Bezpłatny fragment - OSINT czyli krótki kurs,,białego wywiadu”

Co to są służby specjalne?

Jak podają Łukasz Roman i Grzegorz Winoradzki,,służby specjalne to nazwa instytucji, która prowadzi działania o charakterze niejawnym, tj. operacyjno-rozpoznawczym. Należy zaznaczyć, iż tym mianem określa się wywiad i kontrwywiad, których termin nie jest definiowany w literaturze przedmiotu. Termin ten charakteryzuje się tym, iż ustawodawstwa większości państw unikają nie tylko ścisłego definiowania, lecz nawet używania pojęcia „służby specjalne”. Pojęcie to, aczkolwiek ugruntowane mocno w języku potocznym, jak również używane w doktrynach i terminologii fachowej, nie występuje zaś w języku prawnym, czy w sformułowaniach aktów normatywnych. Głównym celem służb specjalnych jest pozyskiwanie i ochrona informacji kluczowych dla zapewnienia zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa państwa. W państwach demokratycznych działania służb specjalnych wymykają się czasami spod kontroli organów nadzorczych. Prowadzą one także działania poza swoim krajem, łamiąc nieraz prawo obcego (innego) państwa. Służby specjalne reżimów totalitarnych i państw niedemokratycznych stosują czasami techniki niedozwolone przez prawo ich państwa macierzystego, m.in.: szantaż, przekupstwo, nielegalny handel bronią i narkotykami oraz skrytobójstwo.”

Czy zajmuje się wywiad, a czym kontrwywiad?

Według Łukasza Romana i Grzegorza Winogradzkiego:,,wywiad określa się mianem jako jeden ze sposobów działalności, polegającej na zbieraniu i opracowywaniu przez wyspecjalizowane służby wiadomości o innych państwach w celu wykorzystania ich w interesie własnego państwa. Jest to także jeden ze sposobów rozpoznania strategicznego, polegający na zbieraniu za granicą wiadomości o danym kraju; organizacja, instytucja zbierające te informacje; rzadziej służba śledcza na terytorium własnego kraju. W innym ujęciu wywiad to organizacja wyspecjalizowana w celu wykorzystania w sferze politycznej, ekonomicznej i militarnej na użytek własnego państwa. Do prowadzenia dalszych analiz, a zarazem przydatna do określenia istoty służb specjalnych wydaje się definicja wywiadu, która określa tym mianem służby specjalne, zazwyczaj państwowe organy, których zadaniem jest nielegalne zdobywanie niedostępnych innymi sposobami informacji o politycznych, gospodarczych, wojskowych i innych działaniach kraju będącego przedmiotem zainteresowania. Z przedstawionych definicji można wygenerować dwie istotne sfery działalności wywiadu. Pierwszą jest pozyskiwanie informacji, zaś drugą ich opracowywanie w celu wykorzystania przez kierownictwo państwa. Warto również podkreślić, iż ta druga sfera działalności zakłada oddziaływanie (choćby pośredni) wywiadu na decyzje polityczne w państwie. Wywiad jest określany jako służba specjalna zajmująca się pozyskiwaniem informacji (często niejawnych) oraz ich przetwarzaniem, przechowywaniem, analizą tych informacji i przekazywaniem ich rządowi. Służba wywiadowcza poza zadaniami o charakterze informacyjnym realizuje także zadania o charakterze sprawczym. Taka instytucja poza granicami państwa wykonuje politykę rządu. Politykę zagraniczną rządu może wykonywać w sposób legalny, nielegalny, a także poprzez dyplomację. Czyni to wpływając (także w sposób brutalny) na osoby mające wpływ na działalność, która jest ważna ze względu na interes i rację stanu. W skali państwa wywiad to jeden ze sposobów rozpoznania strategicznego, polegający na zbieraniu najważniejszych wiadomości politycznych, wojskowych i gospodarczych. Współcześnie, dzięki takim zdobyczom techniki jak podsłuch satelitarny działalność wywiadowczą można również prowadzić nie opuszczając terytorium własnego państwa. Wywiad to także określenie metod pozyskiwania informacji wywiadowczych (zbieranie informacji wywiadowczych).”

Z kolei,,kontrwywiadem określa się działania podejmowane w celu udaremnienia wysiłków wrogich służb wywiadowczych w penetrowaniu oraz dekonspirowaniu własnej służby wywiadowczej i jej operacji. W innym ujęciu jest to określenie organów specjalnych, zazwyczaj państwowych, których zadaniem jest walka z bezprawną działalnością zagrażającą bezpieczeństwu państwa. W różnych państwach zakres działalności tych organów jest zróżnicowany i są one różnie zorganizowane. Ogólnie rzecz ujmując, działalność kontrwywiadu obejmuje cztery podstawowe obszary zainteresowań:

1. organizacje wywiadowcze (szpiegowskie) państw obcych,

2. skrajne organizacje nielegalne rozwijające działalność we własnym kraju — ekstremiści polityczni, narodowościowi i rasowi (tajna policja polityczna),

3. zagraniczne i krajowe organizacje terrorystyczne (służba antyterrorystyczna i związana z nią antynarkotyczna),

4. działania ekonomiczne zagrażające bezpieczeństwu lub funkcjonowaniu państwa (tajna policja ekonomiczna i finansowa).”

Jakie są etapy cyklu wywiadowczego?

Piotr Herman wskazuje, iż:,,cykl wywiadowczy w logiczny i spójny sposób opisuje etapy pracy wywiadowczej i analitycznej oraz wykorzystanie informacji przez użytkownika (decydenta). W podstawowej swej formie cykl wywiadowczy jest bardzo prosty:

— użytkownik składa zapytanie (zlecenie wywiadowcze),

— następuje proces zbierania danych,

— proces analizy informacji,

— przekazanie (raportowanie) informacji wywiadowczej zlecającemu,

— a także włączenie jej do posiadanego rozpoznania (powiększanie zasobu posiadanej wiedzy).

Ma zatem miejsce:

— planowanie i kierowanie,

— zbieranie,

— analiza,

— rozpowszechnianie. Wbrew pozorom jest to nigdy nie kończący się proces. Cały czas należy jeszcze coś ustalić, zmniejszyć luki poznawcze, załatać niewiadome. W dodatku można tego dokonać tylko w sposób aktywny: pojawia się pytanie i trzeba zebrać potrzebne informacje, a następnie je przeanalizować. Następnie zbieramy surowe informacje (czyli dane) z wielu różnych źródeł. Kiedy już to zrobimy następuje przetwarzanie czyli synteza surowych danych w kierunku informacji. Wówczas materiał poddajemy analizie (czyli integracji, ocenie i analizie) wszystkich dostępnych danych oraz ich przekształcenie w produkt analityczny (analityk integruje dane w spójną całość, umieszcza ocenione informacje w kontekście i wytwarza gotowe informacje wywiadowcze obejmujące alternatywne scenariusze, referencje i konsekwencje oraz wymagania dotyczące gromadzenia nowych danych). Ostatnim etapem jest rozpowszechnianie czyli dystrybucja produktów wywiadowczych wśród decydentów, którzy ich potrzebują. Przede wszystkim wśród tych, których początkowe potrzeby wygenerowały wymagania wywiadowcze. Na podstawie uzyskanej wiedzy podejmowane są decyzje, w tym prowadzące do wniosków o dalsze badanie (co ponownie uruchamia cykl wywiadowczy). W ten sposób działa wywiad gospodarczy, szczególnie w końcowym etapie swojego rozwoju, tzn. gotowy na przekształcenie się w wywiad konkurencyjny. Zauważmy, że wymagania dotyczące zbierania nowych danych pochodzą z dwóch źródeł: decydentów oraz analityków. Tym samym, z punktu widzenia informacji, realny cykl wywiadowczy wygląda nieco bardziej skomplikowanie.”

Co to jest informacja i jakie jest jej znaczenie we współczesnym świecie?

Ewelina Machura uważa, iż:,,cechą społeczeństwa informacyjnego jest rozwój intelektualny oparty na wiedzy, a więc na informacji. Czym więc jest owa informacja, której ranga ciągle wzrasta? Jest wiele definicji i określeń tego pojęcia, nie ma jednej uniwersalnej i jednoznacznej. Informacja (łac. informatio — przedstawienie, wizerunek; informare — kształtować, przedstawiać) odmiennie postrzegana jest w różnych dziedzinach nauki, bo to pojęcie interdyscyplinarne. W znaczeniu ogólnym informacja postrzegana jest jako porcja danych, które mogą być przekazywane, przetwarzane i magazynowane — przydatne w wielu sektorach działalności ludzkiej. Z punktu widzenia ekonomicznego postrzega się ją jako zasób — współcześnie, piątą podstawową kategorią ekonomiczną jest informacja. Informację należy traktować jako zasób podobny do innych zasobów, które mają wartość i wymagają poniesienia określonych kosztów w trakcie ich wykorzystania. Informacja jest zasobem niezużywalnym i niewyczerpywanym. Informacja może też być narzędziem komunikacji — jest zjawiskiem społecznym, służy do społecznego komunikowania się. Równie ważną rolę odgrywa w życiu wirtualnym, o czym przekonuje M. Karciarz słowami: Informacja jest dziś najważniejszym elementem cyberprzestrzeni. Jest generowana z danych, które — przetwarzane, komentowane i rozpowszechniane — tworzą nowy wymiar naszej rzeczywistości4. Nowym wymiarem informacji staje się we współczesnym świecie traktowanie jej jako towaru — dobra konsumpcyjnego, które jak każde inne dobro można kupić i sprzedać. Rosnąca ranga i znacznie informacji zarówno w dziedzinie gospodarki, jak i bezpieczeństwa narodowego, stopniowo podnoszą jej cenę. Podsumowując powyższe rozważania, musimy się zgodzić, że współczesna informacja jest obecna we wszystkich dziedzinach i aspektach życia. Kto ma informację ten ma władzę — co raz częściej słychać ten slogan i trudno się z nim nie zgodzić. Aby zyskać przewagę nad konkurencją, trzeba być szybkim w działaniu, zaś sprawne i trafne podejmowanie decyzji wymaga szybkiej, wiarygodnej i najświeższej informacji. Dostępność niemal całego świata dla wszystkich zainteresowanych, co jest efektem globalnego postępu cywilizacyjnego, pociągnęła za sobą nowe zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego, które przybiera formę niekontrolowanego wycieku informacji o znaczeniu nie tylko gospodarczym, politycznym, ale nawet strategicznym. Nowe zagrożenie wymaga podjęcia radykalnego działania w celu jego wykluczenia bądź minimalizacji. Pojawia się więc konieczność stałego monitoringu sytuacji, a tym samym powołania służb, instytucji czy organizacji, która w oparciu o odpowiednie regulacje prawne zapewni bezpieczeństwo państwa na tej płaszczyźnie. Także Polska, z uwagi na swój rozwój w ostatnich latach, wzrost znaczenia w Europie i na arenie międzynarodowej oraz w dużej mierze poprzez członkostwo w Unii Europejskiej i NATO, stała się podatna na zagrożenie wycieku informacji. Wyciek taki może być efektem niewłaściwego zarządzania zasobami informacyjnymi lub celowego działania służb wywiadowczych i specjalnych, a nawet organizacji terrorystycznych nieprzychylnych Polsce oraz jej polityce wewnętrznej i zagranicznej. Szczególnie ważne i poszukiwane są dane nie tylko te dotyczące wojskowości i obronności państwa, lecz także prowadzonej działalności gospodarczej, techniki i technologii, badań naukowych, a w głównej mierze polityki wewnętrznej i zewnętrznej państwa, co potwierdzają wnioski zawarte w ogólnie dostępnych raportach, sprawozdaniach, a nierzadko też doniesieniach medialnych. W odpowiedzi na nowe zagrożenie, w celu zapewnienia bezpieczeństwa informacji szczególnie ważnych dla państwa, we wszystkich krajach powołuje się instytucje, odpowiednio przygotowane i przeszkolone służby, których zadaniem jest stały monitoring stanu bezpieczeństwa informacji oraz eliminacja bądź ograniczanie ich wycieku. Sprawność organów rządzących państwa wiąże się głównie z szybkością i trafnością podejmowanych decyzji, a to z kolei zależy od dostępności dużej ilości wiarygodnych i szczegółowych informacji w danej dziedzinie, dlatego też zarządzanie bezpieczeństwem musi być tak zorganizowane, aby informacje były łatwo dostępne dla osób uprawnionych, a jednocześnie chronione przed nieprawnym wykorzystaniem ich przez postronnych, mogących działać na szkodę państwa.”

Jakie są rodzaje informacji?

Jerzy Wojciech Wójcik podaje, że:,,podziały i klasyfikacje informacji, na tle różnych kryteriów warte są przytoczenia. Wydaje się, że podstawowe i najpopularniejsze rodzaje informacji to:

— faktograficzna — odwzorowuje wyróżnione stany obiektów w ramach danej obserwacji (obiekty, ich cechy i ich wartości, relacje oraz czas);

— techniczna — jest to taka informacja faktograficzna, która odnosi się do obiektów technicznych (np. wyrób, surowiec, maszyna), ich cech, takich jak waga, zużycie, kolor, kształt, itp.;

— techniczno-ekonomiczna — jest to taka informacja faktograficzna, której obiektami są obiekty techniczne, ale ich cechami są charakterystyki ekonomiczne, np. cena, koszt wytworzenia, itp.;

— ekonomiczno-społeczna — może mieć charakter albo mikro- albo makroekonomiczny. W pierwszym przypadku jej odniesieniem jest mikroekonomiczny obraz przedsiębiorstwa (np. zysk, sprzedaż w danym okresie, zadanie inwestycyjne, oprocentowanie lokat i kredytów, itp.). W drugim przypadku informacja odnosi się np. do gospodarki narodowej (np. stopa inflacji, stopy procentowe banku centralnego, itp.);

— jednostkowa — dotyczy konkretnego faktu techniczno-ekonomicznego (np. konkretnej transakcji, osoby, itp.); zagregowana — opisuje zagregowane zbiory jednorodnych obiektów jednostkowych (np. liczba wytworzonych samochodów w danym czasie) lub ilość takich obiektów mających wspólną cechę (np. liczba sprzedanych samochodów określonej marki). Możliwe jest również opisywanie zjawisk w określonym systemie np. wzrost dobrobytu wyrażony jako zysk na zatrudnionego. Dodając do tej klasyfikacji grunt prawny uzyskamy rodzaje informacji w formie jawnej i chronionej. Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia możliwości operacyjnych, czyli uzyskiwania, przekazywania i wykorzystywania informacji.”

Jakie warunki powinna spełnić prawidłowo dostarczona informacja?

Tomasz Pączkowski zauważa, że:,,w ostatnich latach jesteśmy codziennie wręcz „zalewani” przez media ogromną ilością informacji. Warto przy tym zauważyć, że tylko niewielu z nas zastanawia się nad ich wartością i wiarygodnością. Wymagałoby to bowiem poświecenia dodatkowego czasu na ich weryfikację. Dlatego często przekonujemy się, że to, czego dowiedzieliśmy się w mediach jednego dnia, już nazajutrz zostaje odwołane lub okazuje się stanowić „fake news”. Dlatego tak ważna jest ocena wiarygodności dostarczanych informacji. M. Grabowski i A. Zajac podają następujące kryteria, jakie powinna spełniać prawidłowo dostarczana informacja:

— efektywność (effectiveness) — zapewnienie informacji istotnej, stosownej i użytecznej oraz dostarczenia jej na czas w poprawnej i spójnej formie,

— wydajność (efficiency) — dostarczenie informacji, wykorzystując dostępne zasoby w sposób optymalny (ekonomiczny),

— poufność (confidentiality) — dotyczy ochrony informacji przed nieuzasadnionym ujawnieniem i użyciem,

— integralność (integrity) — dotyczy dokładności i kompletności informacji oraz jej poprawności w odniesieniu do oczekiwań,

— dostępność (availability) — sprawia, że informacja jest dostępna dla określonego procesu, uwzględniając również aspekt czasowy (teraz i w przyszłości). Dotyczy również ochrony koniecznych zasobów i przypisanych im cech i funkcji,

— zgodność (compliance) — uwzględnia wymagania narzucone na organizację przez podmioty zewnętrzne, prawo, rozporządzenia, umowy oraz określone wymagania i polityki wewnętrzne,

— wiarygodność (reliability) — ma na celu zapewnienie odpowiedniej informacji odbiorcy po to, aby ten mógł prawidłowo ją wykorzystać. Stopień spełniania wymienionych kryteriów stanowi przesłankę do oceny wartości pozyskanych informacji. Szczególną uwagę należy przy tym zwrócić na wiarygodność, bo należy się zawsze liczyć z możliwością fałszywej albo spreparowanej, tendencyjnej informacji.”

Co to jest,,czarny wywiad”?

Kazimierz Turaliński podaje, iż:,,wywiad czarny w większości państw zastrzeżony zostaje dla służb specjalnych i formacji policyjnych, a zatem wykonywany przez osoby prywatne narusza przepisy karne. Warunkuje jednak uzyskanie dostępu do około 5% informacji, które z uwagi na swój ciężar gatunkowy stanowić mogą najważniejszy składnik sporządzanego raportu. Kradzież informacji, naruszanie tajemnicy korespondencji i komunikowania się, włamania do komputerowych baz danych, korupcja, szantaż i zaawansowana inwigilacja umożliwiają identyfikację działalności przestępczej, takiej jak defraudacja, oszustwa podatkowe, przestępcze ukrycie składników majątku przed egzekucją komorniczą i wierzycielami, oszustwa na szkodę klientów lub kontrahentów, ale też i ujawniają praktyki związane ze szpiegostwem przemysłowym i terroryzmem, czynami nieuczciwej konkurencji oraz naruszeniem prawa autorskiego. Nielojalne czynności o charakterze szpiegostwa stać się mogą także kluczowym czynnikiem nieuprawnionego wpływu na politykę działania podmiotów gospodarczych oraz w drodze nielegalnego lobbingu również na instytucje państwowe, a nawet międzynarodowe.”

Co to jest,,szary wywiad”?

Kazimierz Turaliński wskazuje, że:,,wywiad szary, ujawniający około 15% poszukiwanych informacji, obejmuje czynności zazwyczaj zarezerwowane dla agencji detektywistycznych, a w przypadku rygorystycznych unormowań danego państwa mogą znajdować się one w ogóle poza granicą dostępną dla sektora komercyjnego. Do najważniejszych jego elementów zaliczyć należy infiltrację rozpoznawanego podmiotu, pozyskiwanie osobowych źródeł informacji oraz obserwację i monitorowanie miejsc, transakcji i osób decyzyjnych, a także formalnych i faktycznych właścicieli danego przedsiębiorstwa. W tym też zakresie działania często wiążą się z zastosowaniem technik psychologicznych, ukierunkowanych na pozyskanie informacji bezpośrednio od osoby sprawdzanej, przy jednoczesnym zachowaniu w tajemnicy swych prawdziwych intencji. W drodze „szarego wywiadu” pozyskuje się zwykle informacje o niejawnych powiązaniach personalnych i kapitałowych pomiędzy przedsiębiorstwami, składnikach majątku niepodlegających ujawnieniu w dokumentach urzędowych oraz o rzeczywistej polityce działania i faktycznych osobach decyzyjnych.”

Jaka była historia,,białego wywiadu”?