remontu, inne zostały częściowo odrestaurowane.

Ciekawostki historyczne:

— Tajemnicze tunele: Według lokalnych opowieści pod pałacem znajdują się podziemne tunele, które miały łączyć rezydencję z pobliskim kościołem lub innymi obiektami w regionie. Choć brak jest archeologicznych dowodów na ich istnienie, legenda ta wciąż fascynuje mieszkańców i turystów.

— Rody szlacheckie: Pałac w Koźmicach był związany z rodami śląskiej szlachty, m.in. z rodziną von Zedlitz, która w XVII i XVIII wieku odgrywała istotną rolę w regionie. Ich herby można odnaleźć w niektórych elementach dekoracyjnych pałacu.

— Wojenne losy: W czasie II wojny światowej pałac służył jako magazyn, co uchroniło go przed większymi zniszczeniami, choć po wojnie popadł w zapomnienie.

— Architektura: Wczesnobarokowy układ pałacu jest unikatowy w skali regionu, a jego przebudowa w 1916 roku wprowadziła elementy eklektyczne, które łączą różne style architektoniczne.

Trasa zwiedzania

Zwiedzanie Pałacu w Koźmicach jest ograniczone, ponieważ obiekt znajduje się w rękach prywatnych i nie jest w pełni udostępniony dla turystów. Niemniej jednak możliwe jest zwiedzanie zewnętrznej części pałacu oraz otaczającego go terenu, a w niektórych przypadkach, po wcześniejszym uzgodnieniu z właścicielem, można zobaczyć wybrane wnętrza. Poniżej przedstawiam sugerowaną trasę zwiedzania:

— Fasada i dziedziniec:

— Zwiedzanie rozpoczyna się od podziwiania głównej fasady pałacu, która zachowała elementy wczesnobarokowe, takie jak symetryczny układ i dekoracyjne gzymsy. Dwukondygnacyjne skrzydło z 1916 roku wyróżnia się neoklasycystycznymi detalami.

— Dziedziniec, choć obecnie w stanie częściowego zaniedbania, pozwala wyobrazić sobie dawny splendor rezydencji. Warto zwrócić uwagę na pozostałości dawnych fontann lub rzeźb ogrodowych.

— Park pałacowy:

— Otaczający pałac park, choć zdewastowany, oferuje możliwość spaceru wśród starych drzew, które pamiętają czasy świetności majątku. W parku można dostrzec ślady dawnych alejek i elementów małej architektury, takich jak altany czy ławki.

— Spacer po parku trwa około 30—45 minut i jest idealny dla osób szukających spokojnego kontaktu z naturą.

— Wnętrza (jeśli dostępne):

— W przypadku uzyskania zgody na zwiedzanie wnętrz można zobaczyć niektóre sale pałacowe, które zachowały fragmenty oryginalnego wystroju, takie jak sztukaterie, piece kaflowe czy drewniane boazerie.

— Szczególną uwagę warto zwrócić na klatkę schodową z epoki przebudowy w 1916 roku, która może być ozdobiona detalami neobarokowymi.

— Okolice pałacu:

— Po zwiedzeniu pałacu warto wybrać się na krótki spacer po wsi Koźmice, gdzie znajduje się zabytkowy kościół pw. św. Jana Chrzciciela z XVIII wieku, który również związany jest z historią lokalnych rodów szlacheckich.

— W okolicy można także odkryć malownicze wzgórza i szlaki piesze prowadzące przez Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie.

Czas zwiedzania: Zwiedzanie zewnętrzne i spacer po parku zajmuje około 1—1,5 godziny. Jeśli dostępne są wnętrza, zwiedzanie może potrwać do 2 godzin.

Godziny otwarcia i ceny biletów

Niestety, Pałac w Koźmicach nie jest regularnie otwarty dla turystów, ponieważ znajduje się w rękach prywatnych. Zwiedzanie możliwe jest tylko po wcześniejszym kontakcie z właścicielem lub zarządcą obiektu. Aby uzyskać zgodę na zwiedzanie, należy skontaktować się z lokalnymi władzami gminy Ciepłowody lub bezpośrednio z właścicielem (informacje można uzyskać w Urzędzie Gminy Ciepłowody, tel. +48 74 810 36 76).

Godziny otwarcia:

— Brak stałych godzin otwarcia. Zwiedzanie możliwe po umówieniu się z wyprzedzeniem.

— Park pałacowy jest dostępny bez ograniczeń, ale zwiedzanie wnętrz wymaga zgody właściciela.

Ceny biletów:

— Wstęp do parku pałacowego jest bezpłatny.

— Zwiedzanie wnętrz (jeśli dostępne) może wiązać się z symboliczną opłatą, której wysokość ustalana jest indywidualnie (zwykle 10—20 zł od osoby, w zależności od grupy i zakresu zwiedzania).

— W przypadku grup zorganizowanych możliwe są negocjacje cen za zwiedzanie z przewodnikiem.

Zaleca się kontakt z wyprzedzeniem, aby potwierdzić możliwość zwiedzania i szczegóły organizacyjne.

Praktyczne porady dla zwiedzających

— Przygotowanie do wizyty:

— Zabierz wygodne obuwie, szczególnie jeśli planujesz spacer po parku pałacowym, który może być miejscami nierówny.

— Wiosna i lato to najlepszy czas na zwiedzanie, gdy park jest w pełnym rozkwicie, a pogoda sprzyja spacerom.

— Warto mieć ze sobą mapę lub aplikację nawigacyjną, ponieważ Koźmice to mała miejscowość, a drogowskazy mogą być ograniczone.

— Dodatkowe atrakcje w okolicy:

— Ząbkowice Śląskie: Odwiedź Krzywą Wieżę i ruiny zamku, które są symbolem miasta.

— Kamieniec Ząbkowicki: Zwiedź monumentalny Pałac Marianny Orańskiej, jeden z najpiękniejszych na Dolnym Śląsku, oddalony o około 15 km od Koźmic.

— Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie: Idealne na piesze wycieczki i rowerowe przejażdżki.

— Gastronomia i noclegi:

— W Koźmicach nie ma rozwiniętej infrastruktury turystycznej, ale w pobliskich Ząbkowicach Śląskich lub Ciepłowodach znajdziesz restauracje i pensjonaty.

— Polecane noclegi w okolicy: hotele w Ząbkowicach Śląskich lub agroturystyki w okolicznych wsiach.

Podsumowanie

Pałac w Koźmicach to ukryta perła Dolnego Śląska, która czeka na odkrycie przez miłośników historii i architektury. Choć nie jest tak znany jak Pałac Wojanów czy Kamieniec Ząbkowicki, jego wczesnobarokowy charakter i bogata historia czynią go wartym odwiedzenia. Ograniczone możliwości zwiedzania wnętrz wymagają wcześniejszego planowania, ale spacer po parku i podziwianie fasady pałacu to już samo w sobie fascynujące doświadczenie. Połącz wizytę w Koźmicach z eksploracją innych zabytków regionu, aby w pełni docenić urok Dolnego Śląska.

Jeśli potrzebujesz dodatkowych informacji lub pomocy w zaplanowaniu trasy, skontaktuj się z lokalnymi biurami informacji turystycznej lub napisz do mnie, a postaram się dostarczyć szczegółowych wskazówek!

Pałac w Tomicach

Pałac w Tomicach, położony w malowniczej wsi Tomice w województwie dolnośląskim, to wyjątkowy przykład późnobarokowej rezydencji, która odzwierciedla bogatą historię regionu. Wzniesiony w pierwszej połowie XVIII wieku i rozbudowany w 1909 roku, pałac jest świadectwem zmieniających się losów Dolnego Śląska oraz jego arystokratycznych mieszkańców. Choć nie jest tak znany jak inne dolnośląskie zabytki, takie jak Zamek Książ czy Pałac Wojanów, jego unikatowa architektura i spokojna, wiejska lokalizacja czynią go atrakcyjnym celem dla miłośników historii i architektury. Poniżej przedstawiam szczegółowy przewodnik obejmujący położenie, dojazd, trasę zwiedzania, ciekawostki historyczne, godziny otwarcia oraz ceny biletów.

Położenie Pałacu w Tomicach

Pałac w Tomicach znajduje się w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Ciepłowody, w miejscowości Tomice. Wieś ta leży w urokliwej okolicy Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich, w pobliżu doliny rzeki Oławy, co nadaje jej sielski, malowniczy charakter. Tomice to niewielka miejscowość, licząca około 100 mieszkańców, co sprawia, że pałac jest idealnym miejscem dla osób poszukujących spokojnych, mniej uczęszczanych atrakcji turystycznych.

Dokładne współrzędne GPS: 50°36’03.9"N, 16°49’37.6"E.

Pałac położony jest na skraju wsi, po prawej stronie głównej drogi, w otoczeniu dawnego parku pałacowego oraz zabudowań folwarcznych. Jego lokalizacja wśród pól i łagodnych wzgórz oferuje piękne widoki i możliwość połączenia zwiedzania z eksploracją okolicznej przyrody.

Odległości od większych miast:

— Ząbkowice Śląskie: ok. 8 km,

— Wrocław: ok. 60 km,

— Kłodzko: ok. 30 km,

— Dzierżoniów: ok. 20 km.

Dojazd do Pałacu w Tomicach

Samochodem

Podróż samochodem jest najwygodniejszym sposobem dotarcia do Pałacu w Tomicach, zważywszy na wiejski charakter miejscowości i ograniczoną dostępność transportu publicznego. Poniżej przedstawiam sugerowane trasy:

— Z Wrocławia: Skieruj się na południe drogą krajową nr 8 (E67) w stronę Ząbkowic Śląskich. Po przejechaniu Przerzeczyna-Zdroju skręć w lewo na lokalną drogę prowadzącą przez Koźmice do Tomic. Trasa liczy około 60 km i zajmuje ok. 1 godziny i 15 minut.

— Z Kłodzka: Jedź na północ drogą krajową nr 8 w stronę Ząbkowic Śląskich, a następnie w Przerzeczynie-Zdroju skręć w prawo na lokalną drogę do Tomic przez Koźmice. Trasa ma ok. 30 km i trwa około 40 minut.

— Z Ząbkowic Śląskich: Wyjedź na zachód drogą wojewódzką nr 382 w kierunku Ciepłowód, a następnie skręć w lewo na lokalną drogę do Tomic po przejechaniu Koźmic. Dystans wynosi ok. 8 km, a podróż zajmuje 10—15 minut.

— Z Gliwic (dla podróżujących z Górnego Śląska): Jedź autostradą A4 w stronę Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie drogą krajową nr 396 do Strzelina, a potem DK39 do Łagiewnik. Z Łagiewnik kieruj się na DK8 w stronę Ząbkowic Śląskich, a po Przerzeczynie-Zdroju skręć w lewo na Tomic przez Koźmice. Trasa liczy ok. 190 km i zajmuje około 2,5 godziny.

Parking: W pobliżu pałacu znajduje się niewielki parking, zazwyczaj przy bocznej ulicy prowadzącej do dawnego dziedzińca folwarcznego. Zaleca się parkowanie w sposób nieuciążliwy dla mieszkańców, ponieważ teren należy do prywatnego właściciela.

Transportem publicznym

Dojazd transportem publicznym jest utrudniony ze względu na wiejską lokalizację Tomic. Najbliższym węzłem komunikacyjnym jest Ząbkowice Śląskie, do którego można dotrzeć pociągiem lub autobusem z Wrocławia, Kłodzka lub innych miast regionu. Z Ząbkowic Śląskich dostępne są rzadkie połączenia autobusowe do Ciepłowód, ale Tomice nie mają bezpośredniego przystanku. Z Ciepłowód do Tomic można dojść pieszo (ok. 4 km) lub zorganizować taksówkę. Rozkłady jazdy lokalnych autobusów należy sprawdzić z wyprzedzeniem, kontaktując się z regionalnymi przewoźnikami lub Urzędem Gminy Ciepłowody (+48 74 810 36 76).

Rowerem

Dla miłośników turystyki rowerowej Tomice są osiągalne dzięki sieci lokalnych dróg o niskim natężeniu ruchu. Trasa z Ząbkowic Śląskich do Tomic (ok. 8 km) prowadzi przez malownicze Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie i zajmuje ok. 30—45 minut. Droga jest stosunkowo łatwa, co czyni ją odpowiednią dla rekreacyjnych rowerzystów.

Historia Pałacu w Tomicach

Pałac w Tomicach to późnobarokowa rezydencja wzniesiona w pierwszej połowie XVIII wieku na planie litery L. Zbudowany z kamienia i cegły, jest dwukondygnacyjnym budynkiem z użytkowym poddaszem, przykrytym wysokim dachem mansardowym z lukarnami („wolimi oczami”). Jego dziewięcioosiowa fasada wyróżnia się centralnym wejściem z barokowym portalem, pseudoryzalitem oraz dwukondygnacyjnym szczytem ozdobionym wolutami. W 1909 roku pałac został rozbudowany przez rodzinę Vietor, co wprowadziło elementy charakterystyczne dla architektury początku XX wieku, zachowując jednak jego barokowy charakter.

Kopalna niklu, chryzoprazu i opalu w Szklarach

Kopalnia Niklu, Chryzoprazu i Opalu w Szklarach to unikatowe miejsce na mapie Dolnego Śląska, będące jednym z nielicznych na świecie złóż kamieni półszlachetnych, takich jak chryzopraz, opal i karneol. Położona w malowniczym Masywie Szklar, w pobliżu Ząbkowic Śląskich, oferuje fascynującą podróż w głąb ziemi oraz możliwość poszukiwania minerałów na terenie dawnej kopalni odkrywkowej. Ten szczegółowy przewodnik dostarczy Ci wszystkich informacji potrzebnych do zaplanowania wizyty, od dojazdu, przez trasę zwiedzania, po ciekawostki historyczne i praktyczne porady dotyczące poszukiwania skarbów geologicznych.

Położenie Kopalni

Kopalnia Niklu, Chryzoprazu i Opalu znajduje się w miejscowości Szklary Huta, w gminie Ząbkowice Śląskie, województwo dolnośląskie, na terenie Wzgórz Szklarskich w paśmie Niemczańsko-Strzelińskim, należącym do Przedgórza Sudeckiego. Dokładny adres to Szklary Huta, ul. Chemików 7/15, 57—250 Złoty Stok. Kopalnia leży około 7 km na północ od Ząbkowic Śląskich, w obrębie Masywu Szklar — jednostki geologicznej zbudowanej głównie ze skał serpentynitowych, w których powstały złoża cennych minerałów. Współrzędne geograficzne wejścia do Podziemnej Trasy Edukacyjnej to 50.5025, 16.8797, co ułatwia lokalizację za pomocą nawigacji GPS.

Okolica charakteryzuje się pagórkowatym krajobrazem, z ruinami dawnej huty niklu i opuszczonymi budynkami, które nadają miejscu nieco tajemniczy, industrialny klimat. W pobliżu znajdują się inne atrakcje, takie jak Krzywa Wieża w Ząbkowicach Śląskich czy Kopalnia Złota w Złotym Stoku.

Dojazd do Kopalni

Samochodem

Dojazd do kopalni jest stosunkowo prosty, choć prowadzi przez wąskie, lokalne drogi. Parking znajduje się przy głównej drodze (DK8), wzdłuż której można zostawić samochód, choć liczba miejsc jest ograniczona. Alternatywnie, auta można zaparkować nieco dalej, za hałdą lub pod budynkami gospodarczymi.

— Z Wrocławia (ok. 70 km, 1 godzina 15 minut): Jedź drogą krajową nr 8 w kierunku Kłodzka. Około 5 km przed Ząbkowicami Śląskimi, w miejscowości Szklary Huta, zauważysz drogowskaz do Podziemnej Trasy Edukacyjnej. Skręć w prawo w ul. Chemików, a po kilkuset metrach dotrzesz do parkingu przy kopalni.

— Z Ząbkowic Śląskich (ok. 7 km, 10 minut): Kieruj się na północ drogą krajową nr 8 w stronę Wrocławia. W Szklary Huta, przy ruinach dawnej huty, skręć w lewo w ul. Chemików, gdzie znajdziesz parking.

— Z Kłodzka (ok. 35 km, 40 minut): Jedź DK8 w stronę Wrocławia, mijając Złoty Stok i Bardo. Po dotarciu do Szklary Huta szukaj oznaczeń kopalni.

Parking jest bezpłatny, ale niewielki, co może być problematyczne w sezonie letnim, gdy przyjeżdża więcej turystów lub grupy zorganizowane. W razie braku miejsc można zaparkować przy DK8, około 200 m od wejścia do sztolni.

Transportem publicznym

Dojazd komunikacją publiczną jest ograniczony. Najbliższy przystanek autobusowy znajduje się w Ząbkowicach Śląskich (ok. 7 km od kopalni). Z Wrocławia lub Kłodzka kursują autobusy PKS do Ząbkowic, skąd można zorganizować taksówkę lub dojść pieszo (ok. 1,5 godziny). Rozkłady jazdy warto sprawdzić na stronach przewoźników, ponieważ połączenia są rzadkie.

Pieszo

Z parkingu przy DK8 do wejścia do sztolni „Robert” prowadzi krótka ścieżka (ok. 200–300 m), wiodąca przez teren dawnej huty niklu. Droga jest oznakowana, ale niezbyt wyraziście, więc warto kierować się mapą lub GPS-em.

Trasa zwiedzania

Podziemna Trasa Edukacyjna w Kopalni Niklu, Chryzoprazu i Opalu w Szklarach obejmuje sztolnię „Robert”, która jest jedyną zachowaną częścią dawnego systemu podziemnych wyrobisk o łącznej długości 140 km. Trasa ma status Rezerwatu Geologicznego (stanowisko dokumentacyjne od 2018 roku) i jest chroniona prawnie ze względu na unikalne walory geologiczne. Zwiedzanie trwa około 1 godziny i 45 minut, odbywa się z przewodnikiem w grupach maksymalnie 30-osobowych, a minimalny wiek uczestników to 4 lata (osoby nieletnie muszą być z opiekunem).

Przebieg zwiedzania

— Przygotowanie: Przy wejściu każdy zwiedzający otrzymuje kask ochronny i latarkę, ponieważ sztolnia nie jest oświetlona. Temperatura w kopalni wynosi około 8°C, a wilgotność jest wysoka, dlatego wymagana jest ciepła odzież (kurtka, długie spodnie) i wygodne, sportowe obuwie. Ze względu na status rezerwatu, zabrania się dotykania skał i minerałów na trasie, z wyjątkiem wyznaczonych miejsc.

— Historia górnictwa i hutnictwa: Przewodnik wprowadza w historię kopalni, sięgającą średniowiecza, z naciskiem na eksploatację niklu i kamieni półszlachetnych w XVIII i XIX wieku. Opowiadane są anegdoty o królu Prus Fryderyku II Wielkim, który nazwał chryzopraz „zielonym złotem”.

— Geologia Masywu Szklar: Trasa prezentuje unikalne złoża minerałów, w tym żyły chryzoprazu (jasnozielona odmiana chalcedonu zabarwiona niklem), mlecznobiałe opale, karneole, chalcedony, a także rzadki pimelit. Przewodnik wskazuje minerały na ścianach i stropie sztolni, podświetlając je latarkami, by uwypuklić ich kolory (np. jabłkowozielony chryzopraz czy opal z niebieską poświatą).

— Schron przeciwatomowy: Część trasy prowadzi przez wybetonowany odcinek sztolni, zaadaptowany w latach 80. XX wieku na schron przeciwatomowy z czasów PRL. W schronie znajduje się podziemna wystawa minerałów, prezentująca okazy z kolekcji prywatnych i Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego, w tym chryzoprazy, opale mleczne, miodowe, czarne i hiality.

— Warsztaty geologiczne: Na wyznaczonych odcinkach trasy turyści mogą pobrać próbki skał za pomocą młotków (w ograniczonych ilościach, zgodnie z zasadami ochrony rezerwatu). Próbki są następnie analizowane pod mikroskopem, co pozwala rozpoznać minerały, takie jak chryzopraz czy opal. Uczestnicy mogą zabrać próbki na pamiątkę.

— Nietoperze i ekologia: Przewodnik omawia znaczenie nietoperzy, które zimują w sztolni (np. nocek duży, podkowiec mały). Turyści dowiadują się, ile komarów zjada nietoperz w ciągu nocy (do 3000!) i dlaczego są kluczowe dla ekosystemu.

Warunki i bezpieczeństwo

— Ubiór: W sztolni panuje chłód i wilgoć, dlatego warto zabrać ciepłą odzież i obuwie antypoślizgowe. Ze względu na wąskie korytarze, trasa nie jest przystosowana dla osób z klaustrofobią.

— Bezpieczeństwo epidemiczne: Kaski i latarki są dezynfekowane po każdym użyciu. Przy wejściu dostępny jest płyn do dezynfekcji rąk, a zwiedzający muszą nosić maseczki.

— Ograniczenia: Zabrania się dotykania skał poza wyznaczonymi miejscami. Trasa jest dostępna dla dzieci od 4. roku życia, ale osoby z trudnościami ruchowymi mogą mieć problem z pokonaniem niektórych odcinków.

Poszukiwanie opali i chryzoprazów na terenie dawnej kopalni odkrywkowej

Teren dawnej kopalni odkrywkowej w Szklarach, obejmujący hałdy i wyrobiska, to raj dla miłośników geologii i poszukiwaczy minerałów. Choć najcenniejsze złoża chryzoprazu zostały w dużej mierze wyeksploatowane, na powierzchni wciąż można znaleźć drobne odłamki chryzoprazu, opale, chalcedony, karneole, a także minerały niklowe, takie jak pimelit. Poszukiwania są możliwe w wyznaczonych miejscach, pod nadzorem organizatorów, i wymagają przestrzegania zasad ochrony rezerwatu geologicznego.

Jak szukać minerałów?

— Miejsce: Poszukiwania odbywają się na hałdach i w nieczynnych wyrobiskach odkrywkowych w pobliżu sztolni „Robert”. Organizowane są jako warsztaty geologiczne, często w ramach wydarzeń takich jak Weekend w Geoparku (czerwiec–lipiec).

— Wyposażenie: Uczestnicy otrzymują młotki geologiczne i woreczki na próbki. Zaleca się zabranie rękawic ochronnych, okularów i wygodnego obuwia. Organizatorzy mogą zapewnić mikroskopy do analizy znalezisk.

— Co można znaleźć?: Najczęściej spotykane są drobne odłamki chryzoprazu (zielone, jabłkowozielone), opale mleczne, zielone prazoopale, chalcedony, karneole (czerwone) oraz pimelit (zielony minerał niklowy). Rzadziej trafiają się większe okazy, ale możliwe są „szczęśliwe trafienia”.

— Zasady: Poszukiwania są dozwolone tylko w wyznaczonych strefach, aby chronić środowisko. Zabronione jest używanie ciężkiego sprzętu (np. kilofów) i wywożenie dużych ilości skał. Znalezione próbki można zabrać na pamiątkę, ale w ograniczonych ilościach.

— Czas i koszt: Warsztaty trwają zwykle 1–2 godziny i kosztują ok. 10–12 zł/os. (promocyjne ceny dla rodzin, np. 2+2). Rezerwacje: kopalniaszklary@wp.pl.

Wskazówki

— Poszukiwania są najbardziej owocne po deszczu, gdy woda odsłania minerały na hałdach.

— Warto zwrócić uwagę na zielone i mlecznobiałe fragmenty skał, które mogą być chryzoprazem lub opalem.

— Najcenniejsze okazy (np. chryzopraz „zielone jabłuszko”) są rzadkie, więc cierpliwość jest kluczowa.

— Dla zaawansowanych kolekcjonerów polecamy kontakt z lokalnymi zbieraczami, np. Michałem Zaczkiem z miejscowości Zwrócona, który posiada wyjątkową kolekcję minerałów ze Szklar.

Ciekawostki historyczne

Kopalnia w Szklarach ma bogatą historię, sięgającą średniowiecza, związaną z wydobyciem kamieni półszlachetnych i niklu. Oto kluczowe fakty:

— Średniowieczne początki: Już w średniowieczu w rejonie Szklar wydobywano chryzopraz metodą odkrywkową, a później podziemną. Kamień ten, ceniony za zieloną barwę, trafiał do Czech i był używany w jubilerstwie.

— Epoka Fryderyka II Wielkiego: W XVIII wieku, po przyłączeniu Śląska do Prus, król Fryderyk II Wielki zachwycił się chryzoprazem, nazywając go „zielonym złotem”. Z jego polecenia wykonano wystrój sali chryzoprazowej w pałacu Sanssouci w Poczdamie. Chryzoprazy ze Szklar zdobią też zbiory w Luwrze, British Museum i Ermitażu, a kolekcję przywiózł m.in. Johann Wolfgang Goethe do muzeum w Weimarze.

— Kopalnia niklu: W 1890 roku inżynier Alfred Reitsch potwierdził obecność rud niklu, co doprowadziło do otwarcia kopalni „Martha”. W 1894 roku powstała spółka Gewerkschaft Schlesische Nickelwerke, a w 1901 roku uruchomiono hutę niklu. Nikiel był wykorzystywany w przemyśle zbrojeniowym, zwłaszcza podczas wojen.

— Rabunkowa eksploatacja po II wojnie światowej: Po 1947 roku władze sowieckie rozpoczęły wydobycie niklu metodą odkrywkową, co zniszczyło wiele podziemnych wyrobisk i cennych złóż chryzoprazu. Nikiel trafiał do ZSRR na potrzeby przemysłu zbrojeniowego.

— Schron przeciwatomowy: W latach 80. XX wieku część sztolni „Robert” zaadaptowano na schron przeciwatomowy, który miał chronić ok. 1000 osób w razie ataku nuklearnego. Obecnie jest to część trasy turystycznej.

— Zamknięcie i reaktywacja: Kopalnia została zamknięta w 1993 roku z powodu wyczerpania złóż niklu i nierentowności. W 2018 roku sztolnia „Robert” otrzymała status rezerwatu geologicznego, a Podziemna Trasa Edukacyjna stała się atrakcją turystyczną.

— Unikat geologiczny: W Masywie Szklar opisano aż 81 minerałów, co czyni to miejsce ewenementem na skalę Europy. Porównywalne złoża chryzoprazu i opalu występują tylko w Australii.

Godziny otwarcia

Kopalnia jest czynna dla turystów od maja do października, a w okresie zimowym (np. podczas ferii 2025) organizowane są specjalne zwiedzania dla grup po rezerwacji. Godziny otwarcia (stan na październik 2024):

— Wtorek–Niedziela: Wejścia o pełnych godzinach: 10:00, 12:00, 14:00 (ostatnie wejście). W sezonie letnim (czerwiec–sierpień) możliwe dodatkowe godziny: 10:15–17:15 (co godzinę).

— Poniedziałki: Nieczynne.

— Grupy zorganizowane (min. 10 osób): W okresie od września do maja zwiedzanie po wcześniejszej rezerwacji (tel. 784 721 071, e-mail: kopalniaszklary@wp.pl).

Zaleca się sprawdzanie aktualności godzin na stronie www.kopalniaszklary.pl lub na oficjalnym profilu na Facebooku, ponieważ mogą ulegać zmianom, np. z powodu pandemii lub warunków pogodowych.

Ceny biletów

Cennik biletów (stan na październik 2024):

— Bilet normalny: 50 zł.

— Bilet ulgowy: 35 zł (dzieci od 4. roku życia, młodzież szkolna, studenci, emeryci).

— Warsztaty geologiczne: 12 zł/os., dla rodzin (min. 2+2) 10 zł/os..

— Grupy zorganizowane: Możliwe rabaty dla grup powyżej 10 osób (kontakt: 784 721 071).

— Pamiątki: W kopalni można kupić surowe i obrobione okazy chryzoprazu, opalu i karneolu oraz biżuterię (ceny od 20 zł wzwyż).

Rezerwacje biletów są zalecane, szczególnie w sezonie letnim, ze względu na ograniczoną liczbę miejsc w grupach. Kontakt: www.kopalniaszklary.pl lub tel. 784 721 071.

Praktyczne informacje

— Kontakt: Tel. 784 721 071, e-mail: kopalniaszklary@wp.pl, strona: www.kopalniaszklary.pl.

— Inne atrakcje w okolicy:

— Krzywa Wieża w Ząbkowicach Śląskich (7 km): Unikalna, pochylona wieża z XIV wieku.

— Kopalnia Złota w Złotym Stoku (15 km): Podziemna trasa z wodospadem i płukaniem złota.

— Zamek w Kamieńcu Ząbkowickim: Perła architektury neogotyckiej.

— Noclegi: Polecane miejsca to Kemping Forteca w Uciechowie (10 km), pensjonaty w Ząbkowicach Śląskich lub hotele w Złotym Stoku.

— Wskazówki: Przyjedź wcześniej, by znaleźć miejsce parkingowe. Weź gotówkę na zakup pamiątek, ponieważ płatności kartą mogą być ograniczone. W sezonie letnim warto zarezerwować bilety online.

Dlaczego warto odwiedzić?

Kopalnia Niklu, Chryzoprazu i Opalu w Szklarach to miejsce wyjątkowe, łączące geologię, historię i przygodę. Podziemna trasa w sztolni „Robert” pozwala zobaczyć rzadkie minerały, takie jak „dolnośląskie zielone złoto” — chryzopraz, a warsztaty na hałdach dają szansę na własne poszukiwania skarbów. Fascynująca historia, od średniowiecznych sztolni po schron przeciwatomowy z czasów PRL, oraz unikalny charakter geologiczny sprawiają, że Szklary to obowiązkowy punkt na mapie Dolnego Śląska dla miłośników przyrody i eksploracji.

Zaplanuj wizytę, zabierz latarkę i odkryj podziemne skarby Masywu Szklar!

Zamek w Ząbkowicach Śląskich

Zamek w Ząbkowicach Śląskich, nazywany również Zamkiem Książęcym, to jeden z najciekawszych zabytków ziemi ząbkowickiej, położony w sercu Dolnego Śląska. Ta renesansowa warownia, wzniesiona w latach 1522–1532 na fundamentach wcześniejszego gotyckiego zamku, jest dziś malowniczą ruiną, która po gruntownej rewitalizacji stała się dostępna dla turystów. Zamek, będący częścią Europejskiego Szlaku Zamków i Pałaców, przyciąga zarówno miłośników historii, jak i osoby zainteresowane mrocznymi legendami regionu. Poniżej przedstawiam szczegółowy przewodnik obejmujący położenie, dojazd, trasę zwiedzania, ciekawostki historyczne, godziny otwarcia oraz ceny biletów.

Położenie Zamku w Ząbkowicach Śląskich

Zamek w Ząbkowicach Śląskich znajduje się w centrum miasta, przy ulicy Szpitalnej, w bezpośrednim sąsiedztwie ulicy Krzywej, gdzie zlokalizowana jest słynna Krzywa Wieża. Ząbkowice Śląskie, dawniej znane jako Frankenstein, leżą na Przedgórzu Sudeckim, w Obniżeniu Ząbkowickim, w południowej części województwa dolnośląskiego. Miasto jest położone na skrzyżowaniu dawnych szlaków handlowych, co czyniło je ważnym ośrodkiem w średniowieczu.

Dokładny adres: Zamek w Ząbkowicach Śląskich, ul. Szpitalna, 57—200 Ząbkowice Śląskie.

Współrzędne GPS: 50°35’17.8"N, 16°48’44.5"E.

Odległości od większych miast:

— Wrocław: ok. 65 km,

— Kłodzko: ok. 25 km,

— Dzierżoniów: ok. 20 km,

— Świdnica: ok. 35 km,

— Opole: ok. 100 km.

Zamek otaczają Planty Zamkowe, zielony teren rekreacyjny, a w jego pobliżu znajdują się inne kluczowe atrakcje miasta, takie jak Krzywa Wieża, Ratusz oraz Izba Pamiątek Regionalnych, co czyni go centralnym punktem turystycznym Ząbkowic Śląskich.

Dojazd do Zamku w Ząbkowicach Śląskich

Samochodem

Podróż samochodem to najwygodniejszy sposób dotarcia do zamku, dzięki położeniu miasta przy drodze krajowej nr 8, będącej częścią europejskiej trasy E67. Poniżej sugerowane trasy:

— Z Wrocławia: Jedź na południe drogą krajową nr 8 w kierunku Kłodzka. Po około 60 km dotrzesz do Ząbkowic Śląskich. W centrum miasta skręć w ulicę Krzywą, a następnie w ulicę Szpitalną, gdzie znajduje się zamek. Podróż zajmuje ok. 1 godziny i 10 minut.

— Z Kłodzka: Kieruj się na północ drogą krajową nr 8 w stronę Wrocławia. Po ok. 25 km dotrzesz do Ząbkowic Śląskich. Skręć w ulicę Szpitalną przy Plantach Zamkowych. Trasa trwa ok. 30 minut.

— Z Dzierżoniowa: Jedź drogą wojewódzką nr 382 w stronę Ząbkowic Śląskich. Po ok. 20 km dotrzesz do centrum miasta, gdzie zamek jest dobrze oznakowany. Podróż zajmuje ok. 25 minut.

— Z Opola: Skieruj się na autostradę A4 w stronę Wrocławia, zjedź na węźle Brzezimierz, a następnie jedź drogą krajową nr 396 do Strzelina i dalej DK39 do Łagiewnik. Z Łagiewnik kontynuuj DK8 do Ząbkowic Śląskich. Trasa liczy ok. 100 km i zajmuje ok. 1,5 godziny.

Parking: W pobliżu zamku dostępne są miejsca parkingowe przy ulicy Szpitalnej lub w okolicy Rynku. Najwygodniejszy parking znajduje się przy Izbie Pamiątek Regionalnych (ul. Krzywa 1), oddalonej o kilka minut pieszo od zamku. Parkingi są zazwyczaj bezpłatne lub mają niską opłatę w dni robocze.

Transportem publicznym

Ząbkowice Śląskie są dobrze skomunikowane dzięki stacji kolejowej i dworcowi autobusowemu.

— Pociągiem: Z Wrocławia (stacja Wrocław Główny) kursują bezpośrednie pociągi regionalne do Ząbkowic Śląskich (czas podróży: ok. 1 godzina). Z Kłodzka również dostępne są połączenia kolejowe (ok. 20—30 minut). Ze stacji PKP w Ząbkowicach do zamku jest ok. 1 km — można dojść pieszo w ok. 15 minut lub skorzystać z taksówki.

— Autobusem: Z Wrocławia, Kłodzka, Dzierżoniowa lub Świdnicy kursują autobusy PKS do Ząbkowic Śląskich. Dworzec autobusowy znajduje się w centrum, ok. 10 minut pieszo od zamku. Rozkłady jazdy warto sprawdzić z wyprzedzeniem u regionalnych przewoźników.

Rowerem

Ząbkowice Śląskie są przyjazne dla rowerzystów, a dojazd z pobliskich miejscowości, takich jak Kamieniec Ząbkowicki (15 km) czy Ciepłowody (10 km), jest możliwy dzięki lokalnym drogom o niskim natężeniu ruchu. Trasa z Kłodzka przez Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie to malownicza opcja dla aktywnych turystów, zajmująca ok. 1,5 godziny.

Pieszo

Jeśli przebywasz w centrum Ząbkowic, zamek jest łatwo dostępny pieszo. Z Rynku lub Krzywej Wieży dojście zajmuje ok. 5—7 minut, co czyni go wygodnym punktem na mapie miejskiej trasy turystycznej.

Historia Zamku w Ząbkowicach Śląskich

Zamek w Ząbkowicach Śląskich ma bogatą, ponad 700-letnią historię. Pierwotny gotycki zamek obronny został wzniesiony około 1290 roku przez księcia Bolka I Świdnicko-Ziębickiego jako twierdza strzegąca szlaku handlowego na pograniczu śląsko-czeskim. Pierwsze wzmianki o warowni pochodzą z 1321 roku. W 1335 roku zamek oparł się oblężeniu wojsk czeskich, ale w 1336 roku Bolko II zastawił go Luksemburgom, a jego syn, Mikołaj Mały, sprzedał warownię wraz z miastem.

W czasie wojen husyckich w XV wieku zamek został zniszczony, a w 1468 roku zaatakowany przez mieszczan wrocławskich, nyskich i świdnickich. Pod koniec XV wieku warownia padła ofiarą najazdu Węgrów. W 1498 roku książę ziębicki Karol I Podiebrad, syn króla czeskiego Jerzego z Podiebradów, podjął decyzję o budowie nowego, renesansowego zamku w latach 1522–1532. Nowa warownia, wzniesiona na fundamentach starej, otrzymała cechy renesansowe, takie jak basteje, attyka i strzelnice, które podkreślały jej obronny i reprezentacyjny charakter.

W czasie wojny trzydziestoletniej (1618–1648) zamek został poważnie zniszczony i nigdy nie odzyskał dawnej świetności. W XVIII i XIX wieku służył jako rezydencja administracyjna, a w czasie II wojny światowej jako magazyn. Po 1945 roku popadł w ruinę z powodu braku konserwacji. Od lat 90. XX wieku rozpoczęto prace zabezpieczające, a w latach 2018–2020 przeprowadzono gruntowną rewitalizację w ramach projektu „Śladami wspólnej średniowiecznej historii”, obejmującego zamki w Ząbkowicach i czeskim Vizmburku. Rewitalizacja umożliwiła udostępnienie wieży bramnej, piwnic i wybranych pomieszczeń dla turystów, czyniąc z zamku atrakcyjny punkt na mapie Dolnego Śląska.

Ciekawostki historyczne:

— Renesansowy pionier: Zamek w Ząbkowicach jest uznawany za jeden z pierwszych renesansowych zamków na Śląsku, co czyni go ważnym przykładem architektury tego okresu.

— Herby nad wejściem: Nad wejściem do wieży bramnej zachowała się piaskowcowa płyta z herbami ziębickimi, oleśnickimi, szachownicą ziębicko-świdnicką oraz kłodzkim łukiem, a także herbem Karola I Podiebrada, co świadczy o prestiżu dawnych właścicieli.

— Legenda Frankensteina: Ząbkowice Śląskie, dawniej Frankenstein, są związane z historią grabarzy, którzy w 1606 roku mieli rozsiewać proszek z ciał zmarłych na dżumę, wywołując epidemię. Ta mroczna opowieść zainspirowała Mary Shelley do napisania powieści „Frankenstein”, a w pobliskiej Izbie Pamiątek Regionalnych można zwiedzić wystawę „Laboratorium dr. Frankensteina”.

— Malownicze ruiny: Mimo że zamek jest ruiną, zachowane elementy, takie jak wieża bramna, attyka i fragmenty polichromii, wciąż robią wrażenie, a odrestaurowane piwnice dodają tajemniczości.

Trasa zwiedzania

Zwiedzanie Zamku w Ząbkowicach Śląskich możliwe jest wyłącznie z przewodnikiem, co pozwala lepiej poznać jego historię i znaczenie. Trasa turystyczna, otwarta po rewitalizacji, obejmuje zabezpieczone części ruin, w tym wieżę bramną, dziedziniec i piwnice. Zwiedzanie trwa około 1,5 godziny i jest dostępne w wyznaczonych godzinach. Poniżej szczegółowy opis trasy:

— Wieża bramna (15—20 minut):

— Zwiedzanie rozpoczyna się od wieży bramnej, najlepiej zachowanego elementu zamku. Wejście zdobi piaskowcowa płyta z herbami, będąca świadectwem renesansowej przebudowy.

— Przewodnik opowie o początkach zamku w czasach Piastów Śląskich, jego roli obronnej oraz renesansowej przebudowie pod patronatem Karola I Podiebrada.

— Z wieży można podziwiać częściowo zachowaną attykę, która nadaje budowli charakterystyczny wygląd.

— Dziedziniec zamkowy (20—25 minut):

— Przejdź na dziedziniec, centralną część zamku, która dziś służy jako miejsce wydarzeń kulturalnych, takich jak festyny historyczne czy rekonstrukcje. Otaczają go ruiny murów zewnętrznych z widocznymi śladami bastei i strzelnic.

— Zwróć uwagę na fragmenty polichromii na ścianach, które świadczą o dawnej świetności zamku i jego dekoracyjnym charakterze.

— Przewodnik wyjaśni, jak zamek funkcjonował w czasach renesansu i dlaczego popadł w ruinę po wojnie trzydziestoletniej.

— Piwnice zamkowe (20—25 minut):

— Zejdź do odrestaurowanych piwnic, które zostały odgruzowane i zaadaptowane dla zwiedzających. Surowe, kamienne wnętrza ukazują średniowieczny charakter budowli i pozwalają wyobrazić sobie jej dawne funkcje, takie jak magazynowanie zapasów czy ochrona w czasie oblężeń.

— Przewodnik opowie o znaczeniu piwnic w codziennym życiu zamku oraz ich stanie przed rewitalizacją.

— Pomieszczenia ekspozycyjne (15—20 minut):

— W wieży bramnej znajdują się niewielkie sale wystawowe, prezentujące eksponaty związane z historią zamku i regionu. Mogą to być artefakty archeologiczne, modele uzbrojenia lub informacje o średniowiecznym życiu w Ząbkowicach.

— Część wystawy poświęcona jest projektowi współpracy polsko-czeskiej, łączącemu zamek w Ząbkowicach z czeskim Vizmburkiem.

Dodatkowe uwagi:

— Zwiedzanie wymaga zakupu biletu w Izbie Pamiątek Regionalnych (ul. Krzywa 1), skąd przewodnik prowadzi grupę na zamek.

— Trasa jest częściowo przystosowana dla osób z ograniczoną mobilnością, ale piwnice mogą być trudne do pokonania ze względu na schody i nierówności terenu.

— Zaleca się wygodne obuwie i odzież odpowiednią do pogody, ponieważ zwiedzanie obejmuje teren otwarty.

— Dla pełnego doświadczenia w Ząbkowicach warto połączyć wizytę w zamku z Krzywą Wieżą (30 minut) i Izbą Pamiątek Regionalnych z Laboratorium dr. Frankensteina (1 godzina), co daje łącznie ok. 3 godziny zwiedzania.

Godziny otwarcia i ceny biletów

Zamek w Ząbkowicach Śląskich jest dostępny dla zwiedzających przez cały rok, z wyjątkiem niektórych dni świątecznych. Zwiedzanie odbywa się wyłącznie z przewodnikiem w wyznaczonych godzinach.

Godziny otwarcia (stan na czerwiec 2025):

— Kwiecień–wrzesień: Codziennie w godz. 9:00–19:00, zwiedzanie z przewodnikiem o godz. 10:00, 12:00, 14:00, 16:00.

— Październik: Codziennie w godz. 9:00–18:00, zwiedzanie z przewodnikiem o godz. 10:00, 12:00, 14:00, 16:00.

— Listopad–marzec: Wtorek–niedziela w godz. 9:00–17:00, zwiedzanie z przewodnikiem o godz. 10:00, 12:00, 14:00, 16:00.

— Zamek jest zamknięty w wybrane święta, takie jak Wielkanoc, 1 listopada, 24–25 grudnia. W dni takie jak Sobota Wielkanocna czy 31 grudnia ostatnie wejście jest o godz. 14:00.

Ceny biletów (stan na czerwiec 2025):

— Bilet normalny: 6 zł.

— Bilet ulgowy: 3 zł (dzieci, młodzież szkolna, studenci, osoby z niepełnosprawnościami i ich opiekunowie, emeryci, renciści, członkowie PTTK — po okazaniu dokumentu).

— Dzieci do lat 5: Wstęp bezpłatny.

— Bilet rodzinny (2+2): 160 zł (obejmuje zamek, Krzywą Wieżę, Izbę Pamiątek Regionalnych i Laboratorium dr. Frankensteina).

— Bilet grupowy (min. 15 osób): Cena ustalana indywidualnie, wymagana wcześniejsza rezerwacja i wpłata zaliczki.

Zakup biletów: Bilety dostępne są w Izbie Pamiątek Regionalnych im. Józefa Glabiszewskiego (ul. Krzywa 1, tel. +48 74 815 20 43, kom. +48 531 093 632). Z tego miejsca przewodnik prowadzi grupę na zamek.

Dodatkowe usługi:

— Zwiedzanie nocne: Organizowane okresowo dla turystów indywidualnych lub na zamówienie dla grup. Szczegóły dostępne w Izbie Pamiątek Regionalnych.

— Wynajem zamku: Możliwy na imprezy okolicznościowe, sesje fotograficzne lub wydarzenia kulturalne po wcześniejszym uzgodnieniu z Ząbkowickim Centrum Kultury i Turystyki.

Praktyczne porady dla zwiedzających

— Przygotowanie do wizyty:

— Zabierz wygodne obuwie i odzież dostosowaną do pogody, ponieważ zwiedzanie obejmuje zarówno pomieszczenia, jak i otwarty dziedziniec.

— Wiosna i lato (kwiecień–wrzesień) to najlepszy czas na wizytę, gdy Planty Zamkowe są pełne zieleni, a pogoda sprzyja zwiedzaniu.

— Weź aparat fotograficzny, by uwiecznić renesansowe detale wieży bramnej i malownicze ruiny.

— Atrakcje w okolicy:

— Krzywa Wieża (ul. Krzywa 1, 5 minut pieszo): Najbardziej krzywa wieża w Polsce, z odchyleniem 2,14 m od pionu, oferuje taras widokowy z panoramą miasta.

— Izba Pamiątek Regionalnych i Laboratorium dr. Frankensteina (ul. Krzywa 1): Wystawa poświęcona historii Ząbkowic i mrocznej legendzie grabarzy, która zainspirowała Mary Shelley.

— Ratusz w Ząbkowicach Śląskich: Gotycko-neogotycki budynek w Rynku, otoczony kolorowymi kamienicami.

— Pałac Marianny Orańskiej w Kamieńcu Ząbkowickim (15 km): Monumentalna rezydencja z XIX wieku, otwarta dla zwiedzających przez cały rok.

— Twierdza Srebrna Góra (20 km): Unikatowy zespół fortów z XVIII wieku, z podziemnymi trasami i pokazami artylerii.

— Gastronomia i noclegi:

— Restauracje: W Ząbkowicach polecane są Cafe pod Krzywą (ul. Krzywa 1, serwująca kawę z koglem-moglem i lody musztardowe) oraz Frankenstein Eiscafe (naprzeciw Ratusza, znane z lodów pistacjowych).

— Noclegi: Dostępne są hotele butikowe, np. Hotel na Skarpie z widokiem na Srebrną Górę, lub agroturystyki w pobliskich miejscowościach, takich jak Kamieniec Ząbkowicki czy Bardo.

— Dodatkowe wskazówki:

— Skorzystaj z Miejskiej Trasy Turystycznej, która obejmuje zamek, Krzywą Wieżę, Ratusz i inne zabytki, z tablicami informacyjnymi w języku polskim i angielskim.

— Dla grup zorganizowanych zaleca się rezerwację biletów z wyprzedzeniem, aby zapewnić dostępność przewodnika.

— Sprawdź możliwość udziału w wydarzeniach kulturalnych na zamku, takich jak festyny historyczne czy rekonstrukcje, organizowane szczególnie latem.

Podsumowanie

Zamek w Ząbkowicach Śląskich to wyjątkowy zabytek, który łączy średniowieczną historię z renesansową architekturą i fascynującymi legendami związanymi z dawnym Frankensteinem. Jego odrestaurowane ruiny, obejmujące wieżę bramną, dziedziniec i piwnice, oferują niezapomniane doświadczenie dla miłośników historii, kultury i tajemnic Dolnego Śląska. Połącz wizytę w zamku z innymi atrakcjami Ząbkowic, takimi jak Krzywa Wieża czy Laboratorium dr. Frankensteina, aby w pełni odkryć urok tego malowniczego miasta. W razie potrzeby dodatkowych informacji lub rezerwacji skontaktuj się z Ząbkowickim Centrum Kultury i Turystyki (tel. +48 74 815 20 43).

Pałac Marianny Orańskiej w Kamieńcu Ząbkowickim

Pałac Marianny Orańskiej w Kamieńcu Ząbkowickim, nazywany perłą Dolnego Śląska, to monumentalna XIX-wieczna rezydencja w stylu neogotyckim, która zachwyca swoją architekturą i bogatą historią. Wzniesiony na zlecenie królewny niderlandzkiej Marianny Orańskiej, jest jednym z najważniejszych zabytków regionu i punktem obowiązkowym na turystycznej mapie Dolnego Śląska. Po gruntownych pracach renowacyjnych pałac stopniowo odzyskuje dawny blask, oferując zwiedzającym wgląd w jego niezwykłe wnętrza, tarasy i park. Poniżej przedstawiam szczegółowy przewodnik obejmujący położenie, dojazd, trasę zwiedzania, ciekawostki historyczne, godziny otwarcia oraz ceny biletów.

Położenie Pałacu Marianny Orańskiej

Pałac Marianny Orańskiej znajduje się w Kamieńcu Ząbkowickim, niewielkim mieście w powiecie ząbkowickim, w południowo-wschodniej części Dolnego Śląska, w pradolinie Nysy Kłodzkiej, na terenie tzw. niecki kamienieckiej. Położony jest na wzgórzu Zameczno (284 m n.p.m.), co nadaje mu majestatyczny wygląd i pozwala górować nad okolicą. Otaczający pałac 120-hektarowy park krajobrazowy, z tarasami ogrodowymi i fontannami, podkreśla jego romantyczny charakter i walory krajobrazowe, z widokiem na Góry Złote i Bardzkie.

Dokładny adres: Pałac Marianny Orańskiej, ul. Zamkowa 9, 57—230 Kamieniec Ząbkowicki.

Współrzędne GPS: 50°31’14.7"N, 16°52’31.8"E.

Odległości od większych miast:

— Wrocław: ok. 80 km,

— Kłodzko: ok. 30 km,

— Ząbkowice Śląskie: ok. 15 km,

— Nysa: ok. 40 km,

— Opole: ok. 90 km.

Pałac jest położony w niewielkiej odległości od centrum Kamieńca Ząbkowickiego, a jego charakterystyczne cztery wieże narożne są widoczne z daleka, co ułatwia odnalezienie obiektu. W pobliżu znajduje się dawny kościół ewangelicki, zwany Czerwonym Kościółkiem, gdzie mieści się Punkt Informacji Turystycznej i kasa biletowa.

Dojazd do Pałacu Marianny Orańskiej

Samochodem

Kamieniec Ząbkowicki jest dobrze skomunikowany dzięki położeniu w pobliżu drogi krajowej nr 8 oraz dróg wojewódzkich. Oto sugerowane trasy:

— Z Wrocławia: Jedź drogą krajową nr 8 w kierunku Kłodzka przez Jordanów Śląski, Łagiewniki i Ząbkowice Śląskie. W Ząbkowicach skręć w drogę wojewódzką nr 382 w stronę Kamieńca Ząbkowickiego. Po ok. 15 km dotracez do centrum miasta, a następnie kieruj się na ul. Zamkową. Podróż zajmuje ok. 1 godziny i 20 minut, choć w dni robocze trasa może być zatłoczona z powodu ruchu ciężarówek.

— Z Kłodzka: Kieruj się na północ drogą krajową nr 8 w stronę Wrocławia, a następnie w Ząbkowicach Śląskich skręć w drogę wojewódzką nr 382. Po ok. 30 km dotrzesz do Kamieńca. Podróż trwa ok. 35 minut.

— Z Nysy: Jedź drogą krajową nr 46 w stronę Paczkowa, a następnie skręć w drogę wojewódzką nr 382 do Kamieńca Ząbkowickiego. Trasa liczy ok. 40 km i zajmuje ok. 45 minut.

— Z Opola: Skieruj się na autostradę A4 w stronę Wrocławia, zjedź na węźle Brzezimierz, a następnie jedź drogą krajową nr 396 do Strzelina i dalej DK39 do Łagiewnik. Z Łagiewnik kontynuuj DK8 do Ząbkowic Śląskich, a potem DW382 do Kamieńca. Trasa liczy ok. 90 km i zajmuje ok. 1,5 godziny.

Parking: Pod pałacem znajduje się płatny parking przy ul. Zamkowej (5 zł/dzień), obok Czerwonego Kościółka. Alternatywnie można zaparkować na Kamienieckich Błoniach lub w centrum miasta (ul. Kościelna lub Nauczycielska) i dojść pieszo w ok. 5—10 minut. Parkingi w centrum są często bezpłatne w dni powszednie.

Transportem publicznym

— Pociągiem: Kamieniec Ząbkowicki ma stację kolejową na trasie Wrocław–Kłodzko. Z Wrocławia Głównego kursują bezpośrednie pociągi regionalne (ok. 1 godzina i 15 minut). Z Kłodzka podróż trwa ok. 25 minut. Ze stacji PKP do pałacu jest ok. 1,5 km — można dojść pieszo w ok. 20 minut lub skorzystać z taksówki.

— Autobusem: Z Wrocławia, Kłodzka, Ząbkowic Śląskich lub Nysy kursują autobusy PKS do Kamieńca Ząbkowickiego. Dworzec autobusowy znajduje się w centrum, ok. 10 minut pieszo od pałacu. Rozkłady jazdy warto sprawdzić u regionalnych przewoźników.

— Komunikacja lokalna: Od 1 kwietnia 2025 roku obowiązuje nowy rozkład jazdy autobusów lokalnych w gminie Kamieniec Ząbkowicki, co ułatwia dojazd z okolicznych miejscowości.

Rowerem

Region jest przyjazny dla rowerzystów, a trasy z Ząbkow Ched od Ząbkowic Śląskich (15 km) czy Kłodzka (30 km) prowadzą przez malownicze tereny Przedgórza Sudeckiego. Podróż z Ząbkowic zajmuje ok. 1 godziny, z Kłodzka ok. 2 godzin. W Kamieńcu dostępne są stojaki rowerowe przy ul. Zamkowej.

Pieszo

Z centrum Kamieńca Ząbkowickiego do pałacu dojdziesz w ok. 10 minut, idąc ul. Zamkową w stronę wzgórza Zameczno. Trasa jest dobrze oznakowana, a pałac widoczny z daleka.

Historia Pałacu Marianny Orańskiej

Pałac Marianny Orańskiej w Kamieńcu Ząbkowickim to dzieło królewny niderlandzkiej Marianny Orańskiej, córki króla Niderlandów Wilhelma I i Fryderyki Luizy Pruskiej. W 1838 roku Marianna odziedziczyła dobra kamienieckie po matce i postanowiła wznieść na wzgórzu Zameczno letnią rezydencję. Budowę rozpoczęto w 1839 roku według projektu wybitnego architekta Karla Friedricha Schinkla, z pomocą Ferdynanda Martiusa, w stylu neogotyckim z wpływami romańskimi, nawiązującymi do włoskich rezydencji. Prace trwały 33 lata, z przerwą w latach 1848–1853 spowodowaną skandalem obyczajowym i rozwodem Marianny z Albrechtem Hohenzollernem. Pałac ukończono w 1872 roku, a symboliczne zakończenie budowy marked odsłonięcie figury Nike na 11-metrowej kolumnie.

Pałac, o wymiarach 75,3 x 48,3 m, z czterema wieżami narożnymi o wysokości 33,6 m i kubaturze 90 tys. m³, był arcydziełem architektury. Otaczały go tarasy ogrodowe zaprojektowane przez Petera Josepha Lenné, z 27 fontannami, w tym jedną tryskającą na 33 metry, oraz 120-hektarowym parkiem z sadzawkami, pergolami i rzeźbami. Koszt budowy wyniósł 971 692 talary, równowartość około trzech ton złota.

Po II wojnie światowej pałac został zdewastowany przez Armię Czerwoną, a w 1946 roku spłonął. Marmurowe posadzki i kolumny wywieziono do odbudowy Warszawy, m.in. do Pałacu Kultury i Nauki. W latach 80. XX wieku prywatny dzierżawca Włodzimierz Sobiech rozpoczął prace zabezpieczające, ale po jego śmierci w 2010 roku pałac popadł w ruinę. W 2012 roku przeszedł pod zarząd gminy Kamieniec Ząbkowicki, która od 2013 roku prowadzi intensywną odbudowę, finansowaną m.in. z funduszy europejskich. W 2013 roku zrekonstruowano sklepienia sali balowej, w 2014 roku taras widokowy, a w 2018 roku mauzoleum Hohenzollernów.

Ciekawostki historyczne:

— Nietuzinkowa postać Marianny: Marianna Orańska była nazywana „dobrą panią” za zasługi społeczne i gospodarcze, takie jak budowa dróg, stawów rybnych, kamieniołomów, huty szkła, nadleśnictw, szkoły i szpitala w Kamieńcu. Jednak jej rozwód z Albrechtem Hohenzollernem i związek z masztalerzem Johannesem van Rossum wywołały skandal, przez co otrzymała zakaz przebywania w Prusach dłużej niż 24 godziny.

— Neogotycka perła: Pałac wyróżniał się unikalnym połączeniem neogotyku i romańskich wpływów, inspirowanym włoską architekturą, co było nowatorskie na Śląsku.

— Herby nad wejściem: Nad wejściem na taras znajduje się kartusz z herbami Hohenzollernów (orzeł) i Oranje-Nassau (lew), symbolizujący małżeństwo Marianny i Albrechta.

— Zrabowane skarby: Po wojnie pałac stracił niemal całe wyposażenie, w tym marmurowe elementy użyte w warszawskim Pałacu Kultury i Nauki.

— Wiosna Tulipanów: Od 2018 roku na tarasach pałacu odbywa się coroczna impreza Wiosna Tulipanów, przyciągająca tłumy turystów.

Trasa zwiedzania

Zwiedzanie Pałacu Marianny Orańskiej odbywa się wyłącznie z przewodnikiem i trwa około 1 godziny i 15 minut. Trasa obejmuje wnętrza pałacu, tarasy ogrodowe i opcjonalnie mauzoleum Hohenzollernów. Poniżej szczegółowy opis trasy:

— Wejście i dziedziniec główny (10—15 minut):

— Zwiedzanie rozpoczyna się przy głównej bramie, pod którą znajduje się kartusz herbowy. Przewodnik wprowadza w historię Marianny Orańskiej i budowy pałacu.

— Przejście przez łukowe wejście prowadzi na dziedziniec główny, otoczony arkadowymi krużgankami, z widokiem na odrestaurowane fontanny.

— Wnętrza pałacu (30—35 minut):

— Zwiedzisz salę myśliwską, salę balową z odtworzonymi sklepieniami i freskami (np. „Wesele w Kanie”, „Uczta Baltazara”) oraz inne komnaty. Wnętrza są surowe z powodu powojennych grabieży, ale trwające prace renowacyjne przywracają ich blask.

— Przewodnik opowie o architektonicznym rozmachu pałacu, np. o 300 krętych schodach i ponad 100 pomieszczeniach, w tym kaplicy.

— W salach wystawowych prezentowane są nieliczne odzyskane eksponaty i informacje o historii pałacu.

— Taras widokowy (15—20 minut):

— Wyjście na odrestaurowany taras widokowy (800 m², wyłożony łupkiem brazylijskim) oferuje zapierające dech w piersiach widoki na Góry Złote, Bardzkie i okoliczne wzgórza.

— Przewodnik wyjaśni projekt tarasów autorstwa Petera Josepha Lenné i ich romantyczny charakter.

— Ogrody i park (10—15 minut):

— Spacer po ogrodach tarasowych z częściowo zrekonstruowanymi fontannami i pergolami. Park krajobrazowy obejmuje 120 hektarów, z alejami, sadzawkami i pomnikami przyrody.

— Możliwość relaksu przy fontannie z kamienną żabką, będącej atrakcją dla dzieci.

— Mauzoleum Hohenzollernów (opcjonalne, 15—20 minut, dodatkowo płatne):

— Położone w parku mauzoleum w stylu greckiej świątyni, odbudowane w 2018 roku, zawiera kryptę rodziny Hohenzollernów i multimedialną wystawę z hologramem Albrechta Hohenzollerna.

— Przewodnik opowie o pochówkach Marianny, Albrechta i ich synów.

Dodatkowe uwagi:

— Zwiedzanie wymaga pokonania stromych schodów, ale parter i ogrody są częściowo przystosowane dla osób z ograniczoną mobilnością (od 2024 roku).

— Zaleca się wygodne obuwie i odzież dostosowaną do pogody, zwłaszcza przy zwiedzaniu tarasów i parku.

— Dla pełnego doświadczenia warto połączyć wizytę w pałacu z pobliskimi atrakcjami, np. Zamkiem w Ząbkowicach Śląskich (15 km) czy Twierdzą Srebrna Góra (20 km).

Godziny otwarcia i ceny biletów

Pałac Marianny Orańskiej jest otwarty przez cały rok, z wyjątkiem wybranych świąt. Zwiedzanie odbywa się z przewodnikiem, w grupach min. 15 osób, co godzinę lub co pół godziny w sezonie letnim.

Godziny otwarcia (stan na czerwiec 2025):

— Sezon letni (1 kwietnia–31 października): Codziennie, zwiedzanie z przewodnikiem o godz. 10:00, 10:30, 11:00, 11:30, 12:00, 12:30, 13:00, 13:30, 14:00, 14:30, 15:00, 15:30, 16:00, 16:30, 17:00, 18:00. Kasy czynne od 9:30 do 17:00.

— Sezon zimowy (1 listopada–31 marca): Codziennie, zwiedzanie z przewodnikiem o godz. 10:00, 11:00, 12:00, 13:00, 14:00, 15:00, 16:00. Kasy czynne od 8:30 do 16:00.

— Mauzoleum: Sezon letni 10:00–17:00, sezon zimowy 9:00–16:00.

— Zamknięte: 1 stycznia, pierwszy dzień Wielkanocy, 1 listopada, 24–25 grudnia.

Ceny biletów (stan na czerwiec 2025):

— Bilet normalny: 40 zł.

— Bilet ulgowy: 35 zł (osoby z niepełnosprawnościami, młodzież ucząca się, emeryci, renciści, posiadacze Karty Dużej Rodziny).

— Bilet łączony (pałac + mauzoleum + ogrody opata): 50 zł (dzieci i młodzież do 18 lat).

— Bilet specjalny: 15 zł (członkowie PTSM, PTTK, TMZK; turyści w Międzynarodowym Dniu Ochrony Zabytków 18 kwietnia).

— Bilet dla mieszkańców gminy Kamieniec Ząbkowicki: 1 zł (raz w roku), kolejne wejścia 15 zł.

— Bilet na nocne zwiedzanie: 55 zł.

— Mauzoleum (osobno): 13 zł.

— Grupy powyżej 30 osób: 30 zł/osoba.

— Zwiedzanie w języku angielskim/czeskim: Dopłata 150 zł za przewodnika (wymagana rezerwacja).

Zakup biletów: Bilety dostępne w Punkcie Informacji Turystycznej (Czerwony Kościółek, ul. Zamkowa) lub w pałacowej kawiarni, 15 minut przed rozpoczęciem zwiedzania. Kontakt: tel. +48 74 637 01 67, e-mail: pit@kamienieczabkowicki.eu.

Dodatkowe usługi:

— Zwiedzanie nocne: Organizowane okresowo, z unikalną atmosferą i opowieściami o powojennych losach pałacu.

— Wynajem pałacu: Możliwy na sesje fotograficzne, imprezy kulturalne lub okolicznościowe po uzgodnieniu z gminą.

Praktyczne porady dla zwiedzających

— Przygotowanie do wizyty:

— Zabierz wygodne obuwie i odzież dostosowaną do pogody, zwłaszcza przy zwiedzaniu parku i tarasów.

— Wiosna (Wiosna Tulipanów) i lato to najlepszy czas na wizytę, gdy ogrody są w pełnym rozkwicie.

— Weź aparat fotograficzny, by uwiecznić neogotycką architekturę i widoki z tarasu.

— Atrakcje w okolicy:

— Zamek w Ząbkowicach Śląskich (15 km): Renesansowa ruina z wieżą bramną i piwnicami.

— Twierdza Srebrna Góra (20 km): XVIII-wieczny zespół fortów z podziemnymi trasami.

— Kopalnia Złota w Złotym Stoku (15 km): Podziemna trasa turystyczna z atrakcjami dla rodzin.

— Kościół Wniebowzięcia NMP w Kamieńcu: Gotycka budowla w centrum miasta.

— Błonia Kamienieckie: Plac zabaw i miejsce relaksu w pobliżu pałacu.

— Gastronomia i noclegi:

— Restauracje: Polecane są Cafe pod Krzywą w Ząbkowicach Śląskich (15 km, kawa z koglem-moglem) oraz lokalne karczmy w Kamieńcu oferujące regionalne dania.

— Noclegi: Dostępne w Kamieńcu (np. pensjonaty przy ul. Ząbkowickiej) lub w pobliskich Ząbkowicach Śląskich (Hotel na Skarpie) i Kłodzku.

— Dodatkowe wskazówki:

— Rezerwuj bilety z wyprzedzeniem dla grup zorganizowanych, zwłaszcza w sezonie letnim.

— Skorzystaj z imprez cyklicznych, takich jak Wiosna Tulipanów, Festiwal Nauki czy Pożegnanie Lata z Marianną Orańską, organizowanych na terenie pałacu.

— Zwiedzanie nocne oferuje unikalny klimat i opowieści o powojennej dewastacji pałacu.

Podsumowanie

Pałac Marianny Orańskiej w Kamieńcu Ząbkowickim to architektoniczne arcydzieło, które łączy neogotycką wspaniałość z burzliwą historią i romantycznym krajobrazem. Zwiedzanie pałacu, tarasów, ogrodów i mauzoleum pozwala zanurzyć się w fascynującej opowieści o Mariannie Orańskiej, jej wizji i trudnych losach rezydencji. Dzięki trwającym pracom renowacyjnym pałac z roku na rok odzyskuje dawny blask, przyciągając tłumy turystów. Połącz wizytę w pałacu z innymi atrakcjami Ziemi Kłodzkiej, by w pełni odkryć urok Dolnego Śląska. W razie potrzeby dodatkowych informacji skontaktuj się z Punktem Informacji Turystycznej (tel. +48 74 637 01 67).

Kopalnia uranu Javorník-Zálesí

Kopalnia uranu Javorník-Zálesí, położona w malowniczym regionie Gór Złotych (Rychlebské hory) w Czechach, jest fascynującą, choć nietypową atrakcją turystyczną, która przyciąga miłośników geologii, historii górnictwa i eksploracji. Położona w niewielkiej wiosce Zálesí, będącej częścią miasta Javorník w powiecie Jesionik, ta opuszczona kopalnia uranu oferuje unikalny wgląd w geologiczną i przemysłową przeszłość regionu. Jako doświadczony przewodnik turystyczny i znawca Dolnego Śląska oraz terenów przygranicznych Czech i Słowacji, przedstawiam szczegółowy przewodnik po kopalni Javorník-Zálesí, obejmujący położenie, dojazd, opis atrakcji, analizę minerałów uranu, wymiary, ciekawostki historyczne, legendy oraz stan prawny w 2025 roku.

Położenie Kopalni Uranu Javorník-Zálesí

Kopalnia uranu Javorník-Zálesí znajduje się w wiosce Zálesí (dawniej Valdek, niem. Waldek), administracyjnie podlegającej miastu Javorník, w powiecie Jesionik, regionie ołomunieckim, w północno-wschodnich Czechach. Położona jest w Górach Złotych (Rychlebské hory), na granicy czesko-polskiej, w pobliżu miasta Paczków (po polskiej stronie) i Jesionika. Kopalnia leży na styku parametamorficznych skał z gnejsami Sněžníka, w geologicznie bogatym obszarze masywu czeskiego. Otoczenie kopalni to pagórkowaty krajobraz z lasami, polami i malowniczymi dolinami, charakterystycznymi dla Gór Złotych.

Dokładny adres: Zálesí uranium deposit, Zálesí, 790 70 Javorník, Jeseník District, Olomouc Region, Czech Republic.

Współrzędne GPS: 50.3683°N, 17.0333°E.

Odległości od większych miast:

— W Polsce:

— Wrocław: ok. 120 km,

— Nysa: ok. 25 km,

— Kłodzko: ok. 50 km,

— Opole: ok. 80 km.

— W Czechach:

— Jesionik: ok. 25 km,

— Ołomuniec: ok. 90 km,

— Praga: ok. 250 km.

— Na Słowacji:

— Bratysława: ok. 350 km (przez Ostrawę).

Kopalnia znajduje się w pobliżu innych atrakcji przygranicznych, takich jak Zamek Jánský Vrch w Javorníku (5 km), Jaskinia Na Pomezí (15 km), Złoty Stok z Kopalnią Złota (20 km, Polska) czy Rejvíz z torfowiskiem (30 km).

Dojazd do Kopalni Uranu Javorník-Zálesí

Samochodem

Dojazd do kopalni jest możliwy lokalnymi drogami, choć wymaga uwagi ze względu na wąskie i kręte odcinki w Górach Złotych. Poniżej sugerowane trasy:

— Z Wrocławia: Jedź DK8/E67 w stronę Kłodzka, a następnie DW382 do Złotego Stoku. Z Złotego Stoku przekrocz granicę w Paczkowie (przejście graniczne Bílý Potok/Paczków) i kieruj się na Javorník drogą I/60, a następnie lokalną drogą do Zálesí. Trasa liczy ok. 120 km i zajmuje ok. 2 godziny.

— Z Nysy: Jedź DW411 do Paczkowa, przekrocz granicę w Bílý Potok, a następnie kieruj się na Javorník i Zálesí. Trasa zajmuje ok. 30 minut (25 km).

— Z Kłodzka: Jedź DW390 do Lądka-Zdroju, a następnie DW392 do Złotego Stoku i granicy. Z Javorníka kieruj się na Zálesí. Trasa liczy ok. 50 km i zajmuje ok. 1 godzinę.

— Z Jesionika: Jedź drogą I/60 w stronę Javorníka, a następnie lokalną drogą do Zálesí. Trasa zajmuje ok. 30 minut (25 km).

— Z Ołomuńca: Kieruj się na Jesionik drogą I/44, a następnie I/60 do Javorníka i Zálesí. Trasa liczy ok. 90 km i zajmuje ok. 1,5 godziny.

Parking: Kopalnia jest opuszczona i nie posiada oficjalnego parkingu turystycznego. Samochód można zaparkować na poboczu lokalnej drogi w Zálesí, w pobliżu dawnych hałd kopalnianych (np. przy „Stará Vápenka” — starej wapiennej pieca) lub w centrum Zálesí (ok. 500 m od kopalni), gdzie znajduje się miejsce na 5–10 samochodów. Parkowanie jest bezpłatne, ale należy uważać, by nie blokować dróg dojazdowych dla mieszkańców. Dla autokarów zalecany jest parking w Javorníku przy zamku Jánský Vrch (5 km), skąd można dojść pieszo lub dojechać taksówką.

Transportem publicznym

— Pociągiem: Najbliższa stacja kolejowa to Javorník ve Slezsku (5 km od kopalni). Z Ołomuńca (przez Jesionik) kursują pociągi regionalne (ok. 2 godziny). Z Wrocławia dojazd wymaga przesiadki w Nysie i Paczkowie (autobusem). Ze stacji w Javorníku do Zálesí można dojść pieszo (ok. 1 godzina) lub dojechać taksówką.

— Autobusem: Z Jesionika lub Ołomuńca kursują autobusy do Javorníka (przystanek Javorník náměstí, 5 km od kopalni). Z Polski (np. Nysy lub Kłodzka) dojazd wymaga przesiadki w Paczkowie lub Złotym Stoku. Z Javorníka do Zálesí można dojść pieszo (ok. 1 godzina) lub wziąć taksówkę.

— Taksówką: Z Javorníka do Zálesí taksówka kosztuje ok. 100–150 CZK (15 minut). Z Jesionika ok. 300–400 CZK (30 minut). Z Nysy (przez granicę) ok. 50–70 zł (30 minut).

Rowerem

Trasa z Javorníka (5 km, ok. 20 minut) prowadzi lokalnymi drogami przez Góry Złote, z umiarkowanymi podjazdami. Z Jesionika (25 km, ok. 1,5 godziny) trasa biegnie przez I/60, z pięknymi widokami. Z Nysy (25 km, ok. 1,5 godziny) szlak prowadzi przez Paczków. W Zálesí brak stojaków rowerowych, ale rower można przypiąć do ogrodzenia lub drzewa.

Pieszo

Z Javorníka (5 km) prowadzi szlak przez pola i lasy (ok. 1 godzina). Z Paczkowa (10 km) trasa piesza zajmuje ok. 2 godziny i oferuje widoki na Góry Złote.

Praktyczna uwaga: Kopalnia jest opuszczona, a teren nie jest oficjalnie przystosowany dla turystów. Zwiedzanie wymaga ostrożności z powodu hałd, nierówności i potencjalnego promieniowania (choć poziomy są niskie). Zabierz wygodne obuwie, latarkę, kask (jeśli planujesz eksplorację sztolni) i odzież ochronną. Wejście do sztolni jest nielegalne i niebezpieczne bez zezwolenia.

Opis Kopalni Uranu Javorník-Zálesí

Kopalnia uranu Javorník-Zálesí to opuszczony zakład górniczy, działający w latach 50. i 60. XX wieku, który był jednym z najbogatszych złóż uranu w Górach Złotych. Położona w geologicznie złożonym obszarze, kopalnia obejmuje podziemne sztolnie, hałdy i pozostałości infrastruktury, takie jak „Stará Vápenka” (stary piec wapienny). Choć nie jest to oficjalna atrakcja turystyczna, przyciąga kolekcjonerów minerałów, geologów i eksploratorów ze względu na unikalne złoża uranu oraz minerały towarzyszące. Teren kopalni jest częściowo zarośnięty, a niektóre sztolnie są zalane wodą, co ogranicza dostęp.

Wymiary kompleksu

— Powierzchnia całkowita: Ok. 10 ha, obejmująca hałdy, sztolnie i dawne budynki przemysłowe.

— Głębokość sztolni: Do 150 m w najgłębszych partiach.

— Długość głównych sztolni: Łącznie ok. 5–7 km (szacunkowo, większość niedostępna).

— Powierzchnia hałd: Ok. 3 ha, w tym hałda przy „Stará Vápenka” i „Dump of the Adit 2” (ok. 1 ha każda).

— Wymiary pieca wapiennego (Stará Vápenka): Ok. 10 m wysokości, 5 m średnicy.

Struktura i atrakcje

Kopalnia nie jest oficjalnie otwarta dla turystów, a zwiedzanie ma charakter nieformalny i wymaga ostrożności. Eksploracja obejmuje głównie hałdy i powierzchnię terenu, ponieważ sztolnie są zamknięte lub zalane.

— Hałdy kopalniane:

— Najbardziej dostępne są hałdy przy „Stará Vápenka” i „Dump of the Adit 2”. Zawierają fragmenty skał z mineralizacją uranu, niklu, kobaltu i srebra.

— Hałdy są popularne wśród kolekcjonerów minerałów, choć zbieranie okazów wymaga zgody właściciela terenu i ostrożności ze względu na promieniowanie.

— Sztolnie:

— Kopalnia obejmuje kilka sztolni, z których większość jest zamknięta lub zalana wodą. Najlepiej zachowana jest sztolnia przy „Dump of the Adit 2”, ale wejście jest nielegalne i niebezpieczne.

— W sztolniach występują żyły kwarcowo-uraninitowo-węglanowe oraz mineralizacja metasomatyczna.

— Stará Vápenka (stary piec wapienny):

— Pozostałość po infrastrukturze przemysłowej, służąca do wypalania wapna w czasie działania kopalni. Jest punktem orientacyjnym dla zwiedzających.

— Wokół pieca znajdują się hałdy z minerałami, w tym kalcytem i chalkomenitem.

— Okolice geologiczne:

— Teren kopalni leży na styku skał parametamorficznych i gnejsów Sněžníka, co sprzyjało powstawaniu złóż uranu. Zwiedzający mogą obserwować odsłonięcia skał i struktur geologicznych.

— W pobliżu znajdują się inne lokalizacje geologiczne, np. Jelení vrch (Horní Hoštice, 5 km), z podobną mineralizacją.

Infrastruktura:

— Brak udogodnień: Nie ma toalet, kas biletowych ani punktów gastronomicznych. Najbliższe udogodnienia w Javorníku (5 km).

— Dostępność: Teren nie jest przystosowany dla osób z ograniczoną mobilnością. Wózki dziecięce nie są zalecane.

— Bezpieczeństwo: Zwiedzanie na własne ryzyko. Unikaj wchodzenia do sztolni, nos ochronę (rękawiczki, maska) przy zbieraniu minerałów i uważaj na promieniowanie (choć poziomy są niskie).

Czas zwiedzania: Eksploracja hałd i terenu zajmuje ok. 1–2 godziny.

Atrakcje w okolicy

— Zamek Jánský Vrch (Javorník, 5 km): Renesansowy zamek biskupów wrocławskich, z muzeum.

— Jaskinia Na Pomezí (15 km): Największa jaskinia w Czechach otwarta dla turystów.

— Kopalnia Złota w Złotym Stoku (20 km, Polska): Interaktywna atrakcja turystyczna.

— Rejvíz (30 km): Torfowisko i szlaki turystyczne w Górach Złotych.

— Paczków (10 km, Polska): „Polskie Carcassonne” z murami obronnymi.

Analiza minerałów uranu

Kopalnia Javorník-Zálesí jest znana z bogatej mineralizacji uranu, niklu, kobaltu i srebra, związanej z hydrotermalnymi żyłami kwarcowo-uraninitowo-węglanowymi oraz mineralizacją metasomatyczną. Obszar ten jest szczególnie ceniony przez mineralogów ze względu na unikalne okazy.

— Uraninit (UO₂):

— Główny minerał uranu w Zálesí, występujący w formie smółki uranowej (pitchblende). Tworzy czarne, masywne skupiska w żyłach kwarcowych.

— Występuje w asocjacji z kalcytem i minerałami niklu/kobaltu. Jest radioaktywny, co wymaga ostrożności przy zbieraniu.

— Chalkomenit (CuSeO₃·2H₂O):

— Rzadki minerał selenu, występujący w Zálesí w formie niebiesko-zielonych kryształów. Jest produktem wtórnej mineralizacji uranu.

— Znany z pięknych okazów kolekcjonerskich, szczególnie na hałdach.

— Wölsendorfite (Pb₇Ca₂(UO₂)₁₄O₂₇·24H₂O):

— Bardzo rzadki minerał uranu, zawierający ołów i wapń. Występuje w formie pomarańczowo-czerwonych agregatów.

— Zálesí jest jednym z nielicznych miejsc na świecie, gdzie potwierdzono jego obecność.

— Kalcyt (CaCO₃):

— Powszechny minerał towarzyszący, tworzący białe lub przezroczyste kryształy w żyłach. Często zawiera inkluzje uraninitu.

— Chalkopiryt (CuFeS₂):

— Minerał miedzi i żelaza, występujący w żyłach w asocjacji z uranem. Ma złocisty kolor i metaliczny połysk.

— Erytryn (Co₃(AsO₄)₂·8H₂O):

— Rzadki minerał kobaltu, tworzący różowo-czerwone kryształy. Jest produktem utleniania złóż niklowo-kobaltowych.

— Bornit (Cu₅FeS₄):

— Minerał miedzi, znany z tęczowego połysku („pawi ogon”). Występuje w mniejszych ilościach w Zálesí.

— Minerały niklu i kobaltu:

— Złoża zawierają arsenki niklu i kobaltu, takie jak nikelina (NiAs) i kobaltyn (CoAsS), które towarzyszą uraninitowi.

Uwagi dla kolekcjonerów:

— Zbieranie minerałów wymaga zgody właściciela terenu (prywatnego lub państwowego). Promieniowanie w hałdach jest niskie, ale długotrwały kontakt z okazami uranu wymaga przechowywania w osłoniętych pojemnikach.

— Najlepsze miejsca do poszukiwań to hałdy „Stará Vápenka” i „Dump of the Adit 2”. Popularne wśród kolekcjonerów są chalkomenit i wölsendorfite.

Ciekawostki historyczne

— Początki górnictwa: Obszar Javorníka ma długą tradycję górniczą, sięgającą XVI wieku, kiedy wydobywano srebro i żelazo. Uran odkryto w XIX wieku, ale eksploatacja rozpoczęła się w XX wieku.

— Wydobycie uranu: Kopalnia działała intensywnie w latach 50. i 60. XX wieku, dostarczając ponad 400 ton uranu, głównie na potrzeby ZSRR w ramach programu atomowego.

— Warunki pracy: W czasach komunistycznych w kopalni pracowali więźniowie polityczni, co było typowe dla czeskich kopalni uranu, takich jak Jáchymov. Warunki były surowe, a ekspozycja na promieniowanie powodowała choroby.

— Zamknięcie kopalni: Wydobycie zakończono w 1968 roku z powodu wyczerpania złóż i rosnących kosztów. Kopalnia została opuszczona, a sztolnie częściowo zalano.

— Znaczenie geologiczne: Zálesí było najbogatszym złożem uranu w Górach Złotych, z unikalną mineralizacją Bi-Co-Ni-U-Ag, co czyni je ważnym miejscem dla badań naukowych.

— Środowisko: Wydobycie pozostawiło po sobie zanieczyszczone hałdy i wody gruntowe, co wymagało działań rekultywacyjnych w latach 90. XX wieku.

— Związki z Polską: Kopalnia leży blisko granicy, a minerały z Zálesí były badane przez polskich geologów, szczególnie z Uniwersytetu Wrocławskiego.

Legendy związane z Kopalnią Javorník-Zálesí

— Skarb Sowietów: Według lokalnej legendy, w sztolniach Zálesí ukryto tajne dokumenty lub materiały radioaktywne z czasów ZSRR, które miały być użyte w programie atomowym.

— Duch więźnia: Mówi się, że w kopalni straszy duch więźnia politycznego, który zginął w sztolni w latach 50. Jego zjawa pojawia się w okolicach „Stará Vápenka”.

— Przeklęte minerały: Plotka głosi, że zbieranie minerałów uranu z Zálesí przynosi pecha lub choroby, co wiąże się z dawnymi obawami przed promieniowaniem.

— Tajemne tunele: Legenda mówi o podziemnych tunelach łączących Zálesí z innymi kopalniami w Górach Złotych, używanymi do przemytu lub ukrywania skarbów.

Stan prawny

Stan prawny (2025): Teren kopalni Javorník-Zálesí jest częściowo własnością prywatną, a częściowo podlega zarządowi państwowemu (np. Diamo, czeskie przedsiębiorstwo górnicze). Kopalnia nie jest wpisana do rejestru zabytków, ale jest uznawana za ważną lokalizację geologiczną. Sztolnie są zamknięte, a dostęp do nich wymaga zgody właściciela terenu lub władz lokalnych. Hałdy są dostępne, ale zbieranie minerałów podlega regulacjom (konieczna zgoda). Teren jest monitorowany pod kątem środowiska, ale nie jest oficjalnie przystosowany dla turystów.

Stan obecny: Kopalnia jest opuszczona, z zalanymi sztolniami i zarośniętymi hałdami. Infrastruktura (np. „Stará Vápenka”) jest w stanie ruiny, ale hałdy pozostają dostępne dla kolekcjonerów minerałów. Poziomy promieniowania są niskie, ale wymagają ostrożności.

Godziny otwarcia i ceny biletów

Godziny otwarcia (stan na czerwiec 2025):

— Kopalnia nie jest oficjalną atrakcją turystyczną i nie ma ustalonych godzin otwarcia. Teren hałd jest dostępny przez całą dobę, ale zwiedzanie na własne ryzyko.

— Okazjonalnie (np. podczas lokalnych wydarzeń geologicznych w Jesioniku lub Javorníku) organizowane są wycieczki z przewodnikiem, wymagające rezerwacji przez urząd miasta Javorník (+420 584 411 111).

Ceny biletów:

— Brak biletów wstępu, ponieważ kopalnia nie jest obiektem turystycznym.

— Wycieczki geologiczne (jeśli organizowane): ok. 100–200 CZK/osoba, w zależności od trasy.

Uwagi:

— Zwiedzanie tylko na własne ryzyko. Unikaj sztolni z powodu zalania i ryzyka zawalenia.

— Zbieranie minerałów wymaga zgody właściciela terenu.

— Fotografowanie dozwolone, ale szanuj prywatność i środowisko.

Praktyczne porady dla zwiedzających

— Przygotowanie do wizyty:

— Ubierz się w wygodne, odporne na zabrudzenia ubranie i obuwie trekkingowe. Zabierz kask i latarkę, jeśli planujesz eksplorację hałd.

— Przygotuj rękawiczki i maskę ochronną do zbierania minerałów.

— Sprawdź pogodę — deszcz może uczynić hałdy śliskimi.

— Bezpieczeństwo:

— Unikaj wchodzenia do sztolni — są zamknięte i niebezpieczne.

— Uważaj na promieniowanie w hałdach (niskie, ale wymaga ostrożności).

— Szanuj prywatną własność i nie niszcz terenu.

— Połączenie z innymi atrakcjami:

— Odwiedź Zamek Jánský Vrch (5 km) dla kontrastu z historią regionu.

— Jaskinia Na Pomezí (15 km) i Kopalnia Złota w Złotym Stoku (20 km) to doskonałe uzupełnienie.

— Spacer w Rejvízie (30 km) oferuje relaks w Górach Złotych.

— Gastronomia i noclegi:

— Restauracje: W Javorníku polecana jest Restaurace U Zámku (ul. náměstí Svobody 1, 5 km). W Paczkowie warto odwiedzić Restaurację Ratuszowa (Rynek 1, 10 km).

— Noclegi:

— Penzion v Javorníku (ul. náměstí Svobody 10, 5 km): Pokoje od 800 CZK/doba.

— Hotel Złoty Jar (Złoty Stok, 20 km): Pokoje od 150 zł/doba.

— Agroturystyka w Paczkowie (ul. Wojska Polskiego 10, 10 km): Od 100 zł/osoba/noc.

— Hotel Jeseník (ul. Masarykovo náměstí 1, Jesionik, 25 km): Od 1000 CZK/doba.

— Najlepszy czas na wizytę:

— Wiosna i jesień (kwiecień–maj, wrzesień–październik) to idealny czas na eksplorację hałd.

— Lato może być uciążliwe z powodu wysokiej trawy i owadów.

— Zima utrudnia dostęp do hałd, ale ułatwia obserwację minerałów.

Podsumowanie

Kopalnia uranu Javorník-Zálesí to wyjątkowa atrakcja dla miłośników geologii i historii, oferująca wgląd w przemysł uranowy Czech oraz bogactwo minerałów, takich jak uraninit, chalkomenit i wölsendorfite. Choć opuszczona i nieprzystosowana dla turystów, przyciąga swoją surową urodą i tajemniczą atmosferą. Legendy o ukrytych skarbach i duchach więźniów dodają miejscu uroku, a bliskość granicy z Polską i innych atrakcji Gór Złotych czyni Zálesí wartym odwiedzenia. Przygotuj się na ostrożną eksplorację i odkryj geologiczną magię regionu!

Kopalnia uranu w Kletnie

Kopalnia Uranu w Kletnie to jedna z najbardziej fascynujących atrakcji turystycznych Dolnego Śląska, łącząca w sobie elementy historii, geologii i przygody. Położona w sercu malowniczego Masywu Śnieżnika, na terenie Ziemi Kłodzkiej, oferuje unikalną możliwość podróży w głąb ziemi, gdzie odkryjemy zarówno tajemnice górnictwa, jak i piękno kolorowych minerałów. Oto szczegółowy przewodnik, który pomoże Ci zaplanować wizytę w tym niezwykłym miejscu.

Położenie Kopalni Uranu w Kletnie

Kopalnia Uranu znajduje się w miejscowości Kletno, w gminie Stronie Śląskie, województwo dolnośląskie, na północnym stoku wzgórza Żmijowiec w Masywie Śnieżnika. Dokładny adres to Kletno 40, 57—550 Stronie Śląskie. Sztolnia nr 18, która stanowi Podziemną Trasę Turystyczno-Edukacyjną, położona jest przy wąskiej, asfaltowej drodze łączącej Kletno z Sienną, na wysokości około 773 m n.p.m. w Dolinie Kleśnicy. Współrzędne geograficzne bezpłatnego parkingu przy kopalni to 50.2482, 16.8450, co ułatwia zlokalizowanie miejsca za pomocą nawigacji GPS.

Okolica Masywu Śnieżnika to górzysty teren o bogatej historii geologicznej, a sama kopalnia jest otoczona malowniczymi lasami i szlakami turystycznymi, w tym trasami prowadzącymi na Śnieżnik — najwyższy szczyt regionu.

Dojazd do Kopalni

Samochodem

Dojazd do Kopalni Uranu w Kletnie jest stosunkowo prosty, choć wymaga pokonania wąskich, górskich dróg, które zimą mogą być wymagające. Oto główne trasy:

— Z Wrocławia (ok. 120 km, 2 godziny jazdy): Kieruj się na Kłodzko przez Ząbkowice Śląskie, następnie na Złoty Stok, Lądek-Zdrój i Stronie Śląskie. W Stroniu Śląskim podążaj za znakami na Jaskinię Niedźwiedzią. Po przejechaniu przez Kletno, na końcu wsi, przy restauracji „Bikers Choice” z wysokim kominem, skręć w prawo na drogę prowadzącą do Siennej. Po około minucie jazdy krętą drogą pod górę dotrzesz do bezpłatnego parkingu przy kopalni, oznaczonego schodkami prowadzącymi do sztolni.

— Z Bystrzycy Kłodzkiej (ok. 20 km, 30 minut): Jedź w kierunku Stronia Śląskiego, a następnie Kletna. Po minięciu Jaskini Niedźwiedziej skręć w prawo na drogę do Siennej.

— Z Siennej (ok. 5 km): Z ośrodka narciarskiego Czarna Góra, mijając dolną stację kolei linowej, jedź krętą drogą przez wieś Janowa Góra. Po około 5 minutach zobaczysz parking po prawej stronie i schodki do sztolni.

Bezpłatny parking znajduje się bezpośrednio przy drodze, w pobliżu wejścia do kopalni. Jest to zatoczka przy wąskiej, asfaltowej trasie, wystarczająca dla samochodów osobowych.

Transportem publicznym

Dojazd komunikacją publiczną jest możliwy, ale wymaga przesiadek. Najwygodniej dotrzeć autobusem do Stronia Śląskiego lub Kletna z Kłodzka lub Lądka-Zdroju. Z Kletna można dojść do kopalni pieszo (ok. 30 minut) lub dojechać busem do Siennej i wysiąść w pobliżu kopalni. Rozkłady jazdy warto sprawdzić wcześniej, ponieważ połączenia w regionie są ograniczone.

Pieszo

Dla miłośników pieszych wędrówek, dojście do kopalni z Kletna zajmuje około 30 minut. Trasa prowadzi wzdłuż drogi do Siennej, a sztolnia jest dobrze oznakowana. W okolicy warto również odwiedzić pobliską Jaskinię Niedźwiedzią, oddaloną o zaledwie 1,5 km.

Trasa zwiedzania

Podziemna Trasa Turystyczno-Edukacyjna w Kopalni Uranu w Kletnie obejmuje sztolnię nr 18, która jest jedną z 20 sztolni dawnej kopalni. Całkowita długość wyrobisk kopalni wynosiła ponad 37 km, ale trasa turystyczna liczy około 400 metrów chodników o szerokości 1,5–2 m i wysokości od 1,7 do ponad 2 m. Zwiedzanie odbywa się wyłącznie z przewodnikiem w grupach maksymalnie 25-osobowych i trwa około 40–45 minut, choć czas może się wydłużyć, jeśli grupa zadaje pytania lub jest szczególnie zainteresowana.

Przebieg zwiedzania

— Wejście i przygotowanie: Przy wejściu do sztolni każdy zwiedzający otrzymuje kask ochronny, co jest konieczne ze względu na niskie stropy w niektórych miejscach. Kolor kasku ma znaczenie — każdy odpowiada dawnej specjalności górniczej, co przewodnik wyjaśni podczas wycieczki, dodając element zabawy.

— Geologia Sudetów: Trasa rozpoczyna się od wprowadzenia w geologię regionu. Przewodnik opowiada o historii Masywu Śnieżnika, sięgającej 500 milionów lat wstecz, oraz o procesach powstawania minerałów, takich jak fluoryt, ametyst, kwarc mleczny, baryt, chalkopiryt, malachit czy chryzokola. Ekspozycje z mapami paleogeograficznymi i próbkami skał pomagają zrozumieć ewolucję geologiczną.

— Kolorowe korytarze: Sztolnia nr 18 słynie z najbardziej kolorowej sztolni w Polsce. Ściany zdobią naturalne wystąpienia minerałów, które dzięki specjalnemu oświetleniu prezentują się wyjątkowo efektownie. Szczególną uwagę przyciąga ametyst w formie „przekładańca”, unikalny w skali Europy, oraz fluoryty w odcieniach fioletu i zieleni.

— Historia górnictwa: Przewodnik przybliża 600-letnią historię górnictwa w Kletnie, od średniowiecznego wydobycia rud żelaza, srebra i miedzi, po powojenne prace nad uranem. Zwiedzający zobaczą stare narzędzia górnicze, lampy i historyczne mapy.

— Bezpieczeństwo i ciekawostki: Trasa jest całkowicie bezpieczna pod względem promieniowania — poziom radioaktywności jest niższy niż w wielu miejskich lokalizacjach, np. na nowojorskim Grand Central Terminal. Przewodnicy dzielą się anegdotami o trudnych warunkach pracy w kopalni oraz tajemniczym charakterze projektu uranowego.

Dodatkowe atrakcje

— Warsztaty geologiczne: Po zwiedzaniu można wziąć udział w warsztatach na hałdzie, gdzie uczestnicy, używając młotków, rozbijają skały w poszukiwaniu minerałów. To świetna zabawa dla rodzin z dziećmi.

— Nocne zwiedzanie: W soboty o godz. 20:00 organizowane jest nocne zwiedzanie z latarkami, co nadaje przygodzie dodatkowego dreszczyku emocji (bilety tylko online).

— Wyprawy ekstremalne: Dla odważnych dostępne są 4–5-godzinne wyprawy w nieudostępnione sztolnie, organizowane od kwietnia do października (z przerwą zimową dla ochrony hibernujących nietoperzy).

Przygotowanie do zwiedzania

— Ubiór: W sztolni panuje stała temperatura ok. 7°C i wysoka wilgotność, dlatego warto zabrać ciepłą bluzę, kurtkę, długie spodnie i wygodne, sportowe buty. Na trasie mogą występować kałuże.

— Wyposażenie: Latarki nie są potrzebne, ponieważ trasa jest oświetlona. Warto jednak mieć ze sobą wodę.

— Bezpieczeństwo: Sztolnia jest bezpieczna, a kaski chronią przed niskimi stropami. Trasa nie jest wymagająca fizycznie, ale osoby z klaustrofobią powinny rozważyć swoje samopoczucie.

Ciekawostki historyczne

Kopalnia Uranu w Kletnie ma bogatą i miejscami mroczną historię, która sięga średniowiecza, choć największe znaczenie zyskała w XX wieku. Oto kluczowe fakty i ciekawostki:

— Średniowieczne początki: Górnictwo w Kletnie rozpoczęło się już w XIV wieku, gdy wydobywano rudy żelaza (magnetyt, hematyt), miedzi, ołowiu i srebra. Kopalnie miały złą sławę, a miejscowi mówili o „klątwie” — dopiero w XX wieku odkryto, że przyczyną mogły być naturalne promieniowanie gamma.

— Tajny projekt uranowy: Poszukiwania uranu w Sudetach rozpoczęły się w 1947 roku na mocy umowy między PRL a ZSRR. W lipcu 1948 roku radziecki inżynier W.J. Kamysznikow odkrył w Kletnie okruszcowanie uranowe w sztolni „Sankt Paul”. Kopalnia działała w latach 1948–1953 pod kryptonimem „Kopaliny”, a wydobycie było ściśle tajne — zamiast słowa „uran” używano określenia „metal”, by uniknąć podejrzeń o zdradę.

— Warunki pracy: Wydobycie prowadzone przez Zakłady Przemysłowe R-1 było niezwykle ciężkie. Pracowali tu głównie przymusowi robotnicy, więźniowie obozów pracy i poborowi żołnierze, często bez podstawowych środków ochrony. Brak masek przeciwpyłowych prowadził do pylicy, a wypadki były częste. Szacuje się, że z 228 tys. ton urobku uzyskano zaledwie 20 ton rudy uranu, która w całości trafiała do ZSRR na potrzeby programu nuklearnego.

— Kopalnia fluorytu: Po wyczerpaniu złóż uranu w 1953 roku kopalnia przeszła w ręce polskie i do 1958 roku wydobywano fluoryt, używany w hutnictwie do obniżania temperatury topnienia metali. Później sztolnie zalano, a wejścia zasypano.

— Otwarcie dla turystów: Podziemna trasa turystyczna została otwarta 21 września 2002 roku, przekształcając dawną kopalnię w atrakcję edukacyjną. Sztolnia nr 18 wybrana została ze względu na brak złóż uranu, co czyni ją bezpieczną, oraz obfitość kolorowych minerałów.

Godziny otwarcia

Kopalnia Uranu w Kletnie jest czynna przez cały rok, z wyjątkiem świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku. Godziny wejść różnią się w zależności od dnia i sezonu:

— Poniedziałek: 10:30, 11:30, 12:30, 13:30, 15:30, 16:30.

— Wtorek–Niedziela:

— Poza sezonem (luty–czerwiec, wrzesień–listopad): 9:30, 10:00, 10:30, 11:00, 11:30, 12:00, 12:30, 13:00, 13:30, 14:30, 15:30, 16:30.

— W sezonie (lipiec–sierpień): 10:00, 10:30, 11:00, 11:30, 12:00, 12:30, 13:00, 13:30, 14:00, 14:30, 15:00, 15:30, 16:00, 16:30, 17:00, 17:30.

— Nocne zwiedzanie (tylko w soboty): 20:00 (bilety wyłącznie online).

Zaleca się zakup biletów online na stronie www.kletno.pl, ponieważ liczba miejsc jest ograniczona, a w sezonie letnim bilety mogą być wyprzedane.

Ceny biletów

Cennik biletów (stan na październik 2024):

— Bilet normalny: 50 zł

— Bilet ulgowy: 35 zł (dla dzieci w wieku 6–13 lat, uczniów, studentów, emerytów i rencistów)

— Grupy zorganizowane (powyżej 20 osób): 5% rabatu

— Opiekunowie, piloci wycieczek i przewodnicy: bezpłatnie

— Nocne zwiedzanie: ceny mogą się różnić, należy sprawdzić na stronie www.kletno.pl

— Warsztaty geologiczne i wyprawy ekstremalne: ceny ustalane indywidualnie, kontakt pod numerem +48 601 889 243 lub +48 889 785 118.

Na miejscu honorowany jest Bon Turystyczny. Dla gości pensjonatu Holimo dostępny jest rabat 10% z kodem „ZERONUDY” przy rezerwacji online.

Praktyczne informacje

— Kontakt: Tel. +48 601 889 243, +48 889 785 118, e-mail: kontakt@kletno.pl, strona: www.kletno.pl.

— Inne atrakcje w okolicy:

— Jaskinia Niedźwiedzia (1,5 km) — najpiękniejsza jaskinia w Polsce, rezerwat przyrody.

— Śnieżnik (1425 m n.p.m.) — szlak górski dla miłośników wędrówek.

— Czarna Góra — ośrodek narciarski w Siennej.

— Wake Up Park w Starej Morawie — dla fanów sportów wodnych.

— Noclegi: W Kletnie i Stroniu Śląskim dostępne są pensjonaty (np. Villa Elise, Willa Marianna) oraz agroturystyki. Polecanym miejscem jest glamping „4 Żywioły” w Starej Morawie.

— Wskazówki: Ze względu na popularność kopalni, zwłaszcza w sezonie letnim, rezerwacja biletów online jest niemal konieczna. W kasie nad sztolnią (po schodkach) można kupić bilety, ale ich dostępność nie jest gwarantowana.

Dlaczego warto odwiedzić?

Kopalnia Uranu w Kletnie to miejsce, które łączy edukację z przygodą. Fascynująca historia górnictwa, od średniowiecznych sztolni po tajne operacje zimnej wojny, w połączeniu z pięknem kolorowych minerałów i angażującymi opowieściami przewodników, sprawia, że jest to atrakcja dla osób w każdym wieku. Niezależnie od tego, czy jesteś miłośnikiem geologii, historii, czy po prostu szukasz nietuzinkowego sposobu na spędzenie dnia na Dolnym Śląsku, Kletno z pewnością Cię nie zawiedzie.

Zaplanuj swoją wizytę już dziś i odkryj podziemne skarby Masywu Śnieżnika!

Hałda minerałów w Kletnie

Hałda Minerałów koło Kopalni Uranu w Kletnie to wyjątkowe miejsce na mapie Dolnego Śląska, które przyciąga zarówno geologów, kolekcjonerów minerałów, jak i turystów zainteresowanych historią górnictwa oraz niezwykłymi skarbami ziemi. Położona w malowniczej Dolinie Kleśnicy, w sercu Masywu Śnieżnika, hałda jest pozostałością po średniowiecznym i powojennym górnictwie, oferując możliwość samodzielnego poszukiwania minerałów, w tym rzadkich okazów związanych z uranem. Jako doświadczony przewodnik turystyczny i geolog, przedstawiam szczegółowy przewodnik obejmujący położenie, dojazd, parking, typy minerałów (w tym promieniotwórczych), historię miejsca oraz polecane noclegi w okolicy.

Położenie Hałdy Minerałów

Hałda Minerałów znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie Podziemnej Trasy Turystyczno-Edukacyjnej w Kopalni Uranu w Kletnie, na północnym stoku Żmijowca (ok. 773 m n.p.m.) w Masywie Śnieżnika, w Dolinie Kleśnicy. Kletno to niewielka wieś w gminie Stronie Śląskie, położona w Kotlinie Kłodzkiej, w południowo-wschodniej części województwa dolnośląskiego. Hałda, będąca historycznym miejscem składowania urobku z kopalni, znajduje się tuż przy sztolni nr 18, zwanej Sztolnią Fluorytową, która jest udostępniona dla zwiedzających. Teren hałdy rozpościera się na zboczu wzgórza, w otoczeniu lasów i górskich szlaków, co nadaje jej wyjątkowy, surowy urok.

Dokładny adres: Kopalnia Uranu w Kletnie, Kletno 40, 57—550 Stronie Śląskie (hałda znajduje się przy wejściu do sztolni).

Współrzędne GPS: 50.2482°N, 16.8450°E.

Odległości od większych miast:

— Wrocław: ok. 110 km,

— Kłodzko: ok. 25 km,

— Stronie Śląskie: ok. 10 km,

— Lądek-Zdrój: ok. 18 km,

— Bystrzyca Kłodzka: ok. 20 km.

Hałda jest łatwo dostępna z drogi łączącej Kletno z Sienną, a jej bliskość do innych atrakcji, takich jak Jaskinia Niedźwiedzia (1,5 km) czy szlak na Śnieżnik, czyni ją idealnym punktem na mapie turystycznej Ziemi Kłodzkiej.

Dojazd do Hałdy Minerałów

Samochodem

Dojazd do Hałdy Minerałów jest możliwy wąską, asfaltową drogą łączącą Kletno z Sienną, biegnącą wzdłuż Doliny Kleśnicy. Droga jest typowo górska, miejscami stroma i kręta, dlatego wymaga ostrożności, zwłaszcza zimą, gdy może być oblodzona. Poniżej sugerowane trasy:

— Z Wrocławia: Jedź drogą krajową nr 8 w kierunku Kłodzka przez Ząbkowice Śląskie i Złoty Stok. W Złotym Stoku (ok. 85 km od Wrocławia) skręć w drogę wojewódzką nr 390 w stronę Lądka-Zdroju, a następnie w Stroniu Śląskim kieruj się na Kletno (DW392). Po dotarciu do Kletna podążaj za znakami na Jaskinię Niedźwiedzią, a następnie skręć w prawo w wąską drogę do Kopalni Uranu. Podróż zajmuje ok. 2 godziny.

— Z Kłodzka: Kieruj się na drogę wojewódzką nr 392 w stronę Stronia Śląskiego przez Lądek-Zdrój. W Stroniu Śląskim skręć w prawo na Kletno, a następnie podążaj za znakami na Kopalnię Uranu. Trasa liczy ok. 25 km i zajmuje ok. 30 minut.

— Z Lądka-Zdroju: Jedź drogą wojewódzką nr 392 w stronę Stronia Śląskiego, a następnie skręć na Kletno. Po ok. 18 km dotrzesz do drogi prowadzącej do kopalni. Podróż trwa ok. 25 minut.

— Z Bystrzycy Kłodzkiej: Kieruj się na drogę wojewódzką nr 392 przez Stronie Śląskie, a następnie na Kletno. Trasa liczy ok. 20 km i zajmuje ok. 25 minut.

Parking: Bezpłatny parking znajduje się bezpośrednio przy wejściu do Kopalni Uranu, ok. 50 m od sztolni nr 18 i Hałdy Minerałów, przy wąskiej drodze Kletno–Sienna. Jest to niewielki, leśny parking na ok. 20 samochodów, więc w sezonie letnim może być zatłoczony. Alternatywnie, większy parking (płatny, ok. 10 zł/dzień) znajduje się ok. 700 m wcześniej, przy drodze do Jaskini Niedźwiedziej. Od parkingu do hałdy prowadzi krótka, oznakowana ścieżka (ok. 5 minut pieszo).

Transportem publicznym

— Pociągiem: Najbliższa stacja kolejowa znajduje się w Stroniu Śląskim (ok. 10 km od Kletna) lub w Kłodzku (25 km). Z Wrocławia Głównego do Kłodzka kursują bezpośrednie pociągi regionalne (ok. 1,5 godziny). Ze Stronia Śląskiego lub Kłodzka można dojechać do Kletna autobusem lub taksówką.

— Autobusem: Z Kłodzka, Lądka-Zdroju lub Bystrzycy Kłodzkiej kursują autobusy PKS do Stronia Śląskiego, a stamtąd lokalne busy do Kletna. Z przystanku w Kletnie do hałdy jest ok. 2 km pieszo (ok. 25 minut) wzdłuż drogi na Sienną.

— Pieszo z Kletna: Z centrum Kletna do Kopalni Uranu i hałdy prowadzi oznakowana ścieżka (ok. 20—25 minut pieszo). Trasa jest malownicza, ale wymaga wygodnego obuwia, szczególnie po deszczu.

Rowerem

Region Masywu Śnieżnika jest przyjazny dla rowerzystów. Trasa z Kłodzka (25 km, ok. 1,5 godziny) lub Stronia Śląskiego (10 km, ok. 40 minut) prowadzi przez malownicze tereny Kotliny Kłodzkiej. Stojaki rowerowe dostępne są przy parkingu koło kopalni.

Typy minerałów na Hałdzie Minerałów

Hałda Minerałów koło Kopalni Uranu w Kletnie to unikalne stanowisko mineralogiczne, będące pozostałością po średniowiecznym wydobyciu rud żelaza, srebra i miedzi oraz powojennej eksploatacji uranu i fluorytu. Złoże w Kletnie powstało w wyniku wieloetapowych procesów geologicznych, w tym osadowych, metamorficznych i hydrotermalnych, co zaowocowało bogactwem minerałów. Hałda, będąca składowiskiem urobku z dawnych sztolni, umożliwia samodzielne poszukiwanie okazów, szczególnie w ramach warsztatów geologicznych organizowanych przez kopalnię. Poniżej przedstawiam szczegółowy opis najważniejszych minerałów, w tym promieniotwórczych, występujących na hałdzie.

Minerały niepromieniotwórcze

— Fluoryt:

— Opis: Najpopularniejszy minerał na hałdzie, należący do grupy halogenków (CaF₂). Tworzy masywne bloki lub kryształy sześcienne, najczęściej w odcieniach fioletu, niebieskiego, zielonkawego, różowego lub bezbarwnego. Odmiana antozonit jest ciemnofioletowa, niemal czarna, z charakterystycznym zapachem ozonu przy rozłupywaniu.

— Występowanie: Fluoryt dominuje na hałdzie, tworząc żyły i naskorupienia w skałach metamorficznych. Jest łatwy do odnalezienia dzięki jaskrawym barwom.

— Zastosowanie: Używany w hutnictwie jako topnik oraz w przemyśle chemicznym do produkcji kwasu fluorowodorowego.

— Ametyst:

— Opis: Odmiana kwarcu (SiO₂) o fioletowej barwie, wynikającej z domieszek żelaza i promieniowania naturalnego. W Kletnie występuje w unikalnej formie „przekładańca” — warstwowych skupisk z kwarcem mlecznym, niespotykanych nigdzie indziej w Europie.

— Występowanie: Znajduje się w żyłach kwarcowo-fluorytowych, często w małych geodach lub jako naskorupienia.

— Zastosowanie: Ceniony w jubilerstwie i kolekcjonerstwie.

— Kwarc (mleczny, dymny, morion, kryształ górski):

— Opis: Minerał krzemionkowy (SiO₂) o różnych odmianach. Kwarc mleczny jest biały i nieprzezroczysty, dymny ma brunatny odcień, morion jest czarny, a kryształ górski — przezroczysty. W Kletnie kwarc dymny i mleczny często współwystępują z fluorytem.

— Występowanie: Tworzy żyły, druzy i kryształy w skałach metamorficznych. Łatwo znaleźć drobne okazy na hałdzie.

— Zastosowanie: Używany w optyce, elektronice i jubilerstwie.

— Malachit:

— Opis: Minerał węglanowy (Cu₂(CO₃)(OH)₂) o intensywnie zielonej barwie, tworzący naskorupienia, żyłki lub kuliste skupiska. Często towarzyszy mu chryzokola.

— Występowanie: Rzadziej spotykany niż fluoryt, występuje w strefach wietrzenia rud miedzi.

— Zastosowanie: Stosowany w jubilerstwie i jako kamień ozdobny.

— Chryzokola:

— Opis: Minerał krzemianowy (Cu, Al)₂H₂Si₂O₅(OH)₄·nH₂O o niebiesko-zielonej barwie, tworzący drobne żyłki i powłoki. Jest bardziej pospolity niż malachit.

— Występowanie: Występuje w strefach utleniania rud miedzi, często w towarzystwie malachitu i chalkopirytu.

— Zastosowanie: Używany w biżuterii i jako kamień kolekcjonerski.

— Chalkopiryt:

— Opis: Minerał siarczkowy (CuFeS₂) o mosiężno-żółtej barwie, często z tęczowymi nalotami utlenienia. Tworzy drobne ziarna lub agregaty.

— Występowanie: Występuje w żyłach polimetalicznych, często w sąsiedztwie fluorytu i galeny.

— Zastosowanie: Główna ruda miedzi w przemyśle.

— Chalkozyn:

— Opis: Minerał siarczkowy (Cu₂S) o czarnobrunatnej barwie, tworzący drobne ziarna lub powłoki.

— Występowanie: Rzadki, występuje w strefach wietrzenia rud miedzi.

— Zastosowanie: Ruda miedzi o mniejszym znaczeniu.

— Galena:

— Opis: Minerał siarczkowy (PbS) o srebrzystoszarej barwie i metalicznym połysku, tworzący sześcienne kryształy lub drobne ziarna.

— Występowanie: Występuje w żyłach polimetalicznych, rzadziej na hałdzie.

— Zastosowanie: Główna ruda ołowiu.

— Bornit:

— Opis: Minerał siarczkowy (Cu₅FeS₄) o czerwonobrunatnej barwie z tęczowymi nalotami, zwany „pawiorem”.

— Występowanie: Rzadki, występuje w żyłach miedziowo-uranowych.

— Zastosowanie: Ruda miedzi.

— Hematyt:

— Opis: Minerał tlenkowy (Fe₂O₃) o czerwonym lub stalowoszarym kolorze, tworzący masywne bloki, blaszki lub pył pokrywający inne minerały.

— Występowanie: Pospolity na hałdzie, szczególnie w skałach metamorficznych.

— Zastosowanie: Ruda żelaza i pigment.

— Kalcyt:

— Opis: Minerał węglanowy (CaCO₃) o różowej odmianie w Kletnie, związanej z promieniowaniem uranu. Tworzy kryształy romboedryczne lub naskorupienia.

— Występowanie: Pospolity w wapieniach krystalicznych, często w sąsiedztwie fluorytu.

— Zastosowanie: Używany w budownictwie i jako kamień ozdobny.

— Amfibole (hornblenda):

— Opis: Minerały krzemianowe o ciemnozielonej lub czarnej barwie, tworzące wydłużone słupki o silnym połysku.

— Występowanie: Występują w skałach wapienno-krzemianowych, rzadziej na hałdzie.

— Zastosowanie: Cenione w kolekcjonerstwie.

Minerały promieniotwórcze (uranowe)

Minerały uranowe na hałdzie są produktem wietrzenia pierwotnej rudy uranu — blendy smolistej (uraninitu, UO₂). Są one promieniotwórcze, ale ich promieniowanie jest stosunkowo niskie i bezpieczne przy krótkotrwałym kontakcie, pod warunkiem zachowania ostrożności (np. unikania długiego przechowywania okazów w domu). Poniżej najważniejsze minerały uranowe:

— Blenda smolista (uraninit):

— Opis: Pierwotny minerał uranu (UO₂–UO₃), tworzący czarne, ciężkie, masywne skupiska o kształtach skorupowatych, nerkowatych lub kulistych, o średnicy 2–3 cm. Ma matowy połysk i wysoką gęstość.

— Promieniotwórczość: Emituje promieniowanie alfa, beta i gamma. Poziom promieniowania w sztolni jest niski (ok. 0,12–0,2 µSv/h, porównywalny z tłem naturalnym), ale okazy blendy smolistej w bezpośrednim kontakcie mogą wykazywać wyższe wartości (do 3–80 µSv/h przy bliskim pomiarze licznikiem Geigera).

— Występowanie: Rzadka na hałdzie, występuje w żyłach uranowo-siarczkowych. Częściej spotykana w sztolni niż na powierzchni.

— Zastosowanie: Główna ruda uranu, historycznie wydobywana w Kletnie dla ZSRR.

— Uranophan:

— Opis: Wtórny minerał uranu (Ca(UO₂)₂(SiO₃OH)₂·5H₂O) o żółto-pomarańczowej barwie, tworzący drobne agregaty lub powłoki.

— Promieniotwórczość: Niski poziom promieniowania, bezpieczny przy krótkotrwałym kontakcie.

— Występowanie: Występuje w strefach wietrzenia blendy smolistej, rzadko na hałdzie.

— Zastosowanie: Ceniony przez kolekcjonerów minerałów uranowych.

— Torbernit:

— Opis: Wtórny minerał uranu (Cu(UO₂)₂(PO₄)₂·8–12H₂O) o zielonej barwie, tworzący drobne, blaszkowate kryształy.

— Promieniotwórczość: Emituje słabe promieniowanie, bezpieczne przy ostrożnym obchodzeniu się.

— Występowanie: Bardzo rzadki, występuje w strefach utleniania rud uranu.

— Zastosowanie: Rzadki okaz kolekcjonerski.

— Fourmarieryt:

— Opis: Wtórny minerał uranu (Pb(UO₂)₄O₃(OH)₄·4H₂O) o pomarańczowo-żółtej barwie, tworzący drobne skupiska.

— Promieniotwórczość: Niski poziom promieniowania, porównywalny z uranophanem.

— Występowanie: Ekstremalnie rzadki na hałdzie, spotykany w śladach.

— Zastosowanie: Ceniony w kolekcjonerstwie.

Uwagi dotyczące bezpieczeństwa:

— Promieniotwórczość minerałów uranowych na hałdzie jest niska i nie stanowi zagrożenia przy krótkotrwałym kontakcie (np. podczas warsztatów). Liczniki Geigera w sztolni wskazują wartości bliskie tłu naturalnemu (0,12–0,2 µSv/h), z wyższymi pikami tylko w bezpośrednim sąsiedztwie blendy smolistej.

— Zaleca się unikanie długiego przechowywania okazów uranowych w pomieszczeniach mieszkalnych oraz mycie rąk po kontakcie z minerałami.

— Podczas warsztatów geologicznych zapewniane są okulary ochronne i młotki, a instruktorzy nadzorują poszukiwania, minimalizując ryzyko.

Inne cechy geologiczne:

— Hałda składa się głównie z wapieni krystalicznych, kwarcytów i łupków metamorficznych, w których występują żyły polimetaliczne i fluorytowo-kwarcowe.

— Minerały tworzą się w wyniku hydrotermalnej mineralizacji kruszcowej, związanej z metamorfizmem regionalnym sprzed 500 milionów lat.

— W Kletnie stwierdzono obecność blisko 50 pierwiastków, które tworzą około 60 różnych minerałów, co czyni hałdę jednym z najbogatszych stanowisk mineralogicznych w Polsce.

Historia Hałdy Minerałów i Kopalni Uranu