Wstęp
Oddaję Czytelnikom opracowanie „Sentencje łacińskie na każdą okazję”. Sądzę, że mądrość starożytnych jest ponadczasowa, niezależnie od zmieniających się uwarunkowań oraz epok historycznych i warto z niej czerpać przekazy które mogą być pożytecznymi wskazówkami życiowymi.
W opracowaniu znajduje się 380 sentencji oraz łacińskich przysłów, najbardziej popularnych, które powstały na przestrzeni wieków w starożytności i używane były w ówczesnym Imperium Romanum. Oczywiście nie są tutaj zebrane wszystkie sentencje, starałem się wybrać oraz opublikować te, które moim zdaniem przyciągną uwagę współczesnego odbiorcy.
Nie wszystkie sentencje są autorstwa starożytnych Rzymian, część z nich pochodzi na przykład z języka greckiego, lecz można powiedzieć, że zostały one w pewnym sensie przejęte przez Rzymian oraz przetłumaczone przez nich na łacinę. Część haseł to także cytaty z Pisma Świętego.
Sentencje są w większości autorstwa słynnych myślicieli, filozofów, duchownych, polityków, wodzów, patrycjuszy rzymskich, pisarzy, poetów, świętych a nawet cesarzy rzymskich którzy żyli na przestrzeni dziejów w rozległym Imperium Romanum. Z ich znacznej liczby należy wymienić chociażby tylko: Waleriusza Maksymusa, Plutarcha, Horacego, Cycerona, św. Pawła, św. Augustyna, Wergiliusza, Senekę.
Łacina była językiem urzędowym najpierw Republiki Rzymskiej a następnie Cesarstwa Rzymskiego. Po upadku Cesarstwa — 4 września 476 roku — symboliczny koniec starożytności, łacina zaczęła powoli tracić na znaczeniu na rzecz tzw. „języków barbarzyńskich”. Jednak w dalszym ciągu w Europie w kolejnych wiekach była językiem duchowieństwa oraz ówczesnych wykształconych elit ( władców, artystów, pisarzy, poetów, możnych. )
Pełniła też przez wiele stuleci rolę języka międzynarodowego ( podobnie jak obecnie język angielski. ) W Kościele była językiem liturgicznym do czasu Soboru Watykańskiego II. Przez cały czas pozostaje językiem urzędowym Państwa Watykańskiego.
Alfabet łaciński jest z kolei obecnie, najbardziej popularnym alfabetem świata. Wyróżniamy kilka odmian łaciny oraz trzeba pamiętać o modyfikacjach jakie wprowadzono w tym języku na przestrzeni dziejów, tzw. łacina współczesna używana od końca XIX w. Jednak nie jest, to opracowanie poświęcone temu zagadnieniu.
Obecnie język łaciński jest nadal stosowany w naukach przyrodniczych w zoologi w botanice, medycynie, farmacji, astronomii, chemii.
Warto przypomnieć, że łacina jest „matką” znacznej liczby języków europejskich, szczególnie języków romańskich.
Od wieku XX łacina zaczyna tracić na popularności i postępuje jej marginalizacja. Na przykład jest coraz rzadszym przedmiotem nauczanym w liceach. Jej miejsce komunikacji międzynarodowej przejął język angielski, nie znaczy to jednak, że nie posiada na świecie swoich entuzjastów w postaci różnego rodzaju stowarzyszeń łacinników wydających w tym jezyku periodyki, stron internetowych, itp.
Warto poznać mądrość starożytnych sentencji które pomimo upływu wieków nie straciły nic ze swojej aktualności, warto poszerzać własne horyzonty a także czasem zabłyszczeć w towarzystwie znajomością starożytnej mądrości.
W tym opracowaniu starałem się możliwie najlepiej zinterpetować tłumaczenie oraz dostosować je do czasów współczesnych. Jednak zawsze przekłady z obcych języków pozostaną przedmiotem sporu.
Kolejną kwestią kontrowersyjną może być dla” tradycjonalistów”, odejście od kanonu uporządkowania alfabetycznego sentencji. Sądzę, że nie ma takiej potrzeby, w zamian została zastosowana numeracja sentencji w każdym rozdziale, a celowy brak porządku alfabetycznego może wydawać się w pewnym sensie nowatorski.
Niniejsze opracowanie składa się z dwunastu rozdziałów. Każdy rozdział to osobna dziedzina życia człowieka oraz relacji międzyludzkich.
Na koniec warto zacytować zdanie Cycerona: " Znajomość łaciny może nie jest przedmiotem chluby, ale jej nieznajomość przynosi wstyd.”
Rozdział I — Egzystencja
1. Vita sine proposito vaga est. Życie bez celu jest błądzeniem ( pozbawione sensu. )
2. Vitam regit fortuna, non sapientia. Życiem zarządza los, a nie mądrość.
3. Vivere est cogitare. Życie polega na myśleniu.
4. Vivere militare est. Życie jest walką.
5. Vita saepius regitur fortuna quam sapientia. Życiem częściej kieruje los niż rozum.
6. Vive memor, quam sis aevi brevis. Żyj świadomy tego, jak życie jest krótkie. ( używanie życia. )
7. Vivere nolit, qui mori non vult. Kto nie chce umierać, nie chce też żyć.
8. Vita, si uti scias, longa est. Życie jest długie, jeżeli potrafisz z niego korzystać.
9. Vitae brevis cursus, gloriae sempiternus. Życie jest krótkie, sława nieśmiertelna. ( sława daje człowiekowi nieśmiertelność )
10. Vita est iter ad mortem. Życie jest wędrówką ku śmierci.
11. Vita humana prope uti ferrum est. Si exerceas, conteritur, si non exerceas, tamen rubigo interficit. Życie jest jak żelazo, sciera się, kiedy go używasz, rdzewieje, gdy go nie używasz.
12. Vita mancipio nulli datur, omnibus usu. Życia nie otrzymuje nikt na własność, lecz wszyscy ( ludzie ) do używania.
13. Protinus vive. Żyj chwilą.
14. Tota vita discendum est morio. Przez całe życie należy uczyć się umierać.
15. Qui mortem in malis ponit, non poteste am non timere. Kto śmierć zalicza do nieszczęść, nie może jej się nie obawiać.
16. Stultitia est timore mortis mori. Głupotą jest umieranie ze strachu przed śmiercią.
17. Prima quae vitam dedit hora carpit. Pierwsza godzina która dała nam życie, zabiera je. ( z każdą godziną zbliżamy się do śmierci )
18. Omnia homini, dum vivit, speranda sunt. Póki człowiek żyje, powinien spodziewać się wszystkiego.
19. Peiores morimur quam nascimur. Umieramy gorsi, niż się rodzimy. ( gdy żyjemy przybywa nam wad )
20. Omnia orta occidunt et aucta senescunt. Wszystko co ( kiedyś ) powstało ginie, oraz co wyrosło starzeje się.
21. Omnis vita servitium est. Całe życie jest niewolą. ( zawsze jesteśmy zależni od kogoś )
22. Omnibus hominibus moriendum est. Wszyscy ludzie muszą umrzeć.
23. Omnes eodem cogimur. Wszyscy zmierzamy do kresu.
24. Non est vivere, sed valere vita est. Nie samo życie jest ważne, lecz zdrowie.
25. Non potest iucunde vivi nisi cum virtuti vivitur. Nie można żyć przyjemnie, nie żyjąc cnotliwie.
26. Non omnis moriar. Nie wszystek umrę. ( żyję w tym co pozostawię po sobie )
27. Nulla vita est non brevis. Każde życie jest krótkie.
28. Nil habet, quod speret, quem senectus ducit ad mortem. Kogo starość prowadzi do śmierci, nie może mieć żadnej nadziei.
29. Nil sine magno vita labore dedit mortalibu. Życie nic nie dało ludziom bez ich trudu.
30. Non continuo sibi vivit qui nemini. Kto nie żyje dla innych, nie żyje też i dla siebie. ( nie można w życiu być egoistą )
31. Mortem effugere nemo potest. Nikt nie uniknie śmierci.
32. Nemo non ita exit e vita tamquam modo intraverit. Każdy opuszcza życia tak, jak na świat przyszedł. ( nic materialnego nie zabierzemy ze sobą na tamten świat )
33. Brevissima est occupatorum vita. Intensywne życie jest bardzo krótkie.
34. Mors meta malorum. Śmierć kresem cierpień.
35. Longa est vita si plena est. Życie jest długie, jeżeli jest pełne treści.
36. Morieris, non quia aegrotas, sed quia vivis. Umierasz nie w skutek choroby, lecz dlatego, że żyjesz. ( śmierć jest w nasze życia wpisana i nie ma od niej ucieczki )
37. Cotidie morimur. Umieramy co dzień. ( każdy dzień przybliża do śmierci )
38. Infanti quoque decreta mors est. Dziecko ma przeznaczoną śmierć. ( śmierć jest przeznaczona każdemu od momentu urodzenia )
39. Modo liceat vivere, est spes. Póki życia, póty nadziei.
40. Mors certa, hora incerta. Śmierć jest pewna, lecz godzina śmierci nie jest pewna.
41. Convenienter naturae vivere. Żyć zgodnie z naturą.
42. Impares nascimur, pares morimur. Rodzimy się nierówni, równi umieramy.
Rozdział II — Mądrość
1. Voluptates commendat rarior usus. Przyjemności bardziej smakują, jeżeli sporadycznie się z nich korzysta.
2. Veritas numquam perit. Prawda nie ginie nigdy.
3. Voluptates in hoc nos amplectuntur, ut strangulent. Rozkosze ( życia ) obejmują nas po to aby udusić. ( należy z rozwagą korzystać z przyjemności życiowych )
4. Varietas delectat. Różnorodność cieszy.
5. Veritas odium pirat. Prawda rodzi nienawiść.
6. Vino pellite curas. Winem odpędźcie troski.
7. Sinne pennis volare haud facile est. Nie jest łatwo latać bez piór. ( żeby czegoś dokonać trzeba mieć ku temu możliwości )
8. Sunt facta verbis difficiliora. Czyny są trudniejsze od słów. ( łatwiej powiedzieć, trudniej wykonać )
9. Tempus edax rerum. Czas niszczy ( pożera ) rzeczy.
10. Stultum facit fortuna quem vult perder. Kogo los chce zgubić, to mu rozum odbiera.
11. Una hirundo non continuo veris tempus adduxit. Jedna jaskółka nie czyni wiosny. ( Nie należy się spodziewać skótków na podstawie jednej przesłanki )
12. Tanto brevius omne quanto felicius tempus. Czym krótszy, czas tym bardziej szczęśliwy.
13. Tameritas est florentis aetatis, prudentia senescentis. Cechą młodości jest brak rozwagi. Rozwaga ( rozsądek ) przychodzi w wieku późniejszym.
14. Sapientia animorum magistra est. Mądrość jest nauczycielką ducha.
15. Qui prius respondet quam audiat, stultum se esse demonstrat. Odpowiedzieć rozmówcy zanim się go wysłucha uchodzi za głupotę.
16. Sapere aude. Miej odwagę aby być mądrym ( w życiu )
17. Quidquid agis, prudenter agas et respice finem. Cokolwiek czynisz, czyń z rowagą i patrz końca. ( każda sprawa powinna być przeprowadzona mądrze i przynieść dobre skutki )
18. Sero in periclis est consilium quaerere. Zbędna porada w obliczu niebezpieczeństwa.
19. Quod non videt oculus, cor non dolet. Czego oczy nie widzą, to sercu nie żal.
20. Saepe est etiam sub palliolo sordido sapientia. Mądrość często pod nędznym płaszczem się kryje. ( nie wygląd zewnętrzny świadczy o człowieku )
21. Sensus non aetas invenit sapientiam. Rozum, przynosi mądrość a nie wiek.
Kup książkę, aby przeczytać do końca.