Bezpłatny fragment - W labiryncie psychosomatyki

Przedmowa

W życiu wszyscy niestety mamy do czynienia z różnymi chorobami: ktoś częściej, ktoś rzadziej. Prawie nikomu nie udaje się całkowicie uniknąć zaburzeń w ciele i związanych z nimi niedogodności i ograniczeń. Wielu lekarzy jest przekonanych, że u podstaw większości chorób leżą dwie przyczyny, z których jedna znajduje się w dziedzinie fizjologii, a druga ma charakter psychologiczny. Fizjologia i psychika są ze sobą ściśle powiązane i wzajemnie na siebie wpływają. Trudno jest zachować optymizm i jasność myślenia przy złym samopoczuciu, ale także negatywne myśli, emocje, stresy z kolei uderzają w różne narządy naszego ciała, wyzwalając lub zaostrzając mechanizm choroby.

Psychosomatyka. Znajome słowo? Na pewno tak. Książki, prasa, media społecznościowe od czasu do czasu wspominają ten termin. Współczesny świat jest gotowy zaoferować nam dane na każdy temat, w tym na temat psychosomatyki. I tutaj mamy do czynienia z nadmiarem informacji — ogromną ilością teorii, podejść, kierunków przypominających labirynt z wieloma skrzyżowaniami i ślepymi zaułkami. Wejście do labiryntu choroby psychosomatycznej jest niestety łatwiejsze niż opuszczenie go. Jeśli już wędrujesz po labiryncie, próbując go rozgryźć na własną rękę lub prowadząc swoich klientów przez jego skręcenia, to ta książka jest dla Ciebie!

Jeśli interesuje Cię tylko wyjście z labiryntu, przejdź od razu do ostatniej części. A jeśli chcesz całkowicie przejść ścieżkę, którą przeszłam ja i moi klienci, polecam przeczytać wszystko.

Pojęcie psychosomatyki, czyli co mam na myśli, mówiąc „labirynt”

Starożytni greccy filozofowie pisali, że cierpienie duszy wpływa na stan fizyczny. Tak więc ludzkość nie spotkała się z takim zjawiskiem, jak psychosomatyka wczoraj.

O zaburzeniach psychosomatycznych mówił wyraźnie i szczerze w swoich publikacjach Zygmunt Freud, który określił je jako „drogę od złego do gorszego”. Freud napisał, że wewnętrzny konflikt osoby, nawet nie świadomy, jest w stanie wyrazić się na poziomie fizjologicznym, przejawiając się w postaci choroby. Zaburzenia psychosomatyczne charakteryzują się „symbolizmem”. Co to znaczy? Osoba cierpiąca na wewnętrzny dyskomfort „otrzymuje” nie każdą przypadkową chorobę, ale coś, co jest symbolicznie związane z istotą jego zaburzeń psychicznych. Na przykład upośledzenie wzroku, choroby oczu mogą być związane z niechęcią osoby do zobaczenia otoczenia i wydarzeń wokół niego.

Katarzyna 46 lat

„Zauważyłam, że zwykła praca przy komputerze zaczyna się walić. Wzrok zaczął się pogarszać, oczy szybko się męczyły. Myślałam, że to „syndrom zmęczonego oka”, kupiłam leki — wynik zerowy! Zwróciłam się do okulisty, który tylko wzruszył ramionami w odpowiedzi na skargę. Zaczęłam robić specjalne ćwiczenia na oczy i pić witaminy, ale wieczorem marzyłam tylko o jednym: położyć się w ciemnym pokoju i zakryć oczy… Wtedy nawet nie mogłam sobie wyobrazić, że ani komputer, ani wiek nie są winne pogorszenia wzroku. Że jak tylko sytuacja w mojej rodzinie zmieni się na lepsze, mój wzrok też wróci do normy”.

Franz Alexander, który wniósł ogromny wkład w badania nad zaburzeniami psychosomatycznymi, kładzie nacisk nie na symbolikę chorób, ale na genetykę. Oznacza to, że w sytuacji stresu, konfliktu objawy pojawiają się tam, gdzie ciało jest już osłabione, to znaczy w jego wrażliwym punkcie. „Uderzając” w nią, stres zaostrzy istniejące problemy.

Natalia 36 lat

„Po kilku pokoleniach naszej rodziny »odziedziczyłam« słabe serce. Oczywiście wiedziałam o tym od dzieciństwa. Jednak to nigdy nie powstrzymało mnie od życia i cieszenia się życiem. Podobnie jak rówieśnicy, uprawiałam sport, tańczyłam, spotykałam się z przyjaciółmi. O jakichś problemach nawet nie myślałam.

Po raz pierwszy zdałam sobie sprawę, że jednak istnieją, w jednej bardzo trudnej dla mnie sytuacji. Niewielki konflikt w pracy przerodził się w potężną konfrontację całego zespołu. Po jednym z burzliwych wyjaśnień nagle poczułam silny ból w klatce piersiowej i strach na myśl, że to może być pierwszy dzwonek zawału…”

Wielu specjalistów studiowało kierunek psychosomatyki na styku medycyny i psychologii. Oddając im wszystkim należny szacunek, pragnę zauważyć, że najbardziej kompletną i jasną definicją wydaje mi się definicja współczesnego psychologa i doktora nauk fizycznych i matematycznych I.G. Malkina-Pykh. W tym dziale chciałabym przytoczyć go w całości, tak jak podano w książce o tym samym tytule:

Pomimo faktu, że słowo „psychosomatyka” jest używane bardzo często zarówno w życiu codziennym, jak i w literaturze naukowej, do tej pory nie ma jednej definicji tego terminu. Ogólnie rzecz biorąc, jego znaczenie wynika ze słów, które się w nim znajdują (dusza i ciało). Z jednej strony termin ten oznacza kierunek naukowy, który ustanawia związek między psychiką a funkcjami ciała, bada, w jaki sposób doświadczenia psychologiczne wpływają na funkcje organizmu, w jaki sposób doświadczenia mogą powodować pewne choroby. Z drugiej strony termin „psychosomatyka” odnosi się do szeregu zjawisk związanych ze wzajemnym przepływem psychicznym i cielesnym, w tym szeregu zaburzeń patologicznych. Po trzecie, psychosomatyka rozumie kierunek medycyny, który ma na celu leczenie zaburzeń psychosomatycznych („Medycyna psychosomatyczna”).

W tej książce nie raz spotkasz wyrażenie „labirynt psychosomatyki”. Postaram się ci wytłumaczyć, co konkretnie miałam na myśli. Fraza, którą zastosowałam, jest metaforą wielu objawów psychosomatycznych. Rozważmy je indywidualnie.

Pierwsza grupa objawów nazywana jest „konwersyjną”. Występuje również pojęcie „zaburzenie konwersji”. Zasadniczo odnoszą się one do umiejętności motorycznych, czyli zdolności do ruchów dowolnych. Dotyczy to również ludzkich zmysłów. W rezultacie powstaje całe spektrum chorób: od zaburzeń połykania czy wad wzroku po paraliż. Jeszcze niedawno takie stany nazywano nerwicami histerycznymi. Chociaż obecnie specjaliści już zrezygnowali z takiej definicji.

Gdybyśmy musieli oznaczyć grupę objawów konwersyjnych jednym słowem, pojęcie „symbol” byłoby idealne. Rzeczywiście, takie objawy są bardzo symboliczne: pogorszenie widzenia wiąże się tutaj z niechęcią zobaczenia jakichkolwiek rzeczy wokół siebie, wymioty — niezdolność do zaakceptowania sytuacji, która przyszła „nie do gustu”.

W prawdziwym życiu wielu prawdopodobnie spotkało się z podobnymi przykładami.

Irina L., 40 lat, zamężna, dwoje dzieci.

Skargi na drętwienie rąk, niezdolność do trzymania nawet małych przedmiotów. Przeprowadzone badanie lekarskie nie wykazało nieprawidłowości organicznych. Podczas pracy z terapeutą ustalono przyczynę objawów: przedłużający się konflikt z krewnymi męża, którzy zarzucali jej niedostateczną dbałość o obowiązki domowe. Po odpowiedniej terapii objawy ustąpiły.

Dalej idą objawy funkcjonalne, które wpływają na układ sercowo-naczyniowy i moczowo-płciowy, przewód pokarmowy i układ mięśniowo-szkieletowy oraz układ oddechowy. Jednocześnie podczas badania specjaliści nie wykrywają żadnych patologii tych narządów, jednak same narządy są dysfunkcyjne.

Anna S., 25 lat. Od kilku miesięcy odczuwa ból brzucha. Badania nie potwierdzają zmian organicznych w przewodzie pokarmowym. Rozwój napadów następuje w sytuacjach bezpośrednio związanych z obowiązkami zawodowymi Anny i związanych z koniecznością obrony swoich interesów w zespole.

I wreszcie, psychosomatozy. Ta grupa objawów jest najmniejsza. Tutaj zaliczamy choroby psychosomatyczne w węższym znaczeniu. Ich główną różnicą jest to, że wpływa to nie tylko na funkcję dowolnego narządu, ale także na jego tkaninę.

Początkowo specjaliści wyróżnili siedem takich chorób, nazwanych „chicagowska siódemka”. Na liście znalazły się astma oskrzelowa, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, samoistne nadciśnienie, liszaj zwykły przewlekły, reumatoidalne zapalenie stawów, wrzód dwunastnicy, nadczynność tarczycy. Później specjaliści rozszerzyli go o raka i niektóre choroby zakaźne, zawały serca, ataki paniki, bulimię…

Psychosomatozy lub prawdziwe choroby psychosomatyczne, jak się je nazywa, są patologicznym zaburzeniem w narządach spowodowanym niezdolnością psychiki do rozwiązania pewnego zadania w życiu człowieka. Jak napisał najsłynniejszy psycholog Krajowy Aleksander Luria — „mózg płacze, a łzy są w sercu, wątrobie, żołądku…”.

Aleksander, jeden ze specjalistów dużej firmy, niedawno mianowany szefem swojego działu, źle znosił nagły wzrost odpowiedzialności za zespół. Uciskała go również konieczność częstszego kontaktu z kierownikiem, którego styl komunikacji z podwładnymi można określić jako agresywny i przytłaczający. Wkrótce u Aleksandra pojawiły się objawy nadciśnienia, które gwałtownie nasilało się po rozmowie ze swoim kierownikiem. Badanie lekarskie potwierdziło obecność choroby, która rozwinęła się na tle ciągłego stresu.

Wejście do labiryntu

Z reguły wejście do labiryntu jest pierwszą zapamiętaną manifestacją objawu.

Z własnego doświadczenia

„Pracowałam jako główny reżyser w jednym z najlepszych kanałów telewizyjnych w kraju. Każdego ranka przed pracą odwiedzałam basen, gdzie przepływałam kilka kilometrów. Po pływaniu uwielbiałam pić gorącą kawę z zimnym koktajlem mlecznym. Pewnego ranka podczas treningu coś ukłuło mnie w prawy bok. Nie przywiązywałam do tego wagi. Jest wiele powodów, dla których może kłuć! Jednak następnego dnia atak przeszywającego bólu podczas pływania nie tylko się powtórzył, ale stał się znacznie silniejszy. Tym razem nie można było już przezwyciężyć bólu i dalej pływać. Musiałam przerwać trening. To mnie bardzo zdenerwowało, a nawet przestraszyło. Przestraszyłam się tak bardzo, że poszłam do mojego przyjaciela, terapeuty. Chciałam znaleźć przyczynę, która uniemożliwia mi pływanie rano. Wtedy jeszcze nie wiedziałam, że to było wejście do labiryntu psychosomatyki. Nie można było sobie nawet wyobrazić, przez co będę musiała przejść w ciągu najbliższych pięciu lat i jak bardzo zmieni to moje życie”.

Oto klasyczna wersja tego, jak ludzie wpadają w labirynt psychosomatyki. Co więcej, dzieje się tak najczęściej w całkowicie nieoczekiwanym momencie dla osoby. Przynajmniej tak jej się wydaje. Nagle pojawia się pewien objaw: ból w niektórych narządach, uduszenie, nudności, kołatanie serca itp.

Ola, 32 lata.

„Miałam 27 lat, kiedy po raz pierwszy TO poczułam. Dzień zaczynał się jak zwykle. Śniadanie, droga do metra, schody ruchome… Musiałam przejechać pięć przystanków do wybranej stacji, dokonać przesiadki i udać się prosto do miejsca pracy. Jednak ten tak znajomy plan nagle się nie powiódł. W drodze między drugą a trzecią stacją poczułam, że się duszę. Rozpaczliwie brakowało powietrza, chociaż ludzie wokół wyraźnie czuli się normalnie. Nie wiedziałam, co mam robić i na przystanku wysiadłam z wagonu. Wyszłam na górę, atak stopniowo zaczął mijać. Pojechałam do pracy autobusem, mając nadzieję, że wszystko, co się wydarzyło, było wypadkiem. Jednak wkrótce atak uduszenia powtórzył się…”

Tak więc pierwszy objaw zaburzenia psychosomatycznego z reguły pojawia się nagle i nieoczekiwanie dla osoby. Chociaż dalsze badanie problemu pokazuje, że istnieją warunki wstępne do wystąpienia objawów. Ponadto rozwijają się przez długi czas i wiążą się ze stresem emocjonalnym, na który człowiek rzadko zwraca uwagę. Co się potem dzieje? Pojawiają się dość silne objawy. Ich częstotliwość staje się coraz częstsza, więc zaczyna poważnie niepokoić osobę i znacząco wpływać na jakość jej życia.

Rozpoczęcie wędrówki po labiryncie lub próba znalezienia wyjścia przez oficjalną medycynę

Odwołanie się do oficjalnej medycyny to pierwsze drzwi, do których pędzą uwięzieni w labiryncie psychosomatyki.

Na pierwszy rzut oka decyzja wydaje się rozsądna i uzasadniona. Jeśli nie ma przekonania, że przyczyna choroby leży w płaszczyźnie psychiki, lepiej wykluczyć inne czynniki i przyczyny, przechodząc odpowiednie badanie. Problem polega na tym, że na jednym badaniu pacjent psychosomatyczny z reguły się nie zatrzymuje.

Lekarze podchodzą do sprawy z pozycji obowiązku zawodowego i przepisują niezbędne testy. Dalej sytuacja może rozwijać się według dwóch scenariuszy.

Opcja pierwsza. Po dokonaniu obserwacji i otrzymaniu wyników badań lekarze nie znajdują niczego istotnego. Jednak pacjent nadal doświadcza cierpienia i próbuje dwukrotnie sprawdzić diagnozę (a raczej jej brak). Zaczyna się wędrówka od lekarza do lekarza. Ludzie mają nadzieję, że jeśli spotkają na swojej drodze bardziej uważnego, wykwalifikowanego i profesjonalnego lekarza, będzie on w stanie ustalić przyczynę odczuwanego złego samopoczucia i dyskomfortu.

Przez kilka lat Larysa M., 42 lata, doświadczała ciągłego dokuczliwego bólu w okolicy serca. Wizyta u terapeuty, skierowanie do kardiologa oraz szereg badań nie dały rezultatu. Lekarze nie zidentyfikowali obiektywnych przyczyn złego samopoczucia. Następnie pacjentka poszła do drugiego lekarza, a następnie do trzeciego. Wynik pozostał taki sam.

Opcja druga. Po badaniu lekarze niemniej jednak znajdują niewielkie odchylenie organiczne i przepisują odpowiednie leczenie. Jednak nie ma poprawy, ponieważ przyczyna objawów nie znajduje się w ciele. Pacjent ponownie szuka pomocy, podejmuje próby uzyskania wyjaśnień, ale lekarze wskazują, że obiektywnie jest całkowicie zdrowy. W rezultacie osoba może wrócić do pierwszej opcji. Oznacza to, że zacznie wątpić w kompetencje lekarza i zmieni go na innego.

Metaforycznie można to sobie wyobrazić jako obecność w labiryncie drzwi prowadzących do korytarza znajdującego się w formie koła. W tym kręgu wszystkie wejścia i wyjścia prowadzą wędrowca do punktu startowego. Bez względu na to, ile prób podejmie, sytuacja nie znajduje rozwiązania.

Z własnego doświadczenia

„Przyszłam do terapeuty ze skargami na uporczywy ból brzucha. Lekarz wysłał mnie na badanie. Przeszłam wszystkie możliwe testy i badania w różnych dziedzinach — ginekologii, przewodu pokarmowego i tak dalej. Wyniki analiz były mniej lub bardziej normalne. Wszyscy lekarze przepisywali mi coś innego, na podstawie objawów. Sumiennie przeszłam kurację, ale mi się nie polepszyło. Ból nie zniknął.

Badania musiały być kontynuowane i rozszerzane. Dalej były bardziej złożone i bolesne procedury — sonda, kolonoskopia, rezonans magnetyczny, konsultacje neurolog… Niekończący się ciąg lekarzy i procedur. I żadnych zmian na lepsze. Doszłam do wniosku: lekarze, po prostu, nie są wystarczająco kompetentni. Postanowiła znaleźć innych, bardziej doświadczonych i wykwalifikowanych. Moje wizyty w szpitalach przeszły do drugiej tury. Dokładnie z tym samym wynikiem. Trwało to aż trzy lata. Badanie — leczenie — samopoczucie pozostaje takie samo, bez poprawy. Znowu badania u innych lekarzy — leczenie — brak poprawy itp. Szpitale, pogotowie, praca w domu, strach przed wyjściem na zewnątrz i inne konsekwencje takiego stanu… Pomimo tego symptomatyka nie ustępuję.

Nie ma nic bardziej naturalnego niż ta strategia: próba znalezienia rozwiązania problemu przede wszystkim za pomocą oficjalnej medycyny. Jest to tradycyjna ścieżka, którą wybrała i nadal wybiera większość osób z problemami zdrowotnymi. W żadnym wypadku nie chcę powiedzieć, że nie trzeba przechodzić badania! Wręcz przeciwnie! Konieczne jest zbadanie symptomatyka za pomocą oficjalnej medycyny. Dlatego pierwszym krokiem w przypadku pojawienia się bólu lub dyskomfortu w ciele powinna być wizyta u odpowiedniego lekarza specjalisty. Niemniej jednak to wędrowanie latami od lekarza do lekarza nie jest absolutnie konieczne. Jak zauważyliśmy we wcześniejszych przykładach, w przypadku braku patologii na poziomie fizycznym jej poszukiwanie może przeciągnąć się na lata wszelkiego rodzaju bezużytecznych badań. W końcu problem nie jest tam, gdzie próbują go wykryć. Jak twierdzi słynny aforyzm, „trudno jest znaleźć czarnego kota w ciemnym pokoju, zwłaszcza jeśli go tam nie ma”.

Natalia, 46 lat, przez wiele lat cierpiała na zaburzenia funkcji układu mięśniowo-szkieletowego. Choroba spowodowała, że poruszała się z czyjąś pomocą z zewnątrz lub przy pomocy laski. Leczenie, w tym najlepszych lekarzy stołecznych, nie dawało widocznych wyników. Poprawa stanu była zwykle krótkotrwała, a następnie choroba miała swoje żniwo.

Konsultacje z psychologiem pomogły zidentyfikować prawdziwe przyczyny stanu Natalii. Kobieta doświadczała niekontrolowanego podświadomego strachu przed utratą męża i samotnością. Objawy choroby były swoistą „gwarancją”, że małżonek pozostanie z nią i zaopiekuje się ciężko chorą osobą. Przeprowadzona praca psychoterapeutyczna pomogła Natalii poradzić sobie z negatywnymi ustawieniami, poprawić relacje z mężem, po czym objawy choroby stopniowo zniknęły. Funkcja motoryczna została w pełni przywrócona.

Im szybciej osoba znajdująca się w labiryncie psychosomatyki zorientuje się, że jego próby powrotu do zdrowia to po prostu błędne koło, tym szybciej będzie w stanie zmienić sytuację na lepsze. Oto dane, które podaje WHO (Światowa Organizacja Zdrowia): od 38 do 42% wszystkich pacjentów odwiedzających gabinety lekarzy somatycznych należy do grupy pacjentów psychosomatycznych. Istnieje również opinia, że liczba pacjentów psychosomatycznych sięga 80%! Zresztą niezależnie od tego, kto ma rację, liczby są gigantyczne, a problem jest znacznie poważniejszy, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka.

Przedwczesna śmierć bliskiego krewnego była silnym ciosem dla trzydziestoletniego Aleksieja. Sytuację pogorszyło silne poczucie winy: przed tragedią pokłócili się z drobnego powodu, a konflikt pozostał nierozwiązany.

Po pewnym czasie Aleksiej zauważył, że każda sytuacja wykraczająca poza zwykłą i grożąca kłótnią, rozmową w podwyższonych tonach, konfliktem zamienia się w silny atak uduszenia. W takich okolicznościach dosłownie nie mógł wypowiedzieć ani słowa. Na początku nie miało to większego wpływu na aktywność życiową mężczyzny. Jednak potem sytuacja zaczęła się pogarszać, uduszenie się zaczęło się w każdej stresującej sytuacji. Zaczęły się problemy z pracą i komunikacją. Aleksiej zwrócił się do lekarzy. Ani terapeuta, ani pulmonolog nie byli w stanie znaleźć przyczyny objawów. Wielu specjalistów musiał odwiedzić mężczyzna, aż w końcu zalecono mu skontaktowanie się ze specjalistą o innym profilu. Praca z psychoterapeutą pomogła Aleksiejowi rozwiązać problem. Objawy uduszenia zniknęły.

Kontynuacja wędrówki lub próba wyjścia przez niekonwencjonalną (tradycyjną) medycynę

Kiedy oficjalna medycyna okazuje się bezsilna, istnieje wielka pokusa, aby dostać się do innego okrągłego korytarza labiryntu, zwanego „medycyną niekonwencjonalną lub tradycyjną”

Z własnego doświadczenia

„Może twój ból jest związany ze ściśniętym nerwem i powinieneś iść do kręgarza?” Tak mi powiedzieli w jednym ze szpitali. Zaczęłam uczęszczać na wszelkiego rodzaju zajęcia z leczenia i odbudowy kręgosłupa, oczywiście po wcześniejszym wykonaniu rezonansu magnetycznego i upewnieniu się, że rzeczywiście są uwypuklenia krążka międzykręgowego (małe przemieszczenia), które teoretycznie mogą powodować taki ból. Specjalne ćwiczenia na plecy, sanatoria, błoto, masaże elektryczne, kąpiele lecznicze, terapia manualna u różnych specjalistów, irydodiagnostyka, diagnostyka komputerowa, diagnostyka diagnoza z pulsu, suplementy diety, specjalne maści i nalewki u najlepszych zielarzy… objaw nie zniknął”.

Z różnymi alternatywnymi opcjami leczenia boryka się wielu pacjentów psychosomatycznych. To tylko próba wyjścia do tych drzwi z labiryntu psychosomatyki może stać się błędna, jeśli wchodząc do niego, weźmiemy pod uwagę, że problem tkwi w ciele. W tym przypadku akupunktura, homeopatia, zbiory ziół i inne niekonwencjonalne metody poprowadzą osobę w tym samym kręgu, co oficjalna medycyna. Zdarza się, że pacjent otrzymuje tymczasową ulgę. Tutaj działa tak zwany „efekt placebo”. Innymi słowy, autohipnoza, dzięki której osoba ma pewność, że jest jej znacznie lepiej. Może się to również zdarzyć w przypadku „oficjalnej medycyny”, gdy kolejny lekarz mówi, że wie, na czym polega problem. Nadzieja na uzdrowienie i moc autosugestii są tak duże, że objawy choroby ustępują. Tylko ten efekt nie jest trwały. W końcu, jeśli problem dotyczy psychiki, to próbując wyleczyć ciało, trudno jest uzyskać pożądany wynik.

Helena, 43 lata.

„Dokuczliwe bóle ręki prześladują mnie od kilku lat. Bóle nasilały się, potem ustępowały, potem znikały, po czym powracały ze zdwojoną siłą. Fizyczny dyskomfort przywiódł mnie najpierw do lekarzy, którzy nie mogli zrozumieć obiektywnej przyczyny mojej choroby, a następnie do „uzdrowicieli”

Kiedyś znajomi poradzili mi, żebym spróbował akupunktury — starożytnej chińskiej praktyki leczniczej. Chwyciłam za ową propozycję jak tonący za brzytwę. Na początku ból wydaje się mniejszy. Jednak potem wszystko zaczęło się od nowa. Specjalista powiedział, że wszystko idzie zgodnie z planem, zniosłam to, zaciskając zęby. Tymczasem ulgi nigdy nie otrzymała”.

Jeśli spróbujesz użyć medycyny alternatywnej, aby wpłynąć na przyczynę psychologiczną, możliwe są ulepszenia. Jednak najczęściej, próbując wejść do tych drzwi, pacjent psychosomatyczny nadal próbuje leczyć ciało i traci cenny czas. Próbuje różnych metod, ma nadzieję, jest rozczarowany, szuka zastępstwa, ponownie znajduje i traci nadzieję…

Rozpacz lub mistyczne myślenie

„Twoi bliscy zaczynają cię okłamywać, a Ty, wyczuwając, że coś jest nie tak, pędzisz do uczonych lekarzy, potem do szarlatanów, a czasem nawet do wróżbitów. Zarówno pierwsze, jak i drugie, a także trzecie jest całkowicie bezsensowne, i Ty sam to rozumiesz”.

To zdanie pochodzi z powieści M.A. Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata” została wypowiedziana z innego powodu, ale najlepiej ilustruje etapy przechodzenia pacjenta psychosomatycznego przez labirynt. Rzeczywiście, po skontaktowaniu się z przedstawicielami oficjalnej, a następnie nieoficjalnej medycyny, zwykle następuje kolejny etap. Typowe „fałszywe drzwi” — znajomość i fascynacja praktykami duchowymi.

Termin „magiczne myślenie” wszedł do użytku dzięki Zygmuntowi Freudowi. W swojej pracy „Totem i tabu” najsłynniejszy naukowiec wysunął hipotezę, że to ona leży u podstaw religii, przesądów, a nawet niektórych form sztuki. Opisywał istotę tego rodzaju myślenia jako przekonania o możliwości wpływania na rzeczywistość poprzez pewne symboliczne działania, słowa lub myśli. Niektóre źródła wskazują, że magiczne myślenie polega na zmianie siebie od wewnątrz. To znaczy zmiany w zrozumieniu, samoświadomości, nastroju, prowadzące do zmiany sytuacji zewnętrznej. Innymi słowy, człowiek polega na sobie i swoich działaniach, a tym samym zyskuje to, czego chce.

Myślenie mistyczne jest nieco inne. Opiera się na wierze w pomoc Sił Wyższych.

Dlaczego ludzie interesują się tymi metodami? Moim zdaniem w grę wchodzi taki czynnik, jak dziecięca wiara w magię, w mądrego czarodzieja, który jedną falą magicznej różdżki lub kilkoma zaklęciami zniweczy wszystkie problemy. W końcu mistyczne (i magiczne!) myślenie jest formą obrony psychologicznej i jedną z pierwszych ustanowionych od lat dziecięcych. Jest efektywna i skuteczna w przypadkach, gdy psychika nie jest jeszcze w pełni zdolna do radzenia sobie w trudnych sytuacjach, nie ma rozsądnych, uzasadnionych i przemyślanych opcji reakcji. Ta forma ochrony jest nieodłączna przede wszystkim dla dzieci.

W sytuacjach stresowych dziecko zaczyna myśleć, że jego własne myśli i działania doprowadziły do problemów. To oni zmienili na gorsze przytulny i dostatni świat, który go wcześniej otaczał. Dorosły jest również podatny na tego rodzaju przekonania, jeśli jego punkty orientacyjne zostaną obalone, nie może trzeźwo ocenić i wyjaśnić sobie sytuacji, a tym bardziej znaleźć odpowiedniego wyjścia.

Rozwój duchowy nie jest czymś złym. Współczesny świat nie doświadcza braku praktyk duchowych. Co wydaje się tutaj niebezpieczne, jeśli chodzi o chorobę psychosomatyczną? Okazuje się, że istnieje niebezpieczeństwo. Te „drzwi” labiryntu są jednym z najbardziej podstępnych. Bardzo często daje tylko poczucie „wyjścia” z labiryntu, ale w rzeczywistości jest tylko iluzją. Nawet wierząc, że jest już na wolności, człowiek nadal często pozostaje w samym środku skomplikowanych przejść labiryntu, nie zdając sobie z tego sprawy. Bardzo dobrze ten stan wyjaśnia następująca metafora:

Mężczyzna otwiera drzwi, które, jak mu się wydaje, prowadzą do woli. Jest w pełni przekonany, że wokół — długo oczekiwana przestrzeń, a przejścia labiryntu są pozostawione. Jednak to … tylko uczucie! W rzeczywistości stoi w ogromnej sali labiryntu, na którego ścianach wyświetlane są obrazy rzeczywistości. Iluzja. Złudzenie. Fantazja. Wszystko poza obiektywną rzeczywistością. Chociaż możesz żyć w tych iluzorycznych ścianach przez całe życie, nie rozumiejąc istoty tego, co się dzieje.

Alena, 52 lata

„Choroba ciotki była całkowitą niespodzianką dla naszej rodziny. Zawsze była aktywną, zabawną, kochającą życie optymistką. Ciotka początkowo nie zwracała uwagi na mrowienie w okolicy serca, nawet żartowała na ten temat. Jednak potem zaczęła się martwić. Lekarze rozłożyli tylko ręce — „wszystko w porządku!”. Mimo to jej stan się pogorszył, stała się słabsza, coraz bardziej nerwowa i niespokojna. Pewnego razu, dzieląc się swoimi problemami z przypadkową znajomą w klinice, ciotka usłyszała, że jej przyjaciel i mistrz, osoba „poszukująca” i „duchowa”, łatwo sobie z tym poradzi.

Ciocia, zawsze otwarta na wszystko, co nowe, nieznane, skorzystała z okazji. Zaczęła chodzić na spotkania „mistrza”, ćwiczyć czytanie jakiegoś rodzaju modlitw lub mantr. Nie poznawaliśmy już bliskiej nam osoby. Krewna mówiła tylko o nowych przyjaciołach, praktykach duchowych, poznaniu nieznanych głębin. Wydaje się, że to, co wcześniej ją ekscytowało i cieszyło, zniknęło bezpowrotnie…”.

Z własnego doświadczenia:

„Bolało mnie i czułam się źle. Ten sam stan, w którym całkowicie przyziemne i znane działania stają się trudne — chodzić, pracować, komunikować się. Pierwszym krokiem było oczywiście zwrócenie się do lekarzy. Jednak ani lekarze, ani później uzdrowiciele i uzdrowiciele nie mogli mi pomóc. Pozostało pokładać nadzieję w Bogu. Tak też zrobiłam: zaczęłam chodzić do kościoła, modlić się, pościć. Poprosiłam innych o modlitwę za mnie, a oni chętnie zgodzili się mnie wesprzeć. Modlili się dużo, wytrwale, długo. Jednak nie czułam się lepiej. Czasami wydawało mi się, że to próba, a czasem kara. Jednak bez względu na to, co myślałam, stan zdrowia się pogorszył. Z powodu napadów bólu z kręcenia nierzadko zabierała mnie karetka, więc coraz częściej pracowałam z domu. Wszyscy przyjaciele gdzieś zniknęli: w końcu nie mogłam już spędzać z nimi czasu, tak jak kiedyś, i przez większość czasu po prostu leżałam”.

Czy życie pełne samooszukiwania można nazwać satysfakcjonującym i szczęśliwym? A może to jednak wyjście? Nie odpowiem teraz na to pytanie, po prostu będę kontynuować.

Wgląd lub świadomość tego, co się dzieje

Z własnego doświadczenia

„Choroba postępuje. Moje kierownictwo jest wyrozumiałe, wspierające i umożliwia mi leczenie w Izraelu, w jednej z najlepszych lokalnych klinik. Znów mam nadzieję.

Lekarze rozpatrują wyniki badań i analiz. Pomaga im tłumacz, a ja z niepokojem i nadzieją czekam na werdykt. A potem brzmi dla mnie absolutnie nieoczekiwane zdanie — „oferujemy dwa tygodnie psychoterapii”.

Prędzej czy później osoba, która znalazła się w psychosomatycznym labiryncie, nie raz przeszła przez powyższe kręgi, czując całe spektrum negatywnych emocji — utratę nadziei, rozpacz, irytację, pustkę — zdaje sobie sprawę, jaka jest istota jej problemu. Dzieje się tak na różne sposoby. Zdarza się, że pacjent sam dochodzi do takiego zrozumienia, chociaż takie przypadki nie są zbyt częste. Czasami do właściwej myśli skłania rada bliskiej osoby, artykuł przeczytany w czasopiśmie naukowym lub — co zdarza się znacznie częściej! — zalecenie lekarza. Znaczna część współczesnych lekarzy uznaje obecność chorób psychosomatycznych. Przekonani o niestosowności oficjalnych metod leczenia w konkretnym przypadku, mogą skierować pacjenta do psychoterapeuty lub psychologa.

Tak więc u pacjenta występuje wyraźne uświadomienie: jego problem leży w płaszczyźnie psychiki, a on sam od dawna błąka się po labiryncie choroby psychosomatycznej. Co dalej?

A potem — możliwe opcje.

Opcja ze znakiem plus. Osoba jest świadoma, akceptuje problem i działa zgodnie z uzyskaną wiedzą. Taki wybór daje nadzieję na szybkie rozwiązanie istniejącego problemu.

Opcja ze znakiem minus. Człowiek opiera się nowym informacjom, odrzuca je i próbuje ponownie przejść tą samą ścieżką przez labirynt. Wszystko zależy od tego, jak szybko zaakceptuje prawdę.

Z własnego doświadczenia

„Jestem chora psychicznie?! Czy jesteście wszyscy psychicznie chorzy? Boli mnie! A Wy mówicie — psychoterapia!” — płakałam i poskarżyłam się mężczyźnie, który towarzyszył mi w podróży. Przypuszczać, że coś się stało z moją psychiką, mogłam po około roku od tego momentu. W tym roku przeszłam wiele innych badań, otrzymałam diagnozę o śmiertelnej chorobie, poddałam się drogiemu leczeniu zgodnie z tą diagnozą. Potem okazało się, że to błąd medyczny…

Wiele innych nieprzyjemnych momentów wydarzyło się, zanim zgodziłam się przyznać, że warto zgłębić ten temat. To był początek drogi do uzdrowienia”.

Świadomość problemu to połowa drogi do jego rozwiązania. Tak mówi mądrość ludowa i jest w tym racjonalne ziarno. Zrozumienie, że nie musisz pracować nie z ciałem, ale z psychiką, jest ogromnym krokiem w kierunku prawdziwego wyjścia z labiryntu.

Kłopoty spadły na Allę G. niemal jednocześnie. Najpierw mąż opuścił rodzinę, potem zaczęły się konflikty z najstarszym synem, została wyrzucona z pracy „ze względu na wiek”. Życie straciło wszystkie kolory i wydawało się beznadziejne. Ponadto pojawiły się problemy zdrowotne: serce zaczęło bardzo boleć. Bóle były tak bolesne, że nie można było wykonywać prac domowych ani szukać nowego miejsca pracy.

Dzięki pomocy krewnych pracujących w dziedzinie medycyny kobieta była w stanie przejść wszystkie możliwe badania, ale bezskutecznie. Wreszcie na jednym z przyjęć zabrzmiało słowo „psychosomatyka”.

Pierwszą reakcją pacjentki była nieufność, a nawet oburzenie. Nie mogła zdać sobie sprawy, że źródłem jej złego samopoczucia jest niezadowolenie z życia, poczucie rozczarowania i urazy. Alla G. próbowała przejść dodatkowe badania, ale potem zgodziła się na spotkanie z psychoterapeutą. Po sześciu miesiącach jej życie zmieniło się jakościowo.

Połowa drogi — czy to dopiero początek?

Świadomość wreszcie nadeszła. Przyczyna jest psychologiczna, zaczynamy rozumieć to coraz wyraźniej. Pozostała drobnostka — skontaktować się ze specjalistą?

Wydawałoby się… Nawet rozumiejąc istotę problemu, osoba często nie decyduje się na kontakt z psychoterapeutą lub psychologiem. Woli siedzieć na specjalistycznych forach, czytać odpowiednią literaturę, gromadzić informacje i poszerzać wiedzę teoretyczną na temat problemu. Innymi słowy, pacjent psychosomatyczny ma nadzieję samodzielnie poradzić sobie z objawem. W naszym kraju nieufność do psychologów i psychoterapeutów nie została jeszcze całkowicie przezwyciężona, a strach przed byciem napiętnowanym jako „świrnięty” wciąż występuje. Jednak jest to najgłębsze nieporozumienie, które negatywnie wpływa na stan zdrowia osoby, jakość jej życia i relacje z innymi. Przypomnę, że psychiatra i psychoterapeuta to lekarze z wykształceniem medycznym. Psychiatra zajmuje się głównie „ciężkimi” chorobami psychicznymi, takimi jak schizofrenia, upośledzenie umysłowe, padaczka itp. Z reguły stosuje metody leczenia farmakologicznego. A psychoterapeuta pracuje z łagodniejszymi zaburzeniami i stosuje „zabiegi psychologiczne” — takie jak rozmowy, wyjaśnienia, techniki psychologiczne. Psycholog jest specjalistą działającym tymi samymi metodami co psychoterapeuta, ale nie ma wykształcenia medycznego. Często psycholog i psychiatra pracują jako para, ponieważ czasami osoba musi być wspierana przez leki, a techniki psychologiczne nie wystarczą. Jednak do przepracowania i wyeliminowania psychologicznych przyczyn symptomatyki same leki z reguły nie wystarczą. Tabletki pomagają przez pewien czas, zmniejszając poziom napięcia układu nerwowego, ale przyczyny tego napięcia należy opracować osobno. Nie zgubienie się w natłoku informacji nie zawsze jest w zasięgu nawet profesjonalnego psychologa. Dlatego przeciętny człowiek, który czyta artykuły w Internecie i nie wie, jak „filtrować” informacje, jest najprawdopodobniej skazany na długą wędrówkę po labiryncie.

Andrzej, 40 lat.

„Jestem psychologiem, jednym z nielicznych w małej miejscowości. Niedawno zwróciła się do mnie osoba, która cierpi na bóle brzucha. To trwa wystarczająco długo, lekarze nie mogli jej pomóc. Zdiagnozowano zespół jelita drażliwego, czyli w rzeczywistości jest to zaburzenie psychosomatyczne.

Człowiek wykazał się odwagą i chęcią walki z chorobą. Przyszedł do mnie po pomoc. Problem w tym, że nie mogę mu pomóc. Muszę to szczerze przyznać: nie mam wystarczającego doświadczenia w rozwiązywaniu takich problemów. Już miałem do czynienia z psychosomatyką, ale nie tak często, żebym bez trudu sobie z tym poradził. Materiałów teoretycznych jest wiele.

Freud mówi, że podświadomy konflikt psychiczny pacjenta „bije” narządy ciała. W koncepcji profili osobowości Friedmana i Dunbara wyróżnia się związek wzorców osobowości i chorób psychosomatycznych. A teoria Eidemillera i Justyckiego nazywa je pogwałceniem głównych sfer życia rodziny pacjenta jako ich przyczynę. Teorii, teorii, teorii. Co mam zaoferować osobie, która się do mnie zwróciła? Zdaję sobie sprawę, że sam potrzebuję kompasu, aby przejść przez wszystkie teorie i znaleźć ścieżkę właściwą specjalnie dla tego pacjenta”.

W pewnym momencie, po długich wędrówkach po labiryncie, osoba w końcu zbliża się do etapu, w którym zaczyna się znajomość z psychologami. To z pewnością optymistyczny kamień milowy. Jednak prawdziwy sukces jest jeszcze daleko. Komunikacja z psychologiem nie zawsze jest wyjściem z labiryntu. Problemu nie można jeszcze nazwać rozwiązanym. Mogą być co najmniej dwie przyczyny tego. Po pierwsze: psycholog zwykle nie pracuje z psychosomatyką w przepływie. Jak widzimy w powyższej historii, może nie mieć wystarczającego doświadczenia z takimi klientami i jasnego zrozumienia istoty problemu. Jest jeszcze jedna przyczyna. Sam pacjent cierpiący na zaburzenie psychosomatyczne nie jest gotowy do przepracowania problemu i jego rozwiązania. Innymi słowy, nie jest gotowy „wyjść z labiryntu”. Sytuacja, w której chodzi w kółko, próbując poradzić sobie z chorobą, od dawna stała się zwykłą. Jest to rodzaj „strefy komfortu”, studiował ją i teraz kontynuuje rzucanie od jednego psychologa do drugiego.

Z własnego doświadczenia

„Oto jestem na początku długiej i trudnej podróży. Nie mogę zrozumieć, co jest ze mną nie tak, co zepsuło się w psychice i co najważniejsze — jak to naprawić? Zaczynam chodzić do psychologa.

Pierwsza sesja. Druga. Dwunasta… objaw nie ustępuje, nie ma ulgi. Sytuacja jest taka sama, jakby wszystko było zamrożone. Zwracam się do innego specjalisty, już z rekomendacji. Przechodzimy przez pięć sesji. Objaw jest na miejscu. Do trzeciego psychologa… do czwartego… wreszcie zwracam się do psychiatry, wyżej na wszelki wypadek, aby wykluczyć ten czynnik. Przepisuje mi tabletki, od których jest coraz gorzej. Przestaję je brać, znowu idę do psychologów. Sytuacja się powtarza i powtarza. Po przejściu kilku kręgów od jednego psychologa do drugiego postanowiłam iść na studia i zdobyć zawód psychologa praktycznego. Miałam świadomość, że od innych specjalistów w tej dziedzinie mam jakieś 15 lat spóźnienia. Lata te poświęcone były reżyserii. Trzeba było w jak najkrótszym czasie dogonić kolegów. Uczyłam się zawsze i wszędzie, nie zatrzymując się, nie zwalniając tempa. Przede wszystkim interesowałam się kierunkiem psychosomatyki, musiałam dowiedzieć się, co ze mną, a co najważniejsze — co z tym zrobić. Bez przesady przestudiowałam wszystkie informacje na ten temat, które można znaleźć w rosyjskojęzycznej przestrzeni Internetu. Było wystarczająco dużo teorii, ale niewiele było praktycznego zastosowania, przynajmniej dla mnie osobiście. Mój własny objaw psychosomatyczny nigdzie nie zniknął”.

Mapa labiryntu, czyli jak postanowiłam stworzyć grę „Psychosomatyka”

Pewnego dnia poszłam na dwudniowe szkolenie z psychosomatyki, które przeprowadziła Jakowenko Anna Juriewna, wysoko wykwalifikowana specjalistka w dziedzinie psychosomatyki. Szkolenie było punktem zwrotnym w mojej pracy nad tym tematem. Wcześniej znajomość kierunku psychosomatycznego ograniczała się głównie do teorii. Przeszłam szkolenie, zbierałam i gromadziłam informacje. Nie doszło jednak do pracy praktycznej — przyjmowania i pracy z klientami, ponieważ przede wszystkim chciałam zajmować się sobą.

Anna Juriewna doprowadziła mnie do zrozumienia, że przy tak dużej ilości informacji o fenomenie psychosomatyki siedzenie i czekanie na lepszą okazję jest po prostu nie do przyjęcia. Wymagana jest praktyka, ćwiczenie umiejętności teoretycznych, praca z ludźmi. A co najważniejsze, udzieliła mi praktycznej pomocy, proponując pracę ze swoim klientem cierpiącym na zaburzenia psychosomatyczne. Zdiagnozowano u niego wrzodziejące zapalenie jelita grubego i w tym momencie objawy były postrzegane przez ponad osiem lat. Ten człowiek stał się moim pierwszym klientem z zaburzeniami psychosomatycznymi.