Bezpłatny fragment - Samorząd europejski

Wstęp

W odniesieniu do współczesnego samorządu terytorialnego należy stwierdzić, iż we wszystkich bez mała krajach unijnych posiada on silne podstawy prawne, dające możliwość samodzielnego decydowania o sprawach lokalnych, oraz partycypowania w decyzjach, które dotyczą danego regionu.

Samorząd ten ma charakter powszechny, mimo różnic jakie występują w zakresie szczególnych jego modeli, opiera się on na tych samych podstawowych zasadach. Jest wyrazem dążenia do demokratyzacji krajów oraz bezpośredniego udziału społeczności lokalnych w sprawowaniu władzy. Jednocześnie jest to element systemu administracji państwa, działając de facto w oparciu o prawo krajowe i realizując zadania własne i zlecone.

Funkcjonowanie samorządu

W odniesieniu do funkcjonowania samorządu lokalnego należy zauważyć, iż wejście danego kraju do struktur unijnych powoduje, iż kraj ten jest zobowiązany do harmonizacji prawa wewnętrznego z prawem unijnym. To również uwzględnianie w tym zakresie nie tylko dorobku prawnego, ale również polityk wspólnotowych oraz orzecznictwa i wytycznych. W tym zakresie samorząd terytorialny jest zobowiązany do realizacji zasady partnerstwa, gdzie efektywna współpraca jest podstawądo realizacji zadań.

Podejmowane decyzje winny być konsultowane społecznie, jednak nie po podjęciu decyzji a przed tym faktem. Wśród innych powszechnie obowiązujących w tym zakresie zasad należy zwrócić uwagę na zasadę przejrzystości, dostępu do informacji. Jednak najważniejszym aktem w tym zakresie jest EKST, która nakazuje, aby zasada samorządności lokalnej była uznana w prawie wewnętrznym, możliwie w akcie konstytucyjnym.

Należy przy tym zauważyć, iż w okresie początkowym integracji państw w ramach Wspólnot Europejskich kwestia samorządu nie była priorytetowa. Zainteresowanie tego typu kwestiami wzrastało w miarę rozwoju integracji. W szczególności podjęto kwestie współpracy transgranicznej, w tym zakresie pojawiła się między innymi kocepcja stowarzyszeń transgranicznych w tzw. raporcie Gerlacha z 1976 r.

Proponowano stworzenie uregulowań prawnych na poziomie wspólnoty, jako podstawy do tworzenia stowarzyszeń publicznoprawnych. Z kolei w tzw. raporcie Potschki z 1986 r. postulowano współpracę transgraniczną wewnątrz Wspólnoty. Istotnym impulsem w tym zakresie stał się Jednolity Akt Europejski, stanowiący podstawę do promowania Europy regionów.

Kwestie te zostały podjęte następnie dopiero w ramach reform funduszy strukturalnych, gdzie zapisano prawnie zasadę partnerstwa oraz współudziału społeczności terytorialnych, polityka regionalna i programowanie rozwoju na poziomie regionów stało się istotnym elementem działań Unii. Przyjęta w roku 1988 Wspólnotowa Karta Regionalizacji stworzyła podstawy prawne dla uczestniczenia samorządów w tworzniu prawa w zakresie tego poziomu. Powołano również Konsultacyjną Radę Społeczności Lokalnych i Regionalnych.

Partnerstwo stało się podstawą realizowania polityki strukturalnej. Z inicjatywy niemieckiej w 1989 r. została stworzona z kolei grupa robocza Europa Regionów, której celem było pogłębianie integracji. Instytucjonalizacja obecności regionów w UE nastąpiła natomiast dzięki realizacji Traktatu z Maastricht, który stworzył między innymi możliwosć ubiegania się reprezentantów regionów o funkcje reprezentanta danego kraju w Radzie UE, powołany został specjalny Komitet Regionów, składający się z przedstawicieli władz regionalnych i lokalnych, umocnienie zasady subsydiarności jako podstawy działań w zakresie samorządu.

Dalsze działania podejmowane w zakresie programów Interreg oraz Phare stworzyły pierwsze podstawy inicjatyw w zakresie społeczności lokalnych i regionalnych, niemniej nadal nie została jednoznacznie określona pozycja polityczna i decydencka. W okresie późniejszym poważne dyskusje nad pozycją samorządu lokalnego podjęto w ramach prac nad Traktatem Ustanawiającym Konstytucję dla Europy, gdzie zwracano uwagę, iż samorządność ta jest istotnei regulowana nadal bez udziału wspólnoty.

Pojawił się nadal nie zrealizowany postulat włączenia EKST do porządku prawnego acquis communautaire. Przepisy w tym zakresie stwierdzają również między innymi, iż „Kompetencje regionów powinny być uznane lub określone przez konstytucję, statut regionu, przepisy prawa wewnętrznego lub międzynarodowego.”

Podkreślona została również potrzeba zwiększenia udział samorządności lokalnej w decydowaniu o sprawach ogólnoeuropejskich, „poprzez ciała przeznaczone specjalnie do tego celu, w działaniach instytucji europejskich. (…) Regiony powinny mieć przynajmniej zapewnione prawo konsultowania przez rządy, gdy państwo negocjuje ostateczny kształt traktatu międzynarodowego lub przyjmuje inne akty prawne w ramach organizacji europejskich, które mogą bezpośrednio wpływać na ich kompetencje lub podstawowe interesy.”