Bezpłatny fragment - Święte Księgi Świata — Co naprawdę mówią największe religie

Wstęp: Dlaczego warto samemu sięgnąć po święte księgi?

Wyobraź sobie, że jesteś w muzeum. Patrzysz na obraz. Ale nie możesz go zobaczyć — bo przed tobą stoi tłum ludzi, każdy coś gada:

„To symbol miłości!” — mówi jeden.

„To tylko legenda.” — rzuca drugi.

„Nie patrz na ten fragment, skup się na tym!” — nalega trzeci.

A Ty? Nie możesz po prostu zobaczyć go sam. Tylko słuchasz innych.

Z takiego punktu startujemy.

Większość ludzi zna święte pisma nie z własnej lektury, ale z tego, co ktoś im o nich powiedział.

Ksiądz. Imam. Rodzice. Książka do religii. Mem w internecie. Ktoś z TikToka.

Ale…

Czy kiedykolwiek sam otworzyłeś Bhagavadgitę (czyt. Bha-ga-wad-git-e), Koran albo Biblię?

Nie po to, żeby się nawrócić. Tylko po to, żeby zrozumieć, co naprawdę tam jest?

W tej książce nie będziemy Ci mówić, w co wierzyć.

Nie będziemy głosić, że jedna religia jest „prawdziwa”, a inne to bajki.

Nie robimy rekrutacji do żadnej świątyni.

Nie mamy czapek, kadzideł ani tajnych rytuałów.

Mamy za to jedną ważną misję:

Pokazać Ci, co naprawdę mówią święte księgi największych religii świata.

Bez nadęcia. Bez indoktrynacji. Bez kaznodziejstwa.

Po prostu: co jest napisane. A co później zrobiono z tymi tekstami.

Powiemy też:

— ilu ludzi wyznaje daną religię,

— w co wierzą,

— z jakiej księgi czerpią nauki

— i… czy te nauki zgadzają się z praktyką religijną?

Ta książka może zaskoczyć.

Może wzburzyć.

Może wywołać pytania.

Ale to dobrze — bo jeśli wiara ma mieć wartość, to musi opierać się na wiedzy. Nie tylko na słowach innych.

Gotowy?

Zaczynamy podróż przez słowa, które zmieniały świat.

Nie z pozycji kaznodziei.

Z pozycji ciekawego człowieka.

Rozdział 1 — Hinduizm: Najstarsze duchowe dziedzictwo ludzkości

Kiedy ktoś mówi „religia”, większość ludzi od razu myśli o Kościele, krzyżu albo Biblii. Tymczasem najstarsze święte teksty duchowe ludzkości pochodzą z Indii — z czasów, gdy nie istniał ani Rzym, ani Jerozolima, ani nawet pomysł, że Bóg ma tylko jedno imię.

Hinduizm nie jest religią w zachodnim sensie tego słowa. To raczej sposób życia, filozofia, ogromny system duchowy, który mieści w sobie zarówno politeizm, jak i jedność wszystkiego. Są tu bogowie, rytuały, reinkarnacja, duchowy rozwój — i niekończące się poszukiwanie prawdy.

Ilu ludzi wyznaje hinduizm?

Hinduizm to trzecia największa religia świata — po chrześcijaństwie i islamie. Liczba wyznawców: ponad 1,2 miliarda (głównie Indie, Nepal, Bangladesz, Sri Lanka, Bali).

Główne święte księgi hinduizmu

Hinduizm nie opiera się na jednej „Biblii”. Ma kilka głównych świętych tekstów, z których każdy skupia się na innym aspekcie duchowości.

— Wedy (Rigweda, Samaweda, Jadźurweda, Atharwaweda)

— Najstarsze pisma (ok. 1500–1200 p.n.e.)

— Hymny, modlitwy, rytuały

— Słowo „weda” oznacza wiedzę

— Upaniszady

— Filozoficzne komentarze do Wed

— Wprowadzają ideę Atmana (duszy) i Brahmana (uniwersalnej świadomości)

— To tu pojawia się słynna myśl: „Ty jesteś Tym” — czyli każdy człowiek jest boski

— Bhagavadgita (część eposu Mahabharata)

— Dialog między wojownikiem Ardźuną a bogiem Kriszną

— Uważana za duchową esencję hinduizmu

— Mówi o obowiązku (dharma), medytacji, oddaniu i działaniu bez przywiązania do efektu

— Ramajana i Mahabharata

— Epickie opowieści o bogach, bohaterach, walce dobra ze złem

— Ramajana opowiada o życiu boga Ramy

— Mahabharata to największy epos świata (ponad 200 000 wersów!)

Czego uczą hinduistyczne pisma?

🕉️ 1. Reinkarnacja i karma

— Dusza się nie kończy — przechodzi przez wiele wcieleń

— To, co robisz dziś, wróci do Ciebie w przyszłości (karma)

🕉️ 2. Dharma — obowiązek duchowy

— Każdy człowiek ma swoją drogę (dharma) i powinien nią podążać

— Nie chodzi o sukces, tylko o zgodę z własną naturą

🕉️ 3. Jedność wszystkiego

— Choć są różni bogowie (Wisznu, Śiwa, Brahma, itd.), wszyscy są aspektami jednej Rzeczywistości — Brahmana

— Człowiek może połączyć się z boskością przez poznanie samego siebie

🕉️ 4. Drogi duchowego rozwoju

— Bhakti — oddanie Bogu

— Jnana — poznanie prawdy

— Karma — działanie

— Raja — medytacja

Ciekawostki, które warto wiedzieć

— Nie ma „jednego” hinduizmu — w różnych częściach Indii czczone są różne bóstwa i stosuje się różne rytuały. To bardziej „duchowa mozaika” niż jednolity system.

— Bogowie mają wiele wcieleń — np. Wisznu objawiał się m.in. jako Rama i Kriszna.

— Niektórzy hinduiści w ogóle nie czczą bogów — skupiają się tylko na medytacji i jedności z brahmanem.

— Największe święto to Diwali — święto światła, zwycięstwa dobra nad złem.

Czy praktyki religijne są zgodne z pismami?

To zależy. Wiele współczesnych rytuałów i kastowych zasad powstało dużo później niż Wedy i Upaniszady. Przykładowo:

— Kasta niedotykalnych (dalitów) nie jest opisana w świętych tekstach — to późniejszy twór społeczny.

— W Bhagavadgicie krytykuje się działanie z chciwości i przywiązania — a jednak wielu duchownych gromadzi majątek.

Co może nas zaskoczyć?

— Hinduizm nie twierdzi, że tylko on ma prawdę. Wielu nauczycieli mówi wręcz:

„Wszystkie ścieżki prowadzą do Boga, o ile prowadzą do miłości, mądrości i prawdy.”

— Można być hinduistą i czcić tylko jednego Boga (monoteizm), wielu (politeizm), lub uznawać, że Bóg to świadomość (panteizm).

Czym są kasty w hinduizmie?

System kastowy to społeczny podział ludzi na grupy, który funkcjonuje od tysięcy lat w Indiach. W teorii miał opierać się na funkcji w społeczeństwie, ale z czasem przekształcił się w sztywną hierarchię, z której nie można się wydostać przez całe życie.

Tradycyjne 4 główne kasty (warny):

— Bramini — kapłani, nauczyciele, mędrcy (najwyższa kasta)

— Kszatrijowie — wojownicy, królowie, obrońcy społeczeństwa

— Wajśjowie — kupcy, rolnicy, rzemieślnicy

— Śudrowie — słudzy, robotnicy fizyczni

A kim są niedotykalni?

Oficjalnie nie należą do żadnej z kast — są poza systemem, na samym dnie. Nazywa się ich:

— Dalici („uciskani”)

— lub niedotykalni — bo przez wieki nie wolno ich było dotykać, jeść z nimi, modlić się razem.

Uważano ich za „nieczystych” z powodu prac, które wykonywali:

— sprzątanie toalet,

— przenoszenie zwłok,

— garbowanie skór,

— czyszczenie ścieków.

Czy to zgodne z pismami hinduistycznymi?

Nie do końca.

— Wedy i Upaniszady nie opisują dalitów jako osobnej grupy.

— To społeczny konstrukt, który narodził się później i był utrwalany przez lokalne elity.

— W Bhagavadgicie jest mowa o obowiązkach kastowych, ale nie o odrzuceniu ludzi jako „gorszych”.

Jak wygląda sytuacja dziś?

— W Indiach oficjalnie zakazano dyskryminacji kastowej (od lat 50.).

— Dalici mają rezerwacje (specjalne miejsca) w szkołach i urzędach.

— Jednak w wielu wiejskich rejonach nadal są traktowani gorzej.

Warto wiedzieć

Nie wszyscy hinduiści akceptują system kastowy. Wielu duchowych nauczycieli (jak np. Swami Vivekananda czy Mahatma Gandhi) walczyło o równość.

Gandhi nazwał dalitów „Haridźanie” — ludzie Boga.

Rozdział 2 — Buddyzm: Droga środka i wyciszenia

Kiedy ktoś mówi „religia”, rzadko myśli o kimś, kto siedzi w ciszy i medytuje pod drzewem. A jednak buddyzm — bez jednego Boga, bez sakramentów i bez grzechu pierworodnego — stał się jedną z największych duchowych dróg świata.

Buddyzm nie mówi: „Uwierz mi na słowo”.

Mówi: „Sprawdź to sam — przez doświadczenie, nie przez wiarę.”

Ilu ludzi wyznaje buddyzm?

Liczba wyznawców: około 500–600 milionów

Najwięcej: Chiny, Japonia, Tajlandia, Wietnam, Sri Lanka, Korea, Nepal, Mongolia

Kim był twórca buddyzmu?

Siddhartha Gautama — książę, który zrezygnował z luksusu, by znaleźć odpowiedź na cierpienie.

Po latach medytacji osiągnął przebudzenie (oświecenie) i został Buddą — czyli „tym, który się obudził”.

To nie był bóg.

To nie był anioł.

To był człowiek, który zrozumiał naturę cierpienia i drogi do jego przezwyciężenia.

Główne święte teksty buddyzmu

Buddyzm nie ma jednej „księgi objawionej”. Zamiast tego, nauki Buddy zostały zebrane po jego śmierci przez uczniów i zapisane w ogromnych zbiorach.

Tipitaka (Trójkosz) — buddyzm therawada

— Vinaya Pitaka — zasady życia mnichów

— Sutta Pitaka — nauki Buddy

— Abhidhamma Pitaka — psychologia i filozofia buddyjska

Sutry mahajany — buddyzm tybetański, zen, chiński

— Sutra Serca

— Sutra Lotosu

— Diamentowa Sutra

— (Teksty często bardziej metaforyczne i mistyczne)

Najważniejsze nauki buddyzmu

Cztery Szlachetne Prawdy:

— Życie to cierpienie (dūkkha)

— Cierpienie ma przyczynę — przywiązanie, pragnienie, niewiedza

— Można je zakończyć

— Jest do tego droga — Ośmioraka Ścieżka

Ośmioraka Ścieżka (skrót):

— Właściwe zrozumienie

— Właściwe myślenie

— Właściwa mowa

— Właściwe działanie

— Właściwy sposób życia

— Właściwy wysiłek

— Właściwa uważność

— Właściwa medytacja

W skrócie: żyj świadomie i nie rób głupot 😉

Buddyzm a Bóg?

— Buddyzm nie uznaje istnienia Boga-Stwórcy.

— Nie ma jednej osoby, która ocenia i karze.

— Wszystko zależy od Twojego umysłu i działań.

Niektórzy uznają buddyzm za filozofię życia, nie religię — i to też jest ok. Buddyzm jest elastyczny: możesz być buddystą i nie być „wierzącym” w żadnym tradycyjnym sensie.

Reinkarnacja i karma w buddyzmie

— Buddyzm mówi o ponownych narodzinach, ale nie tak, że dusza „przeskakuje” do nowego ciała.

— Raczej: świadomość się odradza, aż osiągnie oświecenie.

— Karma to skutek działań, nie nagroda czy kara. Robisz dobro — zbierasz spokój. Szkodzisz — zbierasz cierpienie.

Czy buddyzm ma rytuały?

Tak — ale są opcjonalne. Nie są konieczne, żeby „być dobrym buddystą”.

W niektórych tradycjach są:

— medytacje, mantry, modlitwy

— ofiary kadzidła, pokłony

— święta (np. Vesak — dzień narodzin i oświecenia Buddy)

Ale sednem praktyki jest praca z własnym umysłem.

Ciekawostki

— Buddyści nie „czczą” Buddy — oddają mu szacunek, jak nauczycielowi.

— Wielu mnichów żyje bez pieniędzy, wędrując od wioski do wioski z miseczką żebraczą.

— Niektórzy praktykują noble silence — milczenie przez miesiące lub lata.

— Buddyści nie mają „grzechu pierworodnego” — nie zaczynasz życia z winą.

Czy praktyki buddyjskie są zgodne z naukami?

W dużej mierze tak. Buddyzm jest zdumiewająco bliski swoim źródłom.

Oczywiście, niektóre szkoły (np. buddyzm tybetański) wprowadziły bogate rytuały i elementy ezoteryczne, ale sedno nauki Buddy — cierpienie, przyczyna, droga — pozostało żywe.

Wnioski z buddyzmu?

Buddyzm nie każe Ci wierzyć.

Nie grozi piekłem.

Nie sprzedaje zbawienia.

Zamiast tego mówi:

„Obserwuj swój umysł. Uważaj na swoje działania. Oddychaj. Zrozum cierpienie — i przestań je mnożyć.”

Prosto, ale niekoniecznie łatwo 😊

Rozdział 3 — Islam: Poddanie się woli Boga

Jeśli hinduizm to duchowa mozaika, a buddyzm to praktyka ciszy, to islam jest niczym prosta i stanowcza droga.

Nie pyta: „Co ty o tym myślisz?” — tylko mówi:

👉 „Oto wola Boga. Przyjmij ją, a znajdziesz pokój.”

Samo słowo „islam” oznacza poddanie się, oddanie — a muzułmanin to ten, który się poddał Bogu.

Ilu ludzi wyznaje islam?

Islam to druga największa religia świata.

Liczba wiernych: ok. 1,9 miliarda

Najwięcej: Bliski Wschód, Afryka Północna, Pakistan, Indonezja (największy kraj muzułmański).

Święta księga islamu

Koran

— Uważany przez muzułmanów za dosłowne słowo Boga (Allaha).

— Podyktowany prorokowi Mahometowi przez Archanioła Gabriela w VII wieku.

— Składa się ze 114 sur (rozdziałów) i ponad 6000 wersów.

— Pisany w języku arabskim — tłumaczenia to „interpretacje”, a nie „prawdziwy Koran”.

Hadisy

— Zapis tradycji proroka Mahometa — jego słów, czynów, wskazań.

— Pomagają zrozumieć i stosować Koran w praktyce.

Kim był prorok Mahomet?

Mahomet (ok. 570–632 n.e.) urodził się w Mekce.

Był kupcem, który — według muzułmanów — otrzymał objawienie od Boga.

Jest uważany za ostatniego proroka, pieczęć proroctwa — po nim już nie będzie innych.

W islamie uznaje się też wcześniejszych proroków: Mojżesza, Abrahama, Jezusa — ale Mahomet zamyka tę linię.

Podstawy islamu — Pięć filarów

— Szahada — wyznanie wiary: „Nie ma boga prócz Allaha, a Mahomet jest jego prorokiem.”

— Salat — modlitwa pięć razy dziennie.

— Zakat — jałmużna, pomoc biednym.

— Sawm — post w miesiącu Ramadan.

— Hadżdż — pielgrzymka do Mekki (przynajmniej raz w życiu, jeśli to możliwe).

Co mówi Koran?

— Allah jest jeden i niepodzielny — bez partnerów, synów, współtowarzyszy.

— Człowiek odpowiada za swoje czyny — w dniu Sądu zostanie osądzony.

— Życie jest próbą — nagroda to raj, kara to piekło.

— Koran mówi też o miłosierdziu i pokoju, ale jednocześnie o surowych zasadach moralnych.

Prawo w islamie

— Szariat — system prawa opartego na Koranie i hadisach.

— Reguluje nie tylko modlitwy, ale też małżeństwo, handel, sprawy społeczne.

— W niektórych krajach stosowany bardzo rygorystycznie (np. Arabia Saudyjska), w innych luźniej (np. Turcja).

Islam a Jezus

Ciekawostka: Jezus (arab. Isa) jest w Koranie uznawany za proroka, urodzonego z dziewicy Maryi.

Ale nie jest Synem Bożym — tylko jednym z wysłanników Allaha.

Nie umarł na krzyżu — został przez Boga ocalony.

Czy praktyki są zgodne z księgą?

Islam jako religia jest najbliżej swojej księgi ze wszystkich wielkich systemów.

Koran ma ogromny autorytet — muzułmanie starają się recytować go z pamięci, stosować jego wskazania i odnosić się do niego w każdej sprawie.

Oczywiście są różnice między odłamami:

— Sunnici (ok. 85% muzułmanów) — większy nacisk na wspólnotę i tradycję.

— Szyici (ok. 15%) — większa rola duchowych przywódców (imamów).

Ale Koran wciąż pozostaje centrum.

Ciekawostka: Sunnici a Szyici — skąd ten podział?

Zaraz po śmierci proroka Mahometa (632 r. n.e.) pojawiło się pytanie:

👉 Kto ma być przywódcą wspólnoty muzułmanów?

Sunnici

— Uznali, że przywódca (kalif) powinien być wybrany spośród towarzyszy Mahometa.

— Pierwszym kalifem został Abu Bakr, przyjaciel proroka.