Bezpłatny fragment - Ocena sytuacji finansowej spółki Allegro S.A. w okresie 6 kwartałów z lat 2020—2021

Podziękowania

Chciałabym serdecznie podziękować osobom, na które mogłam liczyć przy pisaniu tego tekstu, jako pracę dyplomową. Największe podziękowania kieruję do dr Katarzyny Kubiszewskiej, wykładowcy z sercem i pasją. Dziękuję za trud, który włożyła pracując ze mną przez rok czasu, poprawiając każdy najmniejszy błąd, za cenne wskazówki, nie tylko na temat pracy dyplomowej ale także te życiowe. Z całego serca także dziękuję moim rodzicom, którzy wspierali mnie w każdym sukcesie i pomagali się podnieść po każdej porażce.

Wstęp

Analiza finansowa jest działem ekonomii, który istnieje od bardzo dawna. Już w przeszłości przedsiębiorcy interesowali się, jak sprawdzić rentowność, zyskowność i wiele innych współczynników ekonomicznych, które pozwoliłyby na dokonanie poprawnej decyzji. Potencjalni kredytodawcy także nie chcieli udzielać kredytów na słowo i chcieli mieć udokumentowane wyniki przedsiębiorstw w przeróżnych schematach. Dzięki temu dział analizy finansowej stał się bardziej rozbudowany i precyzyjny. Najważniejszymi elementami analizy finansowej jest analiza sprawozdań finansowych, to znaczy bilansu, rachunku przepływów pieniężnych oraz rachunku zysków i strat. Dzięki porównaniom z kilku poprzednich okresów można wyciągnąć wnioski, które mogą dać obraz na przyszłą kondycję finansową jednostek.

Jednak nie wszystkie sytuacje można przewidzieć, a mogą one mieć wielki wpływ na rozwój poszczególnych przedsiębiorstw lub ich upadek. Taką sytuacją była pandemia wywołana wirusem COVID-19, przez co wiele jednostek nie utrzymało się na rynku i upadło. Z drugiej strony są też jednostki, które przez pandemię polepszyły swoją sytuację gospodarczą. Do takich przedsiębiorstw należy Allegro S. A. Spółka ta posiada platformę internetową, na której można prowadzić sprzedaż. W czasie pandemii był to ratunek nie tylko dla ludzi, którzy chcieli zrobić zakupy, a zamknięte galerie handlowe to utrudniały, ale także dla przedsiębiorców, którzy postawieni pod murem musieli szukać ratunku w internecie. Dzięki temu w Polsce pojawiły się także nowe jednostki, specjalizujące się w e-commerce, głównie takie, które działały już w innych krajach. Najpopularniejszy z nich to Alliexpress, gdzie można było robić już na nim zakupy, ale czas oczekiwania był bardzo wydłużony z powodu wysyłki z magazynku z Chin, a dzięki otwarciu magazynów w Polsce, czas ten się skrócił. Dodatkowo na rynek Polski wszedł także Amazon oraz Shoppe.pl i zupełnie nowa platforma Wszystko.pl.

Celem pracy jest zbadanie sytuacji finansowej spółki Allegro przy wykorzystaniu analizy sprawozdań finansowych z 2 ostatnich kwartałów roku 2020 i wszystkich kwartałów roku 2021.

Praca jest podzielona na 2 rozdziały. Pierwszy definiuje sprawozdania finansowe, takie jak: bilans, rachunek zysków i strat oraz rachunek przepływów pieniężnych. Dodatkowo omówiona jest analiza tych sprawozdań, czyli analiza pionowa i pozioma bilansu, rachunku zysków i strat oraz analiza Cash Flow. Ponadto opisuje analizę wskaźnikową, na czym polega, jakie wyróżnia się wskaźniki oraz złote i srebrne reguły rentowności. W drugim rozdziale natomiast zawarte są: analiza pionowa i pozioma bilansu, analiza rachunku zysków i strat, analiza rachunku przepływów pieniężnych oraz analiza wskaźnikowa spółki z 2 ostatnich kwartałów 2020 roku oraz wszystkich kwartałów roku 2021. Do tego sporządzona jest interpretacja na temat tego, dlaczego dany składnik sprawozdania bądź dany wskaźnik uległ zmianie. Na koniec krótko podsumowano kondycję finansową spółki na podstawie badanych okresów oraz odwołano się do wpływu pandemii na nią.

Do przygotowania pracy wykorzystano literaturę z zakresu analizy finansowej i ekonomicznej oraz rachunkowości oraz dane zawarte na stronie biznesradar.pl, które były niezbędne, by przedstawić sprawozdania finansowe przedsiębiorstwa. W celu przeprowadzenia oceny kondycji finansowej wybranego przedsiębiorstwa, zastosowano elementy analizy finansowej, analizę pionową i poziomą oraz analizę wskaźnikową. Wykorzystano wskaźniki płynności, rentowności, zyskowności oraz zadłużenia.

I. ZAKRES I CELE ANALIZY FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA

1.1. Istota, zakres i przedmiot oceny analizy finansowej

Analiza finansowa jest najważniejszą częścią analizy ekonomicznej, która powinna dostarczać informacji niezbędnych przy procesie oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Jej zadaniem jest ocena wielkości ekonomicznych wyrażonych wartościowo. Skupia się na wstępnej i rozwiniętej analizie bilansu, rachunku zysków i strat, źródłach i kierunkach przychodów i rozchodów, analizie wyniku finansowego i jego determinantów oraz analizie sytuacji finansowej badanego przedsiębiorstwa. Analiza finansowa dostarcza informacji nie tylko kierownikom jednostki, lecz również inwestorom, kontrahentom i klientom jednostki, bankom kooperującym, firmom ubezpieczeniowym i władzom skarbowym. Do jej zadań należy również analiza otoczenia przedsiębiorstwa. Służy do rozpoznawania analizowanych zjawisk i czynników je kształtujących. Analiza finansowa nie jest dokładnie przydzielona do którejkolwiek z dziedzin mikroekonomii. Jednak na pewno jest ona bezpośrednio powiązana z rachunkowością, ponieważ to właśnie rachunkowość dostarcza sprawozdania finansowe, na podstawie których można przeprowadzić analizę finansową przedsiębiorstwa. Jednak rachunkowość i analiza finansowa różnią się od siebie tym, że rachunkowość ma ściśle określony przedmiot badawczy i specyficzną metodę badawczą. Istotą analizy finansowej nie jest samo obliczanie wskaźników finansowych sprawozdania finansowego, lecz wyjaśnienie ich zmian i przedstawienie ewentualnej poprawy obszaru działalności jednostki. Analiza finansowa to metoda badawcza polegająca na rozczłonkowaniu złożonego przedmiotu badawczego na elementy składowe. Jest ona dzielona na:

— analizę strukturalną — poznanie elementów składowych całości, ustalenie relacji i powiązań występujących pomiędzy elementami, a całością,

— analizę przyczynowo-skutkową — poznanie mechanizmu funkcjonowania całości, zmian, które w niej zachodzą oraz siłę i kierunek natężenia wpływu poszczególnych czynników.

Analiza strukturalna i przyczynowo-skutkowa osobno dostarczają bardzo niewiele informacji. Do celów określenia kondycji przedsiębiorstwa niezbędne jest złożenie ich w całość. Za główne elementy analizy finansowej uważa się: ocenę sytuacji majątkowej i finansowej jednostki, ocenę zdolności przedsiębiorstwa do rozwoju w przyszłości, analizę efektywności działalności bieżącej przedsiębiorstwa. Analiza finansowa jest potrzebna jednostce nie tylko, do interpretacji danych, które są zawarte w sprawozdaniu finansowym, ale głównie do poprawy wyników finansowych i stawieniu czoła potrzebom rynku. Powinna ułatwić jednostce podjąć decyzje, dzięki którym w przyszłości rozwój przedsiębiorstwa będzie bardziej efektywny.

Charakter przedmiotu i zakres analizy finansowej są indywidualne i zależne od: podmiotu, który sporządza analizę, celu przeprowadzanych badać, stanu prawnego badanego przedsiębiorstwa, obowiązujących zasad rachunkowości. Zakres zagadnień objętych analizą finansową systematycznie się poszerza. Nie polega ona już tylko na interpretacji wyników zawartych w sprawozdaniach finansowych. Jej głównym zadaniem jest objaśnienie konkretnych problemów mających wpływ na efektywność działalności jednostki i jej sytuację finansową.

W analizie finansowej ważną rolę odgrywa czas. Nie opiera on się tylko na teraźniejszości. Dzięki porównaniu przeszłych i obecnych sprawozdań można wyciągnąć wnioski na temat przyszłych okresów sprawozdawczych. Analizując przeszłość przedsiębiorstwa należy wyjaśnić jego osiągnięcia w zakresie wyników, pozycji na rynku, wielkości majątku i na ukazaniu wpływu tych osiągnięć na rozwój jednostki w przyszłości. Jest to przyczynowo-skutkowa zależność między przeszłością, a przyszłością.

Analizę finansową można podzielić również ze względu na przyjętą metodę badań. Przy takim podziale wyróżnia się analizę: funkcjonalną, kompleksową i decyzyjną. Najstarsza z nich to analiza funkcjonalna. Polega na odcinkowym badaniu zjawisk występujących w jednostce. Często jest to robione bez powiązywania z innymi zjawiskami. Do jej największych wad można zaliczyć: subiektywność ocen, odcinkowość badań, bez wystarczającego uwzględnienia zależności, brak prawidłowej hierarchii wartości. Kolejna analiza, która obejmuje całość zjawisk występujących w jednostce, to analiza kompleksowa. Bada je we wzajemnych uwarunkowaniach i związkach. W przeciwieństwie do analizy funkcjonalnej, w analizie kompleksowej wszystko jest uporządkowane według prawidłowej hierarchii ważności. Dzięki temu można oddzielić zjawiska główne od tych ubocznych. Ten typ analizy jest bardziej czasochłonny i trudniejszy do przeprowadzenia. Natomiast do podjęcia konkretnej decyzji w przedsiębiorstwie służy analiza decyzyjna. Występują tutaj badania zarówno w układzie chronologicznym jak i przyczynowo-skutkowym. Jej zakres jest uzależniony od charakteru i złożoności rozpatrywanego problemu. Jej zadaniem jest dostarczenie odpowiedzi na pytanie, jaką decyzję podjąć, by jej skutki wpłynęły pozytywnie na działalność przedsiębiorstwa.

1.2. Charakterystyka sprawozdań wykorzystywanych jako źródła informacji w ocenie kondycji finansowej

1.2.1. Bilans i jego analiza wstępna

Bilans jest pierwszym z dokumentów sprawozdania finansowego i zawiera informacje wyrażone wartościowo na temat zasobów majątkowych przedsiębiorstwa i źródeł ich finansowania. Jest sporządzany na dany dzień i w określonej formie według wzoru zamieszczonego w ustawie o rachunkowości. Sporządza się go w celu zestawienia zasobów majątkowych ze źródłami ich pochodzenia. Zasoby majątkowe przedsiębiorstwa ujęte wartościowo noszą nazwę aktywów, natomiast źródła ich finansowania to pasywa. W bilansie, który jest przedstawiony w postaci dwustronnej tabeli, aktywa znajdują się po lewej stronie, a pasywa — po prawej, natomiast jeśli jest on przedstawiony w postaci zestawienia, to zasoby majątkowe wymienia się jako pierwsze, a źródła finansowania jako drugie. Bez względu na rodzaj i charakter przedsiębiorstwa układ bilansu jest zawsze taki sam. Ewentualną różnicą są pozycje, które są charakterystyczne dla danego przedsiębiorstwa. Takim przykładem mogą być: towary, które pojawią się w przedsiębiorstwie usługowym lub wyroby gotowe, które będą widniały w bilansie przedsiębiorstwa produkcyjnego. Wyodrębnia się następujące elementy składowe bilansu: nazwa i adres jednostki, dzień bilansowy (czyli dzień, na który sporządza się bilans), wyszczególnienie pozycji i grup aktywów oraz pasywów z podaniem ich wartości, suma bilansowa, data i miejsce sporządzenia bilansu, imię i nazwisko oraz podpisy osoby sporządzającej bilans oraz kierownika jednostki (zarządu). W poszczególnych pozycjach bilansu podawane są sumy zbiorcze, ponieważ jest on zestawieniem syntetycznym. Bilans sporządzany jest zgodnie z zasadą wzrastającej płynności.

Aktywa dzielą się na:

— trwałe — są to takie zasoby majątkowe, które będą przynosić korzyści przez okres dłuższy niż 12 miesięcy licząc od dnia bilansowego

— obrotowe — są płatne, wymagalne lub przeznaczone do zbycia w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy (wyjątek stanowią należności z tytułu dostaw i usług, ponieważ nawet w przypadku gdy są wymagalne w okresie dłuższym niż 12 miesięcy, są zawarte w aktywach obrotowych).

W skład aktywów trwałych wchodzą:

— wartości niematerialne i prawne,

— rzeczowe aktywa trwałe,

— należności długoterminowe,

— inwestycje długoterminowe,

— długoterminowe rozliczenia okresowe.

Natomiast w składzie aktywów obrotowych wyodrębnia się takie pozycje, jak:

— zapasy

— należności krótkoterminowe

— inwestycje krótkoterminowe

— krótkoterminowe aktywa finansowe.

W skład wartości niematerialnych i prawnych wchodzą prawa majątkowe nadające się do wykorzystania gospodarczego. W ich skład można zaliczyć: licencje, autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, prawa do patentów, wynalazków, znaków towarowych, wzorów użytkowych i zdobniczych, koncesje. Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych jest na poziomie 20% lub 50% w zależności od tego, co to jest. Amortyzacja na poziomie 50% jest głównie dla licencji (sublicencji) na programy komputerowe oraz praw autorskich, licencji na wyświetlanie filmów oraz emisję programów radiowych i telewizyjnych. Natomiast amortyzacja na poziomie 20% jest dla pozostałych wartości niematerialnych i prawnych.

W skład rzeczowych aktywów trwałych wchodzą: środki trwałe, środki trwałe w budowie i zaliczki na środki trwałe w budowie. W tej grupie znajdą się różnego rodzaju nieruchomości, grunty, urządzenia, maszyny, środki transportu oraz inwentarz żywy. Muszą one być przeznaczone na potrzeby jednostki. W przypadku, gdzie przedsiębiorstwo posiada lokal, który jest wynajmowany zalicza się go do inwestycji. Charakterystyczna dla środków trwałych jest amortyzacja, dzięki której wartość początkowa jest zmniejszana w wyniku odpisów. Dzięki temu jest uwzględnia utrata wartości na skutek upływu czasu lub ich użytkowania. Amortyzacji nie podlegają eksponaty muzealne, grunty nie służące wydobyciu kopalin metodą odkrywkową oraz dzieła sztuki. Środki trwałe są wykazywane w wartości netto, czyli po ich pomniejszeniu o odpisy amortyzacyjne.

Należności długoterminowe są wymagalne w okresie dłuższym niż 12 miesięcy. Oznacza to, że termin zapłaty całości należności lub ostatniej raty jest wymagalny po ponad roku. W skład należności długoterminowych nie wchodzą należności z tytułu dostaw i usług nawet jeśli są wymagalne w okresie przekraczającym 12 miesięcy.

Natomiast inwestycje długoterminowe, to takie aktywa, które zostały nabyte przez jednostkę w celu uzyskania zysku w postaci: dywidend, przyrostu ich wartości, odsetek. W szczególności zalicza się tutaj wartości niematerialne i prawne oraz środki trwałe, które zostały nabyte przez przedsiębiorstwo w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, a nie na użytek własny na okres dłuższy niż 12 miesięcy licząc od dnia bilansowego, założenia, wystawienia lub nabycia w zależności od rodzaju inwestycji.

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe, to takie, które są rozliczane w czasie dłuższym niż 12 miesięcy licząc od dnia bilansowego. Zasada współmierności mówi o tym, że rozliczenie kosztów w czasie jest konieczne, ponieważ w celu ustalenia prawidłowego wyniku finansowego danego okresu należy zestawić ze sobą przychody i koszty przypadające na dany okres sprawozdawczy. Celem rozliczeń międzyokresowych jest dokładne rozpisanie kosztów, które odnoszą się do wielu okresów lub tylko przyszłych. Są one nazywane rozliczeniami międzyokresowymi czynnymi, czyli takimi, gdzie wydatek został poniesiony za okresy przyszłe. Może to być czynsz płatny z góry, dzierżawa, prenumerata płatna za rok lub kilka lat.

Charakterystyczną cechą zapasów jest fakt, że pozostają w ciągłym ruchu i w kolejnych procesach mogą zmieniać swoją formę. W przedsiębiorstwie produkcyjnym na samym początku są materiały, które są przekształcane w półprodukty i produkty w toku, a na samym końcu uzyskuje się z nich wyroby gotowe. Ich wartość w bilansie jest zależna od przyjętego sposobu wyceny.

Do należności krótkoterminowych wliczają się należności od jednostek powiązanych i należności od pozostałych jednostek. Zazwyczaj większość należności to te z tytułu dostaw i usług ale wyróżnia się również z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń społecznych, dotacji. Osobno wyodrębniane są także należności dochodzone na drodze sądowej.

Niewątpliwe jest to, że zapasy i należności to składniki najważniejsze w przedsiębiorstwie. Jednak poza nimi wyróżnia się także inwestycje krótkoterminowe, w których skład wchodzą: środki pieniężne w kasie, na rachunku bankowym, w drodze czy inne środki, takie jak weksle i czeki obce, bony, certyfikaty depozytowe czy lokaty terminowe do 12 miesięcy. Do inwestycji zaliczają się także różnego rodzaju dzieła, metale szlachetne lub drogie kamienie, które zostały nabyte przez jednostkę w celu zbycia ich w terminie krótszym niż 12 miesięcy w celu szybkiego zysku.

Podobnie jak w aktywach trwałych, w aktywach obrotowych również wyróżnia się rozliczenia międzyokresowe. Tutaj jednak pojawią się krótkoterminowe, czyli takie, które są rozliczane w koszty w ciągu najbliższego roku obrotowego.

Źródła finansowania majątku, czyli pasywa obejmują:

— kapitały (fundusze) własne — są to takie kapitały, które są własnością jednostki i głównym elementem tej grupy są kapitały (fundusze) podstawowe.

— kapitały (fundusze) obce — tutaj znajdą się wszelkiego rodzaju zobowiązania, kredyty i pożyczki, a także rezerwy na zobowiązania i bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów. Wynikają z przyszłych zdarzeń i są obowiązkowymi świadczeniami o wiarygodnie ustalonej wartości.

Kapitał (fundusz) własny dzieli się na:

— kapitał (fundusz) podstawowy,

— należne wpłaty na kapitał podstawowy — występuje w wartości ujemnej,

— udziały (akcje) własne — występuje w wartości ujemnej,

— kapitał (fundusz) zapasowy,

— kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny,

— pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe,

— zysk (strata) z lat ubiegłych,

— zysk (strata) netto.

W skład zobowiązań i rezerw na nie wchodzą:

— rezerwy na zobowiązania,

— zobowiązania długoterminowe,

— zobowiązania krótkoterminowe,

— rozliczenia międzyokresowe.

Można wyodrębnić wiele kapitałów (funduszy) własnych jednak jest to zależne od formy prawnej oraz tytułu własności przedsiębiorstwa. W spółce akcyjnej będzie to kapitał zakładowy lub kapitał akcyjny i pochodzi z wpłat akcjonariuszy za nabycie akcji spółki. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością będzie to natomiast kapitał udziałowy i jest tworzony z wniesionej gotówki bądź aportu przez udziałowców spółki. Poza tymi kapitałami podstawowymi wyróżnia się także: fundusz założycielki — dla przedsiębiorstwa państwowego i pokazuje on wyodrębnioną dla jednostki część mienia ogólnonarodowego, fundusz udziałowy charakterystyczny dla spółdzielni państwowych i jest on tworzony przez wpłaty udziałów członkowskich, kapitał właściciela lub właścicieli dla spółek partnerskich, jawnych i komandytowych.

Należne wpłaty na kapitał podstawowy są pozycją korygującą kapitał podstawowy do jego realnej wysokości. Znajdują się tam należności od udziałowców lub akcjonariuszy, którzy nie wnieśli jeszcze całej części akcji bądź udziałów.

Udziały (akcje) własne to pozycja, która także koryguje kapitał podstawowy. Dotyczy ona skupionych lub niesprzedanych akcji lub udziałów.

Kapitał (fundusz) zapasowy może być utworzony ustawowo (z zysku), zgodnie z umową lub statutem, może też pochodzić ze sprzedaży akcji powyżej wartości nominalnej, dopłat przez wspólników i innych źródeł. W spółce akcyjnej jest to w większości kapitał ze sprzedaży akcji po wartości wyższej niż nominalna lub kapitał z odpisów zysku netto. W kodeksie spółek handlowych jest zaznaczone, że odpis na ten kapitał musi wynosić co najmniej 8% całego zysku netto. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie ma obowiązku tworzenia kapitału zapasowego pod warunkiem, że posiada kapitał wyłącznie krajowy. W przedsiębiorstwie państwowym wyróżnia się w tym miejscu fundusz przedsiębiorstwa i stanowi on równowartość środków wygospodarowanych w jednostce w trakcie działalności. W spółdzielni jest to fundusz zasobowy, który tworzy się z wpisowego i bilansowej nadwyżki.

Do kapitałów (funduszów) własnych należy także kapitał (fundusz) rezerwowy, kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe, które są tworzone ustawowo, zgodnie z umową lub statutem, oraz niepodzielony wynik finansowy.

Grupę kapitałów (funduszy) własnych zamyka zysk netto (wynik finansowy) z roku obrotowego i jego odpisy w ciągu roku obrotowego.

W ustawie o rachunkowości zobowiązania są opisane jako obowiązki wykonania świadczeń, które mają wiarygodnie określoną wartość, w przyszłości doprowadzą do wykorzystania już posiadanych lub przyszłych aktywów przedsiębiorstwa. W wyniku pewnych zdarzeń, ich wysokość jest ustalona co do kwoty, terminu zapłaty oraz wierzyciela.

Rezerwy są tworzone na jasno określone cele. Są to głównie rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych, rezerwy na świadczenia i pozostałe rezerwy. Obowiązek na tworzenie rezerw na płatny w przyszłości podatek dochodowy istnieje z powodu przejściowych różnic pomiędzy wartością aktywów i pasywów wykazywaną w księgach, a ich wartością i stratą podatkową, która jest możliwa do odliczenia w przyszłości.

Pozostałe rezerwy są tworzone na pewne lub bardzo prawdopodobne straty z tytułu trwających operacji gospodarczych. Dotyczy to w szczególności poręczeń, udzielonych gwarancji, operacji kredytowych, skutków postępowania sądowego w toku.

Rozliczenia międzyokresowe bierne to takie, które rozlicza się w okresach wcześniejszych a rzeczywisty wydatek przedsiębiorstwo ponosi w późniejszym terminie. Zobowiązania i rezerwy na nie uznawane są jako kapitał obcy jednostki. Istnieje podział na długoterminowe — płatne powyżej roku i krótkoterminowe — płatne do 12 miesięcy.

Bilans sporządzony według przepisów nie dostarcza wystarczającej ilości informacji. Dlatego wymaga on też przekształcenia w bilans analityczny. Sporządzenie takiego bilansu ma na celu nadaniu bardziej syntetycznego charakteru sprawozdaniu finansowemu. Dzięki temu zwiększona jest przejrzystość informacji o sytuacji finansowej i majątkowej jednostki. Przekształcenie takie polega głównie na pominięciu bardziej szczegółowych pozycji, zastąpieniu układem pionowym układ poziomy. Dokonując takich przekształceń należy uwzględnić również informację dodatkową. W takim bilansie aktywa pogrupowane są według wzrastającego stopnia płynności — od tych najmniej płynnych zaczynając i kończąc na tych najbardziej. Pasywa są grupowane według wzrastającego stopnia wymagalności, czyli według pilności ich spłaty.

Sporządzony bilans analityczny jest wykorzystywany w pierwszej kolejności do wstępnej oceny aktywów i pasywów jednostki. Takiemu badaniu podlega bilans w przekroju pionowym i poziomym. Badanie w przekroju poziomym porównuje poszczególne pozycje aktywów i pasywów za przynajmniej dwa okresy sprawozdawcze. Analiza przekroju poziomego ma za zadanie ustalić i ocenić zmiany poszczególnych składników bilansu. Zmiany aktywów i pasywów można wyrazić nie tylko w wartościach absolutnych, ale także procentowo. Na najbardziej realistyczne określenie trendów pozwala porównanie wieloletnie, obejmujące okres od trzech do pięciu lat.

Pionowa analiza bilansu ustala i ocenia strukturę składników bilansu. Dokonując pionowej analizy oblicza się udział części (poszczególnych grup aktywów i pasywów) do całości. Struktura majątkowa jest zależna w głównej mierze od rodzaju działalności. Dlatego też inaczej będzie to wyglądało w przedsiębiorstwie produkcyjnym, a inaczej w przedsiębiorstwie handlowym. W jednostce, która zajmuje się produkcją wysoki będzie udział rzeczowych aktywów trwałych, a dokładniej mówiąc maszyn i urządzeń. Przedsiębiorstwo handlowe znowu powinno mieć większy udział aktywów obrotowych, głównie towarów handlowych.

Natomiast struktura kapitałów zależy od innych czynników niż struktura zasobów majątkowych. W głównej mierze zależy od polityki finansowej przedsiębiorstwa. Przy dokonywaniu analizy wstępnej źródeł finansowania, powinno się zwrócić uwagę na udział zobowiązań. Jeżeli ich wielkość jest znaczna, doprowadzi to do wzrostu kosztów obsługi długów, a w następnej kolejności do niewypłacalności jednostki. Duży udział kapitałów własnych świadczy o samodzielności i wypłacalności przedsiębiorstwa. Pozycja finansowa takiej jednostki jest bardzo silna i jest ona także wiarygodna dla instytucji zewnętrznych. W badaniu struktury pasywów ważne jest także sprawdzenie wielkości zobowiązań długoterminowych, ponieważ mogą być one uznane jako kapitały stałe. Jeśli chodzi o grupę kapitałów obcych, to za pozytywne zjawisko uznaje się wzrost udziału zobowiązań długoterminowych i spadek krótkoterminowych.

1.2.2. Rachunek zysków i strat i jego analiza wstępna

Rachunek zysków i strat to sprawozdanie, które informuje o dokonaniach jednostki w danym okresie. Przedstawia on wartości poniesionych kosztów oraz wartość uzyskanych przychodów w danym okresie. Rachunek zysków i strat jest sporządzany metodą drabinkową. Oznacza to, że uwzględnia się naprzemiennie poszczególne rodzaje przychodów i kosztów oraz wyniki finansowe. Oddzielnie wykazuje się:

— przychody i koszty dotyczące sprzedaży produktów, materiałów i towarów,

— pozostałe przychody i koszty operacyjne,

— przychody i koszty finansowe,

— obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) za bieżący i poprzedni rok obrotowy.

Przedsiębiorstwa, które nie są bankami mogą sporządzić rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym bądź kalkulacyjnym, a wyboru dokonuje kierownik jednostki. W wariancie kalkulacyjnym zawarte są koszty układu funkcjonalno-przedmiotowego, a koszty ujmowane są według sposobu odnoszenia na wytworzony wyrób gotowy lub usługę. W tym wariancie występują przychody netto ze sprzedaży produktów (wyrobów gotowych, usług) oraz ze sprzedaży materiałów i towarów. Są one uwzględnione w rzeczywistych cenach sprzedaży netto, uwzględniając rabaty i opusty. Do kosztów tego wariantu wchodzą: koszt wytworzenia sprzedanych produktów, koszty sprzedaży, koszty ogólnego zarządu.

Natomiast jeśli chodzi o wariant porównawczy, to zawarte tam są koszty układu rodzajowego (amortyzacja, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, pozostałe koszty rodzajowe) i ujmuje się je wedle rodzaju zużytych czynników. Zawiera on dodatkowo zmianę stanu produktów, która zwiększa przychody ze sprzedaży produktów w sytuacji, kiedy jest dodatnia lub zmniejsza te przychody w momencie, gdy jest ujemna. W tym wariancie można się natknąć także na koszt wytworzenia produktów na potrzeby przedsiębiorstwa, a przychodom ze sprzedaży towarzyszą koszty ich uzyskania.

W obu wariantach występuje wartość sprzedanych towarów i materiałów według cen zakupu albo nabycia.

Pozostałe koszty i przychody operacyjne pośrednio dotyczą działalności operacyjnej, a w ich skład wchodzą przychody i koszty związane: ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, ich odpisy aktualizacyjne, korekty oraz odpisy aktualizacyjne wartość zapasów i niektórych należności (w zależności od ich rodzaju). Ponadto zalicza się również koszty i przychody związane z: działalnością socjalną, przedawnione, umorzone i nieściągalne należności i zobowiązania, rozwiązanie lub utworzenie rezerw, odszkodowania, kary i grzywny, przekazanie lub otrzymanie darowizn. Ponadto zalicza się również koszty i przychody powstające przez zdarzenia trudne do przewidzenia (powodzi, pożaru, gradobicia czy wichury). Natomiast w skład kosztów i przychodów finansowych wchodzą: udziały w zyskach i dywidendy (dotyczą tylko zysków), odsetki, wynik ze zbycia inwestycji oraz aktualizację inwestycji, otrzymane lub potrącone dyskonto, różnice kursowe (przychodami są dodatnie różnice kursowe, natomiast kosztami-ujemne).

Wstępna analiza rachunku zysków i strat pozwala na ustalenie ogólnego źródła zysku (straty). Dzięki temu sprawozdaniu można się dowiedzieć, które obszary działalności generują zysk, a które przynoszą stratę. By ułatwić analizę rachunku i bardziej efektywnie wykorzystać informacje, można przekształcić go w wersję analityczną. Taki zabieg polega głównie na: pominięciu bardzo szczegółowych pozycji, ustaleniu cząstkowych wyników finansowych (z działalności operacyjnej oraz z działalności finansowej), ustaleniu wskaźników dynamiki i struktury.

Analiza dynamiki rachunku zysków i start pozwala ustalić i ocenić zmianę jego poszczególnych pozycji w czasie. Umożliwia to określić źródła osiągniętego wyniku. Aby określić jak wpływają na zysk poszczególne czynniki, dokonuje się porównawczej oceny wskaźników ich dynamiki. W warunkach wysokiej inflacji wskazane jest, by porównań dokonywać także w cenach porównywalnych, ponieważ wzrost wyniku finansowego może być wzrostem pozornym, spowodowanym wzrostem cen, a nie efektem rzeczywistego postępu.

Analiza struktury rachunku zysków i strat pomaga w ustaleniu i ocenie udziału poszczególnych elementów w ogólnej kwocie przychodów. Z obliczonych wskaźników struktury można dowiedzieć się o: wysokości udziału poszczególnych rodzajów przychodów w przychodach ogółem, udziale poszczególnych kosztów w przychodach, udziale poszczególnych rodzajów wyników finansowych w przychodach. Za zjawisko pozytywne należy uznać wzrost rentowności przychodów i zmniejszenie kosztów. Dokonując analizy struktury rachunku zysków i start można przyjąć różne strategie. Za 100% można wziąć osobno koszty i przychody, zysk brutto lub zysk netto.

1.2.3. Rachunek przepływów środków pieniężnych i jego analiza wstępna

Rachunek przepływów pieniężnych wchodzi w skład sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstw, które podlegają corocznemu badaniu. Przepływy pieniężne to wpływy i wydatki w ujęciu kasowym. Użytkownicy sprawozdań finansowych są zainteresowani sposobem pozyskiwania i wykorzystywania środków pieniężnych. Jest to niezwykle ważna informacja dla kredytodawców, inwestorów, klientów i dostawców. Analiza przepływów pieniężnych jest niezwykle ważna dla oceny płynności finansowej jednostki. Rachunek przepływów pieniężnych pokazuje zmianę sytuacji finansowej wywołaną przez strumienie pieniężne, a nie zapisy memoriałowe. Dostarcza informacji o źródłach środków pieniężnych i ich ekwiwalentach oraz o tym jak są wykorzystywane. Dzięki temu sprawozdaniu można dowiedzieć się jakie obszary działalności generują największy wzrost środków pieniężnych, a jakie je najbardziej wchłaniają. Zgodnie z definicją rachunku przepływów do środków pieniężnych zalicza się także krótkoterminowe aktywa finansowe, które są wymagalne lub płatne w okresie do 3 miesięcy licząc od dnia ich otrzymania, wystawienia, nabycia, zbycia lub założenia (w momencie, gdy chodzi o lokatę). Rachunek ten zawiera wszystkie wpływy i wydatki działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej, wykluczając wpływy i wydatki wynikające z zakupu lub sprzedaży środków pieniężnych i ich ekwiwalentów. Działalność operacyjna skupia się na podstawowej działalności jednostki oraz innych, jeżeli nie zaliczają się one do działalności inwestycyjnej lub finansowej. Działalność inwestycyjna, inaczej mówiąc lokacyjna, to taka, której przedmiotem jest zakup lub sprzedaż aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz związane z tym wszystkie pieniężne korzyści i koszty. Działalność finansowa to taka, której zadaniem jest pozyskiwanie źródeł finansowania lub ich spłacenie oraz wszystkie z tym związane korzyści i koszty. Przez przepływy pieniężne w działalności finansowej powstają zmiany rozmiarów i relacji kapitału (funduszu) własnego do zadłużenia się przedsiębiorstwa. Jeżeli transakcja została zakwalifikowana do danej działalności, to wszystkie wpływy i wydatki z nią związane powinny być zaliczone do tego samego rodzaju działalności. W zależności od wyboru kierownika jednostki, rachunek przepływów pieniężnych w zakresie działalności operacyjnej może być sporządzany metodą bezpośrednią lub pośrednią. Metoda bezpośrednia polega na wykazywaniu tytułów podstawowych wydatków i wpływów działalności operacyjnej. Do podstawowych zalet metody bezpośredniej można zaliczyć: wykazywanie struktury wpływów i wydatków, dostarczanie użytecznych informacji w określeniu przyszłych przepływów pieniężnych, łatwość sprawdzenia pozycji pieniężnych w sposób wolny od stronniczości. Natomiast w stosowaniu metody pośredniej ważny jest wynik finansowy netto roku obrotowego. Koryguje się go o pozycje niepowodujące zmian stanu środków pieniężnych lub ich ekwiwalentów, a także o wyniki i elementy pieniężne wyniku innych działalności. Poprzez te korekty wynik finansowy netto przekształca się w przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej. Do zalet metody pośredniej należą: wyraźniejsze i lepsze wykazywanie zmian w składnikach aktywów netto, większą informację dotyczącą relacji między wynikiem finansowym, a wynikiem kasowym z działalności operacyjnej oraz uzmysłowienie, że osiąganie zysku nie równa się z posiadaniem środków pieniężnych. Niezależnie od stosowanej metody, ogólna kwota przepływów pieniężnych będzie taka sama. Różnią się one tylko informacjami, które stanowią podstawę ustalenia tych przepływów. Przepływy w pozostałych działalnościach, czyli inwestycyjnej i finansowej, są ustalane metodą bezpośrednią.

Rachunek przepływów pieniężnych składa się z trzech głównych części, które zawierają przepływy z poszczególnych rodzajów działalności. Dane o przepływach pieniężnych zawierają informacje, o rzeczywistej sytuacji przedsiębiorstwa w zakresie jego wypłacalności i płynności finansowej. Na podstawie tych danych można ocenić zdolność przedsiębiorstwa do spłaty zadłużenia i wypłaty dywidend, a także ocenić przyszłe zapotrzebowanie na zewnętrzne źródła finansowania. Dotychczasowe przepływy środków pieniężnych mogą pomóc przy wyznaczaniu planowania przyszłych przepływów.

Analiza rachunku przepływów pieniężnych uzupełnia tradycyjne wskaźniki analityczne o informacje niezbędne do ogólnej oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Badanie przepływów pieniężnych obejmuje analizę wstępną i analizę wskaźnikową. Wstępna analiza finansowa umożliwia ogólne rozpoznanie sytuacji finansowej jednostki. Dzięki niej można zaobserwować podstawowe źródła środków pieniężnych i sposoby ich wykorzystywania, określić ewentualne nieprawidłowości, które występują w gospodarce pieniężnej przedsiębiorstwa oraz sugeruje główne kierunki dalszego badania analitycznego.

Biorąc pod uwagę rodzaje działalności oraz kierunki przepływów pieniężnych, można wyróżnić osiem wariantów sytuacji finansowej jednostki (tabela 1).

Przy rozpoznawaniu sytuacji finansowej przedsiębiorstwa należy brać pod uwagę, że sytuacja danego przedsiębiorstwa nie zawsze odpowiada zaprezentowanej ogólnej charakterystyce. Ważne są także wartości sald przepływów oraz pozycje szczegółowe, które składają się na ostateczną nadwyżkę lub niedobór środków z danej działalności. Właściwa interpretacja jest także uzależniona od specyfiki i strategii przedsiębiorstwa. Należy brać pod uwagę sezonowość produkcji i sprzedaży, chwilowe załamania rynku czy trudności w dostępie do materiałów. W prawidłowo funkcjonującym przedsiębiorstwie działalność operacyjna powinna generować nadwyżkę środków pieniężnych, która będzie przeznaczona na pokrycie wydatków związanych z działalnością inwestycyjną i finansową.

Działalność inwestycyjna w większości przypadków wykazuje ujemne saldo przepływów i jest ono związane przede wszystkim z rozszerzoną reprodukcją rzeczowych aktywów trwałych. Z uwagi na postęp techniczny i inflację wydatki inwestycyjne na powiększenie rzeczowych składników majątku powinny przewyższać wartość odpisów amortyzacyjnych. Ujemne saldo może wskazywać na aktywność jednostki na rynku kapitałowym z powodu nabycia finansowych składników majątku.

Saldo z działalności finansowej może być zarówno dodatnie jak i ujemne. Jeżeli przedsiębiorstwo jest w fazie rozwoju, to musi korzystać z zewnętrznych źródeł finansowania, co spowoduje nadwyżkę wpływów nad wydatkami. Ujemne saldo z przepływów pieniężnych świadczy o spłacie zobowiązań oraz kosztami związanymi z obsługą źródeł finansowania. Właściwa interpretacja przepływów środków pieniężnych z działalności finansowej jest uzależniona od strategii przedsiębiorstwa i jego polityki finansowej.

W przypadku sporządzania sprawozdania metodą pośrednią należy zwrócić uwagę na relację między wynikiem finansowym netto a przepływami pieniężnymi z działalności operacyjnej (tabela 2). Analizując przepływy operacyjne, należy wskazać podstawowe przyczyny różnicy między wynikiem finansowym netto, a przepływami pieniężnymi netto z działalności operacyjnej. Należy zwrócić uwagę na to, co składa się na kwotę korekty przekształcającej wynik memoriałowy w wynik kasowy. Do najczęstszych powodów należą zmiany stanu aktywów obrotowych netto. Poza analizą wstępną rachunku przepływów pieniężnych można dokonać także analizy poziomej i pionowej, które stanowią istotne narzędzie analizy finansowej.

Analiza pozioma rachunku przepływów pieniężnych ustala i ocenia zmiany poszczególnych pozycji sprawozdania w czasie. Przeprowadzenie takiego badania jest możliwe przy danych za minimum dwa okresy sprawozdawcze. Analiza pozioma, która obejmuje kilka lat, daje obraz dynamiki zmian w przepływach pieniężnych poszczególnych rodzajów działalności. Jest podstawą prognozowania działalności przedsiębiorstwa, określenia jego trendów rozwoju i finansowania.

Analiza pionowa rachunku przepływów pieniężnych pozwala na ustalenie i ocenę procentowego udziału poszczególnych pozycji sprawozdania w ogólnej kwocie, stanowiącej podstawę odniesienia. Sprowadza się ona do badania struktury wpływów i wydatków przedsiębiorstwa. Określa udział poszczególnych rodzajów działalności we wpływach i wydatkach ogółem, a ponadto ustala podstawowe pozycje przepływów. Analiza pionowa oparta na danych tylko jednego okresu jest niewiele warta. Powinna ona dotyczyć okresów wieloletnich, ponieważ takie badanie umożliwia uzyskanie przydatnych informacji na temat kształtowania się przepływów pieniężnych.

1.2.4. Analiza wskaźnikowa

Jednym z najważniejszych obszarów analizy ekonomicznej jest analiza wskaźnikowa. Stanowi pogłębienie analizy sprawozdań finansowych oraz jest najszerzej stosowanym narzędziem analizy strukturalnej, czasowej i przestrzennej. Analiza wskaźnikowa umożliwia: ocenę minionych, teraźniejszych i prognozowanie przyszłych wyników działalności jednostki, identyfikację obszarów przedsiębiorstwa niewłaściwie zarządzanych i potencjalnie niebezpiecznych, ocenę kondycji finansowej jednostki w krótkim czasie oraz przewidywanie, czy jej kondycja się polepszy w długim okresie.

Przedmiotem analizy finansowej są wskaźniki ekonomiczne, które stanowią relację: odpowiednich pozycji aktywów i pasywów bilansu, rachunku zysków i strat i rachunku przepływów pieniężnych w przekroju pionowym i poziomym, wybranych pozycji sprawozdania finansowego i wyniku finansowego oraz danych z rachunku przepływów środków pieniężnych, poszczególnych składników sprawozdania finansowego, rachunku zysków i strat oraz dokumentów zewnętrznych.

Wskaźniki wewnętrzne to takie, do których potrzebne są tylko dane zaczerpnięte ze sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa, natomiast zewnętrzne zawierają informacje z materiałów źródłowych innych niż sprawozdania finansowe jednostki.

1.3. Metody oceny kondycji finansowej

1.3.1.Analiza rentowności

Analiza rentowności to nic innego jak wskaźnik rentowności kapitału własnego. Rentowność jednostki to zależność pomiędzy osiąganymi przez przedsiębiorstwo przychodami a ponoszonymi kosztami. Analiza rentowności mówi o tym, ile jednostka jest w stanie wygenerować zysku dzięki swoim aktywom lub kapitale własnym. Model tej analizy nie jest przeznaczony tylko dla wielkich spółek, ale także dla jednoosobowych podmiotów gospodarczych. Jeżeli jest przygotowana odpowiednio, pozwoli na skorygowanie błędów w zarządzaniu jednostką oraz zwiększyć osiągane dotychczas przychody. Wyróżnia się 3 główne wskaźniki rentowności: