Bezpłatny fragment - Stahlrohrlanze — lanca niemiecka stalowa z Gdańska

Wstęp

W niniejszym opracowaniu poruszymy bardzo ciekawy temat, ogólnie chyba marginalizowany i nieznany do końca.

A mianowicie produkcję broni białej przez Gewehrfabrik Danzig, wśród której między innymi znalazła się niemiecka lanca stalowa (Stahlrohrlanze).

Lanca podwójnie powiązana:

— po pierwsze z historią samego Gdańska i tutejszej fabryki broni.

— po drugie z Wojskiem Polskim, gdzie najpierw stanowiła wyposażenie Wojsk Wielkopolskich, a później w okresie II Rzeczypospolitej trafiła do niektórych pułków kawaleryjskich i formacji.

Przeanalizujemy jakie znakowania i gdzie je można odnaleźć na konkretnych egzemplarzach lancy wyprodukowanej w Gdańsku. Jakie występują pomiędzy nimi różnice w powiązaniu z poszczególnymi jej wzorami oraz latami produkcji. Spróbujemy też również w miarę możliwości odczytywać ich znaczenie i przeznaczenie.

Na rynku wydawniczym jest bowiem odczuwalny dokuczliwy brak tego typu fachowej literatury dostępnej dla szerokiego grona pasjonatów historii, kolekcjonerów czy też muzealników oraz różnego rodzaju służb mundurowych.

Poszukując informacji w tym zakresie jesteśmy niejednokrotnie zmuszani do wertowania szeregu opracowań w poszukiwaniu informacji porozrzucanych po różnych źródłach i materiałach.

Opracowanie to jest próbą uzupełnienia tej luki, choćby w nieznacznym stopniu.

Należy potraktować je bardziej jako początek badań nad tym tematem, a nie definitywne jego podsumowanie i zamknięcie.

Producent lancy stalowej

Producentem nowej lancy stalowej dla armii niemieckiej została Kgl. Pr. Gewehrfabrik Danzig (Królewska Pruska Fabryka Karabinów w Gdańsku).

Wybór fabryki w Gdańsku nie był w tym względzie całkowicie przypadkowy.

Za wszystkim stał ówczesny dyrektor fabryki karabinów Wilhelm v. Flotow, który usilnie za tym lobbował zapewne nawet na samym dworze cesarskim.

A za nim stały jego wspólne patenty z Hermannem Leidigiem, dotyczące opracowania nowej metody ciągnięcia na zimno cienkościennych rur stalowych. (Więcej na ten temat można poczytać w opracowaniu „Patenty z Kgl. Gewehrfabrik Danzig”, również mojego autorstwa).

Jak możemy wyczytać notatce prasowej umieszczonej na łamach Allgemeine Militär-Zeitung z roku 1890:

„Nachdem die Cavallerie=Regimenter gegenwärtig sämmtlich mit Lanzen ausgerüstet sind, haben sich dieselben in deren Gebrauch eine theilweise überraschende Fertigkeit angeeignet. Die Lanzen sind bekanntlich von Stahl, der innen hohl ist. Der erste, der auf solche stählerne, hohle Lanzenschäfte ein Deutsches Reichspatent nachsuchte und erhielt, ist der Rittmeister der Reserve Reunert in Berlin. Die hohle Stahlrohrlanze wird jezt von der Königlichen Gewehrfabrik zu Danzig durch ein Ziehverfahren (System v. Flotow und Leidig) hergestellt.“

Allgemeine Militär-Zeitung, 1890, No. 67, s. 533

tłum.:

„Ponieważ obecnie wszystkie pułki kawalerii są wyposażone w lance, nabyli oni czasami zaskakującą umiejętność ich używania. Jak powszechnie wiadomo, lance wykonane są ze stali, która jest pusta w środku. Pierwszą osobą, która złożyła wniosek i otrzymała niemiecki patent cesarski na takie stalowe, wydrążone trzonki lancy, jest kapitan rezerwy Reunert w Berlinie. Lanca z pustych rur stalowych jest obecnie produkowana przez Królewską Fabrykę Strzelców w Gdańsku w procesie ciągnienia (system v. Flotow i Leidig).”

Informacja ta była powtarzana nie tylko w innych niemieckich gazetach i czasopismach, ale trafiła również za granicę do Francji, Anglii, Austro-Węgier gdzie była szeroko komentowana..

Inną ciekawą wzmianką o produkcji lanc w Gdańsku pochodzi z opisu wypadku do jakiego doszło w fabryce, zamieszczonej w raporcie medycznym o stanie armii pruskiej za lata 1892—94:

„Ein Arbeiter aus der Gewehrfabrik Danzig kam beim Tragen eines Bündels Lanzen zu Fall. Bald darauf traten lähmungsartige Schwäche der Beine und Schmerzen im Rücken ein. Objektiv war nichts Krankhaftes nachzuweisen. Unter Behandlung mit Bädern und Elektrizität erfolgte Genesung.“

Sanitätsbericht über die Königlich-Preußische Armee, das XII. (Königlich-Sächsische) und das XIII. (Königlich-Württembergische) Armeekorps für den Berichtszeitraum vom 1 April 1892 bis 31 März 1894, Berlin 1897

Tłum.:

„Pracownik gdańskiej fabryki karabinów upadł, niosąc wiązkę lanc. Wkrótce potem pojawiło się paraliżujące osłabienie nóg i ból pleców. Obiektywnie nie można wykryć niczego patologicznego. Powrót do zdrowia nastąpił dzięki leczeniu kąpielami i elektrycznością.”

Temat gdańskiej fabryki karabinów i produkcji przez nie lancy stalowej poruszany był również w monografii na temat historii Gdańska z 1914 roku:

„Wenn auch die Metallindustrie Danzigs seine bedeutendsten Vertreter in den obengenannten Schiffbauunternehmungen besitzt, so hat sie doch noch eine ganze Reihe von selbständigen Betrieben aufzuweisen, insbesondere in zwei umfangreichen staatlichen Unternehmungen: der Gewehrfabrik und der Artilleriewerkstatt. Die Gewehrfabrik, die sich seit 1840 auf dem heutigen Platze in der Weidengasse befindet und seit 1851 ein rein fiskalischer Betrieb ist, stellt hauptsächlich Infanteriegewehre und Karabiner, seit 1885 auch Stahlrohrlanzen her. Es werden jetzt durchschnittlich 1000 Arbeiter beschäftigt. Die Artilleriewerkstatt, die haupt sächlich Protzkasten, Lafetten und anderes Artilleriematerial herstellt, ist ein weniger großes Unternehmen: es werden dort zurzeit ungefähr 600 Arbeiter beschäftigt.“

Erwin Stein, Monographien Deustcher Städte, Band VI, Danzig. Deutscher Kommunal-Verlag, 1914. s.58

Tłum.:

„Choć gdański przemysł metalowy ma swoich najważniejszych przedstawicieli we wspomnianych spółkach stoczniowych, to jednak ma cały szereg niezależnych przedsiębiorstw, zwłaszcza w dwóch dużych przedsiębiorstwach państwowych: fabryce karabinów i warsztacie artyleryjskim. Fabryka karabinów, która od 1840 r. mieści się w obecnym miejscu przy Weidengasse, a od 1851 r. jest przedsiębiorstwem czysto fiskalnym, produkuje głównie karabiny i karabiny piechoty, a od 1885 r. także lance rurowe stalowe. Obecnie zatrudnionych jest średnio 1000 pracowników. Warsztat artyleryjski, produkujący głównie fantazyjne skrzynie, powozy i inny materiał artyleryjski, jest małym przedsiębiorstwem: obecnie zatrudnia około 600 pracowników.”

Inne wzmianki o produkcji lanc stalowych w Gdańsku pochodzą już z późniejszych lat, po zakończeniu I Wojny Światowej opisujących niemiecki przemysł i wysiłek wojenny jak na przykład:

„Zu den technischen Instituten der Infanterie gehörten zunächst die Gewehrfabriken. Die preussische Heeresverwaltung besatz drei Gewehrfbriken (in Spandau, Erfurt und Danzig), die bayerische eine (in Amberg). Neben der Herstellung von Gewehren war die Erfurter Fabrik zur Fertigung von Karabinern und Faustfeuerwaffen, die Danziger Fabrik zur Herstellung von Stahlrohrlanzen und die Spandauer Fabrik zur Fertigung von Armeefahrrädern und Maschinengewehren bestimmt worden).“

Der Weltkrieg 1914 bis 1918: Bearbeitet im Reichsarchiv — Kriegsrustüng und Kriegswirtschaft — Erster band — Die militärische, wirtschaftliche und finanzielle Rüstung Deutschlands von der Reichsgründung bis zum Ausbruch des Weltkrieges, Berlin 1930

Tłum.:

„Do instytutów technicznych piechoty zaliczały się początkowo fabryki karabinów. Administracja armii pruskiej zajmowała trzy fabryki karabinów (w Spandau, Erfurcie i Gdańsku) oraz bawarską (w Ambergu). Oprócz produkcji karabinów fabryka w Erfurcie przeznaczona była do produkcji karabinków i pistoletów, fabryka w Gdańsku do produkcji lanc rurowych stalowych, a fabryka w Spandau do produkcji rowerów wojskowych i karabinów maszynowych).”

Gewehrfabrik Amberg

Drugą fabryka która podjęła się produkcji przepisowej niemieckiej Stahlrohrlanze, ale już podczas trwania I Wojny Światowej, była Königlisch Beyerische Gewehrfabrik Amberg (Królewska Bawarska Fabryka Karabinów w Ambergu).

Znane znakowania na lancy pochodzą bowiem z lata produkcji 1914—16.

Jednak jej wyroby łatwo odróżnić od gdańskiej fabryki z tego powodu że znak monarszy na jej głowni zamiast litery „W” posiadał literę „L”. Znakowanie to pochodziło od ówczesnego władcy Królestwa Bawarii króla Ludwika III Wittelsbacha (1845—1921), panującego w latach 1913—1918.

Inni producenci

Oprócz tego, warto przy tej okazji wspomnieć lance stalowe innego niemieckiego producenta a mianowicie Weyersberg, Kirschbaum & Cie (W.K.C.) z Solingen, który od roku 1895 realizował zamówienia dla rządu argentyńskiego.

Lance te określane jako „Modelo Argentino 1895” (oznaczenie wybite na grocie) oprócz drzewca ze stalowej rury nie miały z przepisowym wzorem niemieckich wielu wspólnych cech. Zasadniczo wizualnie różniły się od przepisowej lancy niemieckiej stalowej między innymi typem grotu (liściowym) oraz innym chwytem wykonanym z twardej gumy (hartgummi) oraz kilkoma innymi pomniejszymi cechami konstrukcyjnymi.

Wielkość produkcji

Dokładna wielkość produkcji nie jest znana do obecnej chwili. Możemy jednak w tym przypadku estymować pewne dane.

Jeśli liczyć według danych niemieckich sprzed I Wojny Światowej to istniało 101 pułków kawaleryjskich wśród których było: 12 pułków kirasjerskich i ciężkich rajtarów, 23 pułki husarskie, 28 pułków dragońskich, 25 pułków ułańskich i 13 pułków strzelców konnych oraz szereg innych mniejszych jednostek i szwadronów.

(Uwagi: Pułki pruskiej kawalerii składały się pod koniec XIX wieku zazwyczaj z 5 szwadronów po dwie kompanie. Na etacie wojennym szwadron liczył 150 jeźdźców i 5 oficerów. Zatem pułk kawalerii mógł liczyć około 750 jeźdźców.)

Jeśli dodamy do tego tak zwane zapasy mobilizacyjne i uzupełnianie tak zwanych strat bezpowrotnych w trakcie pokoju i wojny. Można zatem przyjąć wielkość produkcji lanc mogła spokojnie oscylować nawet na poziomie około 80.000÷100.000 sztuk wykonanych sukcesywnie w latach 1890—1916 (ostatnia data wynika ze znanych znakowań na lancach).

Lanca niemiecka stalowa w Wojsku Polskim (1918—1939)

Lance niemieckie stalowe trafiły do Wojska Polskiego głównie poprzez kawaleryjskie oddziały wielkopolskie, które sformowano podczas Powstania Wielkopolskiego (1918—1919). Lance pochodziły głównie ze zdobyczy na pruskim zaborcy.

Lanc w dużej ilości używano właśnie podczas Powstaniu Wielkopolskiego oraz w trakcie późniejszej wojny polsko — bolszewickiej (1919—1921).

Użycie bojowe lancy

Lanca na polach bitew wojny polsko-bolszewickiej przeżyła swój renesans Z tego okresu pochodzi również kilka ciekawych opisów użycia lancy niemieckiej w rękach polskich kawalerzystów.

Jak na przykład zawarty w „Dziejach 15 Pułku Ułanów Poznańskich” jaki miał miejsce w nocnym boju 8 kwietnia 1920 roku pod Słobodą Jakimowską:

„...bolszewicy po nawale artyleryjskiej przebili się przez linię polskiej piechoty i natarli na baterię. Ppor. Chłapowski na czele swego półszwadronu zaszarżował bolszewików. Ta szybka decyzja pozwoliła obsłudze baterii polskiej zaprzodkować i odskoczyć do tyłu. Szarża wywarła piorunujące wrażenie na nieprzyjacielu, który wobec nocy nie mógł się zorientować z jaką ilością ułanów ma do czynienia. Zaskoczenie było zupełne. Ogień piechoty sowieckiej nie zadał większych strat ułanom, postrzelono tylko dwa konie

[…]. Półszwadron przejechał się po bolszewikach pracując lancą i szablą, poczem wycofał się”.

Następne pochodzą z historii 17 Pułku Ułanów Wielkopolskich. W relacji podporucznika Cendrowskiego z dnia 26 kwietnia 1920, podczas ataku na pozycje bolszewickie we wsi Pieniarzewice:

„…Zwarliśmy się z nimi. Ktoś przede mną pcha lancę w bok trzymającego sztandar Moskala; ja wyciągam się w przód na szyi konia i chwytam prawą ręką za drzewce, a czując opór, puszczam wodze i z całej mocy uderzam lewą ręką po zaciśniętej na drzewie pięści. Kilku bolszewików rzuca broń, kilku leży na ziemi, a reszta rozbiega się po polu. Ze zdobytym nieledwie jak przez Zagłobę sztandarem pułku artylerii sowieckiej, wziąwszy jeńców między siebie, powracamy do wsi.”

Inny fragment wspomina o wejściu patroli 17 P.U.W. do Kijowa w dniu 7 maja 1920 roku:

„Patrol ppor. Sulimierskiego ostro walił przez brukowane ulice, palce na cynglu, lance w pół ucha końskiego, naprzód, naprzód…”

Czas pokoju

Po wojnie polsko-bolszewickiej lance straciły na znaczeniu bojowym i w okresie międzywojennym były głównie wykorzystywane w celach reprezentacyjnych.

Choć nadal w regulaminie kawalerii znajdowało się szkolenie w zakresie użycia lanc w boju i nadal szkolono kawalerzystów w tym zakresie. To sama idea użycia bojowego lancy uważana była wówczas już za przeżytek.

Lance stalowe typu niemieckiego trafiły głównie na wyposażenie jednostek kawaleryjskich wywodzących się z byłego zaboru pruskiego wchodzących w skład Wielkopolskiej Brygady Kawalerii i Pomorskiej Brygady Kawalerii.

Jeszcze w roku 1939 na stanie jednostek kawaleryjskich Wojska Polskiego znajdowało się 1330 sztuk lancy stalowej niemieckiej wz.1893.

Niemieckie lance znalazły się też w późniejszym okresie na wyposażeniu Korpusu Ochrony Pogranicza. W Korpusie Ochrony Pogranicza, według spisu z 1936 roku, miało być jeszcze dostępnych 174 sztuk lancy stalowych niemieckiej.

W pozostałych jednostkach polskiej kawalerii obowiązywały stalowe lance francuskie i polskie.

Ruszając jednak na pola bitew wrześniowych lance pozostawiono głównie w koszarach, a przynajmniej nie myślano już o ich zastosowaniu w boju. Jeśli dochodziło do ich użycia to na przykład jako znaczników do oznaczania brodów w głębszych rzekach podczas przemarszu wojsk.

Wrzesień 1939 roku był kresem historii lancy niemieckiej stalowej w Wojsku Polskim.

Nietypowe zastosowania lancy stalowej niemieckiej

Lanca stalowa niemiecka w wielkopolskich pułkach kawaleryjskich w okresie II RP (międzywojennym) znalazła również szereg nietypowych jak dla siebie zastosowań.

Na zdjęciach z tego okresu uwieczniających życie garnizonowe oraz wojskowe zawody sportowe, niemiecką lance stalową można spotkać w nietypowej dla siebie roli.

Dość często bowiem występuje ona z tej okazji podczas zawodów hippicznych jako dodatkowe boczne słupki wskazujące przeszkodę (wbita obustronnie po zewnętrznej stronie przeszkody). Często jest ona z zawieszonym proporcem, można się domyślać że proporzec jest w barwach danego pułku (ze względu na to że zdjęcia są czarno-białe) w którym obywały się zawody [NAC sygnatura: 1-W-1415-2].

Mają miejsce również epizodyczne zdarzenia czy uwiecznione na zdjęciach czy też zawarte w relacjach ustnych i przekazach.

Pewnego razu posłużyła nawet jako chorągiewka wyznaczająca plac do gry w polo. Bowiem podczas wizyty w Poznaniu prezydenta II RP Ignacego Mościckiego w roku 1928, w trakcie której to rozegrano właśnie mecz polo z jego udziałem, została przy tej okazji uwieczniona na zdjęciu. [NAC sygnatura: 1-A-1564-4].

Lanca miała też ciekawy epizod, kiedy to pełniła przez pewien czas funkcję drzewca pułkowego sztandaru. Informacja ta znajduje się w „Dziejach 1-go Pułku Ułanów Krechowieckich” z 1932 r. i opisuje historię dotyczącą pierwszego sztandaru pułkowego podczas I Wojny Światowej:

„Podczas składania przysięgi w Czugujowie (patrz rozdział drugi), do szwadronowego znaczka drugiego szwadronu podszedł podrotmistrz Żółkiewski, ucałował go i ogłosił, że ma on odtąd być sztandarem pułku. Rotmistrz Waraksiewicz, dowodzący wówczas zastępczo pułkiem świeżo sformowanym przez rozwinięcie zapasowego oddziału w szwadron 3-i i przez dołączenie 4-go szwadronu, propozycję zatwierdził. Znaczek szwadronowy stał się sztandarem. Wożono go nadal na zdobycznej lancy niemieckiej, bo drzewca wciąż nie było. Sztandar wyruszył z pułkiem na front, był pod Stanisławowem i Krechowcami.”

‌

„Pomnik” gdańskiej lancy

Może nie wszyscy wiedzą, ale gdańska lanca ma swój pomnik!

Może nie do końca tak bezpośrednio tylko swój, bo jest małym elementem ogólnej kompozycji. Jednakowoż jest na tym pomniku wyraźnie wyeksponowana i nie ma wątpliwości że chodzi o lance Stahlrohrlanze Modell 1893. Była ona produkowana właśnie w Gdańsku w Königliche Pr. Gewehrfabrik Danzig ( Królewskiej Pruskiej Fabryce Karabinów w Gdańsku) w okresie lat 1890—1917.

Zapytacie zapewne gdzie i jak?

Otóż pomnik ten znajduję się co prawda w Polsce, ale nie w Gdańsku tylko w Poznaniu, a mowa o pomniku 15 Pułku Ułanów Wielkopolskich.

Pomnik ten znajduję się przy ul. Ludgardy (róg Paderewskiego), pomiędzy zabudowaniami klasztoru oo. franciszkanów i Muzeum Narodowego.

Nie jest to, co prawda oryginalny pomnik postawiony w 1927 roku, gdyż ten w 1939 roku Niemcy okupujący wówczas Polskę zniszczyli. Lecz jego odbudowa z roku 1982 roku, która jest jednak wierną (prawie) kopią pierwowzoru.

Pomnik na kamiennej kolumnie jest alegorycznym wyobrażeniem wielkopolskiego ułana walczącego ze smokiem (w zamyśle zapewne nawiązującym do postaci św. Jerzego).

W ręku ułan trzyma lancę i nie jest to jakaś tam lanca. Bowiem gdy się dobrze jej przypatrzymy, to jak nic jest to niemiecka lanca stalowa wzoru M1893. Świadczą o tym cztery guzy umieszczone na jej drzewcu służące do montażu proporca jak i ogólny wygląd. Jest to nawet dość wierne odwzorowanie niemieckiej lancy stalowej używanej przez wielkopolskie pułki kawaleryjskie w okresie II RP.

‌

Nomenklatura lancy

Co właściwie za lance produkowała fabryka broni w Gdańsku?

Tutaj mamy pewien mały problem wynikający z ówczesnego nazewnictwa tej broni. To z czym dzisiaj się spotykamy i powszechnie stosujemy to nazewnictwo późniejsze, a w niektórych przypadkach wręcz współczesne nam. Próbuje ono w jakiś sposób usystematyzować i rozróżnić między sobą te poszczególne modele lanc, ale nijak ma się do nazewnictwa stosowanego wówczas w epoce.

W początkach wprowadzania lanc na uzbrojenie pojawiają się jedynie przyrostki do nazwy „Stahlrohrlanze” w postaci oznaczeń a/A (alter Art = stary wzór) oraz n/A (neuer Art = nowy wzór) rozgraniczająca modele między sobą. Ma to miejsce na przykład w instrukcji „Leitfaden betreffend die Seitengewehre der Truppen zu Pferde und die Lanzen“ wydanej w Berlinie w 1891 roku.

W późniejszym czasie oznaczenia te znikają i nie rozróżnia się wtedy żadnych modeli lancy, stosując niezależnie od jej roku produkcji oraz wykończenia jednakową nazwę „Stahlrohrlanze”. Czasami używano tylko skróconej notacji nazwy postaci skrótu: St. L.

Ma to miejsce przynajmniej w zapisach i dokumentach wojskowych.

Dopiero w publikacji z 1912 roku „Die blanken Waffen und die Schutzwaffen“ autorstwa Wilhelma Gohlke używa do opisania lanc zapisu:

— Stahlrohrlanze M 90 a/A

— Stahlrohrlanze M 90 n/A

Ale nie miało to powiązania z ówczesna oficjalną nomenklaturą wojskową.

Z kolei w Polsce w okresie międzywojennym (1918—1939), kiedy to lanca niemiecka była na wyposażeniu niektórych pułków kawalerii (wywodzące się najczęściej z Wielkopolski), była nazywana oficjalnie jako:

— lanca niemiecka stalowa

W nazwie dopuszczano również stosowanie skrótu „nm.” od niemiecka.

Obecnie stosujemy i używamy nazewnictwo w postaci oznaczeń:

— Stahlrohrlanze Modell 1890

— Stahlrohrlanze Modell 1893

Jest to jednak bardziej współczesny nam zapis wprowadzony na potrzeby muzealnictwa i rynku kolekcjonerskiego. Sami zainteresowani tą tematyką zauważyli bowiem pewne różnice w konstrukcji które można było wyznaczyć pewnymi datami.

Równie dobrze bowiem lanca mogłaby się nazywać Stahlrohrlanze Modell 1888, kiedy to pierwsze jej egzemplarze zostały przekazane do pułków ułańskich na testy.

Nazewnictwo to jest opracowane na podstawie najważniejszych wprowadzonych zauważalnych zmian w konstrukcji lanc podczas ich produkcji. Które dały podstawy do rozgraniczenia modeli lancy.

Oprócz tego oczywiście w publikacjach (oraz oczywiście forach internetowych i opisach aukcyjnych) spotkamy szereg różnych kombinacji nazwy „Stahlrohlanze” z przyrostkami (sufiksami) takimi jak: M1890, M90, M1893, M93, a/A, n/A.

Dorzucając do tego wariację ze spacją i kropka po literze „M“ i różnymi wariantami zapisu skrótów a/A i n/A.

Wśród tych nazw można nawet można spotkać kombinowane oznaczenie: Stahlrohrlanze M 1893 n.A.

Podobnie jest również z naszym nazewnictwem lancy. Jest ono poniekąd kalką powyższego nazewnictwa dlatego spotykamy oznaczenia lanca stalowa wz.1890 i lanca stalowa wz.1893, czasem do nazwy wtrącany jest dodatkowo wyraz „niemiecka” lub „pruska”. Można jednak również spotkać nazewnictwo na przykład z nazewnictwem „lanca niemiecka wz.1893 n/A”.

Można jednak spokojnie uznać że każde z tych oznaczeń jest prawidłowe, i pomimo dużej dowolności w ich stosowaniu, wiadomo o co chodzi w zapisie.

Budowa lancy

Ogólnie lanca jest podzielona na trzy główne jej składowe:

— grot

— drzewce

— tylec lub ostroga ( w literaturze pojawia się też nazwa trzewik)

Nieco bardziej szczegółowy ogólny opis lancy można znaleźć w międzywojennym opracowaniu „Regulamin Kawalerii cz. IV — Władanie bronią” z 1933 roku:

„Lanca dzieli się na grot. drzewce i tylec. Na lancy jest pierścień ze strzemiączkiem, dwa okucia (górne i dolne), ogniwo, plecionka (obszycie), temblak z zamknięciem, proporczyk z rzemykami (lub tasiemki) do przytwierdzenia i pętla. Część od okucia do grotu nazywa się częścią grotową. a część od tylca — tylcową. Środek ciężkości lancy jest mniej więcej poniżej górnego okucia”

Jeśli chodzi o środek ciężkości w przypadku lancy stalowej niemieckiej. Przypadał on za pierścieniem średnim około 7 [cm], mniej więcej na szerokość dłoni:

„Der „Schwerpunkt” der Lanze besindet sich etwa eine Hand biret hinter dem Ring“

w: Vorschrift für die Waffenübungen der Kavallerie, München 1891

Więcej informacji na temat budowy samej lancy niemieckiej stalowej znajdziemy w opracowaniu „Ilustrowane słownictwo materiału uzbrojenia. Cz. III — Rewolwery, pistolety, szable, lance, bagnety, materiał pomocniczy do broni i ich części składowe” wydane w 1931 roku.

Z niego to możemy wyczytać że w skład budowy lancy niemieckiej stalowej (Stahlrohrlanze) wchodziły inne drobne elementy konstrukcji takie jak:

— rura stalowa (drzewce)

— grot

— nity grotu

— uszka proporczyka

— pierścień górny

— pierścień średni

— pierścień dolny

— parciana pochwa (uchwytu)

— nity tylca (ostrogi)

— tylec (ostroga)

Parametry techniczno-taktyczne:

grot czworograniasty szlifowany na płasko

długość całkowita lancy — 3200 [mm] ( inne źródła podają różne wartości, ale zbliżone do tej liczby)

długość drzewca — ok. 2870 [mm]

średnica zewnętrzna drzewca — 26 [mm] (inne źródła podają też 28 [mm])

grubość ścianki — ok. 1 [mm]

długość grotu — 240 [mm]

długość głowni — 130—150 [mm] (w zależności od wersji)

długość uchwytu (pochwy konopnej) — 490 [mm]

długość stożka tylca — 75 mm

waga lancy: ok. 1,93 kg

Elementy budowy lancy

Drzewce

Drzewce lancy było wykonane ze stalowej rury bezszwowej o jednakowej średnicy na całej swej długości. Średnica zewnętrza rury wynosiła 26 [mm] (niektóre źródła podają wartość 28 [mm]).

Długość samego drzewca (stalowej rury) wynosiła około 2870 [mm], natomiast długość całkowita lancy 3200 [mm].

Rura drzewca lancy początkowo była wykonywana metoda ciągnięcia na zimno. W późniejszym czasie metodę wytwarzania rur cały czas poddawano udoskonalaniu, wprowadzając nowe metody ich wytwarzania.

Od roku 1914 r. wprowadzono uproszczenie technologiczne w wykonywaniu stalowej rury (drzewca), które zaczęto wykonywać głównie z walcowanej blachy stalowej, a łączenie spawano autogenicznie.

Dość ciekawą informacją na temat budowy lancy niemieckiej jest informacja o tym że rurę (drzewce) wypełniano dodatkowo masą papierową (papier mâché). A przynajmniej czyniono to na początku jej produkcji.

Raczej nie miało to wpływu na wzmocnienie samej konstrukcji lancy, jednak niewątpliwie mogło mieć wpływ na tłumienie drgań samej lancy po odparowaniu ciosów zadanych na przykład szablą.

„Die Deutsche Lanze besteht aus einem mit Papiermaché gefüllten Stahlschaft, was einerseits eine wirksame Abwehr der Säbelhiebe möglich macht, andererseits die ungemeine Leichtigkeit in der Handhabung erklärt. Kaiser Wilhelm hat seine ganze Aufmerksamkeit der Entwickelung der Gangarten in der Cavallerie zugewandt;“

tłum:

„Niemiecka lanca składa się ze stalowego trzonka wypełnionego papier-mache, co z jednej strony umożliwia skuteczną obronę przed ciosami szablą, z drugiej zaś tłumaczy jej wyjątkową łatwość użycia. Cesarz Wilhelm całą swoją uwagę poświęcił rozwojowi chodów w kawalerii;”

Grot

Grot lancy był wykonany ze stali kutej, którą poddawano następnie hartowaniu. Głownia grotu była czterograniasta stożkowa o przekroju kwadratowym. Głownie szlifowano na płasko (bez zbroczy), miała ona początkowo długość 130[mm] (niektóre źródła podają 126 [mm]).

W 1914 roku głownia grotu została wydłużona o 20 [mm], do długości 150 [mm]. Dokonano tego poprzez zmianę sposobu szlifowania przy podstawie głowni, zachowując dotychczasową długość całkowitą

Cylindryczna część grotu miała występ wchodzący do drzewca. Grot mocowany był za pomocą dwóch nitów do drzewca.

Tylec / Ostroga

Tylec/ostroga składał się z części cylindrycznej wchodzącej do drzewca (stalowej rury) oraz zakończonego tępołukowo stożka.

Tylec posiadał występ wchodzący do drzewca, do którego był mocowany za pomocą dwóch nitów.

Tylec miał być wypełniony częściowo ołowiem jako przeciwwaga dla grotu. Miał być tak zbalansowany, aby środek ciężkości lancy wypadał mniej więcej w okolicy tuż za pierścieniem średnim.

Mocowanie proporca

Mocowanie proporca było umiejscowione w szczytowej części pod grotem, układające się w linii prostej do krawędzi ostrza.

Stahlrohrlanze Modell 1890 posiadała sześć mocowań w postaci guzików z oczkami wykonanymi z mosiężnego drutu o średnicy 2,5mm (a) przylutowanych do drzewca. Rozstaw oczek wynosił ok. 75 mm.

W Stahlrohrlanze Modell 1893 zmieniono mocowanie proporca, wprowadzając w miejsce poprzedniego czteropunktowe. Wykonane było ono w postaci mosiężnych przelotowych półsferycznych guzów (guzików) o średnicy 13 mm (c). Rozstaw pomiędzy guzami wynosił 105 mm.

Należy tez zwrócić uwagę na to że pomiędzy tymi typami mocowaniami znajdował się pośredni rodzaj oczka (b), wykonany na wzór M90, ale w całości metodą odlewania z mosiądzu.

Uchwyt

Pierwsze modele lancy nie były wyposażone w dodatkowy uchwyt. Wkrótce jednak wprowadzono uchwyt o długości 32cm wykonany ze sznurka konopnego (o średnicy 2mm) owiniętego wokół drzewca (stalowej rury).

W lancy M1893 zastosowano uchwyt wykonany z konopnej sznurowej plecionki w kształcie rury (parciana pochwa), wydłużając przy tym długość chwytu do 46 cm (niektóre źródła podają długość 49 cm). Uchwyt był zabezpieczony przed wpływem warunków atmosferycznych poprzez jego polakierowanie.

Przed przesuwaniem się chwytu chroniły go dwa pierścienie ograniczające w postaci mosiężnych okuć (pierścień przedni i tylny). Pierwotnie były one stożkowe, lutowane do drzewca, później od 1900 roku wprowadzono wciskane na drzewiec pierścienie cylindryczne.

Na około 2/3 wysokości uchwytu zamontowany był dodatkowy pierścień (pierścień średni) służący do zawęźlania (pozycjonowania) temblaka w środkowej partii. Pierwotnie był lutowany do drzewca, później wciskany na parcianą pochwę.

Pierwotnie posiadał średnicę 39 mm, w roku 1891 roku został pomniejszony do 34 mm.

Uchwyt miał służyć lepszemu ujmowaniu broni podczas manewrowania jak i w walce zapobiegając ślizganiu się dłoni. Nadto chronił dłoń przed bezpośrednim stykiem z metalowym drzewcem lancy, co miało istotne znaczenie podczas niesprzyjających warunków atmosferycznych jak deszcz lub mroźna pogoda.

Ogranicznik penetracji

W 1908 roku, rozpoczęto próby mające na celu ograniczenie i zapobiegnięcie zbyt głębokiej penetracji grotu w przeszkodzie. W tym celu zaczęto początkowo montować metalowe krążki o średnicy 8 cm umieszczone około 20 cm poniżej końca grotu.

Jednakże efekt chyba nie był zadawalający ponieważ wkrótce pojawiło się inne rozwiązanie.

Od roku 1910 r. wprowadzono bowiem do lanc rozwiązanie w postaci montowanych metalowych kul (z kołnierzem), składających się z dwóch wytłaczanych połówek z blachy stalowej (łączonych spawaniem). Kule była nasuwane na lance i mocowane za pomocą nitów od strony czoła.

Pierwszy typ rozwiązania posiadał kule o średnicy ok. 8 cm które mocowane blisko grotu. W drugim rozwiązaniu kule miały mniejszą średnice około 6? 7? cm i montowano je nieco dalej od grotu niż w pierwszym przypadku.