Bezpłatny fragment - Psychologia ubioru

Co to jest Analiza z wyglądu?

Od wielu lat ludzie szukają sposobów na odkrycie tajników duszy drugiego człowieka, chcąc wiedzieć z kim mają do czynienia, zanim badana osoba ujawni swoje prawdziwe cechy. Wymyślili więc czytanie z dłoni, z rysów twarzy, z kształtu głowy. Sięgając do ezoteryki, opracowali systemy nazywane numerologią i astrologią. Próbują stawiać karty i rozwijać jasnowidzenie, aby zajrzeć do wnętrza drugiego człowieka. Większość z tych technik traktowana jest obecnie jako nienaukowe pomysły, niektóre z trudem torują sobie drogę na uniwersytety. Funkcję badania i oceny ludzkiego wnętrza w całości przejęła psychologia, która niestety nie posiada wystarczających sposobów, aby rozpoznać, co nam w duszy gra.

Na początku lat dziewięćdziesiątych polski psycholog Dariusz Tarczyński opracował metodę nazywaną dzisiaj „Analizą z wyglądu”. Pracując przez wiele lat z psychografologią, czyli interpretacją charakteru ludzkiego pisma, zauważył, że te same symboliczne kody, aktywne w stawianych własnoręcznie literach wpływają na to, co na siebie ubieramy. Dostrzegł zbieżności pomiędzy pewnymi elementami w piśmie człowieka i tym, co ta sama osoba ubiera na siebie Doszedł do wniosku, że kształtowany przez nas wygląd zewnętrzny jest — podobnie jak pismo — formą testu projekcyjnego, tyle że przeniesionego na kształt trójwymiarowy ludzkiej sylwetki. Kilkuletnie sprawdzanie, doświadczanie i obserwacja zaowocowały opracowaniem w szczegółach tej niezwykle interesującej techniki diagnostycznej, która wraz z psychografologią, analizą wypowiedzi i mową ciała wchodzi w skład Nieinwazyjnej Analizy Osobowości.

Wszyscy wiemy, że dzięki testom psychologicznym dobry specjalista potrafi o badanym człowieku powiedzieć bardzo dużo wyłącznie na podstawie kształtów różnych plam, barw, skojarzeń językowych i tym podobnych symboli. Niemniej wielu profesjonalistów nie jest zadowolonych z wyników takich badań, gdyż przekazują za mało informacji, tworząc jednocześnie pole do nadinterpretacji dla młodych adeptów psychologii. Ponadto typowe testy wymagają czynnej współpracy osoby badanej, która musi wyrazić chęć wzięcia udziału w proponowanym eksperymencie i znaleźć na to czas. Tymczasem metoda, o której chcę opowiedzieć, zakłada, że analizy można dokonać bez jakiegokolwiek udziału drugiej strony. Wystarczy zobaczyć człowieka i starannie obejrzeć wszystkie szczegóły jego wyglądu: w co jest ubrany, jaką nosi fryzurę, buty, teczkę czy biżuterię i już można wyciągnąć wstępne wnioski na temat tego, co jest dla danej osoby najważniejsze, jaki problem spędza jej sen z powiek. Proszę sobie wyobrazić, jak istotne znaczenie może mieć ta metoda w przypadku osób o silnych zaburzeniach emocjonalnych, ludzi, którzy odmawiają współpracy z psychologiem, nie odzywają się, nie odpowiadają na stawiane im pytania, nie chcą wypełniać testów, a zasób ich ruchów jest zbyt ubogi, by móc wyciągnąć jakiekolwiek wnioski.

Nie mniej pożyteczna może się okazać ta technika w codziennym życiu. Każdy z nas poznaje nowych ludzi, zakłada rodzinę, szuka pracowników do swojej firmy i zaufanych przyjaciół, na których zawsze będzie mógł liczyć. Każdy z nas potrzebuje podpowiedzi, komu może zaufać i z kim mu będzie dobrze na skomplikowanych życiowych ścieżkach. Nie jest tajemnicą, że większość naszego społeczeństwa korzysta (lub przynajmniej raz w życiu korzystała) z pomocy kogoś, kto potrafi odpowiedzieć na takie pytanie. Trwają zapisy do wróżek, astrologów, tarocistów. Rzadziej do psychologów — specjalistów od mowy ciała, grafologii i autoprezentacji. A przecież można z powodzeniem samemu nauczyć się rozpoznawać charakter i skłonności drugiego człowieka. Znając tajniki NAO możemy bez problemu określić czy ubiegający się o nową pracę kandydat rzeczywiście nadaje się na stanowisko kierownicze, czy jest ambitny i pracowity, czy wyrachowany, czy ważniejsze dla niego są pieniądze czy uczucia. Bez wątpliwości rozstrzygniemy, czy nowo poznana dziewczyna jest zmysłowa, ciepła i uczuciowa, czy też ucieka w zupełnie inne dziedziny zainteresowań.

Aby móc pracować z tą metodą nie trzeba wcale być psychologiem. Wystarczy umieć uważnie patrzeć, rozwijać spostrzegawczość, nie bać się własnej intuicji i zdobyć się na odrobinę obiektywizmu wobec innej osoby. Znajomość „analizy z wyglądu” pomaga zrozumieć innych ludzi, a przede wszystkim uświadamia nam, że wszyscy mamy jakieś problemy, a w trakcie naszego życia zmagamy się z małymi i większymi dramatami. To sprawia, że zaczynamy nabierać dystansu do trudnego zachowania ludzi, z którymi się stykamy. Patrzymy na znajomych z innego punktu widzenia, dostrzegamy w nich zwykłe istoty pełne kompleksów i ograniczeń. Uczymy się likwidować zazdrość, uczymy się wybaczać. Rozwija się w nas niezwykle rzadka i bezcenna zaleta: tolerancja.

Metoda Analizy z wyglądu jest genialna w swojej prostocie i niesłychanie łatwa do opanowania. Opiera się na specyficznym kluczu związanym z symboliką charakterystyczną dla naszej zachodniej kultury. Jest to bardzo ważne rozróżnienie, ponieważ w innych rejonach świata proponowane znaczenia mogą zupełnie nie zdać egzaminu. Tak modna obecnie dzięki Feng-Shui charakterystyczna symbolika Wschodu nie zawsze pokrywa się z naszymi zachodnimi wzorcami. Mimo wielu książek na ten temat, pozostaje ona ciągle egzotyczna…

Nie możemy też metody tej zastosować w analizie plemion afrykańskich, Aborygenów czy Eskimosów. Przede wszystkim dlatego, że aktywne w naszej kulturze archetypy i symbole nie mają swoich odnośników w innych rejonach świata. I to nie dlatego, że np. Pigmeje ze względu na specyfikę klimatu, biegają jedynie w przepaskach biodrowych, ale dlatego, że zamknięci we wnętrzu równikowej dżungli nie rozróżniają pewnych kierunków świata, tak ważnych w naszej symbolice. O ile dla nas góra i dół, to dwie zupełnie różne sprawy, o tyle dla Pigmeja… to zielone i tamto zielone, zatem szkoda czasu na rozważania. Bez wątpienia mają oni swoją aktywną symbolikę, ale będzie ona diametralnie inna niż nasza.

Pochodzące z innych rejonów naszego globu rozróżnienia, z pewnością mają swój sens i pomagają mieszkającym tam ludziom uporządkować postrzegany przez nich świat według określonych systemów. Zapewne umieją oni wyodrębnić w plemieniu jednostki wybitnie zasłużone, ale raczej nie „wynoszą ich na piedestał”, jak robią to Europejczycy, ponieważ w ich kulturze nie istnieją piedestały. Krótko mówiąc, symbolika plemion afrykańskich, australijskich, lapońskich czy też kultur Wschodu w znaczny sposób różni się od naszej, dlatego nie możemy opisywanej techniki stosować poza krajami należącymi do kręgu kultury zachodniej. Jak dotąd metoda analizy z wyglądu doskonale zdaje egzamin na terenie Europy i to powinno nam wystarczyć, o ile nie wybieramy się właśnie w podróż dookoła świata.

Nieuniknione w modzie zmiany nie stanowią problemu dla kogoś, kto rzetelnie opanował tę technikę. Analiza z wyglądu oparta jest na symbolice, której znajomość zapewnia nam umiejętność prawidłowego interpretowania wszystkiego, co pojawi się w odzieży. Nie uczymy się tutaj na pamięć konkretnych wzorów i kształtów. Uczymy się rozwijać intuicję i odwoływać do kodów tkwiących w naszej podświadomości. Kody te są niezmienne na przestrzeni wieków, zatem wątpliwe, aby przestały być aktualne za 10 czy 20 lat.

Jeśli jest nam trudno to sobie wyobrazić, pomyślmy na przykład o kilku podstawowych gestach, np. o uśmiechu, skrzywieniu niechęci, wyciągnięciu rąk czy odepchnięciu kogoś. Od setek lat są takie same i znaczą to samo, mimo dużych zmian cywilizacyjnych zachodzących na świecie. A przecież mowa gestów, podobnie jak Analiza z wyglądu, wchodzi w skład Nieinwazyjnej Analizy Osobowości, ponieważ obie opierają się na podobnej symbolice.

Spróbujmy też pomyśleć o jakiejkolwiek symbolice ezoterycznej, np. tej odnoszącej się do tak modnych obecnie kart Tarota. Co prawda niewiele ma ona wspólnego z omawianą metodą, niemniej jest kolejnym przykładem trwałości i aktualności symboli. Bez względu na rodzaj talii, bez względu na to, jakie układy są stosowane, od kilku wieków wymowa kart jest identyczna. Jedyna trudność polega na rozszerzeniu symboliki interpretacyjnej o elementy bezpośrednio związane z aktualnymi zdobyczami techniki, bo trudno było w czasach Viscontich i Sforzów zawrzeć w talii kart informację o komputerach czy przelotach samolotem. Niemniej ciągle jest to temat komunikacji, a ten był znany zawsze. Podobne zjawisko zachodzi w omawianej przez nas metodzie. Odszukamy pokrewny temat i uzupełnimy o pojawiające się na rynku nowości. Kiedy zapoznamy się z podstawami tej techniki, przekonamy się, jakie to proste…

Podłożem do analizy jest kolor i fason ubrania, rodzaj materiału, z którego jest wykonane, wszelkiego rodzaju wzory, zarówno nałożone przez inny kolor, jak i te, które wynikają z faktury dzianiny. Obraz ten uzupełni fryzura, makijaż, różnego rodzaju modne dodatki, a w tym nawet oprawki okularów. Przyjrzymy się butom, dostrzegając ich fason, kształt i kolor. Nie zapomnimy o biżuterii, jeśli analizowana osoba ma ją na sobie.

Warto dodać, że im częściej widzimy określonego człowieka, tym więcej możemy o nim powiedzieć. Dochodzi bowiem wówczas tzw. czynnik czasowy, czyli informacja wynikająca z tego, w czym dana osoba chodzi najczęściej, co najbardziej lubi na siebie zakładać, jakie kolory preferuje. Takie właśnie ubranie odzwierciedla nas najdokładniej. Jest odwzorowaniem najczęściej pojawiających się myśli lub trosk. Zatem na podstawie konkretnych „odzieżowych upodobań” możemy dosyć wiernie określić, co drzemie człowiekowi w duszy. Podczas gdy sporadycznie zakładany ciuszek może pokazywać jedynie chwilowe skupienie na pewnym problemie.

Na przestrzeni wieków odzież zawsze była formą dekorowania siebie, zademonstrowania swojej władzy, bogactwa lub pozycji społecznej. Większość z nas w sposób zdecydowanie świadomy dobiera sobie garderobę przed wyjściem z domu. W zależności od okoliczności zakładamy na siebie określone rzeczy, kierując się kolorem i fasonem. Dotyczy to nie tylko kobiet. Choć pozornie mężczyźni ubierając się, zwracają uwagę jedynie na to, czy dana rzecz jest czysta i wyprasowana, to w rzeczywistości oni także mają swoje ulubione swetry, spodnie i preferują określone barwy.

Szczególnie interesujące wydają się pewne style charakterystyczne tylko dla subkultur. Są one zazwyczaj odzwierciedleniem problemów dotyczących całej grupy. Metoda ta pomaga zrozumieć, co dzieje się wśród ludzi, jakim naciskom podlega obecnie młodzież i co jest dla młodych ludzi najtrudniejsze. Wystarczy zastanowić się nad tym, jak ubierają się nastolatki, jakie wymyślają sobie fryzury i ozdoby, jakie noszą buty, aby zrozumieć, co ich najbardziej boli. Po przeczytaniu tej książki warto spróbować wyciągnąć wnioski. Mogą być zaskakujące.

Omawiana przeze mnie metoda jest od wielu lat doświadczalnie sprawdzana i poszerzana. Grupa zwolenników stale wychwytuje nowinki w modzie i w wyglądzie człowieka. Przede wszystkim dlatego, że sposób ubierania jest w ciągłym ruchu. Ulegają zmianie pomysły fryzur, biżuterii, trendy odzieżowe, rodzaje materiałów, z których szyte są ubrania. Nawet ruchy ekologiczne wpływają na przemysł włókienniczy, usuwając z naszych szaf naturalne futra i zastępując je syntetycznymi atrapami. Bądźmy zatem świadomi, że metoda ta wymaga elastyczności podejścia i gotowości na wprowadzanie ciągle nowych elementów. To, co było nowością w chwili tworzenia analizy z wyglądu, może w tej chwili być normą lub zniknąć całkowicie z rynku odzieżowego. Za kilka lat sytuacja znowu ulegnie zmianie i być może będą powstawać nowe książki, uwzględniające nowe tendencje związane z naszym wyglądem. Niemniej najważniejsza jest znajomość symboliki, która jest stała i niezmienna, a na tej bazie można rozwinąć wszystkie interpretacje.

Szczypta zdrowego rozsądku

Warto sobie uświadomić, że podobnie jak w przypadku każdej innej metody diagnostycznej, znajomość Analizy z wyglądu daje nam przewagę nad innym człowiekiem. Jest to przewaga polegająca na umiejętności zajrzenia w cudzą duszę, bez względu na to, czy dana osoba życzy sobie tego czy nie. Dlatego, chociaż książkę tę kieruję przede wszystkim do doradców życiowych i terapeutów, którzy te zasady doskonale znają, wszystkim innym czytelnikom przypominam o ogromnie ważnej sprawie etyki związanej ze znajomością takiej techniki. Pamiętajmy, że nie ma delikatniejszego materiału niż ludzka psychika. To na niej odciskają się piętnem pozornie błahe zdarzenia, wypowiedzi i scysje.

Stale popełniamy wiele błędów, jako rodzice, wychowawcy, przyjaciele, współpracownicy… Czasem wystarczy źle wybrany żart, niebacznie zwrócona uwaga, chwila zdenerwowania i zadajemy — zupełnie niechcący — cios, którego ślad trudno zmazać. Potem, często po wielu latach psychoterapeuta próbuje to naprawić za pomocą najróżniejszych środków. A nie jest to proste zadanie, bo delikatna matryca psychiki szybko zapisuje, ale zazwyczaj zapisuje na stałe i trudno nam wpisany raz kod wykasować… Mając świadomość owej delikatności materiału spróbujmy zastanowić się nad tym, co najważniejsze.

Po pierwsze: nie wolno oceniać! Metoda analizy z wyglądu służy do tworzenia bazy informacyjnej o danej osobie. Pokazuje nam jej problemy, zdolności, zainteresowania, skłonności. Nie po to jednak, by je krytykować, ale po to, by szybciej i lepiej pomóc znaleźć rozwiązanie trudnej dla człowieka sytuacji. Im więcej mamy wiedzy o człowieku, tym więcej dobrego możemy wnieść do jego życia. Jeśli uczymy się analizy osobowości tylko po to, by poznawać tajemnice innych ludzi w celu wyśmiewania ich i poniżania, to bądźmy przygotowani na to, że któregoś dnia to my doświadczymy tego samego, ponieważ zło nieuchronnie wraca do nas.

Pamiętajmy, że nie mamy prawa określać, co jest właściwe, a co nie. Jesteśmy różni i mamy odmienne potrzeby. Wszystko jest względne, a nikt z nas z całą pewnością nie może być obiektywny. Nikt z nas nie ma też monopolu na rację, nikt nie posiadł wszelkich mądrości na tyle, by jednoznacznie ferować wyroki drugiemu człowiekowi. A nade wszystko nie dla wydawania wyroków powstała ta metoda, ale dla pomagania w prawdziwym tego słowa znaczeniu.

Czym dla mnie jest pomaganie? Przede wszystkim: wnoszeniem światła, nadziei i radości w ludzkie życie. Jeśli ktoś przychodzi do mnie smutny i zgnębiony, a po konsultacji wychodzi rozjaśniony, pogodny i pełen dobrych, radosnych myśli — to moja rola została spełniona. Bo nie po to udzielam konsultacji, by krytykować, dokuczać i wyśmiewać ludzkie słabości, lecz po to, by pokazywać mocne strony człowieka, na których może budować dla siebie lepszą przyszłość i na których może się opierać wędrując ścieżką wewnętrznego rozwoju.

Nie zapominajmy, że każdy z nas z czymś się w swoim życiu boryka. Nawet ci, którzy uważają, że są szczęśliwi i spełnieni, też mają swoje słabe punkty. Każdy na jakiejś sprawie skupia swoją uwagę, czegoś poszukuje, za czymś tęskni. Zatem zakładamy — to założenie jest niezbędne — że nie ma na świecie osób, które są całkowicie wolne od najmniejszych choćby trosk ludzkiej egzystencji, o ile wyłączymy z tego rachunku Istoty Oświecone. Każdy czymś się interesuje, każdemu na czymś zależy i każdy reprezentuje charakterystyczne dla siebie cechy charakteru i zachowania.

Dzięki temu, że są one inne niż nasze, odmienne niż naszego sąsiada — świat jest piękny i różnorodny. Wyobraźmy sobie, jak byłoby nudno, gdyby wszyscy byli tacy sami i przejawiali takie same skłonności… Szanujmy zatem każdego człowieka i dajmy mu prawo do bycia innym, nie oceniając i nie klasyfikując go. A metodę analizy z wyglądu potraktujmy wyłącznie jako narzędzie poznania ludzkiej psychiki.

Jako terapeuci, doradcy życiowi czy przyjaciele możemy zwrócić uwagę na te z ludzkich działań, które są społecznie szkodliwe lub szczególnie niekorzystne dla rozwoju zainteresowanej osoby. Natomiast nie mamy prawa nikogo potępiać, krytykować, straszyć… gniewem bożym na przykład, jak to się zdarza niektórym niedojrzałym wróżkom. Kontrolujmy w sobie takie tendencje, szczególnie wówczas, jeśli sami mamy niską samoocenę, a w poniżaniu drugiej osoby znajdujemy sposób na dowartościowanie siebie.

W tym miejscu przechodzimy do drugiego punktu etyki: nie wolno nam decydować za innego człowieka, co ma zrobić ze swoim życiem. Wolno nam tylko pokazać mu różne możliwości, różne ścieżki. Wolno przestrzec, jeśli uważamy, że jest taka konieczność, natomiast pozostawmy każdemu całkowicie wolną wolę w kwestii wyboru, co dalej. Zachowajmy dystans nawet wtedy, gdy nasz klient próbuje nas wmanewrować w podejmowanie za niego decyzji, gdy dopytuje wprost: co mam zrobić? Pamiętajmy, że jeśli udzielimy konkretnej odpowiedzi, to weźmiemy na siebie odpowiedzialność za zmiany w życiu tej osoby i wszystkie ewentualne niepowodzenia z tym związane.

Naszą rolą — rolą doradcy, terapeuty lub przyjaciela — jest proponować i pokazywać to, co interesujące i dobre, a tym samym skłaniać człowieka do samodzielnego szukania najlepszych dla niego rozwiązań. Znając metodę analizy z wyglądu możemy wypunktować komuś te cechy jego charakteru, nad którymi powinien się zastanowić, ale tylko on może zdecydować, czy chce się zmienić i w jakim stopniu. Pamiętajmy, że nawet jeśli wybierze „najgorszą” naszym zdaniem opcję, to ma do tego pełne prawo, a opcja ta jest dla niego na ten moment najlepsza! Nie ma bowiem złych decyzji. Każda jest najdoskonalsza na tę chwilę, kiedy zostaje podjęta. Nawet jeśli jej skutki są bolesne, to nie możemy wykluczyć, że to właśnie doświadczenie było potrzebne dla rozwoju tego człowieka. Jest bez wątpienia ważną lekcją w jego życiu.

Pamiętajmy też o wątku tzw. „zapakowanych prezentów”. Kiedy widzimy zapakowane w ozdobny papier pudełko, nie wiemy, co kryje w środku: rarytas czy zbędny bibelot. Dopiero, kiedy je rozpakujemy, nasza ciekawość zostaje zaspokojona i dopiero wtedy wiemy, co otrzymaliśmy. Dlatego właśnie do dobrego tonu należy rozpakowywanie prezentu przy ofiarodawcy, aby wiedział, że wyrażamy wdzięczność za tę konkretną rzecz, którą on z trudem wyszukał w sklepie lub własnoręcznie wyrzeźbił, a nie dziękujemy dla zasady, bo tak wypada.

Podobnie jak zapakowany prezent, wygląda podjęta przez człowieka decyzja: nie wiemy w pierwszej chwili, czy dany wybór jest korzystny. Pozornie niedobry pomysł i smutne jego chwilowe następstwa, z czasem mogą zaowocować pełnią szczęścia i pomyślnymi rezultatami, do których nie doszłoby, gdyby nie ta pierwsza trudna decyzja. Pozwólmy, aby czas „rozpakował” prezent, pozwólmy, aby życie określiło i pokazało, czym zostaliśmy obdarowani. Nie krytykujmy sytuacji pod wpływem naszych chwilowych emocji.

Kolejnym ważnym aspektem jest wrażliwość, wyczucie i takt. Narzędzie, które opisuję w tej książce, pozwala nam w każdej chwili i w każdej sytuacji poznać nawet najintymniejsze sprawy człowieka. Wystarczy, że na niego uważnie popatrzymy. Nie zapominajmy zatem o kulturze i dyskrecji i nie opowiadajmy głośno na licznym towarzyskim przyjęciu o seksualnej oziębłości kobiety, która poprosiła o kilka słów analizy na podstawie swojego ubioru. W miejscach publicznych, jeśli chcemy zaprezentować innym tę metodę i swoje umiejętności, zachowajmy takt i umiar. Mówmy o rzeczach błahych, ogólnych i takich, które nie budzą skrępowania zarówno opisywanego człowieka jak i słuchających. Skupmy się na pozytywach analizy, aby wywołać w opisywanej osobie miłe skojarzenia i zachęcić, a nie zrazić do tej techniki.

Dopiero w zaciszu terapeutycznego gabinetu możemy pozwolić sobie na szczerość, jeśli zostaniemy o to poproszeni, ale i wtedy dobierajmy słowa odpowiednio do wrażliwości danej osoby. Co prawda są i tacy, którzy lubią, kiedy mówi im się bez ogródek „prosto z mostu” i dosadnie, ale o wiele więcej jest ludzi delikatnych, którym pewne prawdy o nich samych należy podać nieco łagodniej. Człowiek dostrzega podobno jedynie 7% swoich cech. Te najtrudniejsze może skutecznie wypierać. Przyjmowanie i akceptowanie różnych szczegółów dotyczących cech osobowości to proces, który niekoniecznie musi być prosty. Warto stworzyć ku temu odpowiednie warunki.

Jeśli mówimy tutaj o etyce, to jedną z najważniejszych spraw jest również dyskrecja, czyli zachowanie dla siebie tego, czego dowiedzieliśmy się o danej osobie na podstawie analizy z wyglądu. Pamiętajmy, że umiejętność dochowania tajemnicy musi być w tym przypadku o wiele większa niż lekarza i spowiednika razem wziętych, bo oni wiedzą tylko tyle, ile pacjent czy spowiadający się zechce powiedzieć, a my czasem wiemy o człowieku niemal wszystko, włącznie z tym, o czym on nikomu powiedzieć nie chce, co jest jego skrzętnie ukrywanym od wielu lat sekretem…

Piszę o tym tak obszernie, bo mam świadomość potęgi tego narzędzia, które odsłania nam głębię duszy człowieka nawet wtedy, kiedy on wcale o diagnozę nie prosi. Ponieważ jednak jest to książka o metodzie, a nie podręcznik dla psychoterapeutów, poprzestanę na tych wyżej wymienionych uwagach, wierząc głęboko, że resztę dopowie nam intuicja i szczera potrzeba niesienia drugiemu człowiekowi ulgi, nie zaś wyśmiewania go czy poniżania, w celu popisania się swoją erudycją. Ilekroć dotykamy duszy innej osoby, pamiętajmy, aby wnieść w nią światło i ciepło, najwięcej jak to możliwe, bo tylko światłem i dobrocią można utorować dobrą i jasną drogę rozwoju.

Wnętrze szafy

Zaglądając do swojej szafy zauważymy z pewnością, że są w niej rzeczy, które bardzo lubimy nosić, takie które zakładamy tylko od czasu do czasu i na pewno jest tam coś, co kiedyś bardzo nam się podobało, a teraz nie możemy na to patrzeć, nie mówiąc o założeniu na siebie. Być może mamy jakąś bluzkę lub sweter, kupione dawno temu, kiedy zachwyciliśmy się miękkością, kolorem czy wzorem, a potem po jednorazowym ubraniu, wrzuciliśmy na zawsze na dno szafy. Takie całkiem ładne cudo leży sobie, niemal nowe i nietknięte.

Dlaczego tak się dzieje? Co sprawia, że w jednej rzeczy czujemy się świetnie, a druga, mimo że bardzo modna i elegancka, jakoś zupełnie nam się nie podoba? Zazwyczaj mówimy, że lubimy jakiś kolor, że odpowiadają nam określone długości lub fasony. Tłumaczymy sobie, że korygują sylwetkę. Cokolwiek powiemy, to tylko część prawdy. To, co mamy teraz na sobie, jest odzwierciedleniem tego, co dzieje się w naszym wnętrzu.

Trudno nie zauważyć, że większość z nas kieruje się swoimi upodobaniami, tylko w niewielkim stopniu zwracając uwagę na to, co preferują inni. Przyznajmy szczerze, że nawet moda ma niewielki wpływ na zawartość naszej szafy. Oczywiście pod warunkiem, że mamy swój własny styl i nie jesteśmy bezmyślnym niewolnikiem najnowszych trendów, na oślep brnącym w ekstrawaganckie pomysły projektantów, bez względu na to, czy są dla nas odpowiednie. Chociaż z zapałem wertujemy żurnale, żeby znaleźć dla siebie coś nowego, to i tak wybierzemy ubrania w swoim ulubionym kolorze i fasonie niezmiennym niemal od lat. Panujące obecnie kierunki w modzie nie narzucają ściśle, jak mamy się ubierać, a to daje bardzo dużą swobodę w wyborze tego, co nam odpowiada. Jeśli na przykład często chodzimy w luźnych workowatych swetrach, ukrywając w ten sposób — naszym zdaniem zbyt pulchną — sylwetkę, to na pewno nie założymy nagle obcisłej sukienki z lycry, uwydatniającej bezlitośnie wszystkie wałeczki. Nie ma znaczenia w tym momencie, czy rzeczywiście mamy nadwagę, czy możemy śmiało nosić rzeczy nieco przylegające do ciała. Ważne jest to, co sami myślimy o sobie i to, co widzimy, kiedy przeglądamy się w lustrze.

Czasem preferujemy luźne rzeczy, bo dają nam swobodę ruchów, bo nie drażnią, nie gryzą, nie wpijają się w ciało. Jakkolwiek uzasadnimy swoje upodobania, zawsze będzie to tylko część prawdy. To, że lubimy taki a nie inny kolor, taki a nie inny sposób ubierania, zależy przede wszystkim od tego, co dzieje się w naszym wnętrzu. To, co w danej chwili najbardziej zaprząta nam umysł, to co najbardziej boli — w podświadomy sposób pokieruje wyborem koloru i fasonu stroju, który na siebie zakładamy. Jeśli problem jest długotrwały i ważny, to przez dłuższy czas będziemy ubierać się w określony sposób.

Czasem może nam się wydawać, że ludzie kierują się modą i w związku z tym noszą wszyscy to samo, a przecież podobno każdy ma inne kłopoty. Zróbmy zatem prosty eksperyment. Kiedy znajdziemy się w grupie ludzi, na przykład na jakimś spotkaniu, w sklepie albo autobusie, wybierzmy sobie jedną modnie ubraną osobę. A później rozejrzyjmy się wokoło i znajdźmy 10 osób ubranych mniej więcej tak samo jak ona. Niech mają bluzkę w tym samym kolorze z tym samym wzorem, spodnie w identycznym fasonie i tej samej barwy. Buty i kolczyki również powinny być identyczne. Udało się?

Bez wątpienia nie znajdziemy. Poszukajmy zatem chociaż pięciu. Nie ma? To znajdźmy chociaż jeszcze jedną podobnie ubraną kobietę. Jestem pewna, że nawet jeśli ma na sobie takie same spodnie i buty, to bluzka jest w innym kolorze, a w uszach ma złote gwiazdki zamiast srebrnych kółek. A przecież podczas analizy musimy wziąć pod uwagę jeszcze takie elementy, jak długość włosów, spinka, zegarek lub bransoletka, torebka, pasek, może żakiet. Jaki zatem wynik eksperymentu? Bez wątpienia nie znajdziemy dwóch jednakowo ubranych osób. Nawet bliźniaczki mogą różnić się od siebie jakimś szczegółem. Moda wyznacza tylko pewien trend, a większość ludzi i tak założy na siebie to, co lubi i w czym czuje się dobrze. Wyjątkiem od tego są niewolnice mody, o których piszę w osobnym rozdziale.

Moda czasem pokazuje problemy w skali makro. Bardzo często są to sprawy „pokoleniowe”. Na przykład problem „zbyt krótkiego dzieciństwa” czy „braku miłości w dzieciństwie” pojawia się u młodzieży wychowywanej w komunistycznych czasach, kiedy dzieci biegały z kluczem na szyi, gdyż obydwoje rodzice zmuszeni byli do podjęcia pracy w celu zabezpieczenia ekonomicznego przetrwania rodziny. Zwróćmy też uwagę, że jeśli jakiś nowy kształt czy fason zaczyna często pojawiać się na ulicach, to i tak nie wszyscy go noszą. Oznacza to, że tylko niektórzy wybiorą taki rodzaj ubrania i tylko niektórych dotyczyć będzie jakiś problem. Specyfika naszego świata i szybkość życia sprawia, że na jakiś okres czasu stają się bardziej aktualne pewne tematy. Coś silniej przeżywamy, po czym następuje kolejna zmiana. Pojawiające się chwilowo w modzie rzeczy są wyrazem takich właśnie przemijających zainteresowań jakimś aspektem życia. Warto także zauważyć, że taki fason istniejący tylko przez chwilę z reguły potwierdzony jest innym elementem ubioru osoby, która go wybrała. Jest zatem często zaakcentowaniem problemu i tak już widocznego poprzez inne elementy odzieży.

Kiedy zakładamy coś na siebie, to w jakiś sposób stajemy się jednym kawałkiem razem z ubraniem. W pewnym momencie przestajemy zauważać, gdzie kończy się odzież, a zaczyna nasze ciało, o ile nie mamy do czynienia z gryzącymi rajstopami czy ciasnymi butami. Kiedy siedzimy i piszemy przy biurku albo idziemy ulicą, przestajemy rozgraniczać swoją sylwetkę na te dwie części: nas samych i nasze ubranie. Wręcz przeciwnie: w dużym stopniu myślimy „moje ubranie, to ja”. Im bardziej eleganckie, szykowne, modne, tym bardziej się z nim utożsamiamy.

Na pewno to uczucie jest znane wszystkim kobietom. Kiedy ubiorą nową szałową sukienkę, czują się tak, jakby same były tą sukienką, czują się piękne i odnowione. A spotkany po drodze przyjaciel mówi: „jak ślicznie wyglądasz”. Ona czy sukienka? Czy ktoś powiedział kiedyś: „jak ślicznie wygląda twoja sukienka?” A jeśli nawet padnie tekst: „masz taką ładną suknię”, to czy nie przypomina to stwierdzenia: „masz takie ładne włosy… oczy… nogi”? Czy zatem to, co mamy na sobie, nie jest przynajmniej w sensie psychicznym częścią nas samych?

I wreszcie jeszcze jedno skojarzenie… Nasz dom, mieszkanie albo gabinet. Coś tak bardzo na zewnątrz, a jednocześnie tak bardzo z nami związane. Poświęcamy wiele czasu na aranżację kuchni, sypialni, ogrodu. Z zapałem urządzamy gabinet według zasad Feng Shui, by w końcu z dumą pochwalić się znajomym. Kiedy wśród wielu słów zachwytu padnie stwierdzenie, że ten dom, mieszkanie czy ogród odzwierciedlają nas samych, oddają naszą duszę, to wtedy czujemy się usatysfakcjonowani. Bo nie jest sztuką ładnie urządzić miły lokal. Sztuką jest nadać mu specyficzny dla właściciela i niepowtarzalny klimat. Każdy kto wchodzi, powinien od razu zauważyć: „to kuchnia Joanny”, „to gabinet Marka”. Być może jest w tym ślad atawistycznego „znaczenia” swojego terenu, ale tak czy owak zawsze chcemy, by nasz dom miał „nasz charakter i klimat”.

Jeśli poświęcamy tyle energii i czasu, by nadać swoje „znamię” pomieszczeniom, w których przebywamy część dnia, to chyba oczywiste będzie, że swoje ubranie, które cały dzień dotyka naszego ciała i jest oglądane przez innych bezpośrednio „na nas”, postaramy się dobrać tak, by było „nasze” i dobrze nas reprezentowało. Nawet wtedy, kiedy idziemy skopać działkę i wybieramy stary zniszczony dres, kierujemy się swoim gustem i określamy: „w tym mi będzie wygodniej, lepiej, tamtego szkoda…”

Z pewnością każdy dostrzega, że to w co się ubieramy, ma także wpływ na nasze samopoczucie. Kiedy jesteśmy rozdrażnieni, podświadomie szukamy rzeczy o uspokajającym, na przykład fioletowym odcieniu. Kiedy brakuje nam energii do działania, otaczamy się pobudzającą czerwienią. Kiedy chcemy sobie poprawić samopoczucie (dotyczy to zwłaszcza pań), wkładamy na siebie coś nowego, eleganckiego. W wytwornej sukni lub smokingu czujemy się piękni i wspaniali… Lub wręcz przeciwnie: jest nam duszno, ciężko i sztucznie. W szlafroku lub dresie natomiast czujemy się wyluzowani i swobodni.

Skoro już wiemy, że to co mamy na sobie, wpływa na nasz nastrój, przyjmijmy, że to działa także w drugą stronę. To nasze wewnętrzne problemy, dramaty, potrzeby kształtują sposób ubierania się. To one, a nie moda dyktują, co na siebie włożymy dzisiejszego dnia. Można to również określić inaczej: to, co mamy na sobie, pokazuje, co dręczy nas wewnątrz. Jeśli na przykład czujemy się napięci i ubieramy na siebie fioletową koszulę, bo w podręcznikach do chromoterapii, czyli leczenia kolorami, wyczytaliśmy, że fiolet uspokaja, to tak naprawdę chcemy chociaż trochę oderwać się od rzeczywistości, od tych wszystkich przyziemnych spraw i kłopotów, które tak bardzo dały nam się we znaki. Marzymy o chwili ciszy, o czymś poza naszą męczącą ziemską egzystencją. Może jakaś krótka medytacja, może modlitwa, może jakieś czary-mary, dzięki którym rozwieją się nękające w pracy problemy, kłótnie z żoną, utarczki ze złośliwym sąsiadem. Uwierzmy, że naprawdę można wysnuć ciekawą opowieść na podstawie kolorów, fasonów, wzorów odzieży, którą zakładamy na siebie. Wybierając taką a nie inną sukienkę czy koszulę, mówimy ubraniem: ten kolor lubię, w tym fasonie dobrze się czuję, to mi odpowiada. Innymi słowy, np. potrzebuję fioletu, potrzebuję ukojenia, potrzebuję oderwania się od szarej rzeczywistości, bo zmęczyły mnie codzienne kłopoty.

Współzależność między tym, co wewnątrz, a tym co na zewnątrz występuje w wielu dziedzinach holistycznej medycyny. Irydolog w tęczówce oka widzi wszystkie ludzkie organy i ocenia, który z nich jest chory i wymaga terapii. Refleksolog, specjalista od masażu stóp, ze zgrubień, zabarwienia, gładkości skóry w różnych miejscach na podeszwie, opowie o stanie zdrowia poszczególnych narządów. Chirolog obejrzy dłoń i powie o charakterze i zdrowiu prawie wszystko. Podobnie w ludzkim uchu można zobaczyć całe ciało i nakłuwając odpowiednie punkty muszli, oddziaływać na różne organy.

Chińczycy do perfekcji doprowadzili umiejętność diagnozowania wyłącznie z wyglądu chorego. W Chinach pacjent nie musiał rozbierać się u lekarza. Uczony medyk starannie oglądał twarz i język delikwenta, po czym wolno mu było jeszcze zbadać puls na obydwu rękach. Chiński doktor wprawnie i lekko uciskając odpowiednie punkty na przedramieniu chorego, odczytywał kilka rodzajów tętna, z których każde odnosiło się do innego narządu wewnętrznego. Takie badanie wystarczało w zupełności, aby lekarz mógł ocenić stan zdrowia pacjenta i zalecić mu najodpowiedniejszą dla niego terapię. O jakości tych technik świadczy ogromne zainteresowanie świata zachodniego wschodnimi metodami leczenia. Mimo szybkiego rozwoju medycyny akademickiej i nowoczesnych urządzeń do badania zdrowia, mimo elektronicznych mikroskopów, ultrasonografów i tomografów, archaiczne sposoby chińskich medyków cieszą się niesłabnącą popularnością. Oznacza to, że są skuteczne, a zatem opierają się na właściwych podstawach.

Wracając na rodzimy grunt do naszej szafy przypomnę, że i u nas mówiono: „poznać pana po cholewach”. A cholewka buta, jak wiadomo, może być czysta i błyszcząca lub brudna i zaniedbana, elegancka lub stara i zniszczona, wykonana z cielęcej skórki lub z taniego skaju, twarda i gruba lub miękka i delikatna. Zobaczmy, ile można powiedzieć o człowieku wyłącznie na podstawie cholewki jego buta. Od razu wiemy, czy jest zadbany, czy brudas, bogaty czy niezamożny, praktyczny czy elegant. Cała tajemnica polega chyba tylko na tym, że rzadko kiedy uważnie patrzymy na ludzi. Często patrząc, nie widzimy, nie dostrzegamy, nie wyciągamy wniosków. Kiedy poznamy bliżej metodę Analizy z wyglądu, przekonamy się, że tak naprawdę nie odkrywa ona niczego niezwykłego, że raczej uświadamia nam istnienie kodów, które od zawsze były wewnątrz nas…

Niewolnice mody

Zanim przejdziemy do podstaw metody, warto na chwilę przyjrzeć się osobom, które niewolniczo trzymają się nakazów mody. Jeszcze kilkanaście lat temu, gdy powstawała Analiza z wyglądu, był to temat w Polsce zupełnie nieistotny, natomiast bardzo ważny dla społeczeństw zachodnich, szczególnie dla mieszkańców Stanów Zjednoczonych. Jednakże ostatnio w naszym kraju możemy zaobserwować coraz więcej firmowych sklepów Pumy, Wranglera, Prady, Armaniego, Givenchy, Diora, Gaultiera i innych. Wyrastają w każdym większym mieście jak grzyby po deszczu i mimo niebotycznych cen cieszą się dużą popularnością. Wszystko wskazuje na to, że także Polacy ulegają presji metki ze sławnym nazwiskiem.

A może chcą po prostu nosić odzież lepszej jakości, co powinna zagwarantować im marka? — powie ktoś. Każdy świadomy człowiek wie, że marka to złudzenie. Większość firmowych ubrań jest produkowanych przy wykorzystaniu najtańszej siły roboczej, zatem z pewnością jej jakość nie odbiega od tego, co proponują popularne sieciówki. Zatem dlaczego niektórzy przykładają tak dużą wagę do tego, żeby na metce widniała nazwa znanej i podziwianej firmy?

Dotyczy to częściej kobiet, pewnie dlatego, że kobiety ze swej natury wiele czasu poświęcają wyglądowi zewnętrznemu. Jednak również mężczyźni chętnie kupują firmowe ubrania, co wskazuje wyraźnie, że problem ten dotyczy wszystkich niezależnie od płci. Ktoś powie: jaki tam problem, zwyczajny snobizm i tyle. Tymczasem badania przeprowadzone przez amerykańskich psychologów pokazują, że sprawa jest o wiele bardziej złożona. Ofiara mody nie martwi się czy ładnie jej w nowym ciuszku, tylko czy jest on modny i na czasie. Odrzuca także wygodę, a często i stosowność na rzecz metki ze sławnym nazwiskiem. O czym to świadczy? Przede wszystkim o ukrywaniu własnej osobowości. Jeśli ktoś nie chce pokazać siebie i swojej indywidualności, oznacza to, że jego wnętrze wydaje mu się mało interesujące i niezbyt godne pokazania. Może także świadczyć o braku poczucia własnej tożsamości. Osoba taka nie ufa własnej intuicji, nie wierzy, że zdoła sama ubrać się w sposób podkreślający jej urodę, natomiast ogromnie pragnie zabłysnąć w otoczeniu nazwą znanej i drogiej firmy.

Jest to także pozostawanie na poziomie emocjonalnym nastolatki, kiedy to za wszelką cenę szukało się aprobaty otoczenia, która podnosiła poczucie wartości nieukształtowanej jeszcze osobowości. Sięgając dalej zauważymy, że osoby takie potrzebują po prostu ciepła i czułości. Czują się niekochane, niedoceniane, niedostrzegane, stąd ich domaganie się uwagi i podnoszenie swojego znaczenia poprzez bardzo drogie firmowe ubranie.

Amerykanie dzielą niewolnice mody na kilka rodzajów w zależności od psychicznego podłoża wybierania takiego rodzaju ubrania. „Konformistka” kocha uniformy i garsonki, aby móc wtopić się w tłum i wyglądać równie dobrze jak inni. Zakłada z góry, że taki styl należy jednocześnie do unifikujacych i luksusowych, gdyż komplety, które zakłada, są kupowane w najdroższych firmowych sklepach uznanych projektantów. Wie, że nikt jej nie zarzuci braku elegancji, a przy tym nie będzie uchodziła za ekscentryczną, bo garsonka stała się strojem powszechnym i charakterystycznym dla tzw. „kobiet sukcesu”. „Konformistka” jest szczególnie wrażliwa na krytykę, boi się śmieszności, a opinia innych jest dla niej na wagę złota. Nigdy nie zaryzykuje założenia na siebie czegoś oryginalnego, choćby wyglądała w tym rewelacyjnie.

Takie podejście bywa charakterystyczne także dla mężczyzn, którzy uwielbiają garnitury, zwłaszcza od Armaniego. Garsonki i garnitury sa zarazem formą tarczy broniącej przed otoczeniem swojego wnętrza i swoich najbardziej osobistych spraw. Szerzej na ten temat piszę w innym rozdziale.

„Ekstremistka” to taka kobieta, która wyjdzie z najbardziej interesującego przyjęcia, jeśli spotka na nim osobę ubraną tak samo jak ona. Potrzeba bycia absolutnie niepowtarzalnym i oryginalnym jest w tym wypadku doprowadzona do absurdu. Prawdziwą przyczyną jest tutaj wewnętrzna pustka, wynikająca ze stłamszenia nieciekawą pracą lub nieudanym małżeństwem, a najczęściej jednym i drugim. Kobieta zamożna i nieszczęśliwa szuka pociechy w ciuchach i swoje życie podporządkowuje wertowaniu katalogów i chodzeniu na pokazy mody. Jeśli po wielu staraniach i za wielkie pieniądze kupi wreszcie jakiś świetny, oryginalny ciuszek, to przecież koniecznie musi gdzieś nim zabłysnąć, pokazać jaka jest wspaniała, niepowtarzalna i wyjątkowo elegancka. W jej mniemaniu tylko odzież może wnieść ją na piedestał, za którym tęskni, bo poza tym czuje się bezwartościowa, niegodna miłości, ciepła i uwagi. Nie dopuszcza do siebie myśli, że ktoś mógłby ją docenić np. za intelekt, dobroć serca czy głębię uczuć. Jeśli założymy, że dobieranie sobie szczególnie wyszukanej garderoby jest jej najważniejszym celem, a nawet treścią życia, to zrozumiemy, dlaczego prawdziwą tragedią jest dla niej spotkanie drugiej osoby, która jest ubrana w to samo…

„Perfekcjonistka” największe znaczenie przykłada do nieskazitelnego wyglądu, nienagannego makijażu, fryzury. Charakteryzuje się zawsze starannie wyprasowaną elegancką garderobą i faktem, że nawet przy najsilniejszym wietrze żaden kosmyk włosów nie wymyka się spod kontroli. Wręcz onieśmiela innych swoim idealnym wyglądem. W takiej osobie jest coś nienaturalnego. Przypomina nieco stylizowanego manekina, kogoś kto ma zaprezentować konkretny ciuch, a w środku jest zupełnie pusty… Czy to oznacza próżność? Bynajmniej. Ta osoba podświadomie próbuje nam zasugerować, że jest pozbawiona problemów, czyli pozornie „pusta wewnątrz”. Staranny wygląd ma być komunikatem, że ze wszystkim sobie świetnie radzi. Z reguły jest zasypywana pochwałami i pełnymi zazdrości pytaniami: jak ty to robisz, że zawsze masz taki ładny makijaż, że nie rozmazuje ci się szminka, że masz tak pięknie ułożone włosy… Odpowiadając od niechcenia, jakiego lakieru do włosów używa, z dumą myśli: „wszyscy się nabierają, wydaje im się, że wszystko potrafię, a moje życie jest takie idealne, jak moja fryzura…”

A przecież uważnemu obserwatorowi od razu nasuwa się myśl, że ta osoba coś stara się ukryć pod wymuskaną fasadą, że to przecież tylko maska! A pod tą maską, jeśli starannie poszukamy, możemy znaleźć bolesne problemy osobiste, uczuciowe, rodzinne. Poczucie władzy, jaką daje kontrolowanie swojego wyglądu, jest próbą kompensacji braku kontroli w innych dziedzinach życia. „Skoro wszystko wymyka mi się z rąk, to chociaż moje włosy będą mnie słuchały i żaden kosmyk nie wymknie się bez mojej zgody!”

Na końcu warto wspomnieć o tych, których w naszej kulturze nazywa się „snobami”, czyli ludzi ostentacyjnie obnoszących się ze swoimi możliwościami finansowymi. Zamożność pokazywana jest często poprzez bardzo drogie firmowe ubranie, co ma oczywiście jednoznaczną wymowę: „jestem wielki, potężny, bogaty, bo stać mnie na najdroższy garnitur (suknię)”. Noszenie metek ze sławnym nazwiskiem nie tylko daje poczucie bezpieczeństwa i przekonanie, że jest się eleganckim i „na fali”. Przede wszystkim uwalnia od konieczności wypracowania własnego stylu. A cóż to znaczy? Oczywiście: „boję się samodzielnych decyzji i odpowiedzialności, dlatego noszę odzież, która każdemu na pewno się spodoba, bo jest luksusowa i podziwiana przez wszystkich.” Ktoś, kto boi się sam dobrać sobie niepowtarzalne ubranie, na pewno będzie bał się samodzielnych zadań. Ktoś kto nie ma własnego stylu, uważa, że nic sobą nie reprezentuje, że jest bezwartościowy. Chowa się za metką, niejako zapożyczając cudzy styl, styl sławnego uznanego projektanta. Wie, że to jest bezpieczne, bo nazwisko to reprezentuje popularność, władzę i pieniądze.

Zazwyczaj problem ten dotyczy nie tylko ubrania, bo cierpiący na taką przypadłość ludzie w analogiczny sposób dobierają sobie samochody, meble, obrazy, sprzęt RTV, a nawet książki i repertuar kina czy teatru. W tym ostatnim przypadku zdarza się, że jest to zdecydowanie korzystne dla nich, bo czytając wartościowe pozycje i chodząc na ciekawe filmy czy premiery interesujących sztuk, rozwijają się wewnętrznie i z czasem ich snobizm mija. Zaczynają czytać książki lub chodzić do teatru dlatego, że to ich naprawdę pociąga, a nie dlatego, żeby zaimponować sąsiadom. To kolejny przykład zapakowanego prezentu i dowód na to, że nie warto nikogo oceniać. Snobizm — ogólnie raczej wyśmiewany — ma swoje dobre strony i powinien być traktowany z żartobliwym przymrużeniem oka.

W ten sposób zrobiliśmy pierwszą przymiarkę do psychologicznej interpretacji w oparciu o wygląd, a ściślej mówiąc ubranie. Jest to tylko jedna i jakby najbardziej zewnętrzna płaszczyzna, ale odkrywamy tutaj bardzo poważne emocjonalne problemy. Okazuje się, że nawet ubranie wykreowane zgodnie z dyktatem mody i tak pokazuje duszę tej osoby, która je na siebie zakłada. Jest to istotne, zwłaszcza wtedy, kiedy wydaje nam się, że coś takiego jak moda automatycznie pozbawia nas możliwości korzystania z omawianej techniki. Te skrótowe, nieco powierzchowne interpretacje można szczegółowo rozbudować, korzystając z metody Tarczyńskiego. Analiza kolorów, wzorów, dodatków i biżuterii dokładnie opowie historię człowieka ze szczególnym uwzględnieniem jego najbardziej bolesnych potrzeb.

Od ogółu do szczegółu

Mam koleżankę, która ma sporą nadwagę, a mimo to bez żenady chodzi w krótkich spódnicach, odsłaniając grube uda. Często zakłada obcisłe rzeczy, eksponując wałki tłuszczu i wpijający się w ciało biustonosz. Chętnie nosi jasne kolory i poprzeczne paski, które sprawiają, że wydaje się jeszcze tęższa niż jest w rzeczywistości. Barwy i wzory zestawia w sposób, który przyprawia o zawrót głowy przeciętną estetkę. Eleganckie kobiety mówią o niej między sobą: „ona nie ma w domu lustra!” Oczywiście ma lustro, ale widzi w nim to, co chce zobaczyć. Widzi zgrabne nogi i smukłą sylwetkę, bo tego najbardziej pragnie, bo jej potrzeba bycia za wszelką cenę atrakcyjną kobietą jest silniejsza niż dobry gust i poczucie piękna. Psychologiczny motyw zmuszający ją do takiego właśnie ubierania się jest mocniejszy niż nakazy mody i zwykła potrzeba estetyki.

Nie bez powodu piszę o kimś, kto w 99 przypadkach na 100 ubiera się w sposób pretensjonalny, nieharmonijny i absolutnie w złym guście. Zapewniam, że w czasach błękitnych włosów, kolczyków w nosie i butów na piętnastocentymetrowej podeszwie, osoba ta zarówno ubiorem jak i zachowaniem potrafi niejednego zaszokować. Wszystkich, którzy spotykają ją na swojej drodze, postać ta uczy ważnej lekcji tolerancji i poszanowania dla cudzej indywidualności. Przypomina o tym, że nie powinniśmy nigdy niczego od innych oczekiwać, bo każdy ma prawo być sobą, dopóki nie narusza naszej osobistej przestrzeni.

Dla wszystkich, którzy znają omawianą tutaj metodę, wygląd tej kobiety jest przede wszystkim dramatycznym krzykiem wewnętrznego bólu. Już na pierwszy rzut oka widać, że dysharmonia wewnętrzna tej osoby jest tak silna, że nie jest ona w stanie założyć maski starannego gustownego ubrania, aby chociaż próbować ukryć przed innymi to, co dzieje się w jej sercu. Jej wewnętrzne rozchwianie zostaje przeniesione na zewnątrz i szokujący nas sposób dobierania sobie garderoby staje się dla niej normą. Nie zauważa braku harmonii w poszczególnych częściach odzieży, podobnie jak nie zauważa niestosowności pewnych swoich gestów i wypowiedzi. Dla wszystkich, którzy interesują się Analizą z wyglądu, sposób ubierania i zachowania tej kobiety jest ważnym sygnałem, że osoba ta potrzebuje pomocy.

Pierwsze wrażenie, jakie robi na nas dana postać jest ważnym elementem analizy. Musimy najpierw spojrzeć na całą sylwetkę i określić, czy jest ona schludna, zadbana, elegancka, harmonijna czy może całkiem przeciwnie. Ogólny wygląd człowieka mówi bardzo dużo o tym, jaka ta osoba jest w rzeczywistości. Nie bez przyczyny, kiedy idziemy na ważne spotkanie, na przykład aby poznać przyszłych teściów albo ubiegać się o dobrą posadę, ubieramy się szczególnie starannie. Po co, skoro nie suknia zdobi człowieka? Otóż dlatego, że doskonale zdajemy sobie sprawę z niewerbalnego języka naszego wyglądu.

Kiedy zależy nam na tym, aby zrobić dobre wrażenie ubieramy się elegancko, co ma w naszym odczuciu przekazać odbiorcy: jestem zadbany, mam dobry gust i zabezpieczenie materialne. Jednocześnie uśmiechamy się uprzejmie i heroicznie zwalczamy potrzebę ziewania, co ma na celu wysłanie kolejnej informacji: jestem miły i kulturalny. Nasze ruchy są wyważone i powolne, co ma przekazać odbiorcy: jestem opanowany i spokojny, a więc godny zaufania. Jeśli kobieta założy na siebie całą rodową biżuterię, to wysyła sygnał: jestem bardzo bogata i pochodzę z dobrej rodziny. Mężczyzna może pochwalić się najnowszym modelem telefonu komórkowego, piórem Watermana w srebrnej oprawie lub złotym Rolexem, co ma oznaczać: jestem zamożnym biznesmenem, radzę sobie w życiu doskonale. Oczywiście wszystkie te rekwizyty, podobnie jak garnitur czy suknię, możemy wypożyczyć i w rzeczywistości jesteśmy raczej zadłużeni u sąsiadów niż zabezpieczeni materialnie, ale nie o to przecież chodzi. Liczy się wrażenie, jakie chcemy wywrzeć na przyszłym szefie lub teściach. Nie suknia zdobi człowieka, a jednak to od tej „sukni” może zależeć nasza przyszłość uczuciowa czy zawodowa.

O wiele trudniej przyjdzie nas oszukać komuś, kogo widujemy w codziennych, domowych szatkach. Powszednie zwykłe ubranie pokazuje człowieka takim, jaki jest naprawdę. To nie maska założona w celu zjednania sobie ważnej osoby, ale prawdziwa postać. Są ludzie, którzy po przyjściu z pracy natychmiast przebierają się po domowemu. Proszę nie wierzyć, że robią to w celu uchronienia ubrania przed zabrudzeniem lub dla swobody ruchów, żeby można było na przykład wygodnie ułożyć się na tapczanie przed telewizorem. To tylko próba tłumaczenia swoich zwyczajów, których podłoże jest całkiem odmienne. W rzeczywistości w domu są inni niż między ludźmi. Wyraźnie oddzielają świat zewnętrzny od domowych pieleszy. Zrzucając elegancką suknię, zdejmują maskę, którą zakładają dla obcych. Ubierając stary, przybrudzony szlafrok, pokazują swoje prawdziwe wnętrze: szare, zmięte, umęczone podobnie jak ta zużyta podomka.

Wyjątkiem są oczywiście ci wszyscy, którzy pracują w mundurach lub służbowych garsonkach. Zmuszani przez swój zawód do spędzania kilku godzin w uniformie, dopiero w domu mogą naprawdę poczuć się swobodnie i założyć na siebie to, co lubią. Dopiero ten strój pokazuje prawdę o tym, co w nich drzemie w środku. Zamiana garnituru z krawatem na flanelową koszulę i dżinsy jest formą uwolnienia się od pewnych wymuszonych pracą struktur i analiza tej odzieży jest bardziej odpowiednia niż ocenianie prążków na służbowym garniturze czy wzorów na krawacie. Jeśli jednak jest to porozciągany brudny dres i rozdeptane kapcie, to wówczas w środku drzemie niechluj, któremu tak naprawdę nie zależy na własnym wyglądzie. Bez wątpienia nie zależy mu także na opinii innych ludzi.

Należę do osób, które nie rozgraniczają ubioru na ten „do pracy” i ten „po domu”. Staram się zawsze wyglądać schludnie, nie uznaję żadnych szlafroków czy podomek. Przecież patrzą na mnie dzieci i mąż, przecież w każdej chwili może zapukać niespodziewany gość. Przede wszystkim jednak ubieram się dla siebie. Mam w domu lustro, mijam je w przedpokoju wiele razy dziennie. Chcę widzieć w nim zadbaną kobietę, a nie być zmuszoną do odwracania ze wstrętem głowy na widok własnego odbicia. Dlatego nawet, kiedy jestem sama, ubieram się podobnie, jak ubrałabym się do sklepu, na spacer czy do pracy. Uwzględniając oczywiście porę roku i warunki atmosferyczne. Nie uważam się za ewenement. Wierzę, że wiele osób podobnie jak ja lubi przez 24 godziny mieć na sobie coś ładnego, bo porządne ubranie daje wewnętrzne uporządkowanie przez cały dzień. Lubię rzeczy wygodne i nie wymagające prasowania, zatem to w czym pracuję, nadaje się doskonale do położenia się na tapczanie z dobrą książką.

Dodam też, że kiedy gotuję, sprzątam czy robię ciasto, robię to w swoim normalnym ubraniu i raczej rzadko zdarza mi się wybrudzić. Fartuszków prawie nigdy nie używam i wbrew pozorom nie chodzę poplamiona. Wystarczy odrobina uwagi i skupienia na tym, co robię. Stąd wiem, że przebieranie się po pracy w domowe łaszki, nie jest spowodowane chronieniem ubrania przed zniszczeniem. Jest to wymówka, za którą kryją się prawdziwe motywy tej przebieranki. Czy fartuch nie jest symbolem pokazującym, jak bardzo ciężko ta osoba pracuje, żeby dom lśnił czystością, a w kuchni codziennie pachniało świeże ciasto? Natomiast podomka: czy nie kojarzy nam się z chorobą, ze szpitalem, z kimś słabszym i wymagającym opieki? A może ta osoba czuje się dokładnie tak, jak wygląda jej znoszony szlafrok i rozdeptane kapcie, może chce taka być dla swoich najbliższych? Może ten strój nie jest niczym innym, jak wołaniem o troskę, o usłużenie, podanie herbaty czy kawy? Tak czy owak warto starannie zanalizować tę odzież, która jest przez danego człowieka najchętniej noszona, bo jest bez wątpienia najlepszym obrazem jego duszy.

Nie zapominajmy, że nasze ogólne wrażenie jest ważne, bo dzięki niemu możemy określić, czy dana osoba jest uporządkowana czy zaniedbana. Nieharmonijne zestawienie kolorów lub faktury materiałów zwraca uwagę na wewnętrzne rozchwianie i wyraźne nasilenie problemów. Jakie to problemy, będziemy mogli ocenić na podstawie barwy odzieży, rodzaju tkaniny i innych szczegółów.

Ważna w tej metodzie jest zasada „co bliższe ciału, bliższe duszy”. Z wyjątkiem upalnych dni lata z reguły nosimy pod spodem bieliznę, na wierzchu bluzkę czy koszulę i spodnie, a na to w chłodniejsze dni zakładamy sweter lub kamizelkę. Tworzy to kilka warstw i każda z nich może mieć zupełnie inne znaczenie. Dlatego podczas interpretacji pamiętajmy, że im bardziej na zewnątrz, tym bardziej dla otoczenia, im bardziej wewnątrz, tym sprawy bliższe „duszy”. Może dlatego elegancką bieliznę kobieta zakłada przede wszystkim dla siebie i poprawia sobie w ten sposób samopoczucie? Choć znamy na pewno i takie przypadki, w których lepiej nie zaskoczyć człowieka koniecznością rozebrania się, bo spod schludnej sukienki czy spodni wyjrzą podarte i poplamione figi lub koszulka.

W tej metodzie jednak nikogo nie będziemy rozbierać, wystarczy oprzeć się na zwykłym ubraniu, ponieważ ono odnosi się do naszego działania w świecie, do funkcjonowania w społeczeństwie. Jeśli ktoś udzieli nam informacji o kolorze bądź wzorach na bieliźnie, to jest to dla interpretującego dodatkowa informacja. Ale nie jest to wiadomość niezbędna do prawidłowego wykonania analizy z wyglądu.

Przy określaniu pierwszego wrażenia warto zwrócić uwagę na kilka stylów ubierania się, które dają nam pierwszą informację o psychice człowieka. Oczywiście są to nazwy umowne, których nie trzeba uczyć się na pamięć. Mają na celu jedynie przybliżenie pewnych często spotykanych i zarazem bardzo szczególnych upodobań w dobieraniu sobie odzieży. Pozornie dotyczą kobiet, ale spotkamy również ich męskie odpowiedniki. Wierzę, że proponowany przeze mnie podział pomoże wyciągnąć pierwsze, bardzo ogólne wnioski z wyglądu danej osoby.

W tym miejscu przypominam, że prawidłowa analiza składa się z trzech etapów:

1. ogólnego wrażenia, czyli intuicyjnego odbioru podstawowego rysu ludzkiej osobowości,

2. szczegółowej interpretacji wszystkich elementów ubioru

3. podsumowania, czyli syntezy i wyciągnięcia prawidłowych wniosków. Ten ostatni etap jest oczywiście najistotniejszy. Jeśli analiza została przeprowadzona prawidłowo, wnioski są spójne, logiczne i oparte na potwierdzających się wzajemnie elementach.

Jeśli dorosła kobieta nosi na sobie dużą ilość jaskrawych kolorów, pstrokate wzory w myszki i misie, zbyt krótkie dziewczęce spódniczki, podkolanówki i spina włosy w kitki, reprezentuje styl dziecinny. Wskazuje on osobę infantylną, niedojrzałą, która za wszelką cenę chce wrócić do zbyt krótkiego dzieciństwa. Podłożem jest tutaj brak ciepła i czułości w najwcześniejszych latach oraz brak zainteresowania ze strony rodziców. Ukryta tęsknota za beztroskim dzieciństwem i skłonność do zabawy łączy się z potrzebą niezaznanej pieszczoty. Najczęściej osoba taka nie miała okazji poczuć się dzieckiem i obecnie czuje potrzebę nadrobienia straconego czasu. U mężczyzn charakterystycznym wyznacznikiem symbolicznego powrotu do dzieciństwa są szelki.

W życiu codziennym taka osoba może mieć postawę roszczeniową wobec innych. Może stale domagać się uwagi, podobnie, jak domagają się jej małe dzieci. Wynika to z pewnej luki, która nastąpiła, kiedy maluch był pomijany i niezauważany w dzieciństwie. Bez względu na wiek, potrzeba nie gaśnie, istnieje nadal w człowieku i rozpaczliwie domaga się spełnienia. Skrajnym zachowaniem może być w tym przypadku ciągłe mówienie o sobie i nieustanne absorbowanie innych swoimi problemami. Znam też z praktyki przykład, w którym tego typu osoba zajmuje się doradzaniem innym, udając eksperta od psychologii. Bez względu na to, czy rzeczywiście ma rzetelną wiedzę w tym zakresie, głównym celem pouczania innych jest w takiej sytuacji potrzeba bycia w centrum uwagi. Tego typu funkcja społeczna powoduje czasem, że uda się wspiąć na piedestał i odbierać od innych wyrazy podziwu.

Styl młodzieżowy u dorosłych, spotykany zarówno wśród mężczyzn jak i u kobiet, jest symboliczną próbą zatrzymania uciekającego czasu. Charakteryzuje on osoby, które tęsknią za szkolnymi latami, kiedy czuły się szczęśliwe, beztroskie i kochane. Z jednej strony są to osoby uciekające przed odpowiedzialnością i niedojrzałe, które pokazują wyraźnie, że nie dorosły do stałego związku i stabilizacji emocjonalnej. Z drugiej — bez wątpienia ich ucieczka w przeszłość jest spowodowana uczuciowym fiaskiem, rozbiciem rodziny, nieumiejętnością ułożenia sobie życia osobistego. Ubranie zbuntowanej nastolatki (typu „grunge”) symbolizuje bunt i niemożność pogodzenia się z tym, co się dzieje. Jest to wyraźny sygnał, że taka osoba nie chce być dojrzała i nic nie zrobi w tym kierunku. Zdecydowanie będzie starała się „tkwić w przeszłości”.

Styl erotyczny to noszenie obcisłych, wyzywających ubrań, odsłaniających i nadmiernie eksponujących ciało. Pojawi się tu zbyt krótka spódnica mini, za głęboki dekolt, wycięcia na plecach, dziwaczne rajstopy imitujące pończochy przypięte do paska itp. Najczęściej spotykanym wzorem będzie panterka, czyli cętki lub paski dzikiego kota, ale oczywiście gładka sukienka, opinająca ciało jak druga skóra, posiada tę samą wymowę.

Taki strój jest wyrazem niespełnienia w życiu, a jednocześnie świadczy o niskim poczuciu własnej wartości wewnętrznej. Kobieta, która wystawia swoje ciało jak towar na sprzedaż, niewiele ukrywając, podświadomie uważa, że ciało to jedyne, co posiada, aby zwrócić na siebie uwagę. Owładnięta potrzebą akceptacji za wszelką cenę, zapomina, że prawdziwie uwodzicielskie intencje powinny być wyrażane szeptem nie krzykiem. Jej ubiór nie jest wbrew pozorom próbą uwiedzenia, lecz głosem rozpaczy niekochanej, samotnej istoty, która nie może odnaleźć w swoim życiu miłości. Granica między zmysłowością a wulgarnością jest cieniutka i kobieta, która ją przekracza budzi tylko zakłopotanie innych. Kusi fizycznością, jakby nie rozumiała, że seks nie może być jedyną walutą do zaoferowania, ponieważ nie dla wszystkich łączy się z kochaniem. Szukanie miłości poprzez oddawanie ciała, prowadzi w ślepą uliczkę bycia wykorzystaną. Dla niektórych mężczyzn taka odzież jest sygnałem łatwej seksualnej zdobyczy na jeden wieczór. Zatem według wszelkiego prawdopodobieństwa poczucie niespełnienia i niekochania pozostanie niezaspokojone.

Styl męski, czyli noszenie przez kobiety męskich ubrań, można podzielić na kilka rodzajów. Najbardziej klasyczny, czyli garnitur plus krawat, wskazuje osobę, która nie czuje się kobietą albo raczej zupełnie nie chce się nią czuć. Manifestuje, że dorównuje mężczyznom intelektualnie i nie chce, szczególnie w miejscu pracy, być gorzej od nich traktowana. Zatem podświadomie podkreśla, że tak naprawdę w jej mniemaniu kobiety są gorsze od mężczyzn i jedynym sposobem podniesienia własnej wartości jest zewnętrzna „zmiana płci”. Ponieważ krawat jest symbolem fallicznym, im szerszy, im bardziej ostry wzór na nim, im bardziej szorstki materiał, tym więcej męskości kobieta próbuje sobie dodać.

Kowbojskie lub harleyowskie stroje noszone przez kobiety, czyli ciężkie skórzane kurtki i pasy, łańcuchy, kapelusze i ciężkie męskie buty wyrażają lęk przed własną kobiecością i wrogość wobec mężczyzn. Podają komunikat: „chcę być silna jak faceci.” Z tą delikatna różnicą, że ubiór „na kowbojkę” może podkreślać sferę seksualną, co informuje o preferowaniu agresywnego sposobu współżycia. Taka osoba również w sytuacji intymnej chce się poczuć „męska”, zatem z reguły przejmuje inicjatywę i w ostry sposób próbuje „zagłuszyć” swoją kobiecość.

Za duża męska koszula, luźne męskie swetry, dżinsy to córeczka tatusia. Symbolizuje potrzebę opieki. Taka kobieta pokazuje, że w pewien sposób jest małą dziewczynką domagającą się ojcowskiego ciepła, czułości i zapewnienia jej poczucia bezpieczeństwa. Łatwo się domyślić, że jest to również forma zrekompensowania tego, czego zabrakło w dzieciństwie. Najprawdopodobniej będzie szukać partnera dużo starszego od siebie. Jeśli spotyka się z rówieśnikiem, to wybiera odpowiedzialnego i dojrzałego mężczyznę, który mimo młodego wieku, będzie potrafił zastąpić jej ojca.

Na koniec styl niechlujny, który właściwie trudno nazwać stylem. Zbyt luzackie ubranie, źle dopasowane, nieciekawe i niemodne rzeczy przekazują nam, że tak ubrana osoba nie chce, żeby na nią patrzeć. Jest to związane nie tylko z niskim mniemaniem o sobie, z poczuciem, że nie jest się godnym uwagi czy szacunku, ale że nie traktuje się niczego poważnie. Ostentacyjne obnoszenie się z przekonaniem, że „nie suknia zdobi człowieka i najważniejsze jest wnętrze” ma w rzeczywistości odwrócić od tego wnętrza uwagę. Jest to osoba o nieharmonijnej psychice, zagubiona, niepraktyczna i niezorganizowana. Nie szanuje siebie, skoro nie potrafi dodać sobie oprawy w postaci schludnego ubrania, a co za tym idzie — nie szanuje także innych ludzi. Nie przeszkadzają jej uczucia, jakie budzi w innych jej wygląd, zatem ludzkie reakcje nie obchodzą jej w ogóle, a przynajmniej tak będzie postępować. Nie spodziewajmy się po niej jakiejkolwiek odpowiedzialności w pracy i sumienności, bo dla niej to zupełnie obce pojęcia. Zresztą każdy zbyt ostentacyjny bunt przeciwko ogólnie przyjętym normom jest wyrazem nieumiejętności przystosowania się do wymagań społeczeństwa. Na ogół wiąże się z lękiem, że się tym wymogom nie sprosta, że jest się zbyt słabym…

Często słuchacze pytają mnie, czy niechlujna odzież oznacza to samo, co bałagan w domu. W metodzie NAO mówimy przede wszystkim o wyglądzie zewnętrznym człowieka, nie zajmujemy się zasadniczo wystrojem pomieszczeń, chociaż jesteśmy wszyscy świadomi, że pomijając nawet tak modne ostatnio Feng Shui, aranżacja mieszkania również udziela nam dodatkowych informacji o człowieku. Uważam, że odzież jest zdecydowanie bliższa „duszy” każdej osoby, niż pokoje w których taka osoba przebywa i mimo wszystko to właśnie ubranie pokaże nam całą prawdę. Zatem harmonijnie ubrany człowiek najprawdopodobniej w znacznym stopniu uporządkował swoje wnętrze na tyle, aby móc innym wskazywać sposoby rozwiązywania różnych spraw.

Jednak każdy, który poszukuje drogi do zrozumienia swojej duszy, poprzez psychologię, religię czy ezoterykę, jest osobą z wieloma problemami i wymienione zainteresowania mają za zadanie wyciągnąć go z kłopotów, smutnego życia, poczucia bezsensu czy rozpaczy. Ludzie „szczęśliwi” reprezentują najczęściej leniwą grupę, która niczego nie szuka, bo wszystko ma… Jeśli szukamy, to znaczy, że czegoś nam brakuje. I jest to wspaniałe, bo dzięki temu robimy coś ze swoim życiem, nie pozwalamy sobie na stagnację. Niektórzy uważają, że stanie w miejscu, to cofanie się w rozwoju. Zatem szukajmy i bądźmy w tym szukaniu twórczy.

Pytano mnie kiedyś o panią psycholog, która w mieszkaniu miała taki nieporządek, że po stole wędrowały jej różne żyjątka, odżywiające się resztkami zepsutego jedzenia. Jeśli wybrała taki kierunek zainteresowań, na pewno szukała przede wszystkim zrozumienia siebie i własnych problemów. Być może nie ze wszystkim jeszcze się uporała, a ustawiczny bałagan w mieszkaniu jest śladem niedokończonej pracy nad sobą. Każde ekstremum jest sygnałem ostrzegawczym! Chyba wszyscy umiemy odróżnić tzw. „twórczy bałagan” od zwyczajnego brudu, który może być wręcz niebezpieczny dla zdrowia. Ewidentne brudasy są zazwyczaj bardzo zaburzone wewnętrznie. Moje doświadczenie wskazuje, że mają poważne kłopoty z przystosowaniem się do norm społecznych. Jeśli jednak mowa o ekstremum, to podobnie należy postrzegać pedantów, u których można jeść z podłogi zmywanej średnio raz na godzinę. Bywa, że perfekcyjny porządek jest sygnałem fobii lub formą rekompensaty za nieuporządkowane życie uczuciowe.

Zatem jeśli wygląd osoby jest harmonijny i zadbany, to porozrzucane w domu rzeczy, odzież, papiery czy książki nie są czynnikiem wskazującym na problemy wewnętrzne, jedynie na pracę nad sobą. Jeśli natomiast wzory na ubraniu i biżuteria pokazują odmienną sytuację, punktują nieumiejętność radzenia sobie z własnymi doświadczeniami, to wówczas bałagan w mieszkaniu potwierdza tylko chaos w człowieku. Wówczas radzę unikać takiego psychologa, bo wszystko wskazuje na to, że jest wyłącznie teoretykiem.

To kolejny przegląd i kolejna przymiarka, która pokazuje, ile możemy dowiedzieć się o człowieku na podstawie tego, w co się ubiera i jak wygląda. Myślę że w trakcie poznawania tej metody, coraz mocniej przekonujemy się do faktu, że choć „nie suknia zdobi człowieka”, to jednak wiele mówi ona o naszym wnętrzu i ubranie może być doskonałym narzędziem pomagającym zanalizować ludzką osobowość.

Klucz do metody

Analiza z wyglądu opiera się na symbolice, w której funkcjonuje pojęcie psychoprzestrzeni intersubiektywnej. Co to znaczy? Otóż istnieją pewne skojarzenia wspólne dla nas wszystkich. Niezależnie od pochodzenia, wieku i płci w kulturze europejskiej mamy wszyscy jednakowe podejście do pewnych określeń. Proponuję jako przykład pojęcie: „wyższe wykształcenie”. Ukończenie studiów to dowód ambicji, pracowitości i wytrwałości. Dyplom daje większe możliwości podjęcia ciekawej pracy, a także często — choć nie zawsze — większe zarobki. Posiadanie wyższego wykształcenia jest w naszych czasach odpowiednikiem średniowiecznego szlachectwa. Widać to wyraźnie w sposobie, w jaki starsze pokolenie chwali się posiadaniem dzieci z dyplomem choćby magistra.

Jeśli nawet mamy inne podejście i dla nas studia nie są najważniejsze, to staną się istotne w momencie ubiegania się o pracę, bo może się okazać, że średnie wykształcenie nie jest wystarczające, mimo że posiadamy wszystkie umiejętności wymagane na danym stanowisku. Na Zachodzie ważniejsze jest to, co faktycznie umiemy. W Polsce ciągle jeszcze liczy się przede wszystkim „papierek”. Polski pracodawca chętniej zatrudni niezaradnego magistra niż władającego kilkoma językami i sprawnie posługującego się komputerem absolwenta szkoły średniej.

Tak czy owak w naszej kulturze studia nobilitują. Jeśli usłyszymy: „pan X zachował się w sposób niekulturalny, mimo że ma wyższe wykształcenie”, to w tym zdaniu już zawarte jest wartościowanie dotyczące posiadania dyplomu. Sam fakt, że pan X ma dyplom, zobowiązuje go do czegoś więcej niż drobnego pijaczka spod budki na rogu. Ponadto nie słyszałam jeszcze, żeby ktoś powiedział: „pani Y nie radzi sobie w życiu, bo całą uwagę skupiła na studiach”. Może natomiast paść stwierdzenie, że „pani Y ma problemy, mimo że ukończyła studia”. To właśnie nazywamy określeniem intersubiektywnym. Nie jest ono obiektywne, ponieważ wyraźnie wartościuje studia jako coś lepszego. Jednocześnie jest wspólne dla ogółu, dla zdecydowanej większości społeczeństwa, zatem jest czymś poza typowym subiektywizmem wynikającym z indywidualnego podejścia jednostki.

W przestrzeni psychicznej znajdziemy wiele podobnych pojęć, wartościujących, a równocześnie wspólnych dla każdego niemal człowieka, przejętych jako dziedzictwo przez całą naszą europejską kulturę. Tworzą one swoistą symbolikę, na której z powodzeniem możemy oprzeć każdą psychiczną analizę.

W tych rozważaniach interesuje nas przede wszystkim to, co niezmiennie kojarzy się z pewnymi określeniami, dotyczącymi kierunków i stron świata. Zastanówmy się prze chwilę, co jest znaczeniowo związane z pojęciem góra lub wysoki? Na pewno wymienione przed chwilą wyższe wykształcenie, ale oprócz tego padną hasła: wysokie stanowisko, wysoka pozycja, wysoko urodzony. Nie ma to bynajmniej związku z dodatnią odległością od poziomu morza. Przymiotnik wysoki ma tutaj wyraźnie wartościujące zabarwienie i określa dany przedmiot jako coś lepszego niż przeciętny. Sugeruje także pewien sukces czy też powodzenie. Motorem, dzięki któremu można zdobyć lepsze miejsce w życiu, jest przede wszystkim ambicja, ale też i pragnienie wyższych zarobków. Kolejne skojarzenia to: górnolotne myśli, szczytne ideały, szczyt osiągnięć, wyżyny społeczne, niebo, Bóg, wyższe cele, wyższy poziom duchowego rozwoju, itp. Wszystkie te pojęcia odnoszą się do czegoś lepszego, bardziej ambitnego, dla niektórych pozostającego jedynie w sferze marzeń (górnolotnych).

Analogicznie, określenia dół czy niski wartościują naszą wypowiedź pejoratywnie. Zastanówmy się, jakie skojarzenia przywodzą na myśl zwroty: niskie pobudki, niziny społeczne, niski standard, niska pozycja, jestem zdołowany, poniżenie, dno, piekło itp. Niezależnie od wieku, płci i wykształcenia wszyscy jednakowo odczuwamy zabarwienie znaczeniowe tych słów. Pomimo że są to określenia wartościujące, a więc subiektywne, dla przedstawicieli naszej kultury są one wspólne.

Przyjrzyjmy się jeszcze pojęciom prawo i lewo. Pierwsze kojarzy się nam z takimi zwrotami, jak: prawość, sprawiedliwość, prawomyślność, normy prawne, prawa ręka, moralność, prawe łoże, prawidłowość. Drugie słowo niesie w sobie zabarwienie nieco inne. Przywodzi na myśl takie określenia, jak: lewizna, dwie lewe ręce, lewy zarobek, fałsz, nieuczciwość. Z kolei przód kojarzy nam się z fasadą, odwagą, parciem do przodu, dynamiką, działaniem. Jeśli natomiast powiem tył, przyjdą nam na myśl takie pojęcia, jak: strach, wycofanie, ucieczka, tylne wyjście, podanie tyłów.

Przestrzeń psychologiczna, w której zawarte są nasze skojarzenia, jest czymś doskonale nam znanym. Korzystamy z niej każdego dnia, tak jak niemal każdego dnia ocieramy się o symbole. Często po prostu nie zastanawiamy się nad tym, bo sytuacje, z którymi styka nas życie są tak normalne, codzienne i oczywiste. Ot, choćby popularna „figa z makiem”, którą na palcach pokazujemy komuś, komu chcemy czegoś odmówić. Jest to bardzo stary symbol, pochodzący z rejonów śródziemnomorskich i będący zabezpieczeniem przed złym spojrzeniem. Jego wymowa znaczy mniej więcej: „nic mi nie zrobisz”. Mało kto zdaje sobie sprawę, że symbol ten miał także odniesienie seksualne, a w niektórych sytuacjach traktowany był jako zniewaga. Obecnie nie ma to żadnego znaczenia. „Figa” jest tylko „figą” i każdy wie, o co chodzi.

Intersubiektywne pojęcia funkcjonują w naszej psychoprzestrzeni na porządku dziennym, a ich symboliczne znaczenia są bardzo ważne dla omawianej metody. Istniejąc w podświadomości, mają wpływ na nasze myśli, odczucia, zachowania, a także sposób ubierania. Akcentując górę ubioru, podkreślamy nasze ambicje i dążenia. Zaznaczając dół, zwracamy uwagę na korzenie, podstawę, materię. Przód to działanie, dynamizm, odwaga, z tyłu chowamy przeszłość i nasze lęki. Strona prawa podkreśla normy, przyszłość, zewnętrzność, element męski, lewa — wnętrze, przeszłość, miękkość, kobiecość.

Swoją drogą często się zastanawiam, dlaczego mężczyzna kojarzy się niezmiennie z tym, co prawe, a zatem sprawiedliwe, podczas, gdy kobieta przypisana jest lewej stronie świata, jako coś gorszego. Rozróżnianie płci na lepszą i gorszą jest równie bezsensowne, jak ocenianie, który kolor jest lepszy: zielony czy niebieski. Wiadomo przecież, że obydwa są warte tyle samo, a każdy z nich ma inne zalety. Niebieski ochładza, zielony odpręża i wszystko zależy od tego, czego w danym momencie bardziej potrzebujemy. Podobnie z odwiecznym problemem, kto jest ważniejszy: kobieta czy mężczyzna. Mało kto zastanawia się nad tym, że każda z płci posiada inne cechy, aby spełniać odmienne role i razem tworzyć harmonijną całość. Być może mężczyzna to siła słonia, spryt lisa i odwaga lwa, ale to kobieca cierpliwość i łagodność hamuje jego brawurę, chroniąc go przed niepotrzebnym ryzykiem. To kobiece ciepło, delikatność i wrażliwość tworzy dla niego azyl, w którym może odpocząć przed kolejną bitwą i dla którego chce walczyć i pracować.

Niestety nie każdy potrafi dostrzec to wzajemne uzupełnianie się przeciwstawnych wartości. Kultura europejska przez całe wieki opowiadała się za patriarchalnym modelem życia, kultywując mit kobiety, jako naczynia grzechu, co nawiasem mówiąc obrazuje jedynie wyjątkową moc tej tzw. „słabej płci”, której mężczyzna nie był w stanie się oprzeć. Ratując się przed zgubnym wpływem niewieścich wdzięków, zasłaniano kobietom włosy, nogi, a nawet twarze, co oczywiście niewiele pomagało. Magnetyczne przyciąganie dwóch różnych płci funkcjonuje jak wzajemne oddziaływanie dwóch odmiennie naładowanych ładunków elektrycznych. Jest jednym z podstawowych praw kosmicznych, na które nie warto szukać lekarstwa. Warto natomiast uzmysłowić sobie, że dopiero plus i minus, góra i dół, prawo i lewo, mężczyzna i kobieta, światłość i ciemność tworzą całość i doskonałość nazywaną przez Chińczyków TAO.

Wracając do naszych rozważań musimy dokonać jeszcze jednego podziału, a mianowicie rozróżnienia trzech warstw: nadświadomości, związanej z górną częścią ciała, świadomości, wyrażanej przez środek sylwetki, i podświadomości, przypisanej do dolnych partii. Jego metafizycznym odpowiednikiem może być: duch, dusza i ciało, trzy elementy, z których każdy spełnia inną rolę, wspólnie tworząc spójną całość. Innym przykładem jest stosowane w grafologii rozróżnienie na górną część pisma, odpowiadającą za marzenia i ambicje, wstęgę, związaną z działaniem tu i teraz, oraz część dolną liter, określającą stosunek do materii.

W Analizie z wyglądu symbolika jest taka sama: górna część sylwetki, czyli głowa, odpowiada za plany, marzenia, ambicje, tęsknotę do czegoś lepszego. To także „niebo” i uduchowienie. Jeśli włączymy czynnik czasowy, głowa dotyczy przyszłości (plany). Zwracamy tu uwagę na czapki i kapelusze, opaski we włosach, spinki, kolczyki, makijaż.

Dolna część — nogi — to podstawa, korzenie, oparcie, ale i wszystko to, co związane z przeszłością. Buty i skarpetki symbolizują dzieciństwo. Strefa od pasa w dół — podświadomość — to stosunek do materii, a zatem podejście do spraw seksualnych i finansowych. Możemy je określić na podstawie spodni, rajstop, legginsów i długich spódnic.

Jak łatwo zauważyć warstwa środkowa będzie znaczeniowo czymś pośrednim między górą i dołem. Świadomość to działanie tu i teraz, kontroler pomiędzy instynktami (podświadomość) a marzeniami (nadświadomość). Jest łącznikiem między przeszłością a przyszłością, czyli funkcjonowaniem w chwili obecnej. Analizujemy bluzki, swetry i koszule.

Warto przy tym pamiętać, że trójpodział obejmuje wszystkie części ubioru, zatem opisywane trzy warstwy odnajdziemy zarówno na poziomie głowy, jak i tułowia oraz nóg. W strefie nadświadomej znajdziemy nadświadomość, świadomość i podświadomość. W strefie świadomej podobnie, w strefie podświadomej tak samo. System ten jest niesłychanie przydatny w sytuacji, kiedy próbujemy zanalizować jakiś drobiazg umieszczony w konkretnym miejscu ubrania, np. broszka, haft, łatka, wzorek.

Wymienione strefy lekko zachodzą na siebie, przejścia między nimi są płynne. Wzbogaca to możliwość analizy, ponieważ dany element możemy interpretować z dwóch niezależnych punktów widzenia. Apaszka zawiązana na szyi w taki sposób, że sięgając wysoko pod brodę, końcami spada na piersi, jest podkreśleniem zarówno nadświadomej części strefy działania (tułowia), jak i akcentem położonym na podświadomą część strefy planów (głowy).

Nazwy „podświadomość” używamy w trójpodziale symbolicznie. Nie oznacza ona tej faktycznej części naszego umysłu, która jest ukryta i z ukrycia oddziałuje na nasze postępowanie. Gdyby tak było, to żadnej z cech odnalezionych w wyglądzie na tym poziomie, nie bylibyśmy w stanie tak do końca sobie uświadomić. Przecież „podświadomość” — jak sama nazwa wskazuje — określa tą część naszego umysłu, która jest z trudem postrzegana, jest zbiornikiem zapomnianych spraw, z mozołem torujących sobie drogę do świadomości.

W tym znaczeniu takie elementy odnajdziemy we wszystkich strefach: na poziomie głowy (umownie „nadświadomość”), na poziomie tułowia (umownie „świadomość”) i na poziomie nóg. Natomiast w trójpodziale określenie to występuje symbolicznie. Podobnie sprawy, które są nam całkowicie znane, które w pełni sobie uświadamiamy mogą występować we wszystkich strefach, a nie tylko w tej, odnoszącej się do działania w chwili obecnej.

Równie dobrze moglibyśmy poszczególne sfery nazwać „a”, „b” i „c”, ale bazujemy znowu na skojarzeniach. Znaczeniowo głowa odnosi się do marzeń, planów, duchowości, a to bardzo kojarzy się z nadświadomością. Działanie, praca to rzeczy spontanicznie przyciągające pojęcie świadomości. Z kolei seksualność, dom rodzinny to rzeczy, które chętnie ukrywamy, o których wolimy nie mówić — dlatego właśnie „podświadomość”.

Analizując człowieka z wyglądu należy pamiętać, że każde podkreślenie, wyraźne zwrócenie uwagi na dany element, jest jednocześnie czymś w rodzaju odwrócenia uwagi od tła, z którego się wybija. Możemy to określić jeszcze inaczej: każdy awers posiada swój rewers. Zatem zaakcentowanie własnej odwagi i siły poprzez noszenie munduru, jest jednocześnie wyrazem wewnętrznego lęku i niepewności, na który lekarstwem jest wojskowe szkolenie, a często sam budzący respekt mundur. Na podobnej zasadzie: wyraźne podkreślanie strefy nadświadomości (np. przez noszenie we włosach okularów przeciwsłonecznych), choć zewnętrznie pokazują osobę ambitną, która pragnie w życiu wiele osiągnąć, w rzeczywistości ujawnia nam istotę czującą się gorszą od innych. Ambitne dążenie do osiągnięcia sukcesu jest dla niej metodą na udowodnienie sobie i innym, że nie jest taka strasznie głupia, jak by się mogło wydawać.

W analizie wypowiedzi wygląda to podobnie. Człowiek, który wciąż opowiada o pracy, o swoich sukcesach, o kolegach, o szefie, o tym co się wydarzyło w firmie, odwraca w ten sposób naszą uwagę od innych sfer swojej egzystencji. Najprawdopodobniej jego życie intymne leży w gruzach i nie potrafi się w tym odnaleźć. Udana praca jest tarczą, za którą można się schować, aby nikt nie dotykał raniących tematów. Kobieta, która zamęcza wszystkich opowiadaniem o tym, jakie ma wspaniałe dzieci i jakie sukcesy są ich udziałem, próbuje w ten sposób zatuszować własny smutek wynikający z nieudanego życia zawodowego. Zero kariery, zero awansu, czym się tu chwalić? Ależ można: właśnie osiągnięciami potomstwa. W ten sposób podświadomie odwracamy uwagę od swoich słabych punktów.

Wykonując Analizę z wyglądu spróbujmy skorzystać z tej zasady i zobaczyć, która strefa jest najwyraźniej zaznaczona. Bez wątpienia będzie działała jak tarcza, która ma odwrócić nasza uwagę od tego, co najbardziej boli. Bądźmy świadomi, że każdy element jawnie podkreślony w sylwetce ma swój tajny odnośnik. W naszej metodzie zaznaczenie to nazywamy tajnym i jawnym. Interpretacja kolorów w ubiorze jeszcze bardziej przybliży to zagadnienie, ponieważ każdy jawnie noszony kolor posiada swój tajny odpowiednik.

Jawna jest zawsze pewna manifestacja. Jeśli wybrany przez nas do interpretacji element — np. okulary noszone we włosach — podkreśla inteligencję osoby, czy też raczej powinnam powiedzieć: ma podkreślić, zwrócić naszą uwagę na inteligencję danej osoby, to jest to manifestacja tej jakości. Przypomina to troszkę niesienie przez tę osobę transparentu z napisem: „Zobacz, jestem bardzo inteligentna”.

Inny przykład: bardzo obcisłe na poziomie seksualnym spodnie, eksponujące wręcz u mężczyzny genitalia. Jest to odpowiednik transparentu: „Zobacz, jaki ze mnie super samiec!”. W obu przypadkach jest to demonstracja pewnych jakości, co do istnienia których sam właściciel ma spore wątpliwości.

I tutaj pojawia się tzw. poziom tajny, czyli coś, do czego taki człowiek raczej nie zechce się przyznać nawet przed samym sobą. W pierwszym omawianym przypadku jest to przekonanie, że nie jest się wystarczająco inteligentnym, że nie ma się odpowiedniego wykształcenia i otoczenie może to zauważyć, a następnie bezlitośnie wyśmiać. Co zatem robi taka osoba? Uczy się na kilku fakultetach, kończy różne kursy, zbiera dyplomy albo w ostateczności czyta książki i wśród znajomych popisuje zdobytymi wiadomościami. Za wszelką cenę chce pokazać swoją erudycję. Charakterystyczne dla takiej osoby jest śmiertelne obrażanie się na kogoś, kto choćby w żartach rzuci lekceważącą uwagę o jej bardzo niskim IQ.

W drugim przypadku mamy do czynienia z osobą przewrażliwioną na punkcie swojej seksualności. Załóżmy, że jest to mężczyzna. Wiadomo, w jaki sposób będzie starał się za wszelką cenę udowodnić otoczeniu, że nie ma dla niego kobiety nie do zdobycia, że w łóżku nie ma sobie równych… Warto pamiętać, że w obu przypadkach interpretowane przez nas elementy są wskaźnikiem przekonania o tym danej osoby, a niekoniecznie stanu faktycznego. Osoba z silnym kompleksem na poziomie nadświadomości może w rzeczywistości mieć bardzo wysoki iloraz inteligencji i bogatą wiedzę, ale ktoś w jej otoczeniu bardzo intensywnie „pracuje” nad tym, aby nigdy nie uświadomiła sobie własnej wartości. Stąd wątpliwości i ogromna potrzeba zmiany na lepsze.

Najistotniejsza zatem jest umiejętność realnej oceny samego siebie. Dostrzeganie w sobie swoich pozytywnych cech, bez względu na krytyczne uwagi innych osób. Warto zapamiętać, że jeśli posiadamy w sobie pewną jakość, jeśli czegoś jesteśmy pewni, nie odczuwamy potrzeby manifestacji tejże jakości. Nikomu nie musimy udowadniać naszej inteligencji, mądrości, seksowności. To jest po prostu naturalne i oczywiste. Jeśli czuję się naprawdę inteligentna, to nie potrzebuję nieść transparentu z takim napisem, bo przecież i bez tego każdy widzi jaka jestem. I musiałby być ślepy, żeby nie zauważyć i nie docenić we mnie tego, co naprawdę we mnie jest.

W czym nam do twarzy?

Każdy z nas ma swój ulubiony styl ubierania się. Jedni preferują rzeczy obcisłe, inni luźne. Niektórzy uwielbiają krótkie spódniczki, inni wyłącznie rzeczy długie i szerokie. Motywujemy to z reguły właściwościami naszej figury lub przyzwyczajeniem, ale tak naprawdę to znowu nasza podświadomość wybiera sobie tarcze i namiastki. Próbuje poprzez ubranie zapewnić sobie to, czego najbardziej potrzebuje, czego nam szczególnie brakuje lub brakowało w dzieciństwie.

W poprzednich rozdziałach opisałam kilka stylów, łącząc je z pewnymi interpretacjami. Tutaj pragnę przedstawić podstawową symbolikę, na której opierają się te opisane i te nie opisywane przeze mnie sposoby kreowania swojej sylwetki za pomocą odzieży. Po zapoznaniu się z tym rozdziałem będziemy umieli wyciągnąć wnioski o wnętrzu każdej napotkanej przez nas osoby, nawet takiej, która żadnego stylu nie uznaje i każda rzecz na niej jest „z zupełnie innej szafy”.

Ubranie luźne i obszerne noszą ludzie, którzy potrzebują swobody ruchów, gdyż z reguły dużo mówiąc, dużo też gestykulują. Czy tylko swoboda ruchów jest tu istotna? Możemy spokojnie domyślić się, że taki człowiek potrzebuje wolności na każdym kroku. Potrzebuje przestrzeni do działania i nie znosi żadnych ograniczeń, zakazów, nakazów, presji. Najprawdopodobniej przyczyna leży w dzieciństwie, surowym, pełnym rygorów lub przesadnej nadopiekuńczej miłości, która nie pozwalała na poczucie swobody. Taka osoba stara się programować swoje życie tak, by uciec jak najdalej od twardych struktur, wybiera zatem zawody wolne i w każdej sytuacji podkreśla swoją niezależność i niechęć podporządkowania się czemukolwiek.

Ubranie obcisłe to takie, którego elementy przylegają do ciała i opinając uwydatniają kształty. Jest formą zastępczą przytulania. Noszą je osoby wrażliwe na dotyk i czułość, spragnione takich doznań. Ponieważ przypominająca drugą skórę odzież tworzy ścisły kontakt z ciałem, jest dla nich namiastką pieszczoty.

Prawdopodobnie zimne, pozbawione czułości dzieciństwo przyczyniło się do wytworzenia takiej wewnętrznej potrzeby. Nagradzanie dziecka wyłącznie za wymierne osiągnięcie, np. za piątkę w szkole, wytworzyło nawyk pracowitości, sumienności, dokładności. Tacy ludzie potrafią przez wiele godzin wykonywać obowiązki i z reguły są dobrze zorganizowani. Świetnie radzą sobie w zawodach wymagających drobiazgowości. Niestety najczęściej dobra praca jest jedynym znanym im sposobem upominania się o uwagę, czułość i ciepło, dlatego taki człowiek może mieć kłopoty z inną formą okazywania uczucia.

Uniformy, czyli garnitury i garsonki, o których troszkę pisałam w innych rozdziałach, mają za zadanie „schować” tak ubraną osobę w grupie innych do niej podobnych. Przynależność do jakiejś grupy (np. „garniturowców”, „biznes-woman”) dodaje tu poczucia własnej wartości. Im droższy garnitur, im bardziej elegancka garsonka, im lepszej firmy, tym lepsze samopoczucie posiadacza.