Bezpłatny fragment - Wizerunek nauczyciela-wychowawcy, szkoły i instytucji ją wspierających

Wprowadzenie

Celem niniejsze publikacji jest aktualizacja wizerunku nauczyciela-wychowawcy, szkoły, instytucji ją wpierających. Uważam, że w tym zakresie powinny być prowadzone regularne badania, bowiem obserwujemy, że szkoła jest przestrzenią dynamicznych zmian. Zmienia się także rola nauczyciela we współczesnej rzeczywistości. Unowocześnieniu ulegają również podstawowe instytucje udzielające wsparcia szkole w pracy z uczniami. Uznałam ten temat także za kluczowy w funkcjonowaniu szkoły.

Skupiłam się w dużej mierze na opinii na temat nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej (badałam w tym celu samych nauczycieli oraz rodziców uczniów). Jest to bowiem zawód szczególnej odpowiedzialności. To praca z dziećmi.

Świetlica, jako jedna z podstawowych placówek wspierających pracę szkoły skupiła moją szczególną uwagę. Posiadam doświadczenie nauczyciela-wychowawcy w pracy w świetlicy szkolnej, co było główną motywacją podjęcia tematu. Z kolei zawód nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej w mojej percepcji jako pedagoga jest szczególnie traktowany, z racji, o której wspominałam — to praca z dziećmi, o szczególnej odpowiedzialności. Wymaga bardzo dobrego przygotowania pedagogicznego.

Dla potrzeb pracy wykorzystałam badania jakościowe. Szczególnie wartościowy w mojej percepcji jest paradygmat humanistyczny-fenomenologiczny, jaki pozwala przedstawić własne doświadczenia. Skorzystałam z tej perspektywy przede wszystkim w części poświęconej świetlicy. W obszarze mojego zainteresowania znalazła się przede wszystkim świetlica środowiskowa. Miałam możliwość także współpracy z tego rodzaju placówką, początkowo jako praktykantka w Wadowicach (Świetlica dla Dzieci im. Jana Pawła II).

Dalsze fragmenty pracy są rodzajem postulatów. Zawarłam w nich takie zagadnienia jak wciąż aktualna potrzeba indywidualizacji procesu kształcenia (wdrażania go na większą skalę) czy oddziaływania różnymi technikami terapeutycznymi na dzieci dotknięte upośledzeniem funkcji, nie tylko intelektualnych, ale także ruchowych. Należy pamiętać, że często występuje niepełnosprawność sprzężona. Pomoc dla takich dzieci jest szczególnym priorytetem, by stworzyć dla nich możliwość funkcjonowania na jak najlepszym poziomie. Poruszam także takie obszary tematyczne jak znaczenie temperamentu dziecka w funkcjonowaniu w przedszkolu. Skupiam się ponadto nad szerokimi zadaniami nauczyciela edukacji przedszkolnej w świetle nowej ustawy. Uznają te tematy za podstawowe dla pedagoga pracującego z dziećmi.

Za ważne problemy dla współczesnej szkoły uznaję także potrzebę wprowadzania modelu kształcenia opartego na doświadczeniu. Nie pomijam zagadnienia autyzmu i dostępnych form terapii, mając na uwadze skalę problemu i potrzebę wspierania rozwoju każdego dziecka przez nauczycieli-wychowawców. Poświęcając uwagę uczniom w swojej książce — odpowiadam na potrzebę ukazania kompleksowo wizerunku szkoły, nauczycieli-wychowawców, instytucji wspierających.

Ważnym czynnikiem, który tworzy obraz zawodu nauczyciela jest zjawisko wypalenia zawodowego. Poświęcam problemowi nieco uwagi, opisując go w prosty, przystępny sposób.

W pracy więcej miejsca poświęciłam dysleksji, ponieważ nawet wśród nauczycieli spotykane są osoby, które wątpią w jej istnienie.

Na sam koniec wspominam o znaczeniu samorefleksji w pracy nauczyciela.

Nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej

Nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej w opiniach nauczycieli

Wykorzystałam ankietę, w celu przeprowadzenia badań wśród nauczycieli. Dziesięć pytań w formie otwartej lub wielokrotnego wyboru odpowiedzi dotyczyło takich elementarnych kwestii jak:

— motywy skłaniające do wyboru zawodu nauczyciela;

— potrzeba doskonalenia zawodowego;

— czynniki decydujące o efektywności pracy nauczyciela;

— korzyści wynikające z właściwego motywowania nauczycieli do pracy;

— możliwości uczestniczenia w szkoleniach i kursach podnoszących kwalifikacje;

— najlepszy system motywacyjny;

— cechy, jakie powinien posiadać nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej;

— czynniki wpływające na budowanie autorytetu nauczyciela;

— czynniki wpływające na budowanie właściwych relacji z rodzicami;

— trudności dydaktyczne.

Uważam, że odpowiedzi często wpisywały się w stan wiedzy, który posiadamy na temat zawodu nauczyciela. Zawód ten jest społecznie dostępny, popularny i wciąż cieszy się uznaniem.

Nauczyciele odpowiadali, że do wyboru zawodu nauczyciela skłaniały ich:

— „Studia pedagogiczne.” — Takie stwierdzenie jest bardzo zwięzłe i konkretne, aczkolwiek nie dostrzegam w nim przekonania, że w tym przypadku „wybór” zawodu nauczyciela wynikał z misji. Raczej to wykorzystanie posiadanych możliwości, studiów. Kolejna wypowiedź z kolei ma już zupełnie innych charakter:

— „Od zawsze mym marzeniem była praca z dziećmi, przekazywanie im norm, wartości. Zawód nauczyciela kształci mą osobowość każdego dnia”. — Jest to wypowiedź bardzo ciekawa, rozbudowana, posiadająca satysfakcjonujące dla osoby prowadzącej badania wyjaśnienie motywacji kierującej nauczycielem w wyborze pracy. To przypadek osoby, która posiadała w swoim życiu plan, była ukierunkowana na jego realizowanie, wykazała się determinacją w zdobyciu zawodu nauczyciela, bo to było marzeniem danej jednostki, chciała uczyć dzieci, kształtować je. Co więcej ten nauczyciel zaznaczył, że praca daje mu satysfakcję, możliwość nieustannego poszerzania swoich kompetencji. Dostrzegalna jest satysfakcja z wykonywanego zawodu, przeświadczenie o jego wadze oraz posiadanie świadomości, że w takiej pracy z młodym człowiekiem wymagany jest ciągły rozwój;

— „Zachęciły mnie rozmowy z innymi pedagogami. Lubię dzieci.” — Wypowiedź ta jest ciekawa również. Okazuje się, że inni nauczyciele wywierają skuteczny wpływ na otoczenie, budują pozytywny wizerunek swojego zawodu, stając się przykładem, który mobilizuje do naśladownictwa. Uważam to za cenną wartość. Móc zbadać taką cechę zjawiska to istotny rezultat poszukiwań. Drugi argument osoby badanej jest często spotykany. Często się słyszy, że nauczyciele lubią dzieci, pracować z nimi, dlatego wybierają taki zawód;

— „Każdy musi gdzieś pracować, a ja lubię dzieci.” — Opinia ta zawiera wspólne elementy z poprzednią. Nauczyciel wskazuje w niej, że musiał dokonać wyboru jakiegoś zawodu i kierował się tym, że lubi dzieci, jak poprzednia osoba badana;

— „Chęć pracy z dziećmi”. — To kolejny argument badanego nauczyciela. Z niniejszych wypowiedzi wyłania się pozytywny wizerunek dziecka, z którym współpraca potrafi dać osobie dorosłej poczucie satysfakcji;

— „Miłość do dzieci, chęć ciągłego rozwoju”. — To motywacje kolejnego nauczyciela do wyboru pracy. Wypowiedzi te nie budzą zdziwienia, są przewidywalne. Uznaje się, że nie ma złych dzieci. Nauczyciele, rodzice, środowisko ludzi dorosłych i grupa rówieśnicza kształtuje dopiero młodego człowieka. Od wpływu tego środowiska w dużej mierze zależy, jakim człowiekiem dziecko będzie w przyszłości. Nie dziwi, że taki zawód daje satysfakcję i możliwości stałego rozwoju;

— „Zainteresowanie tym zawodem”. — To ogólna wypowiedź, która nie daje większych możliwości interpretacyjnych. Rozumie się przez nią ciekawość wobec zawodu nauczyciela. „Zainteresowanie tym zawodem” świadczy o tym, że jest on ciekawy dla danej osoby;

— „Chęć pracy z dziećmi, rozwój, lubię pracę z dziećmi”. — Obserwuję powtarzalność cech nauczyciela w prowadzonych badaniach. Przez to przekonuję się o wspomnianej powtarzalności, zatem prawdziwości stanu wiedzy, który można budować na różnych przypadkach, uzyskując podobne wyniki. Jak wspomniałam świadczy ta powtarzalność cech zjawiska o prawidłowościach, które je budują. Powtarzalność tych aspektów świadczy o faktach, które można przenieść na ogólny obraz problematyki. Badana osoba za innymi podaje, że ważnym czynnikiem w wyborze zawodu nauczyciela jest chęć pracy z dziećmi. Optymistyczne jest to, że zawód nauczyciela daje możliwość rozwoju zdaniem badanych nauczycieli;

— „U nas w rodzinie wszyscy są nauczycielami”. — Nie jest to oryginalna motywacja, spotykamy w społeczeństwie zjawisko „dziedziczenia” zawodu, tradycji pokoleniowej;

— „Możliwość pracy z dziećmi, ciekawy zawód”. — Kolejna wypowiedź, która buduje sobą cechę ogólną zawodu nauczyciela. Okazuje się, że być nauczycielem to stale się rozwijać, posiadać ciekawą pracę z dziećmi;

— „Chęć prowadzenia własnej szkoły”. — Myślę, że to nie jest częsta motywacja nauczycieli. W tym przypadku osoba badana wykazała się większymi ambicjami w dziedzinie nie tylko nauczania, ale i organizacji takiego procesu;

— „Chciałam założyć własny punkt przedszkolny. Obecnie pracuję w szkole”. — Udało się mi dotrzeć do drugiego przypadku, gdzie nauczyciel motywuje wybór zawodu chęcią założenia i prowadzenia własnej placówki oświatowej. To pozytywne zjawisko, świadczy o przedsiębiorczości nauczycieli i ambicjach;

— „Stały rozwój”. — Budujące jest to, że nauczyciele często zwracają uwagę, że wybrali swój zawód, ponieważ stwarza perspektywę ciągłego rozwoju. Świadczy to o tym, że nauczyciele są grupą osób otwartą, ciekawą nowości, chętną do stałego poszerzania wiedzy. Szczególnie istotne jest, że dostrzegają potrzebą nieustannego rozwoju w pracy nauczyciela;

— „Znajomości w branży nauczycielskiej”. — Zaskoczyła mnie szczerość tej wypowiedzi. Aktualnie zmagamy się z trudną sytuacją na rynku pracy. Obserwujemy, że młodzi ludzie, często dobrze wykształceni, po studiach wyższych są zmuszeni do emigracji i szukania poza ojczyzną godnych warunków bytowych. Przyszłość młodego człowieka we współczesnych czasach okazała się niepewna. Czy może dziwić fakt, że sięga się po wszelkie możliwości znalezienia dobrej pracy? Niemniej zjawisko układów budzi niechęć, wskazuje, że środowisko nauczycieli jest w określony sposób zamknięte, nastawione na przyjmowanie do swojego grona osób znajomych. Jest to zjawisko negatywne, zmniejszające szanse na rynku ludzi, którzy nie posiadają „znajomości”, a dobre wyniki w nauce, predyspozycje do określonej pracy;

— „Korzyści materialne, inwestycja w siebie”. — Praca nauczyciela daje perspektywy awansu zawodowego, wiąże się to z możliwością osiągania wyższych zarobków. Jest to czynnik ważny, by za swoją pracę otrzymywać godziwe wynagrodzenie. Pozytywnym zjawiskiem jest, że młodzi ludzie dostrzegają atrakcyjność zawodu nauczyciela, także w sferze zarobkowej. „Inwestycja w siebie” to stały rozwój;

— „Poczucie posiadania cech odpowiednich do tego zawodu, chęć pracy, która każdego dnia jest trochę inna”. — Wypowiedź ta wskazuje na potrzebę elastyczności w pracy nauczyciela. Co istotne, jak dostrzegła osoba badana — praca ta nie jest monotonna, jest inna każdego dnia, ale nie w sposób diametralny, co także daje poczucie stabilności bez odczuwania monotonni;

— „Lubię pracę z dziećmi, daje mi to dużą satysfakcję”. — Kolejna optymistyczna wypowiedź na temat zawodu nauczyciela. Ważne, że tak często dostrzega się dobre strony zawodu nauczyciela. Praca z młodym człowiekiem jest przecież pełna wyzwań, ale jak się okazuje daje satysfakcję;

— „Od zawsze lubiłam dzieci, spędzać z nimi czas, bawić się oraz wspólnie odkrywać świat”. — Z takich wypowiedzi jawi się zawód nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej jako bardzo atrakcyjny, zgodny z oczekiwaniami;

— „Kiedyś pracowałam w animacji i polubiłam pracę z dziećmi”. — Dowód kolejny, że praca z dziećmi może dawać poczucie satysfakcji i spełnienia;

— „Edukacja wczesnoszkolna nie jest moim podstawowym kierunkiem, który wybrałam, to, że jestem teraz nauczycielem od wczesnoszkolnej jest kwestią potrzeb w placówce, w której pracuję”. — Wypowiedź także powtarzająca się, w której zwraca się uwagę na potrzebę pracy, korzystania z oferty, która się pojawiła, niezależnie czy daje satysfakcję. Główną potrzebą jest potrzeba pracy i zarobkowania. Gwarantuje przecież byt, a obecnie o dobrą pracę nie jest łatwo;

— „Chęć przekwalifikowania, satysfakcja z pracy z dziećmi”. — Wdrażanie się w rynek pracy nierzadko przynosi rozczarowania. Okazuje się, że praca w szkole jest ciekawą alternatywą;

— „Długo zastanawiałam się nad podjęciem tej decyzji, ale widząc zadowolenie zawodowe nauczycieli postanowiłam spróbować.” — Kolejny przykład świadczący o tym, że opinia innych nauczycieli na temat ich pracy w istotny sposób kształtuje opinię społeczną i wpływa na to, że inne osoby wybierają ten zawód. Przykład jest najlepszym źródłem czerpania wiedzy. Im więcej będzie pozytywnych — jest szansa, że będzie wzrastała liczba nauczycieli. Tendencje niżu demograficznego nie będą stałe. Dobre wykształcenie zawsze jest w cenie i daje możliwości ciekawego zatrudnienia. Wypowiedzi nauczycieli wskazują, że są świadomi wagi swojego zawodu i zapotrzebowania na niego;

— „Rozwój osobisty”. — Podobne twierdzenia są częste, chęć i perspektywa rozwoju;

— „Lubię uczyć, spędzać czas z dziećmi, mogę ciągle uczyć się czegoś nowego”. — Perspektywa stałego rozwoju, ciekawa praca, to kolejne powtarzające się argumenty przemawiające za wyborem zawodu nauczyciela;

— „Chciałem pracować z dziećmi, to było moje marzenie, czułem, że się w tym sprawdzę”. — Praca nauczyciela jak się okazuje może być marzeniem, do którego realizacji dąży się wytrwale, regularną pracą. Okazuje się co więcej, że wysiłki są godne podjęcia. Praca nauczyciela może przynosić satysfakcję i spełnienie, może być przyjemna, atrakcyjna. Uważam, że to ważne dane. Wskazuje się bowiem często na niezadowolenie nauczycieli. Okazuje się więc, że takie wnioski w dużej mierze nie pokrywają się z rzeczywisty n stanem;

— „Moja znajoma poszukiwała pracownika w szkole”. — Następna wypowiedź, która wskazuje, że znajomości mają istotny wpływ na wybór pracy. Uważam, że trzeba takie fakty uwzględniać i podawać do informacji publicznej, by ludzie mieli świadomość problemu i podejmowali skuteczne działania zaradcze;

— „Chcę dobrze zarabiać”. — Powtarzająca się wypowiedź dotycząca motywacji wyboru zawodu względami finansowymi. Jak akcentowano, są one ważne, nie powinny być priorytetem, ale wiele osób kieruję się nimi przede wszystkim, także niestety w grupie nauczycieli;

— „Znajomości”. — Niestety to także powtarzająca się informacja, która buduje zjawisko układów w rzeczywistości pracy nauczyciela. Jest to zjawisko bardzo negatywne, które domaga się potępienia. Jest to nieetyczne, a zawód nauczyciela jest takim zawodem, gdzie liczy się zaufanie do człowieka. Nauczyciel musi być osobą kompetentną, nie z przypadku. Ofiaruje się mu pod opiekę dzieci. Odpowiedzialny jest za ich kształtowanie. Musi przejść odpowiedni proces weryfikacji. Jak wskazują opinie rodziców, które zaprezentuję w dalszej części pracy — rodzice wiele wymagają od nauczycieli, i słusznie. Zawód nauczyciela jest wymagający. To trzeba jasno przyznać. Trzeba być świadomym wyzwań i oczekiwań. To także wnioski istotne, że rodzice współcześnie są osobami bardzo świadomymi i mającymi przekonanie, że mogą skutecznie oddziaływać na pracę nauczycieli;

— „Uczęszczałam do szkoły muzycznej, chciałam realizować ten przedmiot w pracy z najmłodszymi”. — Wypowiedź, która świadczy, że nauczyciele kierują się swoimi zainteresowaniami, chcą przekazywać je najmłodszemu pokoleniu. Jest to piękna cecha, że człowiek dorosły posiada pasje, którymi chce się dzielić. To cechy wymagane od nauczycieli, by byli z powołania, jak się przyjęło potocznie określać kwestię;

Pierwszy obszar moich badań skoncentrowany wokół zagadnienia motywacji nauczycieli do podjęcia pracy w szkole dał pozytywny obraz badanych. Okazuje się, że nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej lubią swoją pracę w dziećmi, dostrzegają potrzebę, chęć, perspektywę stałego rozwoju w szkole. Są to budujące wnioski, bo spotykane są opinie, że nauczycielom niewiele się chce. Nauczyciele zdobyli zawód, który był ich marzeniem i daje możliwości godnego zarobkowania. Jednak nie można było nie zauważyć negatywnych zjawisk występujących w szkle. Układy okazują się być problemem. Należy stwarzać każdemu młodemu człowiekowi, który ukończył studia wyższe w zakresie nauczania — zdobycie miejsca pracy w szkole, by mógł się rozwijać i spełniać zawodowo. Przecież trud i środki włożone w edukację nie są małe. Należy to doceniać, to świadczy o prestiżu zawodu nauczyciela. Przede wszystkim, jak już wspominano chodzi o zaufanie społeczeństwa do nauczycieli. Jest ono fundamentalną wartością. Należy podjąć wszelkie działania, aby stać na straży dobrego wizerunku nauczyciela, zarazem nie można go usprawiedliwiać, gdy jest winny błędom. Nauczyciel ma wysoką pozycję społeczną, ale jest osobą odpowiedzialną, zdolną do przyjmowania konsekwencji swoich działań.

Badane osoby były przede wszystkim przedstawicielami młodego pokolenia, było parę przypadków nauczycieli w wieku średnim, ok. 50-tego roku życia. Grupę badawczą zdominowały kobiety. Dostrzegamy powszechnie, że częściej zawód nauczyciela wybierają panie, szczególnie, jeśli chodzi o edukację wczesnoszkolną. To naturalne. Dzieci domagają się opiekuńczości. Często w osobie nauczycielki dostrzegają cechy troskliwej mamy, która potrafi się dzieckiem zaopiekować.

Optymistycznym wnioskiem jest, że młode osoby tak często deklarują chęć rozwoju oraz czują satysfakcję z pracy z dziećmi w szkole.

Efektywność pracy nauczyciela zdaniem badanych zależy przede wszystkim od takich czynników jak:

— wynagrodzenie — często było podawane jako głównym czynnik;

— dobra atmosfera w miejscu pracy — także była naczelną wartością;

— dobre relacje z nauczycielami i uczniami — kolejna, jak się okazało ważna kwestia;

— stabilność zatrudnienia i poczucie bezpieczeństwa — to istotna potrzeba badanych;

Nagroda uznaniowa, poczucie samorealizacji i rozwoju, poczucie uzyskiwanych osiągnięć, udział w kursach i szkoleniach — to kolejne czynniki decydujące o efektywności pracy. Hierarchizowanie poszczególnych czynników było bardzo różnorodne przez każdego z nauczycieli. Nie było już takiej zgodności, jak w kwestii motywacji skłaniającej do podjęcia zawodu nauczyciela, choć to pokrewne i dopełniające się pytania.

Kwestia wynagrodzenia okazała się bardzo istotna, zarówno dla młodszych nauczycieli, jak i starszych. Ważne jest poczucie stabilności zatrudnienia, wymiar gwarancji bytu materialnego. To z pewnością bardzo ważne kwestie. Jak wskazuje się dające perspektywy bytowe, poczucie bezpieczeństwa.

Co ciekawe mniej ważna okazała się dla badanych pochwała przełożonego. Moje badania pokazują, że nauczyciele są świadomi własnej wartości, mają wysoką samoocenę. Posiadają przeświadczenie, że pełnią społecznie ważną funkcję, do której konieczne są odpowiednie, wysokie kompetencje. Nierzadko badani potwierdzają, że je posiadają. Są pewni siebie. To także pozytywne cechy. Nauczyciel musi być osobą, która czuje się pewnie, jeśli ma gwarantować bezpieczeństwo swoim uczniom.

Korzyści, jakie wynikają z właściwej motywacji do pracy nauczycieli zdaniem ich samych to:

— możliwość doskonalenia zawodowego — co często było podawane, jako główna kwestia. Wyniki z tej części badań uzupełniają się z pierwszym obszarem badawczym, pytaniem o motywacje wyboru zawodu nauczyciela;

— dobre wyniki w nauce i zachowaniu uzyskiwane przez uczniów — to czynnik jeden z głównych, jaki zdaniem nauczycieli zależy od właściwego motywowania do pracy;

— dobra organizacja pracy — zdaniem badanych także jest w dużej mierze zależna od procesu motywacyjnego;

— dobra atmosfera w miejscu pracy — jest warunkiem odpowiedniej motywacji;

Co ciekawe mniej istotne okazały się — autorytet w szkole i otoczeniu społecznym. Obserwujemy ogólny kryzys autorytetu. Sądzę, że nauczyciel wciąż jednak cieszy się społecznym uznaniem i doceniana jest jego rola i trud przygotowania do zawodu. Sam zawód nie jest łatwy, choć jak pokazują moje badania — daje wiele satysfakcji.

Szkoła daje nauczycielom możliwość doskonalenia, głównie przez:

— możliwość udziału w szkoleniach psychologicznych;

— kursy odpowiadające zainteresowaniom i predyspozycjom nauczycieli, np. muzyczne, plastyczne;

— kursy rękodzieła;

— zajęcia językowe, głównie j. angielski.

Zdaniem badanych, cechy, które powinien posiadać nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej to:

— życzliwość;

— wiedza;

— dobry kontakt z uczniami i rodzicami;

— kreatywność;

— szacunek do dzieci, miłość;

— opiekuńczość;

— cierpliwość;

— pozytywne nastawienie, uśmiech;

— opanowanie;

— tolerancja;

— wykształcenie;

— chęć ciągłej nauki, rozwoju.

Wymagania, które nauczyciele stawiają sami sobie są racjonalne. Nauczyciel ich zdaniem musi być osobą rzetelną, które posiada dużą wiedzę, a przede wszystkim właściwie podejście do dzieci, oparte na szacunku, życzliwości, empatii.

Zdaniem nauczycieli budowanie swojego autorytetu zależne jest od:

— pracowitości;

— dostosowania się do wymogów szkoły;

— szacunku do drugiego człowieka;

— posiadanych kompetencji, wiedzy;

— pasji.

Nauczyciele niemal zgodnie zwracali uwagę, że budowanie autorytetu zależy przede wszystkim od własnej pracy. Zbudowanie autorytetu wśród młodych ludzi, a także rodziców nie jest proste, nawet dla nauczycieli. Występuje wspomniany kryzys autorytetu i jak także akcentowano — rodzice są coraz bardziej świadomi i ich oczekiwania względem nauczycieli wzrastają. Potrafią dokonać merytorycznej oceny pracy nauczyciela, sformułować adekwatnie wymagania, co zauważyłam w swoich badaniach. Są to dobre cechy. Uważam, że szkoła powinna podlegać kontroli społecznej. Praca szkoły powinna być przejrzysta dla otoczenia, możliwa do weryfikacji. Szkoła powinna być miejscem otwartym nie tylko dla uczniów, ale także dla rodziców, którzy deklarują chęć dużego zaangażowania w życie klasowe uczniów, swoich dzieci. Bardzo pozytywnie odnoszę się do tych zjawisk, które uwidoczniły się w moich badaniach.

Budowanie właściwych relacji z rodzicami według badanych jest zależne przede wszystkim od:

— otwartości na siebie;

— wzajemnego szacunku;

— chęci porozumienia;

— prawdomówności;

— otwartości;

— życzliwej atmosfery;

— regularnej współpracy.

Tworzenie i utrzymanie właściwych relacji nauczycieli z rodzicami zależne jest od wielu czynników. Jak wskazują nauczyciele — oczekują przede wszystkim szacunku, który objawia się choćby w prawdomówności. Nierzadko jest tak, że rodzice zatajają informacje na temat swoich dzieci. To nie rozwiązuje problemów. Nauczyciele są po to, by wspierać młodego człowieka, niezależnie od tego, z jakimi problemami się zmaga. Rodzice nierzadko pozostawieni są sobie. Tymczasem szkoła jest miejscem, gdzie pracuje wykwalifikowana kadra pedagogiczna, która posiada bogate doświadczenie. Warto z niego korzystać, by zapewnić młodemu człowiekowi jak najlepszy rozwój. Wiek dorastania niesie ze sobą liczne problemy, nie wolno ich marginalizować i bagatelizować. Jednakże szkoła musi zasłużyć sobie na zaufanie rodziców. Jak pokazują moje badania — w rodzicach jest otwartość i chęć współpracy. To ważne wnioski z badań, że nauczyciele nie są traktowani przez rodziców jako osoby wrogie, niegodne zaufania.

Podstawowe trudności, które napotyka nauczyciel w realizacji programu dydaktycznego to:

— brak czasy na współpracę z innymi nauczycielami;

— problemy w obszarze organizacji czasu;

— duża ilość zadań do wykonania w krótkich terminach.

Nauczyciele zgodnie skarżą się na brak czasu, przy dużych wymaganiach programowych. Jest do zrealizowania wiele treści w krótkim czasie. Są to wnioski, jakie powtarzają się w „obiegu” informacji publicznych, więc trzeba postulować ciągle o zmiany. W szkole też brakuje czasu, możliwości, by przeanalizować program edukacyjny z innymi nauczycielami, a współpraca jest konieczna, by przebiegała sprawnie i efektywnie. Wymiana doświadczeń i opracowanie wspólnego, zgodnego programu edukacyjno-wychowawczego to elementarne zadania. O tym już tak często się nie mówi, dlatego uważam to za cenny wynik swoich badań.

Nie bez przyczyny nauczyciel cieszy się uznaniem społecznym, dostrzegają to sami nauczyciele. Ich praca daje im poczucie stabilizacji, nie tylko bytowej. Jednocześnie praca ta jest kreatywna, dająca perspektywę stałego rozwoju. Nauczyciele korzystają z różnego rodzaju kursów, nie tylko psychologicznych czy językowych, ale takich, które odpowiadają ich indywidualnym predyspozycjom zawodowym i zainteresowaniom. To ważne, że szkoła nie narzuca tylko swoich ofert doskonalenia. Trzeba brać pod uwagę potrzeby nauczycieli, którzy dobrze potrafią zdiagnozować obszary domagające się rozwoju, co będzie przekładało się pozytywnie na rezultaty pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej w opiniach rodziców

Oczekiwania badanych rodziców względem nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej są wysokie, ale uważam, że nie przesadnie. To zrozumiałe, że rodzice oczekują, by ich dzieci miały zapewnioną jak najlepszą opiekę w szkole, by zajmowali się nimi ludzie prezentujący właściwą postawę, gotowi do pomocy, otwarci, życzliwi.

Uważam wspólnotę rodziców za urastającą do rani niezrzeszonej „instytucji”, która silnie oddziałuje na pracę szkoły. Rodzice potrafią ze sobą współpracować i jednoczyć się we wspólnych celach.

Badani rodzice, co do oczekiwanych cech nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej podawali najczęściej:

— wyrozumiałość;

— konsekwencja;

— życzliwość;

— zaradność w prowadzeniu zajęć, kompetentność;

— cierpliwość;

— duża wiedza;

— nauczyciel powinien być człowiekiem godnym zaufania;

— sprawiedliwość;

— sumienność;

— otwartość na pomysły dzieci;

— właściwie podejście do dziecka, „dobry dla dzieci”;

— okazywanie szacunku dzieciom i rodzicom.

Jak się okazuje — dobry nauczyciel to nauczyciel opanowany, konsekwentny, który potrafi uczyć (co nie jest oczywiste, rodzice dostrzegają, że nauczyciel może posiadać dużą wiedzę, ale przy braku umiejętności przekazywania jej), jest przy tym cierpliwy, wyrozumiały, nastawiony życzliwie do dzieci. W tym zakresie opinie nauczycieli i rodziców są zgodne. To także pozytywne wnioski z moich badań, że wymagania i oczekiwania rodziców pokrywają się z tym, co mówią nauczyciele. Daje to perspektywy na udaną współpracę.

Nie jest oczywiste, że sami nauczyciele wymagają od siebie wiele. Moje badania temu dowodzą, jak i wskazują, że praca nauczyciela jest ciekawa, atrakcyjna. Tymczasem spotykamy się z innymi twierdzeniami, stąd tak ważne jest, by prowadzić szczegółowe badania. Metody jakościowe dają możliwości skupienia się nad dokładnymi danymi.

Jak pokazały moje badania — rodzice wykazują więcej różnorodnych cech, jakie powinien posiadać nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej. Ważne, by był stanowczy, konsekwentny, by był sprawiedliwy, oceniał każdego tak samo. Istotna jest zdaniem rodziców wrażliwość nauczyciela, branie pod uwagę pomysłów dzieci, asertywność. Nauczyciel musi mieć swoje zdanie, być odporny na wpływy. Od nauczyciela oczekuje się kompetencji, by radził sobie w każdej sytuacji. Co istotne — nauczyciele nie wskazywali tak istotnych cech jak równe traktowanie, sprawiedliwe ocenienia, asertywność. Zatem moje badania wskazują na kolejną ważną cechę i obszar dyskusji dla nauczycieli w kontekście etyki wykonywanego zawodu.

W drugim pytaniu mojego wywiadu zadałam rodzicom pytanie o czynniki, które wpływają na budowanie właściwych relacji nauczyciela z rodzicami. Są to w opinii badanych:

— wzajemne zrozumienie;

— szacunek;

— zaufanie;

— dialog między sobą;

— dystans;

— „duże zaangażowanie rodziców w życie klasowe”;

— „ufność, że nauczyciel zaopiekuje się moim dzieckiem”;

— „żeby rodzice się angażowali, a nie tylko wymagali”;

— „zrozumienie i szacunek do siebie, angażowanie się w pomoc”.

W wypowiedziach rodziców pozytywnie zaskoczyło mnie, że dostrzegają znaczenie angażowania się w życie klasowe, pomocy szkole. Rodzice dostrzegają, że nie mogą tylko wymagać, muszą się wykazać własnym zaangażowaniem (to kolejne ważne wnioski z badań, bo spotyka się wiele informacji na temat roszczeniowej postawy rodziców). Ta grupa badawcza dostrzegła także więcej czynników wpływających na budowanie właściwych relacji z nauczycielami. Ważne okazało się zaufanie, dialog, dystans. Nauczyciele nie wymieniali tak ważnych i fundamentalnych cech.

Jakie są oczekiwania rodziców względem nauczyciela?

— „wsparcie w sytuacjach trudnych w życiu dziecka”;

— zapewnienie dziecku bezpieczeństwa;

— rzetelność;

— współpraca z rodzicami;

— pomoc w nauce dziecku;

— równe traktowanie;

— wzbudzanie w dziecku poczucia pewności siebie;

— wystawianie obiektywnych ocen.

Wymagania rodziców względem nauczycieli są adekwatne, zależy im, by ich dzieci były pod dobrą opieką, by była wzmacniana ich pewność siebie i samoocena (nauczyciele nie wskazywali na te podstawowe cechy). To ważne, że rodzice dostrzegają takie potrzeby. Kładą też nacisk na możliwość współpracy z nauczycielem. Wymagają, by nauczyciel był rzetelny, realizował obietnice, traktował dzieci równo, wystawiał obiektywne oceny. Co istotne od nauczyciela oczekuje się, by wspierał emocjonalnie dziecko w różnych trudnych sytuacjach, by nie było ono zostawione sobie w szkole ze swoimi problemami. To kolejny ważny postulat moich badań, który trzeba kierować do nauczycieli.

Jakie są czynniki odgrywające istotną rolę w pracy nauczyciela w opinii rodziców?

— doświadczenie;

— zdolność zaciekawienia dzieci zajęciami;

— wynagrodzenie;

— pomoce dydaktyczne;

— dobre nastawienie rodziców, życzliwość z ich strony, chęć współpracy;

— wykształcenie, kursy;

— płaca.

Zwróciło moja uwagę, że rodzice dostrzegają możliwości, jakie niosą ze sobą współczesne czasy, poza zagrożeniami. Dostrzegają oni potrzebę korzystania z nowoczesnych technologii w procesie dydaktycznym. Rozumieją, że pracę sprawiają bardziej efektywną nie tylko komputery, ale także dopuszczają możliwość używania tabletów. Jestem zwolenniczką takich rozwiązań, ale w postaci umiarkowanej. Dzieci i młodzież współcześnie spędzają wiele czasu przed komputerem, korzystając z innych nowoczesnych technologii, łatwo i szybko uzależniają się od ich użytkowania, a skutki tego zjawiska są dotkliwe oraz trudno sobie poradzić z problemem. Co więcej zaniedbywane są obowiązki, relacje z rodziną, rówieśnikami, otoczeniem. Brakuje czasu na różuj fizyczny, a także zainteresowań. Pamiętam w tym, że nowoczesne technologie dają możliwość szybkiego kontaktu z innymi ludźmi, gdziekolwiek by przebywali, można także korzystać z nich zdobywając wiedzę. Jednak jak wspomniałam — należy zachować umiar i zdrowy rozsądek.

W świetle wypowiedzi rodziców — zawód nauczyciela jest aktualny, nowoczesny. Nauczyciel powinien mieć ułatwioną pracę, korzystając z najnowszych technologii. Rodzice dostrzegają także potrzebę satysfakcjonujących zarobków nauczycieli. To ważny czynnik decydujący o tym, że nauczyciele są zadowoleni ze swojej pracy i wykonują ją w sposób efektywny. Więc jak pokazują moje badania — rodzice pozytywnie nastawieni są do nauczycieli. Nie krytykują ich zarobków, dostrzegają potrzebę godnego wynagrodzenia, by nauczyciel starał się w swojej pracy. Zatem to kolejna odsłona odkłamująca rzeczywistość.

Co wpływa na budowanie autorytetu nauczyciela zdaniem rodziców?

— zaufanie ze strony dzieci i rodziców;

— reprezentowane wartości;

— asertywność;

— sprawiedliwe traktowanie;

— dobra opinia wśród dzieci i rodziców;

— sposób wypowiadania nauczycieli;

— doświadczenie;

— wpływ na uczniów;

— stanowczość;

— bycie wzorem dla dzieci;

— stosunek dzieci do nauczyciela;

— zdolności zaradcze w sytuacjach problemowych;

— sumienność.

Można zaobserwować, że wypowiedzi rodziców są spójne. Cenią oni w nauczycielach po raz kolejny cechy bardzo istotne, a które nauczyciele pominęli. Przede wszystkim pożądane jest, by nauczycielowi mogły ufać dzieci, a także rodzice. Nauczyciel, który zyskuje na autorytet musi reprezentować sobą wartości, musi być wzorem godnym do naśladowania. Nauczyciel posiadający autorytet w opinii rodziców ma wpływ na uczniów, są oni dobrze do niego nastawieni. Nauczyciel musi ponadto cieszyć się dobrą opinią, zarówno wśród uczniów, jak i rodziców. Nauczyciel posiadający autorytet jest asertywny i potrafi sobie radzić w trudnych sytuacjach.

Czynniki wpływające na efektywność pracy nauczyciela w opinii rodziców to:

— wsparcie ze strony rodziców;

— wynagrodzenie;

— wiedza;

— pomoce dydaktyczne;

— doświadczenie;

— wsparcie innych nauczycieli, dyrekcji;

— pomoc rodziców;

— kursy.

Efektywność pracy nauczyciela zależy zdaniem rodziców od takich czynników jak wysokość wynagrodzenia, posiadana wiedza, doświadczenie, wsparcie ze strony innych nauczycieli, dyrekcji, rodziców, a także przebyte kursy, szkolenia.

Z moich badań wyłania się złożony obraz nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej. Przeważają cechy pozytywne. Decyduje o tym nastawienie nauczycieli do swojej pracy. Okazuje się także, że zasłużyli na dobrą opinię wśród rodziców.

Zdaniem rodziców mogą oni pomóc w kształceniu dziecka w następujący sposób:

— regularne sprawdzenie ocen;

— zachęcać dziecko do chodzenia do szkoły;

— wymagać, by dziecko się uczyło;

— pomagać dziecku w nauce;

— sprawdzać wiedzę dziecka;

— dobra opinia rodzica o szkole, nauczycielu;

— angażować się w sprawy szkoły;

— uczyć dziecko angażowania w życie szkoły własnym przykładem;

— rozmowa z dzieckiem o wynikach w nauce i tym, co trzeba poprawić;

Z wypowiedzi rodziców wynika, że ważne jest w procesie współpracy ze szkołą w kształceniu dzieci, aby nie wypowiadać się negatywnie o szkole i nauczycielach (to także ciekawy wniosek z badań, bo uznaje się nierzadko, że rodzice skłonni są do łatwej, bezwzględnej krytyki), by nie zniechęcać do szkoły dziecka. W opinii badanych dziecko trzeba zachęcać do szkoły, nauki, motywować je, kontrolować wyniki, oceny, rozmawiać o niepowodzeniach, pomagać w nauce. Od dziecka należy wymagać, by się uczyło, ale także angażować je w życie szkoły, pokazując własny przykład w tym zakresie (moje badania więc dostarczają także cennych informacji na temat rodziców, którzy okazują się być inni niż w opiniach wielu nauczycieli, bowiem wymagają od siebie przede wszystkim). Rodzice wykazali się postawą odpowiedzialną. Dostrzegają znaczenie budowania pozytywnego wizerunku nauczyciela i szkoły u dziecka. Zarazem, jak wynika z ich wypowiedzi — kontrolują pracę nauczycieli, stawiają wymagania i domagają się realizacji wspólnych ustaleń. Rodzice chcą uczestniczyć w życiu szkoły, kształtować je, co odbieram bardzo pozytywnie, jako zjawisko potrzebne, przez które może dokonywać się pełny rozwój dziecka. Współpraca szkoły z rodzicami jest konieczna, by nawzajem się wspierać w procesie edukacji i wychowania dzieci.

Pozytywnie zaskakuje, że rodzice dostrzegają potrzebę własnego zaangażowania w kształcenie swoich dzieci. Rozumieją, że jest to konieczne. Wiedzą, że dziecko trzeba sprawdzać, jego oceny, stan wiedzy, przygotowanie do zajęć. Chcą dzieciom pomagać w nauce i zachęcać je do szkoły, nauczycieli. To fundamentalne kwestie. Bez współpracy z rodzicami szkoła skazana jest na wiele niepowodzeń edukacyjno-wychowawczych. Uważam, że w kolejnym obszarze udowodniłam, iż rodzice wykazują się wysokim poziomem — to nie prawda, że wymagają głównie od szkoły, by uczyła dzieci. Rozumieją znaczenie nauki w domu.

Pozytywnie zaskoczyło mnie także, że rodzice są osobami świadomymi potrzeb rozwojowych dzieci. Znają zresztą swoje dzieci najlepiej. Wiedzą, co będzie dla nich najlepsze. Oczekują, by nauczyciel troszczył się o dzieci, by był dla nich życzliwy, by nie krzywdził, by był sprawiedliwy, równo traktował każdego. Oczekuje się od nauczyciela, aby był osobą zaradną, która poradzi sobie w różnych trudnych sytuacjach. Nauczyciel musi być osobą asertywną, mieć swoje zdanie, nie ulegać opiniom innych. Ważne, aby nauczyciel był osobą godną zaufania, zarówno dla dzieci, jak i rodziców. Istotne jest posiadanie wpływu nauczyciela na dzieci, aby był dobrze przez nie odbierany, jako przykład, autorytet, wzór do naśladowania, który kieruje się w życiu prawdziwymi wartościami. Nauczyciel musi być osobą solidną i sumienną. Potrzebą jest, by nauczyciel wspierał dzieci, otaczał je opieką, gdy zmagają się z różnymi trudnościami. Obowiązkiem nauczyciela jest, by wspierał dzieci emocjonalnie.

Wyniki moich badań pokazują, że rodzice wymieniają więcej złożonych cech dobrego nauczyciela niż oni sami. Nauczyciele zwrócili uwagę przede wszystkim na potrzebę ciągłego rozwoju. Dla rodziców tez jest ważne wykształcenie, kompetencje, doświadczenie, ale jako pierwsze wyłaniają się takie cechy jak opiekuńczość, życzliwość, sprawiedliwość, wrażliwość, dobre podejście do dzieci. Ważne są także zdolności do przekazywania wiedzy.

Uważam, że stale są potrzebne nowe badania, które pozwalają monitorować działalność nauczycieli. Ważne jest także, by jednocześnie badań nastroje rodziców, ich oczekiwania i doświadczenia. Istotne obszary to współpraca rodziców ze szkołą. Należy podejmować działania, aby była ona jak najskuteczniejsza. Stąd także potrzeba badana świadomości i nastawienia rodziców do spraw szkolnych.

Wnioski z badań

Zanim przejdę do podsumowania wyników badań zwrócę uwagę na elementarną kwestię — krytykę metodologiczną.

W badaniach naukowych orientacja jakościowa zyskuje na znaczeniu. Dostrzega się niewystarczalność badań ilościowych, jakie nie są w stanie oddać sobą w pełni złożonej natury ludzkiej, która przybiera indywidualną postać, stanowi tożsamość zjawiska, jakie spłycone o szczegół stanowią jedynie ogólny obraz — zgeneralizowany. Zacieraj się w nim różnice, odrębności, a uwidaczniają rozmyte całości. Badania jakościowe pozwalają wniknąć w istotę procesów, złożoność zjawiska, poznać je szczegółowo, wraz z uwarunkowaniami. Osoba badacza jest drugorzędna, kontroluje przebieg procesu, musi starać się dokonać obiektywnych wniosków dla praktyki naukowej. To trudne i w pełni niemożliwe, bo osoba badacza zawsze będzie nadawała pracy autorski charakter. Badacz bierze odpowiedzialność za interpretację wyników, ich planowanie i przebieg.

Nie wolno pomijać znaczenia badań ilościowych, dokonywane są na większej próbie osób. Badania jakościowe to analiza pojedynczych przypadków, ale są to badania szczegółowe, można zwrócić w nich uwagę na złożoność zjawisk, przyglądnąć się dokładnie im. Można zebrać dużą wiedzą o każdym przypadku, podchodząc do badania w sposób indywidualny, zgodnie z potrzebami.

Badania jakościowe mają swoje mocne i słabe strony, tak samo jak ilościowe. W badaniach jakościowych trzeba kłaść nacisk na szczególną dbałość o interpretację wyników badań. Łatwo jest dokonywać subiektywnych wniosków, skojarzeń. Należy dążyć do wydobycia obiektywnej wiedzy. Badacz nie może swoją osobą, własnymi wnioskami, nadinterpretacjami zasłonić autentycznej wiedzy z badań.

Jestem zdania, że łączenie badań ilościowych z jakościowymi to korzystna, dopełniająca się perspektywa badawcza.

Z moich badań kształtuje się pozytywny wizerunek nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej. Przemawiają za tym zarówno wypowiedzi nauczycieli, jak i rodziców. Skonfrontowałam ze sobą dwa stanowiska. Uważam, że przez to stan uzyskanej wiedzy jest kompletny.

Nauczyciel, szczególnie edukacji wczesnoszkolnej cieszy się uznaniem społeczeństwa. Rodzice chcą z nim współpracować, ale by kontrolować przebieg jego pracy, chcą się angażować w życie szkoły i uczyć tego dzieci. Oczekują od szkoły, by była miejscem przyjaznym zarówno dzieciom, jak i rodzicom. Mają świadomość potrzeby współpracy ze szkołą. Zauważają także, jak ważny jest ich wpływ, by kształtować dobry wizerunek szkoły wśród swoich dzieci, by nie wypowiadać się negatywnie o nauczycielach, by zachęcać do chodzenia do szkoły. Rodzice dostrzegają, że konieczne jest ich zaangażowanie w proces kształcenia dzieci. Rodzice wiedzą, że muszą kontrolować oceny dziecka, sprawdzać czy jest przygotowane na bieżąco do zajęć, rozmawiać o tym, co sprawia trudności, pomagać w nauce. Zarazem więc rodzice dostrzegają potrzebę własnego doskonalenia. Wiedzą też, że jeden nauczyciel nie jest w stanie reagować na wszystkie zjawiska, przede wszystkim je dostrzegać, stąd tak ważna jest praca rodzica ze swoim dzieckiem, rozmowy na każdy temat.

Rodzice chcą mieć przeświadczenie, że dziecko w szkole znajduje się pod opieką nauczyciela, któremu mogą oni i samo dziecko zaufać. To bardzo ważne i by nauczyciel wykazywał się dużą wrażliwością i ostrożnością w postępowaniu z dziećmi. Łatwo je skrzywdzić, wypowiadając się niestosownie, traktując nierówno, oceniając niesprawiedliwie. Nauczyciel musi być osobą opanowaną, panującą nad emocjami, rozważną. Musi angażować się w swoją pracę, wypracować strategię postępowania i oceniania. To proces bardzo trudny, a łatwo dzieci zniechęcić do nauki, sprawić, że czują się pokrzywdzone, niesprawiedliwie oceniane i traktowane. To kolejny postulat wyłaniający się z moich badań. Rodzice mają praw domagać się, by ich dzieci było równo, sprawiedliwie traktowane, oceniane, by nie były przez szkołę krzywdzone, by ich poczucie własnej wartości i pewności było wzmacniane. To bardzo pozytywne wnioski, że rodzice dostrzegają znaczenie takich kwestii, obserwują bowiem zachowania swoich dzieci.

Nauczyciele wybierając swój zawód kierowali się najczęściej następującymi czynnikami:

— chęć pracy z dziećmi, lubienie ich;

— możliwość stałego rozwoju;

— atrakcyjna praca;

— dobre zarobki;

— spełnienie marzeń o uczeniu;

— znajomości w branży.

Powody, dla których nauczyciele wybierali swój zawód w istotny sposób wpływają na wizerunek nauczyciela. Zrozumiałe jest, że nauczyciele chcą otrzymywać godziwą zapłatę za swoją pracę. Negatywnym zjawiskiem jednak jest, że nauczyciele kierowali się wyborem zawodu, ponieważ posiadali znajomości, co ułatwiło im znalezienie pracy. Jednak przeważa opinia pozytywna o nauczycielach. Są osobami, które zdają sobie sprawę ze znaczenia swojej misji (moje badania poprawiają wizerunek nauczyciela, który bywa zniekształcany, niepodparty badaniami). Rozumieją, że nie sposób pracować z dziećmi, nie czując do nich sympatii. Nauczyciele chcą się doskonalić, co jest bardzo ważne. Doceniają swoją pracę, którą odbierają jako atrakcyjną, dającą satysfakcję.

Nauczyciele stawiają sobie wymagania, podają następujące cechy, jakie powinien posiadać nauczyciel:

— życzliwość;

— wiedza;

— dobry kontakt z uczniami i rodzicami;

— kreatywność;

— szacunek do dzieci, miłość;

— opiekuńczość;

— cierpliwość;

— pozytywne nastawienie, uśmiech;

— opanowanie;

— tolerancja;

— wykształcenie;

— chęć ciągłej nauki, rozwoju.

Tymczasem wnioski rodziców są jeszcze bardziej rozwinięte. Dostrzegają bardziej złożone cechy nauczyciela, które powinien posiadać:

— wyrozumiałość;

— konsekwencję;

— życzliwość;

— zaradność w prowadzeniu zajęć, kompetentność;

— cierpliwość;

— dużą wiedzę;

— nauczyciel powinien być człowiekiem godnym zaufania;

— sprawiedliwość jest podstawową potrzeba, ale też:

— sumienność;

— otwartość na pomysły dzieci;

— właściwie podejście do dziecka, „dobry dla dzieci”;

— okazywanie szacunku dzieciom i rodzicom.

Dopiero wnioski nauczycieli i rodziców tworzą pełny obraz nauczyciela. Uważam, że sami nauczyciele nie dostrzegają w pełni znaczenie swojej pracy. Opinie rodziców o nauczycielach w istotny sposób dopełniają obraz zjawiska. Przekonałam się, że można zdobyć dużą wiedzę o nauczycielach od rodziców. Rodzice współpracują z nauczycielami, mają do nich swoje racjonalne wymagania, oczekiwania, potrafią dokonać krytycznej oceny ich pracy. Umieją dobrze mówić o nauczycielach. Zawód nauczyciela więc nie ma się tak źle, jak czasem to różne strony chcą udowadniać.

Świetlica

Świetlica środowiskowa i jej zadania

Rys historyczny powstania świetlic środowiskowych

Działalność świetlic środowiskowych jest znana przede wszystkim z realizowania takich czynności opiekuńczo-wychowawczych jak: udzielanie pomocy w nauce, zagospodarowanie czasu wolnego, m.in. poprzez organizację zajęć sportowo-rekreacyjnych i wycieczek, ponadto — rozwijanie zainteresowań podopiecznych, dożywanie, wsparcie o charakterze psychologicznym, socjoterapeutycznym, materialnym — świadczone wobec dzieci i młodzieży oraz rodzin.

Na przestrzeni lat działalność świetlic pozostawała w głównych obszarach ta sama. Naczelnym celem było zapewnienie opieki dzieciom w czasie poza lekcjami w szkole. Współcześnie ta potrzeba jest szczególna, kiedy obserwujemy sytuacje, że rodzice dysponują ograniczonym czasem przez pracę zawodową. Dużym problemem jest zjawisko eurosieroctwa, które osłabia w sposób znaczący funkcje rodziny. Świetlica staje się miejscem, które w sposób istotny wspiera rodzinę w procesie wychowania dziecka, przygotowania go do życia jako osoba dorosła, w różnych zakresach — życie rodzinne, praca zawodowa, działalność w społeczeństwie lokalnym, uczestniczenie w życiu kulturalnym. Jest to zatem przygotowanie kompleksowe. Kolejnym postulatem mojej pracy jest potrzeba docenienia znaczenia pracy świetlicy jako podstawowej placówki wspierającej pracę szkoły i rodziców.

Świetlice powstawały jako wynik dostrzeżenia potrzeby na otoczenie dzieci i młodzieży opieką w czasie poza nauką w szkole. Rodziny dysfunkcyjne mogą liczyć na szczególnie istotną pomoc świetlic środowiskowych, gdyż są to miejsca, które hamują proces wykluczenia społecznego. Wyrównywane są tu szanse edukacyjne. Zachowania niepożądane społecznie mogą być niwelowane poprzez specjalistyczne oddziaływania pedagogiczne[1].