Podejmując się trudu napisania kolejnej książki, musiałem najpierw — podobnie jak poprzednim razem — zdecydować o jakiejś jednolitej formie wyrazu, która pasowałaby do przyjętej wcześniej koncepcji i najdokładniej oddawałaby jej charakter. Także i w tym przypadku pomysł opierał się na próbie zebrania w jednej pozycji wydawniczej całego szeregu refleksji wysnutych na bazie zdobytej wiedzy oraz własnych doświadczeń i obserwacji życia. Jednak temu bardzo ogólnemu pierworysowi należało nadać dokładnie doprecyzowany kształt. Po dłuższym zastanowieniu na potrzeby niniejszej publikacji zdecydowałem się zerwać z rymem. Najrozsądniejszym posunięciem wydawało się zastosowanie aforyzmu dającego tutaj niemal nieograniczone możliwości.

Ten gatunek literacki — podobnie jak użyty we wcześniejszym tomiku pokrewny mu epigramat — pochodzi z epoki starożytnej (swą nazwę wziął od gr. aphorismós — definicja, określenie). Wyraża on jakąś uniwersalną myśl (np. filozoficzną czy moralną) w sposób barwny i ekspresyjny, często z całkiem innowacyjnym podejściem do tematu. Maksymy o takim zarysie i podlegające powyższym kryteriom tworzył m.in. cesarz rzymski Marek Aureliusz (II w. n.e.), a w czasach nowożytnych chociażby Blaise Pascal — XVII-wieczny francuski uczony i pisarz. Uwzględniając zachodzący tu paralelizm, należałoby przypomnieć o wzmiankowanych również poprzednio przysłowiach Salomonowych. Jeśli chciałoby się podjąć próbę dotarcia do źródeł aforystyki — poszukując dzieł o przełomowym znaczeniu — to w żadnym razie nie wolno pominąć tej właśnie księgi z X w. p.n.e. (redagowanej jeszcze w późniejszych stuleciach).

Decyzja o wykorzystaniu tak krótkiej formy literackiej, korespondującej w jakiś sposób z dawnymi utworami i znanymi porzekadłami, wiązała się z pokonywaniem piętrzących się zawiłości. Niejednokrotnie bowiem ułożenie sentencji uchodzącej z czytelniczej perspektywy za prostą i lekką jest poprzedzone długotrwałym procesem twórczym. Sztuka polega na tym, żeby z dość sążnistych przemyśleń stopniowo eliminować kolejne słowa, pozostawiając wreszcie jedynie lakoniczne, acz esencjonalne motto. Trzeba przy tym uważać, by trzymając się pewnej przyjętej konwencji, nie działać sztampowo. O ile jedno mierne zdanie można wtopić w tekst nieźle skrojonej powieści, o tyle w przypadku, gdy samo stanowi cały utwór, jego mankamentów ukryć się nie da.

Przyjąwszy określony plan działania, na przestrzeni ostatniego roku skrupulatnie notowałem wszystkie ważniejsze pomysły. Niektóre z nich pojawiały się w krótkich odstępach czasu, inne zrodziły się po dłuższej przerwie. Zdarzyło mi się też wykorzystać znacznie starsze spostrzeżenia w nieco odświeżonej formie. W ten sposób powstał szkic zbioru, który można było poddać dalszym szlifom. Po odrzuceniu niepasujących fragmentów — oraz systematycznych przebudowach służących okiełznaniu tych urozmaiconych tematycznie treści i uporządkowaniu kolejności utworów, z których każdy musiał przejść proces żmudnego cyzelowania — z językowych odmętów zaczęła wyłaniać się pożądana kompozycja.

Wreszcie barwna mozaika wielopłaszczyznowych paremii nabrała ostatecznego kształtu. Znakomitą ich część niektórzy uznają zapewne za swoje własne konstatacje, co świadczyć może o powtarzalności pewnych zjawisk na kole życia oraz o niezmienności prawdy. Zawarte tu przemyślenia stanowią bardzo istotne uzupełnienie wcześniejszych wniosków. Dlatego też obie publikacje, tj. Moraliki i Prawidła, wykazując pewne konstrukcyjne podobieństwa na kilku poziomach, których wyszukanie zostawiam wnikliwym Czytelnikom, tworzą razem swoistą dylogię — kolaż elementarnych cząstek mowy wiązanej (łac. oratio vincta), czyli wiersza, oraz mowy wolnej (łac. oratio soluta), a więc prozy. Jestem głęboko przekonany, że efekt końcowy sprowokuje do dalszych rozważań. Życzę przyjemnej lektury!

M.D. Moymirski

Londyn, 10–16 X 2022 r.