Bezpłatny fragment - RÓD BEJNAR-BEJNAROWICZ

WSTĘP

Bejnarowie występowali pod kilkoma herbami. Niewątpliwie pierwszym herbem był herb NOWINA przyjęty w Horodle w 1413 roku przez Mikołaja Bejnara, a przyjął go Mikołaj Sępinski. Była to szlachta znacząca. Dopiero w XIX wieku była szlachtą zaściankową. Pomysł wydania tej publikacji traktującej o losach niktórych Bejnarów dawnych domów szlacheckich zrodził się już dawno, ale ciągły brak materiałw opózniał wydanie. Po 1945 r. potomkowie dawnych rodów Bejnarów byli wypędzani z ojczystych siedzib, prześladowani, więzieni, mordowani, wysyłani do łagrów na sybir.Dziś w okuł tych spraw panuje nadal dziwne milczenie. pochodzenie i dzieje rodzin szlacheckich oraz ich tradycje nie są niestety dziś mile widziane. Dlatego uznałem, że moim obowiązkiem jest zarejestrowanie losów ostatnich pokoleń. Starałem się bardzo mało kożystac z internetu. Bardziej kożystałem z wybranych specjalistycznych książek -ksiąg. W arciwum akt dawnych robiłem pewne kwerendy a przyznam że jest tego sporo, przede wszystkim w Archiwum Akt Dawnych w WILNIE wtedy jeszcze przy ulicy Dobrej Rady. Korzystałem też nowych herbarzy bo jak twierdzi współczesny geneaolog Oleg Horowiec w swych herbarzach mówiąc [ o szlachcie zaściankowej nie znajdujemy w pracach Bonieckiego, Niesieckiego czy Uruskiego po prostu ci wybitni badacze nie mieli dostępu do archiwów; Białorusi, Litwy, Rosji. czy Ukrainy ].Takie były czasy. ród bejnarów ta kresowa szlachta przybyła do inflant rzeczpospolitej, pochodziła z najrozmaitszych dzielnic rzeszy niemieckiej gdzie przewarznie w xi i xii wieku była rozsiedlana. przybywała do dawnych inflant wezwana przez biskupów tam już mieszkających. przybyali oni z zamków rodzicielskich, z westwali, nadreni i innych. biskupi trzymali berło w swych rekach jak i władzę nad zakonem kawalerów mieczowych. takich rodów, które na tych nadbałtyckich drugą ojczyznę znależli liczono jeszcze w roku 1566,podczas unii inflant z polską było ich około 55 rodów. a to w traktach [ okręgach] dynenburskich, rzeżyckim, lucyńskim, i maryeinhańskich w roku 1677 zaś ze wzgledów wojny polsko szweckiej pozostało ich zaledwie 20 parę. niwątpliwie wśród tych 55 rodów znajdował się ród bojnar potem bejnar. mówi o tem niesiedzki, w pracy swojej opisuje” zgoła ta familia orginative [napewno]wyszedłszy z imperium z krzyżakami zaszła do infland i kurlandyi gdzie ich dobra były” zapewne jak pisze manteufel gustaw w swej pracy. dobra były im zapewnione.szlachta ta jako młodzi rycerze przybywali w te strony celem nawracania niewiernych walczenia z nimi. należy wymienić niekture rody; de ackerstaff mieli dobra w rzeżyckiem, de anrep mieli dobra w lacińskim, de altenbokum posiadali warkon w dynenburskiem, de berg de carmel panowie na presmen i felmen z obrzarem przyległym, de borch panowie na dawnych tyzehaunowskich dobrach; galen, trumen i walkeren a od roku 1368 nadanych im przez króla zygmunta augusta, prolen w dynenburskiem a wypingu w rzeżyckiem, de brunnow od wieków mieli swe dobra w kurlandii a od roku dziedziczne dobra w krasławskim w dynenburskiem oddane w dziedzictwo kanclerzowi kurlandzkiemu michałowi de brunnow a sprzedane przez jego potomków jerzemu de ludingshausen — wolfowi a sprzedane staroscie dynemburskiemu w roku 1636,de drakenfield mieli posiadłośc w rzeżyckiem, de farenhoidt dziedziczyli dobra sprykuden w lucyńskiem; de hering posiadali dobra sextegal dobra na zamku rzeżyckiem odpadły; de hulsen o przydomku ab ekeln panowie na dagahen, bukhof. w księstwie inflandzkim i stabiten w kurlandii; następnie de humeln w humelmuiży w lucyńskiem; de korff o przydomku schmesing tereny w rzeżyckiem, a prekulin, granden, aswiken w kurlandii; de mentenuffel o przydomku soya, od roku 1550, 1558 i roku1561panowie na ramien w dynenburskiem, apsaj, duxlegal, resen a od rou 1687 także dziedzice dóbr berzygalskich w rzeżyckiem i lucyńskiem od roku 1533 dubr ketzdangen, ulialem, akmen na ziemi polityńskiej, od roku zaś 1631 ekengrawy w kurlandii; de offenberg panowie na łyuży i wielonach w rzeżyckiem; de plater o przydomku von den brole, od roku 1531 panowie na nidtriitz w dynenburdzkim, hassen w rzeżydzkiem; plasson w lucyńskiem; de bejnar ziemia krasławska, dziedzice ziemi de platterów w dynenburskiem; de schenking dziedziczyli penden w luceńskiem; de thysenhas dziedzice galan, trumen mieli oni prawie całe starostwo w rzeżeckim, musieli ustąpić. de toedwen dziedziczyli dobra w rzeżyckim, de volkershen czyli falkersamb którzy dziedziczyli dobra w dynenburskim i rzeżyckiem. wszystkie te przytoczone dobra leżały w inflantach czyli w inflantach polskich, przeszłośc tej ostatniej z historią jest związana. mimo to dziś jest mało znana że nawet bardzo wykształceni polacy nic o niej nie wiedzą. i wielu z nich niewie gdzie leży ów piltyń, jaki był jego ustrój, przeszłość burzliwa i do jakiego stopnia upadku i nicestwa doszło w tej częsci zakądku który tą nazwę do dnia dzisiejszego nosi. w/g Gerarda Manteuffela Bejnar, Bejnarowicz to na kresach wschodnich w wiekszosci to szlachta. Przez lata mieszala sie z chlopami i wielu w zapisach koscielnych przestali byc szlachetni urodzeni. Po prostu wymieszali się.

Rozdział pierwszy. Opis Inflant I Kurlandii

Krasław — miasto Polaków

Nie ma na Łotwie drugiego takiego miasta, które byłoby jak Krasław tak mocno związane z polskością i stanowiło doskonały przykład koegzystencji tak wielu narodów, wyznań i kultur. Pomimo 244 lat oderwania od Rzeczypospolitej, krasławscy Polacy dbają do dziś o ojczystą kulturę, język i pamięć o znamienitym rodzie Platerów.

UCZYŁ SIĘ TUTAJ W GIMNAZJUM PROWADZONYM PRZEZ JEZUITÓW WINCENTY BEJNAR W ROKU OKOŁO 1818./przypadek autora

Opuszczam Dyneburg, który wielu osobom, poniekąd słusznie, kojarzył się jeszcze całkiem niedawno głównie z pozostałościami po czasach carskich (twierdza dyneburska), wpływami sowieckimi i mocnym zrusyfikowaniem. Od Dyneburga do Krasławia dzieli mnie niecałe 45 kilometrów, które szybko pokonuję samochodem, by znaleźć się w zupełnie innej rzeczywistości. Wspominam niedawno przeczytany opis drogi sporządzony przez wybitnego historyka Gustawa Manteuffela: …w Inflantach Polskich nie brak malowniczych okolic. Szczególniéj odznacza się pod tym względem droga prowadząca z Dyneburga do Krasławia; wije się ona ciągle na prawym brzegu Dźwiny […] kręcąc się się bezustannie, przedstawia coraz nowe krajobrazy, których piękność tem więcéj zdumiewa wędrowca, że jéj się wcale nie spodziewał.

Przyjeżdżam do miasteczka malowniczo położonego wśród pagórków i przy rzece Dźwinie. Szybko zaprzyjaźniam się z wieloma Polakami, a nieocenioną pomoc niesie mi pan Józef Dobkiewicz, pełniący tutaj na przestrzeni lat różne ważne funkcje, m.in. dyrektora domu kultury czy prezesa krasławskiego oddziału Związku Polaków na Łotwie, a którego sława dawno już przekroczyła granice miasteczka. Krasław zachwyca niesamowitym bogactwem swych dziejów. Na każdym kroku widoczne są ślady polskości i znamienitego rodu Platerów, a lokalną mozaikę doskonale uzupełniają elementy łotewskie i łatgalskie, rosyjskie i białoruskie oraz żydowskie, co odzwierciedla się chociażby w herbie miasta — łodzi z pięcioma wiosłami, symbolizującymi pięć narodów.

Krasław — siedziba rodu Platerów

Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich początki Krasławia sięgają połowy XVI wieku. Jego właściciele często się zmieniali — Brunnowowie, Wolffowie, Kossowie, Czapscy. W 1729 roku posiadłość kupili Platerowie, rezydujący dotąd w sąsiedniej Indrycy. Była to niemiecka rodzina, wywodząca się z Westfalii i zajmująca aż do XVI wieku różne godności w zakonie krzyżackim, a która z czasem przyjęła katolicyzm i się spolonizowała. Jan Ludwik Plater, starosta inflancki i dyneburski, szybko uczynił z Krasławia centrum polskości w Inflantach, a jego syn, Konstanty Ludwik, doprowadził do wielkiego rozkwitu. Od tego czasu polskość jest nieodzownie związana z tym miasteczkiem. W I połowie XIX wieku Krasław oddziaływał na cały powiat dyneburski, brasławski i dziśnieński, a rezydencje Platerów były ośrodkami życia towarzyskiego, kulturalnego i patriotycznego. Rodzina fundowała również liczne szkoły, szpitale i kościoły.

Wędrówkę śladami Platerów rozpoczynam od wzgórza zamkowego. Władze carskie, budując kolej witebsko-dyneburską w latach 60. XIX wieku, chciały przeprowadzić tędy kolej żelazną, ale Platerowie nie zgodzili się z powodu, jak wieść gminna niesie, nie tylko zbytniej bliskości od ich rezydencji, ale i sporych pokładów żelaza, które ponoć znajdowały się pod ziemią i prace budowlane odkryłyby ten skarb przed Rosjanami. Budowę zamku rozpoczęto w połowie XVIII wieku, a zakończono w 1791 roku, za czasów Augusta Hiacynta Platera, a w 1812 roku przebudowano go w stylu klasycystycznym. Po opuszczeniu przez Platerów pełnił różne funkcje — szkoły i szpitala, a obecnie czeka na sponsora, który wykupi i odrestauruje rezydencję

Wydaje mi się że Bejnarowie mieli dwa nazwiska oczywiście w dawnych czasach jak np. de KORFF VON SCHMISING LUB de PLATER VON BROLE czy BERG von CARMEL, i tak np. BORCH de von BOJNER [BEJNAR. Przyjęto nazwisko Bejnar od miejscowości BEJNAROWO, BEJNARÓW. / INFORMACJA Z PRACY SEMKOWICZA WŁADYSŁAWA/

Ale nad tym będziemy jeszcze pracowali, czy istniała linia niemiecka o drugim nazwisku.

Dookoła zamku utworzono park, który rozciągał się na obszarze 22 hektarów i był utrzymany w stylu barokowym. Na terenie parku Platerowie wybudowali jeszcze kilka budynków — administracyjny, stajnię (obecnie mieści się tutaj Krasławskie Muzeum Historii i Sztuki) oraz dwupiętrową bibliotekę. Została ona wybudowana przez Konstantego Ludwika Platera również w stylu baroku, poniżej wzgórza, pośród lip, a zaprojektował ją znany włoski malarz Antonio Parocco. Zgromadzono w niej ponad 20 tys. woluminów, między innymi były tam cenne zbiory starych druków z XVI wieku oraz książki o treści teologicznej i filozoficznej. Raz w roku, w karnawale, w głównej sali biblioteki urządzano wielki bal, na który zjeżdżało ziemiaństwo z Inflant, Kurlandii, Litwy i Białej Rusi. W czasie I wojny światowej księgozbiory zostały niestety zrabowane i w większości wywiezione do Rosji.

Jak czytamy w książce Manteuffela o dziejach Inflant Polskich, Konstanty Plater uwiecznił swoją pamięć w Krasławiu także poprzez wystawienie w latach 1755—67 prawdziwie wspaniałego kościoła murowanego w stylu włoskim. Sejm Rzeczpospolitej w konstytucji z 1768 roku postanowił: Nowo erygowany kościół na katedrę biskupom y dyecezyi Inflantskiey w Krasławiu, wieczystych dobrach wielmożnego Platera, wojewody mścisławskiego, z funduszem dla 00. misjonarzów y seminaryum dyecezyalnym, na wieczne czasy aprobujemy y potwierdzamy. Miało tu być biskupstwo, jednak na przeszkodzie stanęły rozbiory Rzeczpospolitej. Kościół św. Ludwika nie został zamknięty nawet w czasach sowieckich, zachował się w nim obraz namalowany przez Jana Matejkę i jego uczniów, a piwnice skrywają krypty rodzinne Platerów. Przy kościele działało niegdyś katolickie seminarium duchowne (lata 1757–1843), będące pierwszą uczelnią wyższą na ziemiach łatgalskich.

Garść statystyk:

Nazwisko Bejnar w Polsce — W naszej bazie znajdują się 322 osoby o nazwisku Bejnar. Mieszkają oni w 50 różnych miejscach w Polsce. Najwięcej zameldowanych jest w m. Olsztyn, a dokładnie 33. Dalsze powiaty/miasta ze szczególnie dużą liczbą osób o tym nazwisku Kętrzyn (25), Bartoszyce (25), Nysa (19), Pisz (19), Stargard Szczeciński (17), Węgorzewo (12), Nowy Dwór Gdański (11), Lidzbark Warmiński (10) i Olsztyn, gdzie znajduje się takich osób 10.

Bejnar — od niemieckiej nazwy osobowej Bein, ta od apelatywu Bein ‘kość, noga’.

Bibliografia (spis)

Rymut K., „Nazwiska Polaków. Słownik historyczno — etymologiczny”, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999

ZESŁANI NA SYBIR W CZSIE II WOJNY ŚWIATOWEJ

BEJNAR Józef BEJNAR Tadeusz BEJNAR-BEJNAROWICZ Franciszek Bejnar Stanisław

Książe Jan Bejnar

Mieszkańcy Krasławia zawdzięczają też Platerom pierwszy szpital. W 1789 roku hrabinia Augustyna Ogińska-Plater przekazała sumę 100 tys. zł na budowę szpitala i jego wyposażenie. Przewidziano wówczas oddzielne pomieszczenia dla chorych mężczyzn i kobiet, a pierwszym lekarzem został Żyd niemieckiego pochodzenia, Esajs Jakob Frank, który leczył rodzinę Platerów. Szpital ten był jedynym z pierwszych w osiemnastowiecznej Łatgalii. W pobliżu szpitala na początku XIX wieku otwarto też pierwszą aptekę. Augustowi Hieronimowi Hiacyntowi Platerowi, który przejął krasławskie włości w 1778 roku, mieszkańcy zawdzięczali z kolei pierwszy teatr. Na wzgórzu teatralnym systematyczne odbywały się pokazy teatralne, do której to tradycji władze współczenego Krasławia powróciły niedawno, organizując tutaj różnego rodzaju imprezy kulturalne. Z kolei Adam Plater (1790—1862) zasłynął jako badacz zagadnień archeologicznych, historii i przyrody, publikując swe prace naukowe w Petersburgu oraz piśmie „Rubon”. Napisał m.in. „Dźwiny i żyjących tam ryb hydrograficzny statystyczny opis” i „Hronologiczne dzieje Dynaburga”. STANISŁAW BEJNAR

Rodzina Platerów znana była również z wielkiego patriotyzmu. Emilia Plater (pochodząca z liksnieńskiej linii Plater-Zyberk) w czasie powstania listopadowego zebrała oddział składający się z 280 strzelców, kilkuset chłopów-kosynierów i 60 kawalerzystów, a następnie ruszyła na Dyneburg. Z kolei Leon Plater wzniecił powstanie w Krasławiu w 1863 roku. Młody Leon z pięcioma swoimi uzbrojonymi kompanami — sługą, starostą, szlachcicem, stangretem i… kucharzem połączył się z oddziałem Bujnickiego i mieli napaść na transport broni. Oddział 50 powstańców jako punkt zborny obrał karczmę na obrzeżach Krasławia. Napad się udał, a broń przechwycono. Choć był to tylko mały epizod, wieść o tym wydarzeniu rozniosła się na całe Inflanty. Leon został jednak aresztowany i skazany przez Michaiła Murawjowa „Wieszatiela” na śmierć. Wyrok wykonano w twierdzy dyneburskiej, a na domniemanym miejscu kaźni w 2014 roku odsłonięto zniszczoną w latach 40. tablicę pamiątkową. W jej odsłonięciu brali udział prezydent Łotwy Andris Bērziņš, prezydent Bronisław Komorowski oraz posłanka do Parlamentu Europejskiego, Róża Thun, której matka pochodzi z Plater-Zyberków.

W krainie krasławskich legend i baśni

Pan Józef umawia mnie na spotkanie z panią Heleną Baranowską mieszkającą po drugiej strony Dźwiny, „przestrzegając” jednak, że jej opowieści nie zakończą się szybko. Dojeżdżam do chutoru położonego za Weckapławą, gdzie zostaję ugoszczony ekologicznym miodem z własnej pasieki i inymi specjałami z ogródka. Pani Helena sprawdza, czy na pewno włączyłem dyktafon, bierze głęboki wdech i rozpoczyna swą opowieść, przenosząc nas w najdawniejsze czasy Krasławia. Rozpoczyna od legendy o czarodziejskim kamieniu, nawiązującej do pobytu króla Augusta II Mocnego w Krasławiu.

Niedaleko Góry Zamkowej leży nieduży kamień. Dawno, dawno temu, w noc świętojańską, dokładnie o północy, pojawiły się tam dwie kobiety i usiadły na kamieniu odwrócone do siebie plecami. Jedna z nich była młoda i piękna, z długim warkoczem i patrzyła w stronę Krasławia. Druga, stara i garbata, z brodawką i ogromnym haczykowatym nosem patrzyła na dom wiedźm [będący na wzgórzu, gdzie obecnie stoi… zamek Platerów]. Kiedy wiele lat później do Krasławia przyjechał król polski August [II Mocny] opowiedziano mu legendę o wiedźmach i czarodziejskim kamieniu. Król rozkazał, ażeby z tej strony, gdzie siedziała piękna nieznajoma wyrzeźbić koronę. Jak powiedział, tak zostało zrobione. Jednak zjawy wiedźm pokazywały się cały czas. Kiedy kamień pokropiono wodą święconą, zjawy kobiet zniknęły. Kamień się zmniejszył, po dziś dzień leży jednak na skraju miasta. Tę część miasta, na cześć wizyty polskiego króla Augusta, zaczęto nazywać z czasem Augustówką.

Kamień do dzisiaj znajduje się przy głównej ulicy Ryskiej; jest na nim wyryta data i korona. W przerwie na łyk herbaty pani Helena wspomina przedwojenne dzieje Krasławia, by po chwili znowu przenieść nas w czasy Platerów, tym razem opowiadając legendę o górze pułkownika Karnickiego i kluczu miłości:

Młody polski oficer, Józef Karnicki, zakochał się w przepięknej córce hrabiego Platera. Niestety Józef pochodził ze zubożałego rodu szlacheckiego i dlatego został przez hrabiego odprawiony. Młodzi postanowili zatem potajemnie wziąć ślub i wyjechać. Plany ich jednak nie powiodły się. Postanowili, że jeżeli Plater ponownie nie wyrazi zgody, to wówczas z rozpaczy wspólnie popełnią samobójstwo. Umówili się, że dziewczyna stanie w oknie wieży, a przygotowując się do wyskoczenia przez okno, zapali świecę i wyskoczy z nią. Ale dziewczyna na polecenie hrabiego była śledzona i samobójstwo zostało udaremnione przez służących. Hrabiankę zabrano z wieży, a świecę straże zdmuchnęły. Młody oficer zrozumiał to jako sygnał do samobójstwa i zastrzelił się. Został pochowany dokładnie w tym samym miejscu, gdzie zginął, a na pomniku z żeliwnym krzyżem pojawił się napis „nie sądźcie, a nie będziecie sądzeni”. Rankiem następnego dnia, po pogrzebie, mieszkańcy miasta zauważyli, że u podnóża góry bije źródełko z bajecznie krystaliczną wodą, która posiada lecznicze właściwości. Wieść głosi, że kto w noc świętojańską napije się tej wody razem z ukochaną osobą, będzie szczęśliwy i kochany do końca swoich dni.

Pamięć o górze Karnickiego przetrwała do dzisiaj i nierzadko nowożeńcy po ślubie odwiedzają to miejsce, by zrobić pamiątkowe zdjęcie. Najwięcej legend związanych było oczywiście z Platerami, jak chociażby o lochach zamku:

Dawno, dawno temu stary hrabia miał młodą i piękną żonę. Jednak ona nie kochała męża i zdradzała go. Dowiedziawszy się o tym, hrabia postanowił wybudować lochy, co też uczyniono. Szybko powstały w zamku niezliczone labirynty. W jednej ze ścian hrabia kazał żywcem zamurować niewierną żonę. Jej kochanek na próżno błądził w ciemnościach w poszukiwaniu mogiły swojej ukochanej. Zamiast grobu znalazł jednak zupełnie co innego — podziemne przejście do zamku.

Mijają kolejne minuty, a pani Helena z wprawą najlepszego gawędziarza opowiada dalej o tajnych, podziemnych lochach i przejściach z zamku Platerów do kościoła św. Ludwika i na drugi brzeg Dźwiny, o czekoladowej górce i jeziorze pierścień. Po kilku godzinach wracam do domu pana Józefa, który wraz z żoną Eryką częstują mnie smaczną kolacją i wyliczają, co jeszcze muszę obowiązkowo zobaczyć w Krasławiu.

SiętMUJŻE kiedyś — dziś SWENTE MUZE — NIeduża miejscowośc kościuł, pałac, szkoła podstawowa, sklep -maly kościułek wybudowany w XVII w. Chszcili się tu Bejnarowie, brali śluby, umierali dokumentw brak bo uwczesny ksiądz się podgżewał. Co do pałacu to zbudowali go Platerowie w 1912 r..Od około 100 lat służył różnym celom, miał różne pozycje, służył jako dom rodzinny hrabiego Michała Platera -Zyberg który był w posiadaniu dwóch takich pałaców w Latgali. Potem w 1921 r była tu szkoła podstawowa, pracowało w niej 10 nauczycielina 300 uczniów. Był tu też szpital wojenny w 1944 r. Po wojnie utworzono znów szkołę podstawową ale w języku rosyjskim. Budynek jest ogrodzony sporym murem, jest też brama. Dziś budynek służy różnym celom oprucz hotelu jest tu muzeum. W 1975 r. odrestaurowano go, tak że dwór został odnowiony nawet kolorystycznie, zachowano orginalne kolory.było to w roku 2005. co do dworu to zarządcą był tutaj Stanisław Bejnar. Byłem tam 2016 roku piękna okolica, kościół i dwór.

Polacy Krasławia — od Platerów do współczesności

Choć niewątpliwie polskość Krasławia związana jest przede wszystkim z Platerami, to polskich elementów jest znacznie więcej. Dyrektor muzeum Edward Gekisz i kustosz Ałła Łomanowska pokazują mi nie tylko wnętrza zamku Platerów, niedostępne dla turystów (zachowały się w środku fragmenty naściennych fresków), ale i magazyny muzealne. Moją uwagę przykuł szczególnie słup graniczny z 1939 roku, na którym z jednej strony jest polski orzeł, a z drugiej strony herb Łotwy. Okres międzywojenny był czasem odbudowywania polskości w Krasławiu. Odwiedzam kolejnego swojego rozmówcę — panią Wandę Sosnowską. Jej ojciec, Lucjan Grzybowski, był pierwszym burmistrzem Krasławia w niepodległej Łotwie (1922—1926). Miasteczko liczyło wówczas 3562 mieszkańców, z czego Łotyszy (głównie Łatgalczyków) było 372, 1446 Żydów, 794 Białorusinów, 500 Polaków i 343 Rosjan (głównie starowierców). Jego urzędowanie przypadło na trudne czasy powojenne, kiedy Krasław był zrujnowany i wiele trzeba było odbudować. W 1923 roku Krasław odzyskał status miasta utracony za czasów carskich, otwarto szybko szkołę łotewską, polską, rosyjską i żydowską, zaczęto odbudowywać drogi, most i budynki użyteczności publicznej. Polacy ponownie mogli swobodnie kultywować swoją kulturę i język, chociaż zabrakło już Platerów. Opuścili oni swoje inflanckie posiadłości w 1917 roku, kiedy pojawiły się tam bolszewickie rady robotniczo-żołnierskie (zabili oni kilku Platerów), a prawnie utracili posiadłości w Krasławiu i okolicach w wyniku reformy agrarnej przeprowadzonej przez rząd łotewski w latach 1920—22.

Ważnym wydarzeniem dla mieszkańców była również walka o wyzwolenie Łatgalii spod okupacji sowieckiej. 7 stycznia 1920 roku Polacy we współpracy z Łotyszami oswobodzili Krasław. W walce o miasto poległo 87 polskich żołnierzy, których pochowano na cmentarzu katolickim, nazywanym tam „polskim”. Dopiero w 1928 roku postawiono na tymże cmentarzu pomnik (upamiętniający walki Polaków z 3. dywizji — 45 znanych nazwisk oraz 42 żołnierzy nieznanych nam z nazwiska. Czas prosperity trwał tylko przez dwie dekady. 14 czerwca 1941 roku, tuż przed wkroczeniem Niemców, Sowieci wywieźli na Syberię ostatnich Platerów, zamieszkujących różne zakątki Łotwy. Za okupacji niemieckiej wymordowano większość Żydów, a z kolei Sowieci po II wojnie światowej wyeliminowali wszystkie przejawy życia polityczno-społecznego mniejszości narodowych z wyjątkiem samych Rosjan. W 1947 roku zamknięto polską 7-letnią szkołę, w której uczyło się 150 uczniów.

Pomimo eliminacji rodu Platerów, rusyfikacji i szykan ciągnących się przez kilkadziesiąt lat, po odzyskaniu niepodległości przez Łotwę Polacy zaczęli systematycznie odbudowywać życie społeczno-kulturalne w Krasławiu. Jeszcze w grudniu 1988 roku utworzono tu oddział Związku Polaków Strumień, którego członkowie aktywnie uczestniczą w lokalnym życiu kulturalnym (fot. 10). Organizacją kierowali kolejno: Jerzy Kurcisz (1988—1995), Henryk Gałązka (1995—97), Eugenia Urbanowicz (1997—2007) i obecnie Józef Dobkiewicz. Jednym z najważniejszych aspektów polskiego odrodzenia było utworzenie polskiej szkoły w 1990 roku, której pierwszym dyrektorem została Eugenia Urbanowicz (kolejnymi byli Romuald Raginis, Regina Muraszkina i Czesława Kozłowska). W 2002 roku placówkę przeniesiono do nowego, lepiej przystosowanego do potrzeb uczniów budynku. Rząd polski przekazał na ten cel łącznie 2 mln zł. Szkoła otrzymała też imię Hrabiów Platerów (fot. 11). Uczniowie szkoły opiekują się m.in. tzw. polskim cmentarzem, znajdującym się po drugiej stronie ulicy. Obecnie największym problemem placówki jest niż demograficzny.

Krasław — mozaika narodowościowa i kulturowa

W dziejach niewielkiego Krasławia odzwierciedla się całe wielokulturowowe bogactwo dawnych Inflant Polskich. Z miastem związani byli nie tylko Polacy, w tym spolonizowani Platerowie, ale również wiele innych narodowości. Przede wszystkim są to Łotysze, a dokładniej Łatgalczycy zamieszkujący te ziemie już w głębokim średniowieczu, odróżniający się od tzw. „czystych” Łotyszy wyznaniem (są katolikami a nie luteranami), językiem (msze w Krasławiu odprawiane są m.in. po łatgalsku) i kulturą (np. wyrobem łatgaskiej, tzw. czarnej ceramiki). Typowi Łotysze (luteranie) pojawili się tu w większej liczbie dopiero pod koniec okresu międzywojennego, i stanowili zazwyczaj lokalną władzę i administrację. Dla nich wybudowano w 1938 roku luterańską kirchę (fot. 12), w której msze obecnie odprawiane są jednak sporadycznie. Nazwy okolicznych wsi zakończone na -iszki (np. Simukliszki) pokazują z kolei, że w przeszłości tereny te zamieszkiwali Litwini — zresztą w kościółku w Indrycy napisy na drodze krzyżowej są właśnie w języku litewskim. Ludnością mocno wrośniętą w koloryt miasta są Rosjanie-starowiercy, którzy przybyli tutaj po reformie Nikona w XVII wieku, uciekając przed represjami. Założyli własną społeczność i zbudowali molennę (fot. 13). Rosjanie-starowiercy zdecydowanie nie utożsamiają się z Rosjanami przybyłymi w XX wieku, a szczególnie po II wojnie światowej. Prawosławie jest jednak obecne w Łatgalii od okresu rozbiorów Rzeczpospolitej, a pierwsza świątynia dla Rosjan-prawosławnych została wybudowana przez władze carskie w Krasławiu w 1840 roku. Obecna cerkiew mieści się w dawnym budynku kościelnym, przekazanym przez katolików (Obecność Rosjan widoczna jest nie tylko poprzez prawosławie, ale również język (Krasław należał w czasach Łotewskiej SRR do najbardziej zrusyfikowanych miast Łotwy), zabudowę (sowieckie bloki zupełnie niewspółgrające z dawną, drewnianą architekturą) i pomniki upamiętniające wyzwolenie miasta przez Sowietów spod okupacji hitlerowskiej (Dużą rolę w mieście odgrywali do II wojny światowej Żydzi, którzy tradycyjnie zajmowali się handlem, mieli w okresie międzywojennym własną szkołę oraz barokową synagogę (jedną z najstarszych w Łatgalii, wybudowaną w 1764 roku), ufundowaną zresztą przez wspomnianego już Konstantego Platera, a zniszczoną w czasie II wojny światowej (fot. 16, 17). Po Żydach pozostało już tylko wspomienie, zarośnięty cmentarz i pomnik. Ludność białoruska z kolei nie pozostawiła po sobie w Krasławiu żadnych namacalnych śladów w architekturze, ale stanowi znaczący odsetek mieszkańców, a część z nich uczestniczy w życiu kulturalnym np. poprzez towarzystwo białoruskie „Kutok”.

Władze miasta dbają o podkreślanie wielokulturowego i wielonarodowego bogactwa, organizując różne imprezy, jak np. cykliczne „Święto ogórka”, na które zapraszają zespoły śpiewające po łotewsku, łatgalsku, litewsku, polsku, białorusku i rosyjsku. Zamek Platerów nieprzerwanie dominuje nad panoramą miasta, a kilka lat temu upamiętniono udział hr. Leona Broel-Platera i innych mieszkańców Krasławia w powstaniu styczniowym (fot. 18) stawiając u podnóża góry zamkowej kamień z tablicą. Nowym wyzwaniom może nie sprostać jednak polska szkoła nosząca imię tego znamienitego rodu, a której grozi zamknięcie z powodu zbyt małej liczby uczniów.

Chociaż Polacy nie stanowią już w Krasławiu zwartej społeczności komunikatywnej, coraz więcej osób posługuje się na co dzień językiem rosyjskim bądź łotewskim, a młodzież wyjeżdża do Rygi bądź zagranicę w poszukiwaniu pracy, to niewątpliwie miasto to jeszcze długo pozostanie najbardziej polskim spośród wszystkich miejscowości na Łotwie. Ogromną rolę odgrywa tutaj wciąż żywa pamieć o znamienitym rodzie Platerów.

Północna wojna siedmioletnia 1563—1570, zwana pierwszą wojną północną, wojną siedmioletnią, wojna Danii ze Szwecją oraz Polski ze Szwecją i Rosją. Spowodowana dążeniami rosyjskimi do zdobycia dostępu do Bałtyku i rywalizacją o Inflanty, z drugiej zaś strony rywalizacją duńsko-szwedzką o panowanie nad Bałtykiem.

Początek konfliktu. Wojna o Inflanty

Poza bezpośrednimi uczestnikami wojny jej wynikiem zainteresowane były inne państwa europejskie, przede wszystkim Niderlandy, Anglia, Francja oraz cesarz niemiecki. Wstępem do wojny był konflikt o Inflanty. Król polski Zygmunt II August interweniował zbrojnie w spór między arcybiskupem ryskim a wielkim mistrzem Zakonu Kawalerów Mieczowych, co zakończyło się zawarciem przymierza polsko-inflanckiego skierowanego przeciw Rosji (traktat pozwolski, 14 IX 1557).

W styczniu 1558 70-tysięczna armia rosyjska przekroczyła granice posiadłości zakonnych rozpoczynając wojnę inflancką. Początkowo wojska moskiewskie, cieszące się poparciem części ludności inflanckiej niechętnej Zakonowi, odnosiły sukcesy. W ciągu dwóch lat Rosjanie zdobyli ok. 20 miast, wśród nich Narwę, Dorpat i Marienburg.

Odpowiedzią ze strony Polski były działania o charakterze dyplomatycznym. 1561 nowy mistrz zakonu G. Kettler i biskup Wilhelm uznali się za wasali króla polskiego, Zakon Kawalerów Mieczowych uległ sekularyzacji. Kettler już jako książę południowej części Inflant, Kurlandii i Semigalii uznał się za lennika Polski i Litwy.

Międzynarodowy charakter wojny

Wojna o Inflanty nabrała charakteru międzynarodowego. 1561 dawne ziemie Zakonu podzieliły między siebie Polska, Litwa, Szwecja i Dania, co doprowadziło do wzrostu napięć między nimi. Nowe sąsiedztwo w Inflantach nasiliło rywalizację duńsko-szwedzką. Szwecja i Polska były przeciwne rosyjskiej żegludze narewskiej. W rysującym się konflikcie naturalne interesy łączyły Polskę ze Szwecją przeciw Rosji i Danii (uznającej żeglugę narewską). Faktycznie doszło do powstania sojuszu Danii z Polską i miastami Hanzy, skierowanemu przeciw Szwecji (1563).

Rosjanie, zdobywszy na Litwie znaczną część Inflant z twierdzą Połock (1563), wycofali się z konfliktu inflanckiego, zawierając uprzednio dwa rozejmy: ze Szwecją (1561) i Danią (1562). Panujący w Rosji car Iwan IV Groźny wykazał się nieprzeciętnym talentem dyplomatycznym, zyskał równocześnie poparcie cesarza i papieża, którzy chcieli wykorzystać go do walki z Turcją. Zarówno papież, jak i cesarz dawali swą milczącą zgodę dla poczynań Iwana nad Bałtykiem.

Właściwe działania wojenne objęły Inflanty, pogranicze litewsko-rosyjskie i duńsko-szwedzkie oraz Bałtyk. 1563 wojnę na lądzie i morzu rozpoczął konflikt duńsko-szwedzki. Król duński Fryderyk II chcąc doprowadzić do blokady Szwecji zamknął dla żeglugi cieśninę Sund, pomimo protestów Anglii i Niderlandów.

W Szwecji doszło do przewrotu, obalono zdradzającego objawy choroby umysłowej Eryka XIV, powołując na tron jego brata, a zarazem szwagra króla polskiego Zygmunta II Augusta, Jana księcia finlandzkiego. Nastąpiło zbliżenie Polski i Szwecji.

Kongres szczeciński i zakończenie wojny

Wojnę zakończył traktat podpisany w 1570 na kongresie pokojowym w Szczecinie. Jako strony traktatu występowały Dania, Szwecja i w imieniu Hanzy Lubeka, w przygotowaniu jego postanowień jako mediatorzy brali udział dyplomaci polscy, cesarscy i francuscy.

Uchwały kongresu szczecińskiego okazały się korzystne przede wszystkim dla Danii, niekorzystne zaś dla Polski. Dania i Francja, a przede wszystkim cesarz, faktyczny sojusznik Moskwy, opowiedziały się za swobodą żeglugi narewskiej. Ponadto Habsburgowie nie uznali praw zwierzchnich Polski w Inflantach, uważając, iż cały kraj, z wyjątkiem części zajętej przez Moskwę, jest lennem cesarskim. Na kongresie zatwierdzono zdobycze Rosji w Inflantach.

Rozdział drugi

NAZWISKO Bojnar[Bejnar] -wszystkie pochodne nazwiska takie jak Bejner, Bejnard, Bejnart, Bejnartowicz, Bejnarowicz należy zaliczyć do Bejnarów były to pomyłki w różnych zapisach np metrykalnych czyli jak nas słyszą tak nas piszą, nawet w tych czasach wielokrotnie spotkałem się omyłkowym zapisem mego nazwiska. Przeważnie mylono się w różnych urzędach panstwowych. Mój pra, pra dziad nosi dwa nazwiska Bejnar -Bejnarowicz. Dlaczego a no dlatego że kiedyś ojciec to Bejnar a syn już Bejnarowicz z córkami było to samo matka to Bejnarowa a córka to Bejnarowiczówna. Mówi o tem też Prinke w swej pracy GENEALOGIA. BEJNAR {BEYNAR, BEJNER, BEJNROWICZ} Pierwszym dokumentem który posiadam jest akt Unii Horodelskiej, w którym to Mikołaj Bejnar jest wymieniany kilkukrotnie jako Bojar litewski zostałon przyjenty do herbu Nowina w 1413roku przez Mikołaja Sempińskiego z Sepna ale onim poniżej. TARYFA Z 1667 ROKU HERB SUCHE KOMNATY Benarowicz Adam na miejscu Kaspra Szymbela z Mondwiłów dym 1 szlachecki w pow. wielońskim. Bejnar Bałtromiej [Bartłuomiej] na miejscu Jerzego Gotowta z Micun dym 1 szlachecki w pow. wielońskim. Bejnar Daniel, na którego miejscu został spisany Jan Mongird z Gonkojn dym 1 szlachecki w pow. wielońskim. Beynar Jakub z Kuszlejkowiczów dym 1 szlachecki w pow. wielońskim. Bejnar Jan na miejscu rodzica swego Jana Bejnara z Bejnartowicz [dymy] poddańskie 2, a ogrodnicze drugie 2 na miejscu Krzysztofa Żoromskiego [ogółem]dymy 4 w pow. wilkiskim. Beynar Mikołaj z imienia swego Pokrożonica Ławków dymy 2 w pow.kroskim. Beynar Stefan z Beboryszek dym 1 szlachecki w pow. tendziagolskim. Bejnarewiczowa Krystyna Milczewska wdowa na miejscu małżonka swego Władysława Pilszudzkiego a wtórego małżonka Stanisława Bejnarewicza dym 1 w pow. berżańskim WYPIS Z 1690 ROKU Bejnar Balcer z Miczun alias z Kotkun w pow. wielońskim dym szlachecki 1. Bejnar Kazimierz z Podubisia w pow. kroskim na miejscu Anny Bejnarowej dym poddański 1 Bejnar Władysław z Poszyla Uzupansia w pow. tendziagolskim, w pow. rosieńskim w Podubisiu na miejscu nieboszczyka Władysław witkowskiego dym poddański 1. Beynarowicz Adam z Modwiełów w pow. wielońskim dym szlachecki 1. Nazwiska typu Bejnar, Beynar, Bejnar, Bejnart, Bejnarowicz mają najpierw tę samą genezę i dopiero potem uległy podziałowi Wiadomo że formą podstawową jest Bejnar lit.[ Beinoras ]. Jest to zapewne nazwisko dwu członowe złożone z Bej i Nur [Nor] [t] — pierwszy człon ma nieznaną genezę chodz nawet w arabskim oznacza wysokiego urzędnika — księcia. Jednak notowany jest w antroponimi litewskiej. Zdaniem Z. Zienkevićiusa człon Bej może być — dawlnego pochodzenia od Baj — lub łączyć się z litewskim czyli czy. Z kolei drugi człon łoczy się z litewskim; noras, noreri, czyli chcieć, chęć. Z kolei I. Dacewicz wiąże nazwisko Bejnar z niemiecką nazwą osobową Bejnart, co oznacza goleń, noga. No i mamy też Bejnartów. I przyjmujemy że to nazwisko jest pochodzenia niemieckiego.Na litwieczyli w Wielkim Księstwie Litewskim pojawili się w popisie z 1567czyli ponad sto lat od uni horodelskiej [1413 ] kiedy spisano Stanisława Bejnarowicza bojara włosci tendziagolskich. Z kolei w aktach żmudzkich xvi w. notowano zarówno Bejnartów jak i Bejnarów. W1567 roku Stanisław Bejnarowicz kupił część majętnosći Roszcze z siołami Weriadowo i Didiulie we włosci ejrogolskiej. W roku 1578 ten że toczył spór sądowy o część majętnosci we włoo, sciach ejrogolskich, nad rzeką Kirszmawą. W 1587 sprzedał włości, grunty W miej. Roszcze w rejonie Plemberka w ejragelskim a dwa lata pózniej — -trzecią częśc tej majętnośći. Nie wiadomo, czy dotyczy go wzmianka Stanisławie Bernatowiczu Mikołajewiczu Bejnarcie z 1589 roku? W testamencie w 1594 roku Stanisław Bejnarowicz zapisał żonie Alżbiecie Janownie [Drawdwilance]dożywocie na majętnosci we włościach tendziagolskich, nad rzeką Ożytą. W roku następnym 1590 jego potomstwo i wdowa podzieliili się tymi dobrami; córki Hanna, Zofia, Magdalena, Łucja, Katerina oraz synowie jego Mikołaj i Adam. W roku 1598 Mikołaj Stanisławowicz Bejnar raczj syn w/w kupił część majętnosci Jakszewicze we włości tendziagolskiej. Tenże w roku 1600 r. został określony jako służebnik Doroty Somboteckiej [ Samborockiej ] Malcherowej Zawiszany, wdowy po kasztelanie witebskim, od której otrzymał 100 kop groszy, zabezpieczonych na gruncie Jawgile Dojnie [alias Niamajce ] w miejscowości Żejmieńskiej. W roku 1581 Barłtromiej Wojciechowicz Bejnarowicz kupił „„otczyznę ' w polu Montowtowiczów we włości wilkiskiej, nad rzeką Niewieżą. W sumie w aktach żmudzkichz XVI w. Bejnarowie byli stosunkowo rzadko reprezentowani. Notowano ich głównie tendziagolskich oraz sąsiednich; ejragolskim i wilkiejskim. W spisach z XVII w wroku 1667 spisano 8 rodzin a w 1690 roku spisano 4 rodziny Bejnarów. Byli notowani mniejwięcej w tych samych powiatach wieluńskim, tendziagolskim i kroskim. Dodatkowo w 1667 r. byli jeszcze w powiatach; wilkiskim i berżenskim.Jednak wyraznie dominowali w pow. wielunskim;4 rodziny [na 8] w 1667 i 2 [na 4 ] w 1690roku. Uwagę zwraca stary związek Bejnarów w pow. tendziagolskim od 1567 oraz wzmianka o Janie Bejnarze z Bejnartowicz w 1667r.Jeżeli zaś chodzi o ich zamożnośc, dominowała szlachta bez poddanych, ale w 1667 roku spisano dwie rodziny z poddanymi [2i4dymy ],a w 1690 roku także 2,mającym po jednym dymie poddańskim. W XIX w. bejnarowie i Bwjnarewiczowie wywiedli swoje pochodzenie szlacheckie w guberni kowieńskiej z następującymi herbami; Abdank, Nowina, Przyjaciel, Ślepowron, i Wieże. Z nich da się zlokalizować w Wielkim Księstwie Litewskim i na Żmudzi? Bejnarów herbu Nowina, którzy wywodzą się od Mikołaja Bejnara ze słynnego Horodła. Trochę obszerniej przedstawiła ten wywód Ewa Bejnar- Czeczot w książce Mój ojciec Paweł Jasienica własciwe nazwisko to Lech Leon Beynar /1909—1970/ niestety autorka sięgneła tylko do pradziadka Ludwika uczestnika powstaniastyczniowego i emigranta politycznego we Francji, gdzie ożenił się z e sfrancuziałą Hiszpanką Adelą Feugas.Wspomniany Ludwik miał jednego syna Mikołaja [zm.1962] i dwie córki; Marię i Jadwigę. Nie zapomnijmy o drzewie genealogicznym. Mikołaj wrócił do Rosji i został agronomem i pracował w głębi Rosji. Tu urodziły się jego dzieci Janusz [1907—1954], Leon Lech i Irena [1915 -1990 ].Rodzina wróciła do Polski w 1920roku, osiedlając się potem w Wilnie, z którego zmuszeni wyjechać do nowej Polski w 1946 roku. Nazwisko otrzymuje się po przodkach, z nim się człowiek rodzi, je się „nosi” — Józef Matuszewski

— Bartoszewicz! — ogłasza.

— A gdzie tam! — złoszczo się tatko — Bartoszewicze żyjo w Surażu. A w Taplarach Bartosze!

Najbardziej zdziwiło Handzie. Śmiać się zaczęła:

— Bartosiewicz hahaha, patrzajcie, Kazimierz, tyle lat z nim żyła, myślała, że z Kaźmierem, a on Kazimierz. I to Bartosiewicz! To ja Bartosiewicz Hanna? Ha, ha, ha, patrzajcie: Bartosiewicz!

— Bartoszewicz — poprawia nauczycielka i zapisuje — Bartoszewicz Józef! Zapamiętaj, Ziutek. No, powtórz…1

Nazwisko to „obowiązkowa nazwa osobowa, dziedziczna i niezmienna w swojej formie słowotwórczej, fonetycznej i graficznej”. Dziś ta definicja sprawdza się w 100%. Jednak jeszcze w XX wieku, jak pokazuje powyższy cytat z „Konopielki”, proces kształtowania się nazwisk nadal trwał i nie każdy był w pełni świadomy posiadania czegoś więcej niż tylko imienia. Słowo „nazwisko” nie zawsze oznaczało „miano właściwe najpierw danemu osobnikowi, a potem całej jego rodzinie”. Wcześniej wyraz ten był używany nawet w stosunku do miast (mawiało się, że miasta mają nazwiska). W średniowieczu aż po wiek XVI w odniesieniu do człowieka używano takich wyrazów, jak: „imię”, „imiono”, „miano”, „przezwisko” (przydomek), „zwanie” („jak go zwą?”).

Chłop, ilustracja z Biblii Maciejowskiego Do końca XIX w. nie było wyrazu określającego jednoznacznie pojęcie dziedzicznego nazwania człowieka, mieszano dzisiejsze pojęcia imienia, nazwiska, przezwiska i nazwania.

Tymczasem na ziemiach polskich nazwiska zaczęły formować się w XII—XIII wieku. Wcześniej do oznaczania osób wystarczało imię. W miarę jak liczba ludzi rosła, okazywało się, że brakuje imion, by każdy nosił wyjątkowe, łatwo rozpoznawalne, pozwalające połączyć szybko człowieka z mianem. Zjawisko to najwcześniej dało się zaobserwować w najgęściej zaludnionych skupiskach, czyli miastach. Początkowo właśnie tam pojawił się problem z rozróżnieniem, skąd pochodzą dane osoby, do jakiego rodu należą i w jakim stopniu są ze sobą spokrewnione. Wtedy to w sposób naturalny wyłoniły się dodatkowe miana określające osobę: różne zwania, przezwiska, a później i przydomki. O ile zwanie i przezwisko dotyczyły konkretnego człowieka, o tyle przydomek był dziedziczny i związany z całym rodem noszącym dane miano. Jedne i drugie pozwalały doprecyzować, o kogo dokładnie chodzi (czy o Andrzeja Kowala, czy może o Andrzeja Płatnerza). Z biegiem czasu dodatkowe określenia zyskiwała szlachta, a w XVIII wieku — chłopi.

Różne sposoby nazywania

W XIV wieku powszechne stało się określanie osoby dwoma lub nawet trzema mianami osobowymi. Nie było jednak jednolitości w nazywaniu, często jedną osobę opisywano na kilka różnych sposobów — szlachcic posługiwać się mógł: imieniem (Zawisza), imieniem z nazwą wsi, którą posiadał (Zawisza z Garbowa), imieniem z drugim mianem (Zawisza Czarny) oraz herbem (Zawisza herbu Sulima). Jednak ta „wielomianowość” nie była jeszcze imieniem i nazwiskiem, przynajmniej w dzisiejszym tych słów rozumieniu — brakowało dziedziczności drugiego członu.

Stopniowo dziedziczne miano zaczyna się pojawiać — najpierw pośród magnaterii, potem wśród mniej zamożnej szlachty i mieszczan, następnie pomiędzy biedotą miejską, najpóźniej zaś u chłopów i Żydów. Początkowo stosowano nazwę osobową złożoną z imienia danej osoby i określenia rodziny, z której pochodziła osoba, np. Jan z Zamoyskich, Bronisława z Maciejewskich etc. Jednak i to nie wprowadziło pełnej przejrzystości, gdyż ciągle pojawiały się różne wariacje na temat nazwiska (zmieniała się pisownia, przyrostki itp.).

W poniższym artykule omówimy, od czego mogły pochodzić różne miana, które ostatecznie dały nam wszystkim nazwiska.

Jak powstawały nazwiska

Znaczenia polskich nazwisk można doszukiwać się w trzech głównych źródłach: imionach własnych, wyrazach pospolitych i nazwach geograficznych.

Nazwiska pochodzące od imion to zwykle tzw. patronimiki, czyli nazwy utworzone od imienia ojca (z gr. pater — ojciec + onyma — imię). Liczne przyrostki oznaczają potomka kogoś o imieniu zawartym w rdzeniu danego miana. Do takich należały:

— a (Przybysław — Przyba2), -e (Bartosz — Bartoszcze), -i/ -y (Jan/ Magda — Jani/ Magdy), -ek (Szymon — Szymanek), -ak (Józef — Jóźwiak), -uk (Taras –Tarasiuk), -ik (Jan — Janik), -ow/-ów (Jakub — Jakubow), -owic (Szymon — Szymonowic), -owicz (Kacper –Kasprowicz), -ski, -cki/ -dzki (Piotr — Piotrowski), -icz (Dymitr; zdrobn. Mitia — Mickiewicz).

Trzeba pamiętać, że na nazwiska wpływały nie tylko imiona chrześcijańskie, typowe dla czasów współczesnych (Jan, Adam, Józef, Piotr, Bartłomiej, Natalia, Magdalena, Szymon), ale także imiona rodzime (Bożydar, Kazimierz, Ziemowit, Mieszko, Gromosław, Wojciech). Nazwiska tego typu pochodzą zwykle od imion męskich.

Warto zauważyć, że przy pomocy końcówek zdrabniano, spieszczano lub — przeciwnie — zgrubiano imiona. Nazwy dla istot małych, młodych tworzyć można było przy pomocy morfemów: –ł– (Wojciech — Wojtyła; Tomasz — Tomala), –ś– (Urban — Urbaś), –ęt– (Wierzba — Wierzbięta) –u– (Aleksy — Aleksiu). Z kolei literka „g” „zwiększała” osobnika (Maciąg to duży Maciej).

Cechy człowieka a jego nazwisko

Lech Wałęsa, wrzesień 1980 Drugą rodziną nazwisk, bodajże największą, są miana pochodzące od wyrazów pospolitych, czyli tzw. nazwiska odapelatywne. Przyjmowały one czasem formy równe poszczególnym słowom (Bóbr, Kwiat, Zimny), częściej jednak do zwykłych wyrazów dodawano przyrostki, takie jak do imion własnych (Boberek, Kwiatkowski, Zimnica).

Źródłem tych nazwisk były między innymi:

cechy psychiczne: Łaska, Kwaśniewski, Nicponi, Chętki, Pogoda, Raptusiewicz, Milczek, Moczygębka;

cechy fizyczne: Baryła, Babski, Brodka, Pielech, Rydzyk (jako rudy), Żebrowski, Zielonka, Marszczydupka, Pierdziwołek (autentyczne nazwiska z okolic Łodzi XIX wieku);

nazwy zwierząt, roślin, napojów, pokarmów: Kotowska, Plichta, Sikorski, Szperka, Kwiatkowski, Piwko, Kiełbasa, Wiśniewski, Czereśniak, Wydra, Borowski;

zawody: Kowalski, Bednarz, Kwasiglina, Młynarski, Kucharski, Tokarzewski, Cieślak, Kurzymączka (dawniej dowcipnie o młynarzu), Knap (dawniej o tkaczu, sukienniku), Straszybucik (dawniej dowcipnie o szewcu), Smarzygnatek (dawniej ironicznie o kucharzu);

stosunek do wiary i religii: Nawrot, Krzyżanowski, Bogusławski, Wiernicki (nazwiska te często oznaczały osoby po konwersji);

stosunek do miejscowości: Nowak, Wędrowicz, Przybyszewski, Przybyła, Swój, Rodak, Podróżny;

herby: Korab, Nałęcz, Korwin, Janina, Ciołek, Prus, Zagłoba (chociaż Zagłoba Sienkiewiczowski mówił o sobie, że jest herbu Wczele), Rawicz, Sulima, Leliwa, Boreyko, Brandys;

nazwy etniczne i narodowości: Cygan, Węgrzyn, Żydek, Czech, Rusin, Niemiec, Sakson, Słowacki;

topografia: Boruta (od boru), Bugaj (od Bugu), Leśniewski (od lasu);

różne inne wyrazy: zarówno rzeczowniki (Flinta, Bubel), przymiotniki (Biały), liczebniki (Piątas, Pierwszy), jak i czasowniki (Czekała, Ojszczała [autentyczne nazwisko z Łodzi, pochodzi od nazwiska pana Ojszczy]), Gruchała, Pierzchała, Polej, Wałęsa).

Geografia miała wpływ

Genezy trzeciej części nazwisk trzeba szukać w nazwach miejscowych (topo- i etnonimiki). Już w XIV wieku tworzono nazwiska zakończone na –ski, -cki, -dzki, które wówczas oznaczały właściciela lub mieszkańca danej miejscowości (Kraków — Krakowski; Brzeziny — Brzeziński; Zawada — Zawadzki). Trzeba jednak zauważyć, że początkowo, gdy wsie co i rusz przechodziły w inne ręce, jeden właściciel mógł zmieniać nazwiska tyle razy, ile razy kupował nową osadę. Tym samym nawet rodzeni bracia mogli nosić różne miana.

Końcówki -ski, -cki już w XVI wieku zaczęto dodawać do wyrazów pospolitych i imion, tworząc formy odojcowskie (syn pana Jana Żebro, zostawał Michałem Żebrowskim). Miana o tych sufiksach były kojarzone z herbowym pochodzeniem i posiadaniem. W XVIII i XIX wieku nastąpił prawdziwy „wysyp” nazwisk tego typu, dlatego dzisiaj nie można chlubić się szlachecką genealogią w oparciu o samo nazwisko.

Nie zawsze da się jednoznacznie określić etymologię danego nazwiska, np. Kowalski może pochodzić od: nazwy zawodu (Kowal), nazwy miejscowości (Kowal), nazwiska/zawodu ojca (Kowal). Przykłady podawane wyżej i niżej mogą się powtarzać; z dużą dozą prawdopodobieństwa wszystkie są określone poprawnie, co nie oznacza, że w jedyny możliwy sposób. By prawidłowo podać etymologię nazwiska trzeba znać genezę całej rodziny.

I Rzeczpospolita

Badając etymologię własnego nazwiska, trzeba pamiętać, że nie wszystkie współczesne miana są rdzennie polskie. Na dzisiejszym obszarze naszego kraju występują nazwiska z całej dawnej Rzeczpospolitej Obojga Narodów, a także liczne nazwiska z innych, nawet odległych, krajów. Jest to efektem migracji w różnych kierunkach, często spowodowanych burzliwą historią Polski. Pośrednio po nazwisku można poznać, z jakiej części kraju pochodzi dana familia.

Niegdyś nazwiska każdego regionu przyjmowały charakterystyczne końcówki. Tak na przykład przyrostki –ak, –yk były typowe dla Wielkopolski. W Małopolsce i w centrum dodawano sufiksy –ek, –ik. Tutaj także cechą charakterystyczną jest tak zwane mazurzenie — zjawisko fonetyczne, które przypomina nieco seplenienie. Stąd w tych regionach nazwiska zawierające w przyrostku litery –s–, –c– (zamiast –sz–, –cz–). Z kolei na Pomorzu Zachodnim liczne miana zawierają przyrostek -owski, związana z pochodzeniem z miejscowości o nazwach zakończonych na –ów, –owa, –owo, –owice (Darłowo — Darłowski; Człuchów — Człuchowski; Polanów — Polanowski; Pobierowo — Pobierowski).

Tadeusz Kościuszko (obraz Kazimierza Wojniakowskiego) Rzeczpospolita Obojga Narodów jako państwo niejednolite narodowościowo była zamieszkana m.in. przez Litwinów, Ukraińców, Białorusinów, Żydów, Niemców. Pozostawili oni po sobie ślad w postaci mniej lub bardziej obco brzmiących nazwisk. I tak nazwiska pochodzące z terenów dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego to te zakończone na -wicz, bardzo pospolite (Mickiewicz, Sienkiewicz — od Sienko [Symeon], Kozakiewicz, Borysewicz, Mackiewicz itd.). Z kolei z terenów Ukrainy pochodzą nazwiska zakończone na -enko, -eńko (Lubaszenko, Kieruczenko). Ze ściany wschodniej wywodzą się również nazwiska z przyrostkami: -ko (Klimuszko, Kościuszko — od Kostia [Konstantyn], Nalewajko, Moniuszko — od litewskiego imienia Moniwid), -uk (Kondratiuk, Martyniuk, Maleńczuk), -iszyn/-yszyn (Senyszyn, Hałyszyn).

Włoskie, rumuńskie, arabskie…

Nie brak w naszych książkach telefonicznych innych nazwisk pochodzenia obcego. Czasem zachowują one swą pisownię, często jednak spotkamy zapis fonetyczny. Oto co ciekawsze przykłady mian pochodzących z innych języków: włoskiego (Dziulibaldi, Markiety), francuskiego (Deskur, Kordyl, Chopin) węgierskiego (Batorczyk [od Bathory]), rumuńskiego (Bachleda, Durda, Haręża), litewskiego (Giedroyć, Jagiełło [od Jogaila], Radziwiłł, Sapieha, Piłsudski [od lit. miejscowości Piłsudy], Norwid), czeskiego (Matejko, Dejmek, Holoubek), arabskiego (Alahmed), i rosyjskiego (Afanasiew, Priwiezienciew).

Najczęściej jednak spotykamy nazwiska pochodzące z języka niemieckiego (część z nich jest pochodzenia żydowskiego, o czym niżej), takie jak: Hoffman, Ungier, Miller, Krauze, Hausner, Huebner, Franke, Kirszensztajn (Irena Szewińska), Fogiel (Mieczysław Fogg), Lelewel (od Loelhoeffel de Loewensprung).

Różne sposoby na nazwisko

Nie wszystkie nazwiska powstały w sposób czytelny i schematyczny. Do XIX wieku, a nawet w początkach XX wieku zdarzało się, że ktoś przekręcił, źle napisał jakieś miano — zdarzało się tak, gdyż ręcznie pisane dokumenty często przypominały dzisiejsze recepty ; -) (np. Turgał został przechrzczony na Furgała, a Urbach na Urbana). Czasem też wada wymowy danej osoby powodowała, że urzędnik odnotowujący nazwisko w aktach zmieniał je. Zdarzały się też nieporozumienia wynikające z samej formy, którą należało zapisać (znana jest anegdotka o Tomaszu Piszpanie, który w urzędzie musiał się przekomarzać z urzędnikiem, który nie potrafił zrozumieć, że Piszpan to nazwisko, a nie mało uprzejma prośba o pisanie czegoś). Zdarzało się niekiedy, że ktoś sam zmieniał sobie nazwisko, tak na przykład było w przypadku Władysława Stanisława Reymonta, którego nazwisko początkowo brzmiało Rejment. Jego daleki przodek często wykrzykiwał „a niech was rejment diabłów porwie” (rejment to dawniej regiment) — z powiedzenia tego utworzono przezwisko, w którym przyszły noblista zmienił dwie litery.

Nowe nazwiska powstawały też w XVIII i XIX wieku w zaborach pruskim i austriackim, gdyż obowiązywał tam przymus posiadania przez Żydów nazwisk niemieckojęzycznych (wcześniej używali oni jedynie patronimików). Za wysoką opłatą starostowie przydzielali nazwiska pochodzące od szlachetnych metali i kamieni (Goldman, Silberman). Nazwiska odzwierzęce (Hundman, Vogel, Gansman, Ratteman) były bezpłatne. Liczne nazwiska żydowskie, podobnie jak polskie, związane są z miejscem zamieszkania (Warschauer, Drohobycki) lub zawodem (Handelsman, Bauerman, Weidman). Niemieccy urzędnicy wykazywali się nieraz nieco złośliwym talentem słowotwórczym. Ich dzieła to: Ochsenschwanz (Wołowyogon), Temperaturwechsel (Zmianatemperatury), Kanalgeruch (Kanałowyzapach), Wanzenknicker (Pluskwianasknera), Zingmirwas (Zaśpiewajmicoś).

W zaborze pruskim nie tylko rozdawano nazwiska Żydom, ale także zniemczano nazwiska polskie. Nieraz tłumaczono je wprost: Wysocki — Hochman, Górski — Berg.

Po II wojnie światowej miał miejsce proces odwrotny. Spolszczano nazwiska Ślązaków, Kaszubów, Mazurów i innych (Schmidt — Szmitkowski; Freilich — Dobroń; Scholtyschik — Szołtysik, Stamm — Sztam).

Nietypowo

Geneza nazwiska może być niekiedy jeszcze ciekawsza. Na przykład nazwisko Czetwertyński, należące do współczesnej rodziny, związane jest z XIV-wieczną historią. Wówczas jeden z założycieli familii, książę Aleksander, odziedziczył 1/4 ziemi na Polesiu Wołyńskim i nazwał tę część Czetwertnią, skąd wzięło się nazwisko całego rodu.

Generał Tadeusz Komorowski ps. „Bór”, dowódca Armii Krajowej. Jednym z ciekawszych przykładów nietypowej genezy nazwisk są miana dzieci z nieprawego łoża. Nielegalny syn często nazywany był Małeckim (chociaż było to też normalne nazwisko rodu z Malczu). Czasem, aby pokazać nieprawość dziecka, odrzucano pierwszą część nazwiska ojca. Tak np. syn Zebrzydowskiego stawał się Idowskim. Nazwiska bękartów księży pochodziły zwykle z języka łacińskiego (Oremus [módlmy się]; Pronobis — [za nas]; Pernikoza — [zgubna]).

W wyniku dwóch wojen światowych powstały nazwiska dwuczłonowe, gdzie jeden człon był z dawien dawna dziedziczny, a drugi to żołnierski pseudonim, który na stałe przylgnął do pierwotnego nazwiska. Do najsłynniejszych należą nazwiska piłsudczyków: Ludwika Kmicica-Skrzyńskiego (ps. Kmicic), Mieczysława Boruty-Spiechowicza (ps. Boruta) i innych. Sejm II Rzeczpospolitej przyjął ich podania o uznanie pseudonimów za element nazwiska. Nierozerwalne złączone z nazwiskami są też pseudonimy żołnierzy II wojny światowej: Tadeusza Bora-Komorowskiego (ps. Bór), Stefana Grota-Roweckiego (ps. Grot), Zdzisława Antoniego Jana Nowaka-Jeziorańskiego (ps. Jan Nowak), Michała Roli-Żymierskiego (właśc. Łyżwiński). Ewenementem jest tutaj historia Edwarda Rydza, pseudonim Śmigły, który najpierw, podobnie jak inni piłsudczycy, dodał Śmigły jako element nazwiska, a potem, po paru latach, zamienił kolejność członów nazwiska (z Edwarda Rydza zrobił się Edward Rydz-Śmigły, a później Edward Śmigły-Rydz).

Dzisiaj też można zmienić

Także dzisiaj nazwiska ulegają przemianom. Zgodnie z ustawą z 15 listopada 1956 r. (wielokrotnie zmienianą), każdy może zmienić swoje nazwisko, jeżeli zachodzą szczególne względy. „W szczególności, gdy wnioskodawca:

1) nosi nazwisko:

a) ośmieszające albo nielicujące z godnością człowieka,

b) o brzmieniu niepolskim,

c) posiadające formę imienia,

2) pragnie zmienić swoje nazwisko na nazwisko, którego używa, lub powraca do nazwiska, które zostało zmienione.”

Można przyjąć w zasadzie każde nazwisko, z wyjątkiem tych, które nosiły wybitne postaci historyczne, sławni artyści, politycy, naukowcy czy wojskowi (nie można więc przyjąć nazwiska Kościuszko, Sienkiewicz, Kwaśniewski [!], Skłodowski lub Piłsudski). Trzeba też pamiętać, że po zmianie nazwisko może składać się z co najwyżej z dwóch członów. Taka zmiana obejmuje też dzieci osoby, która zmienia miano (o ile nie są one pełnoletnie). Gdy nazwisko zmienia tylko jedno z rodziców, aby zmienić nazwisko dziecka, potrzebna jest zgoda drugiego.

Najczęściej zmiana nazwiska związana jest jednak ze zmianą stanu cywilnego. Tę kwestię reguluje z kolei kodeks rodzinny i opiekuńczy. Przed zawarciem małżeństwa nupturienci składają oświadczenie dotyczące nazwiska, jakie chcą nosić po ślubie. Jest kilka możliwości: pozostaną oni przy swoich nazwiskach (Natalia Zawadzka, Bartosz Rodak), jedno przyjmie nazwisko drugiego (Natalia i Bartosz Rodakowie albo Natalia i Bartosz Zawadzcy — ale nie mogą wymienić się, np. w taki sposób: Natalia Rodak i Bartosz Zawadzki), mogą też — oboje lub jedno z nich — do swojego nazwiska rodowego dodać miano małżonka (Natalia Zawadzka-Rodak i Bartosz Rodak). Równocześnie małżonkowie składają oświadczenie dotyczące nazwiska ich potomstwa. Z reguły dzieci noszą nazwisko któregoś z biologicznych rodziców. Jeśli oboje są nieznani, miano nadaje sąd opiekuńczy. Zdarza się jednak — po rozwodach, uznaniu dziecka przez ojca, ślubie matki z obcym mężczyzną — że rodzice zmieniają nazwisko dziecka. Wówczas obowiązują przede wszystkim dwie zasady. Po pierwsze, jeśli dziecko ukończyło 13 lat, musi zaakceptować wszelkie przekształcenia. Po drugie, jeśli potomstwo nosi nazwisko biologicznego ojca, a matka wychodzi za mąż za innego mężczyznę, dzieciom nie można nadać miana nowego małżonka matki.

Przykłady i porady

Oto przykład listy nazwisk pochodzących od imienia Jan (wszystkie można spotkać w Polsce): Jana, Jano, Janu, Jany, Jań, Jania, Janio, Jani, Janich, Janach, Janoch, Janocha, Januch, Janiuch, Janesz, Janasz, Janiesz, Janisz, Janosz, Janosza, Janusz, Janusza, Jansz, Jansza, Janszo, Janus, Janos, Janas, Jansa, Janos, Janak, Janek, Jank, Janka, Janko, Janku, Janik, Janiak, Janiek, Janiuk, Janyk, Janacz, Jancz, Jancza, Janczo, Janczy, Jancy, Janc, Janca, Janiec, Janec, Janowiec, Janica, Janic, Janicz, Janowicz, Janiowicz, Janewicz, Janeta, Janot, Janota, Janta, Jańta, Janyst, Janel, Janiel, Janul, Janna, Janda, Jando, Jandy, Jandzio, Janega, Janiga, Janyga, Janer, Janir, Janier, Janor, Janur, Janura, Janewa, Janów, Janiów, Janeba. Oczywiście możliwe jest łączenie wielu różnych końcówek w jednym wyrazie, co wydatnie zwiększa możliwość tworzenia nazwisk (Jankowski, Janerka, Janeczek — to tylko niektóre przykłady).

Na zakończenie kilka porad dla szukających genezy swojego nazwiska:

— aby poznać znaczenie rdzenia nazwiska, przejrzyjcie słowniki nazwisk, słowniki staropolskie lub słowniki nazw geograficznych;

— aby odnaleźć inne osoby noszące to miano, zajrzyjcie do słowników biograficznych;

— poszukajcie monografii dotyczących danego nazwiska, przeglądając katalogi biblioteczne;

— sprawdźcie występowanie nazwiska w wyszukiwarkach internetowych (być może wasi dalecy krewni założyli stronę);

— spróbujcie dotrzeć do miejsca pochodzenia swoich przodków.

Bibliografia:

1) J. Mączyński, Nazwiska łodzian (XV -XIX wiek), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970.

2) J. M Zawadzki, 1000 najpopularniejszych nazwisk w Polsce, Świat Książki, 2002.

3) K. Rymut, Nazwiska Polaków, Ossolineum, 1991.

4) Nowa Książka Telefoniczna, Łódź 2002.

5) Internet:

www.ornatowski.com, http://www.wsip.com.pl/serwisy/czaspol/tajniki/nowak_2_9.htm, http://www.galindia.hg.pl/pisa/nazwy.html,

PRZYDOMKI BEJNARÓW Pod nr 76

76. Bejnar lub Beynar, pk. XV s. Lwowiczów h. Kostrowiec

na Żmudzi (Kojał.) autor; PRZYDOMKI

POLSKIE, LITEWSKIE I RUSIŃSKIE

ZEBRAŁ

ALEKSANDE R Dr. STEKERT.

Rozdział trzeci

Coż KAZIMIERZ BEJNAR było ich trochę na przełomie wieków i chyba powtarzanie poszczególnych imion Bejnarów prowadzi do jednej gałęzi drzewa czyli poszczegulnych linii. Czyli np. Kazimierz miał syna Stanisława on z kolei syna Antoniego a on syna Konstantego to tylko przykład ale tak mogło być w poszczeglnych gałęziach rodu. W mojej gałęzi tak właśnie było, ale o tem poniżej. I tak Kazimierz Bejnar z Podubiśia herbu SUCHEKOMNAT z pow. kroskiego. W spisie [taryfie ] w 1690 r. został w nim notowany. Na początku XVIII w. byli dwaj bracia Jan łowczy kowieński w 1706 r. i Marcin {MARCJAN KAZIMIERZ}. Ten ostatni z Ewą Raczkowskich miał dwie córki Eleonorę wizytkę w Lublinie i Agnieszkę oraz trzech synów Antoni był kroiczym żmudzkim w 1740 a ego syn Jan wylegitymowany ze szlachectwa 1783 w Galicji.Gedeon był opatem żydoczyńskim[unickim] i Jan był rotmistrzem „»janczarskim«” dowodził chorągwią janczarów w armi litewskiej z 1760r. Wzmiankowany wyżej. Antoni był jeszcze starostą wołotkowskim i z bratem Janem, stolnikiem trockim ok. r.1745 ufundowali klasztor bazylianów w Podubisie, pózniej zwanym Bazyliańskim [obecnie to Bazylinnai] w centrum żmudzi. Była to fundacja nietypowa, ponieważ w połowie XVIII w.trudno było znależc unitów czy chodzby prawosławnych na żmudzi. chodz formalnie było to bardzo religijne i wychowawcze celem przywrócenia shhizmatyków czyli prawosławnych do unii z kościołem katolickim, nieznajomośc prawd wiary katolickiej, należy też pamiętać że bratem fundatorów był Gedeon wielki konsultor generalny bazylianów akt fundacji to LIVA, F SA 14964 ].

Bejnartowie v Beynartowie h. własnego w województwie trockim. Rodzina ta ma uzywać według Kojałowicza herbu przedstawiającego w polu czerwonym strzałę rozdartą, przeszytą dwiema strzałami …. Wierzchnią żeleźcem w lewo, a spodnią w prawo. W szczycie helmu trzy pióra strusie. Bejnartowicze są prawdopodobnie ich gniazdem.

— Grzegorz Beynart podsędek kowieński 1582 r. Prawdopodobnie tego Grzegorza córki

— Ewa żona Malchra Burby,

— a Zofia żona Mikołaja Paszkiewicza 1596,

Pierwsza wniosła w dom Gawry, Gawrelsk i Lalewsk,

druga Bejnartowicze (akta XIV)

— Floryan — podsędek upicki 1593.

— Bartłomiej — syn Stanisława, na Żmudzi w 1596 r (akta XIV)

— Stanisław, pisarz skarbowy litewski 1621 (V.L) i sekretarz królewski 1641 (A.Zap.Ros). Konstucyja z 1768 r

potwierdziła funducyją uczyniona 1768 r przez niego na nowicjat OO Dominikanów na który zapisał

Poporcie, Kozaliuszki w woj.

Trockim i Tumiłowice w powiecie oszmiańskim.

— Kazimierz, syn Leona, łowczy kowieński 1674.

— Jan, Kazimierz i Stanisław w województwie trockim a

— Paweł w wileńskim podpisali elekcję Augusta II-ego.

— Szymon regent ziemski telszewski 1767,

a.. kuchmistrz żmudzki 1770 roku

Beynart Małgorzata, żona Wojciecha Wojnowskiego. Oboje nie żyli 1736 r. TEKI DWORZACZKA

BEJNART KAZIMIERZ — —

95 APJ, Księga metryk nr 1, s. 91;

Spisanie Pogłównego Juchnowiec miasteczko.

Rok 1673, k. 5; Inwentarz wszystkiego sprzętu i Apparatu Kościoła Juchnowieckiego ex commisione Jaśnie Wielmożnego ks. Jerzego Biełozora bpa Vileńskiego per me Adalbertum Casimirum Beynart Canonicum Vilnensem Praepositum Bialostocensem post liberam resignationem Stanislai Kossakowski Parochi (nieczytelne) księdzu Wojciechowi Ludwikowi Plebanowi Juchnowieckiemu. Anno Dni Millesimo sexcentesimo tertio decima sexta nevembris, podany. k. 5v. 96 APJ,

Spisanie Pogłównego, 1673, k. 5; Illustrissime et Reverendissime Dne, BEYNART WOJCIECH KAZIMIERZ

Proboszcz Białostocki i pisarz Konsystorski Wileński Potem kanonik wileński w latach 1652—1679

Piastuje urzędy kapitulne przy kapitule wileńskiej Teka 41 s.25,27—30

Wzmianki o nim 1661—1664 Teka 171 s.12 i str. 274

OŚRODEK DOKUMENTACJI ZABYTKOW BIBLIOTEKA MUZEALNICTWA I OCHRONY ZABYTKOW

WARSZAWA 1969

Bejnart Stanisław skarbowy w ks. Litwy.

W miejscu warowni wymurowano z czasem kośc\ioł i klasztor dominikanom, których fundował r 1649 dnia 21 maja STANISŁAW Bejnart skarbowy w ks. Lit. I znakomicie wyposażył nadając im dobra Poparcie, Kozakiszki i Tawciłowicze w r. 1795 do kościoła przybudowana została kaplica p.w. św. Dominika

nart herbu Abdank z tą odmianą że Abdank przeszywają dwie strzały jedna od prawego boku w tarczy

w górę, druga niżej od lewego boku. Na hełmie zaś trzy pióra strusie.

Beynart Ambroży —

kanonik wileński mąż osobliwej dobroczynności dla ubóstwa, fundował tamże bursę

dla uczącej się młodzieży i zakłady szpitalne.

Beynart Stanisław

skarbnik litewski zostawił piękną pamiątkę po sobie fund ująć klasztor XX Dominikanów

w Poparciach i XX Jezuitow w Poszawcach majętności swojej.

Także jeden z

Beynartów erygował konwent XX Bazylianów prowincji litewskiej M-Jan,

rotmistrz jancarskiej buławy polnej W. Ks. Lit. Zasłużył się walecznością w różnych

potrzebach w połowie upłynnionego wieku.

Herbarz polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów:

ułożony porządkiem alfabetycznym na podstawie Herbarza Niesieckiego i manuskryptów T.1

Podubisie [Podubiś ] Litwa własciwa Zakon Bazylianów początki 1749 rok typ zgromadzenia Kontemplacyjny data kasacji 1773 fundarorami byli bracia Bejnarowie przypuszczam że Stanisław i Antoni Bejnarowie. NARODOWY PROGRAM HUMANISTYKI „„Dziedzictwo kulturowe po klasztorach skasowanych na ziemiach dawnej RP oraz Śląsku w XVIII w. „” Żmudz — Fundacja Stanisława Bejnara -Podskarbi WKL w 1659 Zatwierdzona przez sejm w kons.sejmowej1651.Jezuici pojawili się tu w/g SKP 1651 roku. początkowo była to rezydencja. Jezuici prowadzili tu misje w Jakiszkach i Szawli.

o Beynartach

Beynartów rodzina w księstwie żmudzkim gdzieś nad Nieświeżą jest ich gniazdo rodzinne Beynartowicze. Używaja herbu własnego który znajdziesz przedstawiony w różnych miejscach, zwłaszcza też na marmurze w Ścianie seminarium Uczniów Akademii Wileńskiej

Ambrożyańskim zwanego. Rozumiem że herb ich pochodzi od Abdanka skąd też niektórzy młodsi tej rodziny uzywają samego Abdanka.

1.Ambroży Beynart kanonik wileński, fundator wzmiankowanego seminarium Ambrożyańskiego we Wilnie, szpitalu w Kownie i innych, Fundacji Pamięci Godzień. Bracia Jego: Wojciech i Wawrzyniec

Nie pozstawili potomstwa męskiego;

Z corki zaś Wojciecha urodzony autor dzieła niniejszego; A.W.K.S.I. Córka Wawrzyńca wyszła za ziemianina Upickiego Juriewicza, którego potomstwo męskie żyje.

2.Maciej Beynart, mąż światły bardzo, wielce uczony. Wiódł żywot bezżenny.

3. Stanisław Beynart (syn Bartłomieja) pisarz skarbu W.Ks.Litewskiego, podskarbi, klucznik JKMci, podklucznik W.Ks.Lit. zrzekłszy się urzędu podskarbiego na bratanka (nepos) założył klasztor OO.Dominikanów w mieście swem Poparcie oraz Dom T owarzystwa Jezusowego w Paszawszach. Umarl w roku 1649.

4.Samuel Beynart bratanek Stanisława podstarości i pisarz grodzki kowieński, podskarbi W.Ls. Lit. Umrł 1648 r.

5.Grzegorz Beynart

podsędek kowieński 1582 r. Prawdopodobnie tego Grzegorza córki:

— Ewa- żona Malchra Burby,

— Zofia -żona Mikołaja Paszkiewicza 1596,

Pierwsza wniosła w dom Gawry, Gawrelsk i Lalewsk,

druga Beynartowicze (akta XIV)

Żrodła: Herbarz Polski T.1. s.147

6.Szymon Beynart — kuchmistrz żmudzki w r. 1778 wg Niesieckiego

7.Wojciech Kanonik wend Notariusz kapituły wileńskiej i kancelarii nadwornej Biskupa Wileńskiego do spraw Sądowych. Proboszcz Białostocki, Mistrz Sztuk i Filozofii Kanonik Wileński.

8.Florian Beynart- podsędek (viceiudex) Upicki.

Ks. Wojciecha Wiiuka Kojałowicza Herbarz szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego zwany Nomenklator

Beynartowie

Zaranek napisał!!! iż przypuszcza że :

— Leon Beynar pochodził ze szlachty żmudzkiej,

na Żmudzi bowiem mieszkała rodzina, która pisała się jako Beynar, Beyner i Beynart.

Z tytułami urzędniczymi pisali się:

jako krajczowie żmudzcy:

— w 1733 Marcin Beynar,

— w latach 1734—1741 Antoni Beyner (tenże jako Beynar był także regentem wojskowym WKsL),

jako kuchmistrzowie żmudzcy:

— w latach 1726—1754 Kazimierz Beynart,

— w latach 1754 Szymon Tadeusz Beynart

i inne drobniejsze tytuły i urzędy.

Jako miecznicy smoleńscy występowali (na Żmudzi):

— w latach 1736—1744 Jakub Ignacy Beynart,

— w latach 1776—1784 jego syn Franciszek.

Bejnart h. własnego (in. Abdank odmienny), v. Beynart, w woj. trockim, a Bejnartowicze są prawdopodobnie ich gniazdem.

Należały do nich, oprócz Bejnartowicz, dobra Gawry, Gawrelsk i Lalewsk w woj. trockim (1506), Poporcie, Kozaliuszki tamże i Tumiłowice w pow. oszmiańskim (1641).

Piastowali urzędy ziemskie w pow. kowieńskim i upickim w XVI w., a w pow. telszewskim w wieku XVIII. Z województwem trockim i wileńskim podpisali elekcję Augusta II w 1697 r.

Wg Kojałowicza mieli używać herbu przedstawiającego w polu czerwonym strzałę rozdartą, przeszytą dwiema strzałami równoległymi, górną żeleźcem w lewo, a dolną — w prawo. W szczycie hełmu trzy pióra strusie.

HERBU ABDANK Popis 1621 Beynart Adam z włości wilkijskiej i kroskiej po usarsku koni 2 w pow. wilkiskim Beynart Hrebory na kobyle błahej z uczestnikami koń 1 pow. wilkiskim. Beynar Stanisław {Bartłomiejewicz} pisarz skarbowy po usarsku koń 1 w pow. kroskim SPIS POPISU Z 1667 ROKU Beynart Aleksander z Beynartowiczów dym szlachecki 1 w pow. wilkiskim. Beynart Jerzy na którego miejscu został spisany Krzysztof Korcz z Surwiłów dym 1 szlachecki w pow. ejragolskim. Bejnart Malcher na którego miejscu teszcza, został spisany Piotr Narkiewicz z Surwiłł dym 1 poddański leżący w ziemi żmujdzkiej w pow. wilkuskim nazwanego Bojany poddański dym 1 spisany ejragolskim Bejnart Michał {sic} na miejscu Jana Bejnarta rodzca swego z Mozrymooniczów dym szlachecki 1 w pow. wielońskim. Bejnart Stanisław na miejscu Mikołaja Szymanowicza i z kupli od Pawła Ambrżejewicza Pacewicza z Jadowgów dym szlachecki 1 w pow. wilkiskim 1. SPIS POPISU Z 1690 ROKU Beynart Bartłomiej z Pokrożąt Łowkił w pow. kroskim dym poddański 1. Benart Jan z Bejnartowiczów w pow. wilkiskim z Gabryjelem Żoromskim z pasierzbekm swoim dym poddański 1. Beynart Stanisław po Piotrze Mackunie z okolicy Jadogów w pow. wilkiskim dym szlachecki 1.

REJESTR PODYMNEGO WKL Z 1690 ROKU

W/G METRYKI LITEWSKIEJ Bejnar Dawid — 172

Bejnar Gabryjel -244 Bejnarowicz JAN — 222

Na Żmudzi Beynartowie pojawili się w aktach ziemskich w XVI wieku, gdzie dominowali w stosunku do dość nielicznych Bejnarów. W 1570 roku Zofia Adamowna Jurewicz darowała córce Katerinie Janownie i jaj mężowi Hrychoremu Bejnartowi majętnosć Kietuny we włości gruściewskie potem teleszewskiej oraz grunty Użmarki w majętnośći Gawry. W roku 1571 Katerina Janowna Rosińska zapisała swojemu mężowi Hrechoremu Bejnartowi, pisarzowi grodzieńskiemu żmudzkiemu, częsc majętności Podubisie i Liakowo we włosci rosieńskiej.

W 1578 roku Hrechry Bejnartowicz {sic} podzielił się z innymi następującymi dobrami; Kietuny, Podubisie, Lakowo i nie wymienione dotąd Gieczyszki we włośći potumszewskiej. W 1589 roku ów jako podsędek kowieński wziął w zastaw majętności KIetuny we włosci teleszewskiej od Tarnowskich.Prawdopodobnie ów Hrobery miał dwie córki i był blisko spokrewniony z Bartłomiejem Stanisłowiczem Bejnartem o czym świadczy wzmianka z 1596 roku wtedy ten Bartłoiej z Melcherem Janowczem Burbą i jego żoną Jewą Hryhorowną Bejnartowicz podzielili się dobrami oraz Mikołajem Paszkiewiczem i jego żoną Zofią hryhorówną Bejnartowicz. były to Bojany we włości wilkijskiej, Poszewsze w Kroskiej i Użumedie we włości widuklewskiej. W innym miejscu wspomniano jeszcze o majętnosci Liali we włosci także widuklewskiej. Najpewniej było to dziedzictwo Bejnartowiczów. Sam Hrohery Bejnart był pisarzem geodzkim żmudzkim w latach 1572 — 1575 i podsędkiem kowieńskim w 1580 — 1591,kiedy zmarł. W 1575 roku Anna Matejewna Wołodkiewicz zapisała w testamencie majętnośc Ugiany we włosci ejragolskiej Florianowi Bartłomieczowi Bejnartowi. W 1584 roku zwrócił on te majętnosci swoim szwagrom; Malcherowi i Mikołajowi Mikołajewiczowi Wołodkiewiczom po śmierci swojej żony, dobra te miał dożywotnio. Tenże ok roku 1589, jako pisaż grodzki żmudzki, skarżył sie na Radzimirskich, że niechcą oddać mu majętnosci Lichtiany we włości jasłońskiej, mimo chęci zwrotu sumy zastawnej. Podobnie skarżył Wołodkiewiczów o majętnośc Szowkowską z dworcem „dworem” Lakseli we włości tendziagolskiej. W1595 r. skwitował on swoich szwagrów, braci żony Bogdany [raczej Barbary ]anowny Burbianki, z tytółu dostępu do jej dóbr; Powondobnie, Lubiany, Gawrele i Gryżowo. Sam Florian był podsętkiem upickim w latach 1592 — 1607, kiedu umarł bezpotomnie. Przekazał on zastawne dobra Pojoście w pow. upickim swemu bratankowi Adamowi synowi Jerzego.[Boniecki Uzupełnienie ]. Wroku 1576 jan Battłomojewicz Bejnart otrzymał trzech dannikw w Bojanach we włosci wilkiskiej. W 1589 R. kupił on majtnośc Antykiszki w polu Worgajnie [tj. Wirgojnie] we włści widuklewskiej. Prawdopodobnie dotyczy go wzmianka o posiadaniu dwóch braci Ławryna i Pawła i sianożęci Wielkaja Łuka we włości ejragolskiej. W1590 r. tenże Bejnart kupił włości grunty Wirgojnie, pustoszMaciuliszki nad ruczajem Tromołkiem we włości widuklewskiej. W roku następnym kupił jeszcze włościa w Wirgojnie w tej włości. Tenże w 1592 otrzymał od teścia „„dworec”” dwór paszyszki w polu Łowki we włośći kroskiej z gruntami w Upojniach „„dworec”” Możejkiszki w Konopinach we włosci widuklewskiej i wosci grunty Tonmantyszki w Użumdiach w tej włosci. W reszcie kupil majętnośc Czyżiuny we włosci ejrogelskiej. W 1585 roku został roztrzygnięty spór sądowy Hryhora Stanisawowicza Bejnarta [sic]mz Janem Janowiczem Burbą o majętnosc Gawrele we włosci teleszewskiej. W 1587 Jan jakubowicz Bejnart z żoną Alżbietą Wojtechowną Siemaszkiewicz sprzedał ziemię z Szudanach we włości wielońskiej, nad rzeczką Kruastas. W R. 1589 Hrychory i Bałtromiej Bejnartowie pozwali Mikołaja Pawłowicza o poddanych kaplicy kościoła kroskiego tj. dwóch sioł; Bodowski [Badawki] i Wizgany. W 1590 r. Bartłomiej Jakubowicz Janowicz Bejnart darował żonie Stanisławownie Bejnartowicz 100 kop groszy, zabezpieczonych na majętnośc Bejnartowicze we włości wilkiskiej nad Niewieżą. W roku 1593 Brtłomiej i Jan Jakubowicze Bejnartowie sprzedali niwę Gerejkiszki o nieustalonej lokalizacji. W tym roku Bartłomiej Jakubowicz bejnar zapisał testamentowo swojej żonie Łucji częsc miejscowości Łabunowo w pow. kowieńskim. W 1597 r. jan i Łukasz Jakubowiczowie Bejnartowie otrzymali od siostry Hanny poddanych w siole Maniszkiany w pow. kowieńskim i w polu Bobiańskim [albo w Babianach] we włośći wieluńskiej, albo w Bocianie w wilkiskiej. W 1592R. Zofia Pietrowna Bejnart zrezygnowała na rzecz brata Jana Pietrowicza Bejnarta z trzech ziemi w Drutowiszkach we włosci widuklewskiej. W 1593 r. Ambroży Bałtromiej Bejnart, kanonik wileński i żmudzki, wzął w zastaw majętność Liali we włosci widuklewskiej. W 1595 r. Ławryn Bejnart wzioł w zastaw majętnosc Manmiłowicze we włosci wielońskiej. W 1596 r. Ławryn Martinowicz Bejnart sprzedał z innymi częsć majętnosci Jaguszczany we włości ejragolskiej. Tenże Bejnart w tym roku kupił niwę Borgiszki w polu Monwiłowskim we włości wielonskiej. Ożenił się z Zofią Mikołajewną Monwiłowicz. W roku 1597 Stanislaw Bejnartowicz Bejnart [sic] pogodził się ze wspomnianym Mikołajem Paszkiewiczem o „„najstie gwałtownoje „„na sianożęć Oszeru Kampas w majętnośći Bejnarowo nad rzeką Niewieżą we włosci wilkiskiej. W sumie akta ziemskie żmudzkie XVI w. informuja nas o licznych Bejnartach. Mieszkali oni włościach żmudzkich; ejragolskich [Jaguszczany ],jaswońskiej, wilkiskiej [Bojany, Bejnartowicze ],wielońskiej Montwiłowicze ],rosieńskiej [ Podubisie, Liakowo ],widukłewskiej [Drutowiszki, Wirgojnie, Użumedzie ], potumoszewskiej [Gieczyszki ], kroskiej [ Paszawsze ] i teleszewskiej [Kietuny]. Znich zwraca uwagę miejscowośc Bejnarowo i Bejnartowicze we włośći wilkiskiej, nad rzeką Niewierzą to najpewnie GNIAZDO RODU, które jest trudne do lokalizacji. Wprawdzie zachował się inwętarz Bejnartowicz z 1596 roku, ale zawiera on dane tylko o samym DWORZE poddanych w Siole Wielkie i donnikach w Bojanach {AWAK}. Z nich można zlokalizować tylko Bojany osadę na południowy zachód od Jaswojeni i północ od XIX -wiecznego Poniewieża nad Niewieżą [ nie mylić zmiastem Poniewieżem ]. Samych Brjnartowicz nie udało się jednak zlokalizować. Może to pózniejszy XIX -wieczny folwark Bernatowicze, należący do dubr Czerwony Dwór i leżący na północ od ujscia rzeki Niewieży do Niemna, naprzeciwko Biwil w pow. kowieńskim? [ Błaszczak, Fundacje, s.158,przyp.72]. Wspomniany wyżej Bartłomiej Jakubiwicz Bejnart został spisany w popisie rosieńskim w 1589 r.,kiedy podatek z domu Szydłowskiego od pół konia. Pewnie chodzi Szydłów. Wpopisie z 1621 r. spisano 3 rodziny Bejnartów, mieszkające głównie w pow.. wilkiskim i kroskim. Należeli do stosunkowo zamożnych. Z kolei w popisie taryfie 1667 r. zanotowano 5 rodzin, również [3] w pow. wilkuskim oraz pojedyńczo w pow. ejragolskim i wieluńskim. Podobnie było w 1690 r.,kiedy spisano 3 rodziny w pow. wilkiskim,2 i jedną 1 w kroskim. W obu spisach notowano w 1690 r. albo jednego [1667 ], albo 2 w 1690 szlachciców, mających jednego poddanego. Wzmiankowany w taryfie 1690 r. Bartłomiej Bejnart z Pokrożont Łowkił w pow. kroskim jest tożsamy z Bartłomiejem Kazimierzem Bejnartem { lit. BEINARTAS ],który w testamencie z 1690 r. zażądał by pochowano go w podziemiach kościoła Lalach { vaiśvila }. Była to zamożna XVII stuleciu na Żmudzi rodzina [Uruski }Rzeczywiście jeden z nich osiągnął wysoki urząd dygnitarski — skarbowego litewskiego zastępował podskarbiego — Stanisław {zm. 1649 }, pisarz skarbowy w latach 1618—1631,sekretarz królewski i skarbny w 1631 — 1645. Wspomniany Stanisław był snem Bartłomieja oraz klucznikiem w latach 1632 — 1649 i podkluczym wileńskim w 1636 — 1649. Fundował on 2 klasztory dominikanów w Poparciach i Jezuitów w Poszawszu na Żmudzi w 1649 r. oraz oltarz w klasztorze bernendynow w Cytowianach przed 1649 r. Cytowany klasztor i kosciuł w Poszewszu miał być zbudowany na górze Poszewskiej, gdzie spoczywały ciała rodziców jego { aky fondacji; LVIA, F SA 4219,k. 10955 — 1098}. Był człowiekiem zamożnym, w innych dokumentach w tej sprawie figuruje jako Sttanisław Bejnar, był bezpotomnym. Ożenił się z Halszką Wizgirdówną, marszałkówną kowieńską, ktora po jego śmierci wyszła za mąz Smuela Blimstruba.

W latach 1655/1656 dwaj Bejnartowie Grzegorz i Matthis emigrowali z Wielkiego Księstwa Litewskiego do Prus Wschodnich pod nr kolejno Matthis nr 9,Grzegorz pod nr 491 /. ciekawe czemu, może uznali że mają pochodzenie niemieckie i tam będzi i łatwiej żyć.

Należy dodać że było jeszcze dwóch Bejnartów kanoników wileńskich. Ambroży który zmar 1602 r. i Wojciech Kazimierz zm.1680. Pierwszy był również kanonikiem żmudzkim, był doktorem prawa kanonicznego i fundatorem bursy zwanej Ambrożańską dla ubogich studentów Akademi Wilńskiej {Błaszcak, djecezja żmudzka Ustrój, PSB}. Ambroży był synem Bartłomieja, sądząc po posiadaniu dubr Liaków jego ojcem był wymieniony wyżej Bałtromiej Stanisławowicz Bejnart. Przypuszczalnie to osłabia fakt, że to imię Bartłuomiej było często spotykane wśród Bejnarów. Z kolei Wojciech Bejnart był notariuszem kapitulnym, proboszczem białostockim, kanclerzem wileńskim, mającym duże zasługi dla diecezji wileńskiej {PSB]. Wherbarzach wzmiankuje się jeszcze o kilku Bejnartach związanych ze Żmudzią. Samuel Zachariaszczewicz Bejnart bratanek wspomnianego wyżej Stanisława był cześnikiem żmudzkim w latach 1641 — 1645,podsarościm kowieńskim w latach 1639 — 1643 i pisarzem ziemskim kowieńskim w 1648 czyli do roku w który zmarł. Dalsi dwaj byli deputowanymi do Trybunału Generalnego na Żmudzi Florian w 1591 i Stanisław w 1619 r. Inni Bejnartowie piastowali urzędy w XVIIIw.. Łowczym żmudzkim w 1726 został Jakub Bejnart, ale nie utrzymał się na tym urzędzie. Kazimierz był kuchmistrzem żmudzkim w latach 1726 — 1754. Ożenił się z Marianną Drobyszówną, skarbną litewską, jako wdow po Janie Odachowskim, skarbnym litewskim. Wspomniany Kazimierz zrezygnował z urzędu na rzecz Szymona Tadeusza Bejnarta, piastującego ten urząd w latach 1754 — 1778,kiedy zrezygnował z powodu podeszłego wieku {testament z 1784 r.}. Wreszcie w 1775 r. miecznikiem żmudzkim był Szymon Bejnart. W sumie była to szlachta utytuowana. Dwóch Bejnartów było elektorami królów polskich w Warszawie; Jana III Sobieskiego w 1674{Kazimierz Lwowicz łowczy kowieński} i Stanisława Leszczyńskiego 1733r. {Kazimierz kuchmistrz żmudzkii bez imienia } Trochę inaczej był drugim wykazie, gdzie wymieniono trzech Bejnartów jako elektorów żmudzkich; w 1669 r.{Stanisława} i 1733 [ kazimierza kuchmistrza żmudzkiego ] i bez imienia. W herbarzu Dworzeckiego Bohdanowicza zanotowano Grzegorza {Hrehora } w latach 1674 — 1678 i Floriana Bejnara, pisarza grodzkiego żmudzkiego w 1588 r. deputata żmudzkiego w trybunale w 1591r. pogsętka upickiego w 1598r. Używali oni herbu takiego samego jak Mitkiewiczowie. W 1732 r. Kazimierz był kuchmistrzem żmudzkim i dzidzicem Lichcian. W 1754 r. Konstancja sprzedała grunty i sianożęci pod Niewordzianami; Koneciszki, Baraniszki, Zielenkiszki i inne za 25 000 tynfów. W 1769 r. kuchmistrzem żmudzkim był Szymon, regent Trybunału. Chyba tenże Szymon w 1775r. był regentem ziemskim żmudzkim i miecznikiem także żmudzkim, a Franc [Franciszek ] był kuchmistrzem żmudzkim. w 1807r. Wincenty Bejnar był porucznikiem Księstwa żmudzkiego { brak jest powiatu?} i miał żonę Annę Chlewińską z którą nabył dobra Wobol w pow. szawelskim. W 1818 Jego synowiec Tadeusz był sztabskapitanem wojska rosyjskiego w 1833 r. W 1800r. Bejnartowie herbu Abdank wywiedli swe pochodzenie szlacheckie z inicjatywy Franciszka i 11 członków tej rodziny {LVIA}. Ponownie uczynili to w 1856 z inicjatywy Franciszka i Aloizego, synów Ignacego i wnuków Franciszka pewnie tego z 1800r. { URUSKI }.Przodkiem został uznzny Jakub żyjący w pow. szawelskim.{ LVIA }. zesp. 391, inw. 1, vol. 1009, Dekreta szlacheckie na literę B., lata 1819–1820 zesp. 391, inw. 8, vol. 2443, Rodowód Bejnarów h. Nowina

zesp. 391, inw. 8, vol. 2443, Rodowód Bejnarowiczów h. Ślepowron zesp. 394, inw. 8, vol. 1936, Niewisza — Stefana Bejnarowicza

Wiek XVII i XVIII zesp. 391, inw. 1, vol. 1009, Dekreta szlacheckie na literę B., lata 1819–1820 zesp. 391, inw. 8, vol. 2443, Rodowód Bejnarów h. Nowina

zesp. 391, inw. 8, vol. 2443, Rodowód Bejnarowiczów h. Ślepowron zesp. 394, inw. 8, vol. 1936, Niewisza — Stefana Bejnarowicza

Nazwisko Imię ojca Imię matki Nazwisko matki Parafia Uwagi Dodał

Data urodzenia: 1906—09-19

Miejscowość: Radziunce

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

2 1901 205 Antonina Bejnar Jozef Franciszka Jackun Giedrojcie Data urodzenia: 1901—08-04

Miejscowość: Pilekance

Uwagi: prac. Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

3 1898 235 Ewa Bejnar Józef Franciszka Jackun Giedrojcie Data urodzenia: 1898—09-06

Miejscowość: Pelikance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

4 1905 240 Franciszek Bejnar Ignacy Karolina Stundis Giedrojcie Data urodzenia: 1905—11-25

Miejscowość: Mickance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

5 1885 38 Franciszek Bejnar Kazimierz Karolina Pronckien Giedrojcie Data urodzenia: 1885—02-08

Miejscowość: Pelikance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

6 1899 247 Ignacy Bejnar Michal Petronela Koreniewski Giedrojcie Data urodzenia: 1899—11-04

Miejscowość: Pilekance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

7 1902 96 Ignacy Bejnar Michal Petronela Koreniewski Giedrojcie Data urodzenia: 1902—03-26

Miejscowość: Pilekance

Uwagi: prac. Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

8 1906 4 Jadwiga Bejnar Jan Marianna Gargalska Giedrojcie Data urodzenia: 1906—01-05

Miejscowość: Pelikance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

9 1907 235 Jan Bejnar Michał Petronela Kraniewska Giedrojcie Data urodzenia: 1907—12-20

Miejscowość: Pelikance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

10 1905 71 Jan Bejnar Antoni Katarzyna Mieszkis Giedrojcie Data urodzenia: 1905—04-01

Miejscowość: Kupryszki

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

11 1902 88 Jozef Bejnar Kajetan Petronela Makowski Giedrojcie Data urodzenia: 1902—03-18

Miejscowość: Zaniance

Uwagi: prac., zaw.zw.malz. w Giedrojciach 23—11-1919 Weronika Mieszko Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

12 1898 306 Józef Bejnar Michał Petronela Koreniewska Giedrojcie Data urodzenia: 1898—11-18

Miejscowość: Pelikance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

13 1904 181 Kazimierz Bejnar Michał Petronela Krenowska Giedrojcie Data urodzenia: 1904—08-15

Miejscowość: Pelikance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

14 1891 261 Kazimierz Bejnar Kazimierz Marianna Baranowska Giedrojcie Data urodzenia: 1891—11-08

Miejscowość: Zaniance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

15 1901 207 Michalina Bejnar Piotr Marianna Pieczul Giedrojcie Data urodzenia: 1901—08-12

Miejscowość: Pilekance

Uwagi: prac. Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

16 1902 271 Piotr Bejnar Piotr Marianna Pieczul Giedrojcie Data urodzenia: 1902—10-11

Miejscowość: Pilekance

Uwagi: prac. Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

17 1904 145 Urszula Bejnar Jan Marianna Gargalska Giedrojcie Data urodzenia: 1904—07-07

Miejscowość: Pelikance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

18 1895 234 Urszula Bejnar Józef Franciszka Jackun Giedrojcie Data urodzenia: 1895—08-22

Miejscowość: Pelikance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

19 1899 201 Weronika Bejnar Piotr Marianna Pieczul Giedrojcie Data urodzenia: 1899—09-13

Miejscowość: Pilekance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

20 1902 61 Weronika Bejnar Jan Marianna Gargalski Giedrojcie Data urodzenia: 1902—03-01

Miejscowość: Pilekance

Uwagi: prac. Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

21 1898 34 Władysław Bejnar Piotr Marianna Pieczulis Giedrojcie Data urodzenia: 1898—02-04

Miejscowość: Pelikance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

22 1893 219 Wincenty Dragun Mateusz Karolina Bejnar Giedrojcie Data urodzenia: 1893—11-06

Miejscowość: Rudziance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

23 1896 32 Ignacy Konopko Jan Karolina Bejnar Giedrojcie Data urodzenia: 1896—01-27

Miejscowość: Mickance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

24 1901 115 Franciszka Zaborowski Ludwik Franciszka Bejnar Giedrojcie Data urodzenia: 1901—04-27

Miejscowość: Wedory

Uwagi: prac. Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

25 1903 250 Petronela Zaborowski Ludwik Franciszka Bejnar Giedrojcie Data urodzenia: 1903—12-09

Miejscowość: Wedory

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

26 1899 44 Antoni Zaremba Wladyslaw Justyna Bejnar Giedrojcie Data urodzenia: 1899—02-18

Miejscowość: Pilekance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania

27 1892 113 Julian Zaremba Władysław Marianna Bejnar Giedrojcie Data urodzenia: 1892—05-01

Miejscowość: Pelikance

Miejsce przechowywania ksiąg:

Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie

Adres:

Gerosios Vilties 10,

LT-03134 Vilnius, Lithuania Indeks dodał Mania53

28 1901 126 Marianna Zaremba Wladyslaw Marianna Bejnar Giedrojcie Data urodzenia: 1901—05-06

Miejscowość: Pilekance

Uwagi: prac. Miejsce przechowywania ksiąg:

Beynar Beynarowicz (Bejnarowicz), Wilno 1818 — 1906 r.

Bejnar — Bejnarowicz, Wilno 1867 — 1898 r.

Beynar (Bejnar), Wilno 1838 — 1903 r.

Bejnard (Beynart), Wilno 1841 — 1851 r.

Uwagi: prac. Miejsce przechowywania ksiąg:

Bejnarowicz h. Ślepowron

1817, 20 X 1832, 4 IX 1840, 10 II 1848, 10 II

1861 r.

Bejnarowicz h. Nowina, pw. 16 X 1817 r.

maj. Zabrzezie (1901) — par. e j s z y s k a;

ok. Chorążyce (1802), Kijuciszki (1905–

1926) — par. k o l e ś n i c k a;

ok. Bohdzie (1834) — par. l i d z k a;

ok. Hołodziszki (1891), Jureli (1830–1850),

Lubiańce (1849–1853), Stamierowszczyzna

(1863), Wodzbuniszki (1845), wieś Hryszaniszki

(1806) — par. n a c k a;

dwór Hlinkowszczyzna (1828), ok. Rewiatycze

(1824), Smolicha (1816), Szemiaki

(1846), wieś Brzozowce Małe (1841–1854)

— par. n o w o d w o r s k a;

ok. Lipkuńce (1804–1805) — par. r a —

d u ń s k a;

maj. Niewisza (1708–1905; z wsiami: Doliniany,

Ragiełowce, Prymany, Kozły, Szarmicze,

Kowalewicze, 432 dz., 65 d.m., 73 d.ż.

— Szczepana s. Antoniego oraz jego ż. Marianny

N. w 1844 r; 36 dz. — Józefa s. Franciszka

w 1848 r.; 45 dz. — Antoniego s. Franciszka

i Antoniny z Adamowiczów, 11 dz.

— Antoniego, Zygmunta i Ksawerego s. Apolinarego

I Katarzyny z Krajewskich w 1891),

ok. Piaszyce, Piaszczyzna (1830–1926), Starodworce

(1839) — par. w a s i l i s k a. 1. Szlachta w guberni wileńskiej w połowie XIXw. 1854 r.

2. Wykaz zachowanych ksiąg metrykalnych z parafi i leżących na terenie powiatu wileńskiego w XIX w. 3. Wykaz zachowanych ksiąg metrykalnych z parafi i leżących na terenie powiatu lidzkiego w XIX w. 4. Wykaz zachowanych ksiąg metrykalnych z parafi i leżących na terenie powiatu oszmiańskiego w XIX w. 5. Tabela rang służby obywatelskiej w Rosji

NA JEDNYM Z PORTALI INTERNETOWYM ODNOTOWAŁEM MARIĘ BEJNAR JAKO ŻYDÓWKĘ TO MUSIAŁA BYĆ WIELKA POMYŁKA, ALBO ŻONA ŻYDÓWKA JEDNEGO Z BEJNARÓW. TAK ALE KTO Z BEJNARÓW PRZEBYWAŁ WTEDY W WARSZAWIE;

Płeć K

Imie Maria

Nazwisko Bejnar

Życiorys do odebrania legitymacja PKO

Instytucje ogłoszenia

Źródło „Gazeta Żydowska 1941”

Strony nr 43/7

Bejnarowicz h. Ślepowron, pw. 10 X 1817, 20 X 1832, 4 IX 1840, 10 II 1848, 10 II 1861 r. Bejnarowicz h. Nowina, pw. 16 X 1817 r. maj. Zabrzezie (1901) — par. ejszyska; ok. Chorążyce (1802), Kijuciszki (1905– 1926) — par. koleśnicka; ok. Bohdzie (1834) — par. lidzka; ok. Hołodziszki (1891), Jureli (1830–1850), Lubiańce (1849–1853), Stamierowszczyzna (1863), Wodzbuniszki (1845), wieś Hryszaniszki (1806) — par. nacka; dwór Hlinkowszczyzna (1828), ok. Rewiatycze (1824), Smolicha (1816), Szemiaki (1846), wieś Brzozowce Małe (1841–1854) — par. nowodworska; ok. Lipkuńce (1804–1805) — par. raduńska; maj. Niewisza (1708–1905; z wsiami: Doliniany, Ragiełowce, Prymany, Kozły, Szarmicze, Kowalewicze, 432 dz., 65 d.m., 73 d.ż. — Szczepana s. Antoniego oraz jego ż. Marianny N. w 1844 r; 36 dz. — Józefa s. Franciszka w 1848 r.; 45 dz. — Antoniego s. Franciszka i Antoniny z Adamowiczów, 11 dz. — Antoniego, Zygmunta

i Ksawerego s. Apolinarego i Katarzyny z Krajewskich w 1891), ok. Piaszyce, Piaszczyzna (1830–1926}, Starodworce 1839, pow. wasiliszki.

Lata póżniejsze METRYKI Gabryjel Bejnar ur. 1670. 06.14. — zm. 1737.09.29. wypis popisowy z 1690r.

Miał on pięciu braci Józefa, Kazimierza, Jana, Jakuba oraz najstarsego Jerzego. Miał też trzech synów; Wincenty, Józef, Jan.

Gabryjel miał brata KAZIMIERZA ten z kolei miał syów czterech najmłodszy był IGNACY, który miał potomstwo w/g drzewa trzech synów i też najmłodszym był MAREK RAFAŁ który z kolei miał synów dwuch RUDOLF oraz ATANAZY FILIP. ATANAZY FILIP 1863 06. 17. — zm 1900.02.10. w/g metryki kościelnej Potem przyszły czasy kołchozów i sowchozów. Było ciężko Po wojnie szlachta była pozbawiona ziemi i zmuszona do pracy w Kołchozie. Pracowali razem z innymi mieszkańcami wiosek. Wstępowali pod grożbą utraty mienia oraz wywuzki na Sybir. I tak było z Bejnarami. Do dziś są wykazy kołchznicze całych rodzin np. Bejnarów.

Rozdział czwarty

Drzewo Kazimierza Bejnara / Szaszki

1.Benedykt Bejnar

1.1 Leon Bejnar /+1953 1.2.Mieczysław Bejnar /+1967 1.3. Kazimierz Bejnar +1938 /Biegańska + (2) Adela c. Gabriela ur. 1872

1.3.a.1. Aleksander Bejnar ur. 1893

1.3.a.2. Lonia Bejnar

1.3.b.3. Stefania Bejnar ur. 1906 zm. 1999 Girejsze + Kazimierz Purewicz ur.1909

zm. 1987

1.3.b.3.1. Wacław Purewicz ur.1937 Barkowszczyzna ( mieszka Girejsze) + Anna

Adamowicz ur. 1945

1.3.b.3.1.1. Leszek Purewicz ( mieszka Girejsze)

1.3.b.3.1.2. Józef Purewicz zm. 2004

1.3.b.3.1.3. Ira Purewicz + Jura Bogdanowicz ( mieszka Brasław)

1.3.b.3.1.3.1. Władysław Bogdanowicz

1.3.b.3.1.3.2.?? Bogdanowicz (córka)

1.3.b.3.1.4. Maria Purewicz

1.3.b.3.2. Natasza Purewicz ur. 1943 ( mieszka w Wisagini)

1.3.b.4. Anna Bejnar ur. 1909 zm. 1998 zm. Daugavpils + Tomasz Jarmuszewicz

zm.1983

1.3.b.4.1. Regina Jarmuszewicz (mieszka Daugavpils)

1.3.b.4.2. Felicja Jarmuszewicz + Antoni Gryniewicz (mieszka Daugavpils)

1.3.b.4.2.1. Witia Gryniewicz

1.3.b.4.2.2. Jura Gryniewicz + Tania

1.3.b.5. Wacław Bejnar ur.1913 Szaszki zm.1984 Tarnów + Wiktoria Kuncer c. Teofila

i Weroniki, ur 1923 Montwiłłowo, zm. 1988 Tarnów

1.3.b.5.1. Honorata Bejnar ur. 1944 Szaszki + Wiesław Radwański

1.3.b.5.1.1. Jarosław Radwański

1.3.b.5.1.2. Sławomir Radwański

1.3.b.5.1.3. Maciej Radwański

1.3.b.5.2. Jadwiga Bejnar ur.1945 Szaszki + Aleksander Hańbicki

1.3.b.5.2.1. Rafał Hańbicki

1.3.b.5.2.2. Kinga Hańbicka + Paweł Budzik

1.3.b.5.2.2.1. Oskar Budzik

1.3.b.5.2.2.2. Patryk Budzik

1.3.b.5.2.2.3. Oliwier Budzik

1.3.b.5.3. Witold Bejnar ur. 1948 Szaszki + Danuta Bejnar zd. Wilk ur. 1949 Tarnów

1.3.b.5.3.1. Piotr Bejnar ur. 1975 Tarnów + Gabriela Grzybek ur. 1978 Żywiec

1.3.b.5.3.1.1. Aleksander Bejnar ur. 2004 Kraków

1.3.b.5.3.2. Monika Bejnar ur. 1981 Tarnów

1.3.b.5.4. Wojciech Bejnar ur. 1951 Szaszki + Maria Jeleń

1.3.b.5.5. Jolanta Bejnar ur. 1962 Tarnów + Albert Wierzchowiec

1.3.b.5.5.1. Zuzanna Wierzchowiec

1.3.b.5.5.2. Paulina Wierzchowiec

Drzewo Stanisława Bejnara /Szaszki

1. Stanisław Bejnar + Anna zd. Bojarunas

1.1. Malwina Bejnar + Stanisław Surwiła

1.1.1. Stanisława Surwiła

1.1.2. Anna Surwiła

1.1.3. Kazimierz Surwiła

1.1.4. Józef Surwiła

1.1.5. Bronisława Surwiła

1.1.6. Maria Surwiła

1.1.7. Wiktor Surwiła

1.1.8. Piotr Surwiła

1.2. Marcela Bejnar zam. Dukszty + Antoni Szwarc ur. 1884

zm. 31.12.1964 s. Aleksandra i Elżbiety Rucin

1.2.1. Jan Szwarc zam. Dukszty + Stefania zd. Gierc

1.2.1.1. Halina Szwarc + M. Omar

1.2.1.2. Jadwiga Szwarc + Andrzej Wiszniewski

1.2.1.3. Jan Szwarc + Teresa Raczyk

1.2.1.3Szwarc + Józefa

1.2.3.1. Krzysztof Szwarc + Krystyna

1.2.3.2. Tade.1. Paweł Szwarc

1.2.2. Stanisław Szwarc + Irena zd. Stupkiewicz

1.2.3. Wiktor usz Szwarc + Maria

1.2.4. Władysław Szwarc

1.3. Bienigna Bejnar + Rejstenis

1.3.1. Piotr Rejstenis

1.4. Tekla Bejnar zm. w wieku 17 lat

2.?? Bejnar + Mroczkowski

2.1. Piotr Mroczkowski

2.2. Zofia Mroczkowska

2.3.?? Mroczkowska

2.4. Leon Mroczkowski + Kazimiera

2.5. Janina Mroczkowska + Gierc

2.6.Tadeusz Mroczkowski + Kazimiera

2.7. Zenon Mroczkowski

2.8. Maria Mroczkowska + Szymański

Drzewo Wincentego Bejnara z Szaszek Bejnar (Wincenty)

1. Wincenty Bejnar + Władysława c. Jana ur. 1867

1.1. Ona Bejnar ur. 1888

1.2. Antoni Bejnar ur. 1894 zm. 1965 + Anna c. Franciszka ur. 1903 zm. 2007

1.2.1. Telesfor Bejnar ur. 1936

1.2.2. Felicjan Bejnar ur. 1947 Szaszki + Anna c. Stefana ur. 1949

1.2.2.1. Jerzy Bejnar ur. 1971 Biskupiec + Wioletta c. Jerzego ur. 1975

1.2.2.2. Krzysztof Bejnar ur. 1975 Reszel + Joanna c. Mariana ur. 1975

1.2.2.2.1. Mikołaj Bejnar ur. 2002 Poznań

1.2.2.3 Adam Bejnar ur. 1977 Reszel + Anna c. Jerzego ur. 1983

1.2.2.3.1 Aleksander Bejnar ur. 2006 Biskupiec

Bejnar (Marcin)

1. Marcin Bejnar

1.1. Jan Bejnar ur. 1877 + Helena c. Piotra ur. 1888

Bejnar (Karol)

1. Karol Bejnar

1.1. Zofia Bejnar ur. 1887 DRZEWO JANA BEJNARA Z MIKOŁAJEK Jan Bejnar — Mikołajki

1. Jan Bejnar + Regina

1.1. Edward Bejnar

1.1.1. Krzysztof Bejnar ur. Mikołajki

1.1.1.1. Oliwia Bejnar

Helena Bejnar c. Jana Bejnara i Heleny zd. Abramowska, zam. Szaszki gmina Dryświaty, ochrzczona w kościele w Gajdach w dniu 26 marca 1920 r. Rodzice chrzestni: Aleksander Kuncer i Telesfora Bejnar. Proboszczem w parafii Gajdy był w tamtym okresie ks. Juozapas Darguzas. Powyżej skan fragmentu księgi chrztu kościoła w Gajdach.

Informacje dodatkowe:

— Jan Bejnar s. Marcina ur. 1877 r.

— Helena Bejnar c. Piotra ur. 1888 r.

— Telesfora Bejnar c. Wincentego ur. 1898

— Aleksander Kuncer s. Kazimierza ur. 1897 r.

wszyscy zam. Szaszki.

Drzewo Konstantego Bejnara ze SMOŁW Zaśc. Ostrów