Bezpłatny fragment - Nowoczesne państwo w teorii A. Giddensa

Giddens na początku czwartego rozdziału książki poświęconej krytycznemu wstępowi do socjologii przywołuje wcześniej dokonane wnioski, że wzrosła ingerencja państwa w życie gospodarcze. Ten wniosek będzie istotny dla części pracy poświęconej „nowoczesnemu państwu”. Autor rozwija swoje spostrzeżenia, pisze, że rozszerzony wpływ państwa jest dostrzegalny i odczuwalny w wielu dziedzinach. W społeczeństwie kapitalistycznym państwo przejęło kontrolę nad produkcją. Niemal połowa osób w większości krajów kapitalistycznych zatrudniana jest przez państwo. Pracują one w administracji państwowej lub przemyśle, jak akcentuje Giddens — znacjonalizowanym. Celem państwa jest, aby jeszcze bardziej ingerować w sferę gospodarczą. Dzieje się to poprzez oddziaływania na podaż, popyt towarów, branie udziału w gospodarczym planowaniu, politykę cenową czy płacową.

Państwo oddziałuje nie tylko na gospodarkę, ale szeroko wpływa na różne płaszczyzny życia społecznego, choćby poprzez organizację i zakładanie więzień, przytułków, szpitali. Finansuje świadczenia, które należą do działań z zakresu opieki społecznej. Giddens wobec tych wniosków dziwi się, dlaczego państwo nie było w obiekcie zainteresowań socjologów. Tłumaczy kwestię niefortunnym podziałem w naukach społecznych. Fakt ma wynikać z tego, analizując głębiej, że uznano, iż socjologia powinna się zajmować społeczeństwem, tym rozumianym na wzór myślenia dziewiętnastowiecznego, a mianowicie społeczeństwem obywatelskim — gospodarką, rodziną oraz innymi instytucjami, ale nie państwem. Tymczasem, jak dostrzegł Giddens i było przytaczane, państwo mocno ingeruje w życie swoich obywateli przez swoją politykę. Nie można rozpatrywać społeczeństwa bez kontekstu państwa, w którym ono żyje, jeśli chce się uzyskiwać możliwie pełny obraz zjawisk, jakie interesują socjologów.

Giddens wyjaśnia, że zarówno socjologię marksistowską, jak i niemarksistowską łączył fakt krytyki teorii ekonomii. Państwu w XIX wieku przypisywano minimalne znaczenie. Pierwsi ekonomiści uznali, że najważniejsze jest społeczeństwo obywatelskie, które stanowi o sile napędowej społeczeństwa przez wymiar produkcji. Tymczasem państwo odpowiada za tworzenie ram prawnych, które ochraniają umowy gospodarcze i w sposób ogólnie rozumiany dba o interesy społeczności.

Przedstawiciele głównego nurtu socjologii uznali, że pierwsi ekonomiści nie dostrzegli znaczenia państwa. Głosili myśl (wspomniani socjologowie), że państwo rozszerzając swoje wpływy korzystnie wpływa na rozwój porządku społecznego. Państwo likwiduje podziały społeczne i nierówności klasowe, poprzez działanie przyjaznych instytucji. W dalszych fragmentach książki Giddens przytacza poglądy Marksa na temat państwa. Przywołuje też inne teorie, ale wskazuje, że polemiki między autorami takimi jak Poulantzas i Miliband nie były owocne. Niemniej Giddens powołuje się w dalszych fragmentach rozdziału na Poulantzasa, wskazując, że powiela jego myśli, ale na swój sposób.

Zyski państwa są zależne od pomyślności przedsięwzięć gospodarczych w kapitalizmie. Choć państwo nie sprawuje bezpośredniej kontroli nad działalnością przemysłową to nie mogło by przetrwać bez niej. Giddens wskazuje, że efektem tego stanu rzeczy jest, iż część działalności administracyjnej państwa w swojej autonomii jest mocno ograniczona. Jest to wynik uzależnienia od gospodarki kapitalistycznej. Stanowi ona instytucjonalny wyznacznik autonomii państwa. Giddens postuluje, by nie analizować mechanicznie tych faktów.