Bezpłatny fragment - Najpiękniejsze katedry i kościoły świata tom 1

Najpiękniejsze Kościoły i katedry świata

Książka powstała przy pomocy własnych materiałów i dokumentacji autora, jak i polskiej Wikipedi oraz portalu Pixbey.Na okładce katedra w Chartres we Francji. autor

Katedra Notre Dame w Chartres

W języku frnacuskim kmówimy na ten kościół Cathédrale Notre Dame de Chartres. Jest to gotycka katedra pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, w Chartres, we Francji. Kiedy to w III wieku według legendy do Chartres przybywają pierwsi chrześcijanie i odnajdują w grocie celtycką rzeźbę brzemiennej kobiety, którą uznają za wyobrażenie brzemiennej Marii Panny. Uznają to za cud i budują pierwszy drewniany kościół. W XI wieku przy katedrze działa szkoła z Chartres, zrzeszająca grono czołowych filozofów epoki, do końca XII wieku powstają kolejne 4 drewniane kościoły. W roku 1194, pożar trawi drewniany kościół. Podczas pożaru ocalała święta relikwia sancta camisia, czyli suknia, którą ponoć miała na sobie Maria Panna podczas narodzin Chrystusa. Wydarzenie to zostało uznane za cud i dlatego cystersi decydują się na budowę kamiennej świątyni nie są znane nazwiska budowniczych katedry. Odbudowa trwała w latach 1194 do roku 1220. W roku 1260,następuje konsekracja katedry. W roku 1506, zniszczeniu uległa wieża północna, którą następnie odbudowano. Obecna gotycka katedra powstała na ruinach katedry romańskiej, która spłonęła w 1194 roku. Jej fundamenty stanowią grube mury, wpuszczone w ziemię na głębokość 8 metrów, dzięki czemu cała budowla jest bardzo stabilna i ma absolutnie równą podstawę. Chór tak jak w katedrze w Paryżu jest pięcionawowy, ale ukształtowanie wieńca kaplic przypomina kościół w Saint Denis. Powodem budowy tak wielkiej świątyni była relikwia w postaci szaty przypisywanej Dziewicy Maryi, która została podarowana kościołowi przez Karola Łysego, którą wcześniej otrzymał Karol Wielki od cesarza bizantyjskiego, znajduje się obecnie w kaplicy absydy. Główny zachodniej fasady portal, zwany królewskim, zakończono około połowy XII stulecia Na konstrukcję ścian katedry składają się wykute w skale filary. Wzmocniono je solidnymi przyporami, składającymi się z filarów i łęków oporowych. Dzięki temu możliwe jest uniesienie ciężaru rozległego sklepienia. Albowiem drewnianą konstrukcję dachu składano na ziemi, a następnie, za pomocą wielokrążków, wciągano ją aż na górną krawędź murów. Ustawiano też rusztowania, zaś kamienie potrzebne do budowy dachu, wciągano za pomocą wciągarki. Po zachodniej stronie katedry znajdują się dwie wieże, wyższa o wysokości 115 metrów i 18 centymetrów, przy czym bardziej wyszukana pochodzi z roku 1513, zaś niższa o wysokości 105metrów 66 centymetrów i mniej wyszukana architektonicznie została zbudowana w latach 1145 do 1165 roku. Wewnątrz i na zewnątrz budowli znajduje się ponad 10 000 rzeźb z kamienia i szkła.

W katedrze znajduje się 160 kolorowych witraży, zajmują one łączną powierzchnię ponad 2600 metrów kwadratowych, wśród nich znaleźć można sławną Błękitną Różę lub Najświętszą Marię Pannę Pięknego Szkła. Kolorowe kawałki szkła łączono ze sobą ołowianymi spojeniami i żelaznymi prętami. Wnętrze katedry podzielone jest na trzy nawy. Całkowita jej długość, to 130 metrów, wysokość 37 metrów i szerokość 16 metrów 40 centymetrów. W środku znajduje się również największy w Europie labirynt położony w sercu katedry. Poza funkcją dekoratywną umożliwiał on człowiekowi średniowiecza odbycie na kolanach wędrówki, rozumianej jako pielgrzymka do Ziemi Świętej, odprawianej najczęściej w akcie pokuty za grzechy.Białą płytkę z charakterystycznym metalowym guzikiem, umieszczoną w prawej południowej, nawie bocznej, w dzień przesilenia letniego, 21 czerwca, pomiędzy godziną 12:45 i 12:55 oświetlają promienie słońca.

Katedra w Chartres była jako pierwsza we Francji poświęcona Najświętszej Dziewicy. W średniowieczu co roku odbywały się tu cztery wielkie odpusty, na które ściągały tłumy pielgrzymów. W 1979 roku, katedra została wpisana na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO.

Bazylika Świętego Piotra na Watykanie

W języku włoskim mówi się na ten wspaniały kościół. Basilica Papale di San Pietro in Vaticano, a po łacinie pisze, Basilica Sancti Petri. Jest to rzymskokatolicka bazylika na Wzgórzu Watykańskim, zbudowana w latach od roku 1506 do roku 1626,budowala powstała na miejscu o wiele starszej bazyliki wczesnochrześcijańskiej, z fundacji cesarza Konstantyna Wielkiego, jako jedna z czterech bazylik większych Rzymu oraz jedna z wielu bazylik papieskich, a dawniej patriarchalnych, jest to sanktuarium, i jeden z najważniejszych ośrodków pielgrzymkowych. Wedle tradycji bazylika stoi na miejscu pochówku świętego Piotra, uznawanego przez katolików za pierwszego papieża, a jego grób leży pod głównym ołtarzem. Świątynia jest nekropolią papieży, w tym świętych jak, Leona Wielkiego, Leona III, Grzegorza Wielkiego, Piusa X, Jana XXIII i Jana Pawła II i wielu innych papieży. Jest to miejsce obrad dwóch ostatnich soborów Kościoła katolickiego Watykańskiego I i Watykańskiego II. To przecież czołowe dzieło architektury renesansu i baroku, z bardzo bogatym wystrojem wnętrza, gdzie znalazły się również zabytki pochodzące z dawnej konstantyńskiej bazyliki zbudowanej w tym miejscu jak brązowa figura świętego Piotra dłuta Arnolfa di Cambio. W okresie nowożytnym swoje dzieła sztuki wykonali tu Michał Anioł Buonarotti i jego dzieło to Pieta Watykańska, Gianlorenzo Bernini, wykonał ołtarz Świętego Piotra z baldachimem, Cathedra Petri, nagrobki papieży Aleksandra VII i Urbana VIII, figura święteg Longinusa, prcowali tu także Alessandro Algardi, Antonio Canova, Bertel Thorvaldsen. Bazylika watykańska jest drugim co do wielkości kościołem na świecie, jej powierzchnia to 23 000 metrów kwadratowych jedynie większą świątynią jest tylko bazylika Matki Bożej Królowej Pokoju w Jamusukro o powierzchni 30 000 metrów kwadratowych Bazylika świętego Piotra to jedno z najważniejszych świętych miejsc katolicyzmu. Usytuowana jest przy placu Świętego Piotra, do którego prowadzi z centrum Rzymu Via della Conciliazione

Pierwotna bazylika została zbudowana przez Konstantyna Wielkiego około 324 roku jako świątynia memorialna nad grobem Świętego Piotra. Była to duża długa na 122 metrowa i szeroka na 64 metry, pięcionawowa bazylika zakończona poprzeczną nawą z transeptem z przylegającą do niej absydą w osi nawy głównej. Od wschodu poprzedzało ją duże atrium z fontanną umieszczoną w jego części centralnej, z fontanny zachowała się rzeźba szyszki pinii umieszczona w niszy na dziedzińcu Szyszki. Bazylika, położona poza murami Rzymu, stała się miejscem pielgrzymek dla wyznawców chrześcijaństwa. Po jej ograbieniu przez arabskich piratówz roku 846, papież Leon IV podjął decyzję o otoczeniu bazyliki i przylegających do niej budynków murem obronnym. W ten sposób powstało tak zwane miasto leonowe. Jednak na początku XVI wieku, papież Juliusz II podjął decyzję o zburzeniu grożącej zawaleniem bazyliki z czasów Konstantyna i zbudowaniu w tym miejscu nowej świątyni. W czasie burzenia zniszczono wiele zabytków sztuki, grobów świętych. Zadanie powierzył Donato Bramantemu, który zaprojektował świątynię na planie centralnym krzyża greckiego z kopułą nad przecięciem naw. Budowę rozpoczęto w 1506 roku. Po śmierci Bramantego od roku 1514, budowę kontynuował Rafael Santi wraz z pomocnikiem Bramantego Giuliano da Sangallo. Rafael zaproponował zmianę w projekcie z planu centralnego na bazylikę z podłużną nawą główną. Prace przerwała jego przedwczesna śmierć w roku 1520. Na jego miejsce pojawił się Baldassare Peruzzi, który ponownie zmienił koncepcję bazyliki, wracając do układu budowli centralnej. Musiał się również zmierzyć z innym problemem układ kolumn pod kopułą okazał się zbyt słaby i zaczął pękać. Peruzzi rozwiązał to przez pogrubienie kolumn i dostawienie dodatkowych filarów. Niestety i jego kariera, jako budowniczego bazyliki, skończyła się dość szybko, bo w 1527 roku, ze względu na Sacco di Roma, fundusze przeznaczone na budowle kościelne mocno stopniały. Po kilku miesiącach budowniczym został Antonio da Sangallo. Sangallo młodszy chciał jednak zmienić koncepcję bazyliki, wydłużając całość w jedną stronę oraz wprowadzając elewację dwuwieżową.

Kolejnym budowniczym bazyliki został Michał Anioł Buonarotti w roku 1546, który stworzył nowy a w znacznym stopniu ostateczny późnorenesansowy projekt kościoła, mający najwięcej wspólnego z projektem Bramantego z 1505 roku. W porównaniu z Bramantem projekt Michała Anioła cechuje większa zwartość i jednolitość planu oraz monumentalizm elewacji, zdradzający związki z architekturą starożytnego Rzymu. Po objęciu kierownictwa Michał Anioł rozpoczął budowę trzech absyd i kopuły. Prace prowadził do śmierci, czyli do roku 1564. W tym czasie ukończono budowę absydy z lewej strony bazyliki oraz bęben kopuły. Dzieło Bramantego, Rafaela i Michała Anioła było kontynuowane przez architektów Pirro Ligorio, Vignolę, Giacomo della Portę, który w roku 1590,ukończył kopułę według projektu Michała Anioła, Domenico Fontanę, Giovanniego Fontanę i Carlo Maderno od roku 1605. Ten ostatni na polecenie papieża Pawła V zmienił plan kościoła na krzyż łaciński dobudowując podłużną nawę od wschodu oraz zaprojektował obecną fasadę od strony placu świętego Piotra, utrzymaną w duchu baroku. Za pontyfikatu papieży Urbana VIII, Aleksandra VII i Klemensa IX Gianlorenzo Bernini wraz z zespołem uczniów i współpracowników wykonał zespół dzieł architektury i rzeźby tworzących spójną całość, zarówno w obrębie bazyliki i na zewnątrz, aż po rzekę Tyber. Most Aniołów otrzymał figury anielskie trzymające arma Christi. Poprzedzający bazylikę plac otoczył portyk w kształcie elipsy i trapezu, zwieńczony figurami świętych. Wnętrze bazyliki otrzymało bogaty wystrój w postaci m.in. baldachimu nad grobem św. Piotra otoczonego z czterech stron monumentalnymi figurami świętych Andrzeja, Weroniki, Longinusa i Heleny oraz zamykająca prezbiterium Cathedra Petri. Bazylika świętego Piotra została konsekrowana 18 listopada 1626 przez papieża Urbana VIII. Przez wiele lat był to największy kościół chrześcijański. Popatrzmy jakie są wymiary bazyliki oto one w pełni, długość zewnętrzna to ponad 211 i pół metra, długość wewnętrzna ma dokładnie 186 metrów, długość nawy poprzecznej 137 i pół metra, szerokość nawy głównej to dokładnie 27 metrów, a wysokość nawy głównej ma aż 46 metrów wysokości. Przypatrzmy się jakie olbrzymie są wymiary kopuły bazyliki, jej masa całkowita to około 14000 ton, wysokość zewnętrzna mierzona od poziomu ulicy do wierzchołka krzyża na kopule ma 133 metry i 30 centymetrów, a jej wysokość wewnętrzna od pozimu posadzki do brzegu latarni ma 117 metrów i 57 centymetrów, jej średnica zewnętrzna ma 58 metry i 90 centymetrów, a jej średnica wewnętrzna to 41 i pół metra. Popatrzmy teraz z zewnątrz na Fasadę bazyliki, jest ona dziełem Carlo Maderny, który wykorzystał jako budulec trawertyn, pochodzący z Tivoli. 10 lutego 1608 roku, został położony pierwszy kamień pod jej budowę. A 21 lipca 1612 roku, większość prac została zakończona, jednak kolejne dwa lata trwało ozdabianie fasady ornamentami. Jej szerokość to 114 metrów i 69 centymetrów, a wysokość 48 metry. Na belkowaniu fasady, wielkimi literami wypisana jest po łacinie inskrypcja, IN HONOREM PRINCIPIS APOST. PAULUS V BURGHESIUS ROMANUS PONT. MAX. AN. MDCXII PONT VII, co znaczy dokładnie. Na cześć Księcia Apostołów. Paweł V Borghese, rzymianin, papież, w 1612,siódmym roku swojego pontyfikatu. Na fasadzie znajduje się dziewięć okien z balkonami. Centralne jest nad wejściem głównym nazywane jest Lożą Błogosławieństw. Stąd ogłaszany jest światu wybór nowego papieża, z tego też miejsca nowo wybrany papież udziela swojego pierwszego błogosławieństwa Urbi et Orbi. W czasie uroczystości kanonizacyjnych w oknach tych umieszcza się wizerunki nowych świętych. Tuż pod Lożą Błogosławieństw znajduje się płaskorzeźba wykonana przez Ambrogio Buonvicino, przedstawiająca Chrystusa, wręczającego św. Piotrowi klucze do Królestwa Niebieskiego. Fasada skrywa w sobie dwie niepełne wieże, które nigdy nie zostały ukończone, wbrew pomysłom twórców. Prace musiano przerwać ze względu na osiadanie gruntu pod wieżami. Kolejna próba także zakończyła się niepowodzeniem ze względu na powstałe w wyniku prac pęknięcie fasady bazyliki. Ostatecznie zamysł budowy wież porzucono w 1790 roku, gdy na ich szczytach umieszczono dwa zegary, których twórcą był Giuseppe Valadier. W wieży po lewej stronie znajduje się Brama Dzwonów, gdzie zawieszonych jest 6 dzwonów, z których największy waży 8 ton. Jest to dzwon Świętego Marka, którego głos obwieszcza śmierć lub wybór papieża. Na szczycie fasady ustawionych zostało 13 posągów. Miejsce centralne zajmuje postać Jezusa Chrystusa Odkupiciela otoczonego przez 11 apostołów. Brakuje wśród nich świętego Piotra. Nie znajdziemy tu również oczywiście Judasza, jego miejsce zajmuje wybrany przez samego Boga, jak podają Dzieje Apostolskie, święty Maciej. Apostołom towarzyszy także święty Jan Chrzciciel. Rzeźby mają 5 metrów 70 ceentymetrów wysokości. I tak, patrząc od lewej widzimy, apostołów Tadeusza, Mateusza, Filipa, Tomasza, Jakuba Starszego, Jana Chrzciciela, Chrystusa Odkupiciela, Andrzeja, Jana Ewangelistę, Jakuba Młodszego, Bartłomieja, Szymona i Macieja. Przed czołem fasady glównej znajduje się 8 wysokich kolumn. Kościół poprzedza przedsionek to inaczej narteks, którego głębokość wynosi 13 metrów. Front kościoła to 13 metry, a fasada przedsionka zaprojektowana została przez Carlo Maderno. Nad wejściem znajduje się sala połączona z pałacem papieskim. Ze środkowego balkonu tej sali papież udziela błogosławieństwa Urbi et Orbi, czyli Miastu i Światu. Fasadę wieńczą rzeźby przedstawiające 11 apostołów jak wiemy brakuje tylko świętego Piotra, widoczna jest postać Jana Chrzciciela oraz ustawiona w części centralnej, figura Chrystusa. Na sklepieniu przedsionka, w środkowej części, umieszczono mozaikę Giotta Navicella pochodzącą z pierwszej bazyliki. Mozaika przedstawia Chrystusa ratującego łódź apostołów na wzburzonym morzu. Po bokach przedsionka zlokalizowano dwa pomniki konne. Pierwszy z nich znajduje się obok wejścia na Scala Regia prowadzących do reprezentacyjnych sal Pałacu Watykańskiego. Zarówno schody budowane w latach od 1663 do 1666 roku, i pomnik rzymskiego cesarza Konstantyna Wielkiego z roku 1670, zaprojektował Gianlorenzo Bernini. Po przeciwległej stronie przedsionka znajduje się pomnik cesarza Karola Wielkiego z 1725 roku, dłuta Agostino Cornacchini. Z przedsionka do wnętrza bazyliki prowadzi pięcioro drzwi, z których środkowe ozdobione płaskorzeźbami z scenami z życia i śmierci św. Piotra zostały wykonane na polecenie Eugeniusza IV, w XV wieku, przez Filarete do pierwszej bazyliki. Drzwi skrajne po prawej stronie to Święta Brama otwierana z okazji roku świętego. Zdobią je płaskorzeźby z scenami z Ewangelii oraz przedstawienie otwarcia bramy w 1950 roku, przez papieża Piusa XII. Brama ta została wykonana przez Vico Consorti na zamówienie ojca świętego Piusa XII, o otwarta po raz pierwszy 24 grudnia 1949 roku. Brama od strony bazyliki jest niewidoczna, zasłania ją mur, który zostanie zburzony a brama otwarta dopiero po ogłoszeniu kolejnego jubileuszu roku świętego. Drzwi skrajne po lewej stronie to Brama Śmierci, wykonana przez Giacomo Manzu w roku 1964. Opiszę teraz, rzut bazyliki z numerami poszczególnych zabytków

1 to. Dłuta Navicella, jest barokowa replika mozaiki Giotta. 2. Pomnik konny cesarza Karola Wielkiego wykonal go Cornacchini 3. Wrota Śmierci 4 Wrota Dobra i Zła. 5. Wrota Filaretów to dzieło Averulino. 6 Święte Wrota 7. Wrota Sakramentów 8. Pomnik konny cesarza Konstantyna Wielkiego także dzieło Bernininiego.

Popatrzmy na Prawą nawę oznaczyłem zabytki numerami od 9 do19.

I tak mamy tu pod numerem 9. Pieta Michała Anioła 10. To pomnik papieża Leona XII. 11. Pomnik królowej Krystyny Szwedzkiej Fontana. 12. Pomnik papieża Piusa XI 13. Nagrobek papieża Innocentego XI 14. Pomnik papieża Piusa XII 15. Pomnik papieża Innocenntego XII 16. Pomnik Matyldy z Canossy 17. Kaplica Najświętszego Sakramentu 18. Pomnik papieża Grzegorza XIII 19. Pomnik papieża Grzegorza XIV.

A oto prawy transept oraz obejście od nr, 20 do 36.

I mamy tu. 20. Ołtarz Świętego Hieronima z grobem Jana XXIII. 21. Kaplica Gregoriańska. 22. Pomnik papieża Grzegorza XVI. 23. Ołtarz Najświętszej Marii Panny Nieustającej Pomocy. 24. Ołtarz Świętego Bazylego. 25. Pomnik papieża Benedykta XIV. 26. Posągi świętego Piotra Nolasco i świętej Ludwiki de Marillac. 27. Ołtarz Świętego Wacława. 28. Ołtarz Świętych Procesjusza i Martyniana. 29. Ołtarz Świętego Erazma. 30. Posągi świętego Józefa Kalasantego i świętego Bonfiglia Monaldi. 31. Pomnik papieża Klemensa XIII dłuta Antonio Canovy. 32. Ołtarz Okrętu Kościoła. 33. Ołtarz Świętego Michała Archanioła. 34. Ołtarz Świętej Petroneli. 35. Pomnik papieża Klemensa X. 36. Ołtarz Świętego Piotra wskrzeszającego Tabitę.

A teraz na Prezbiterium oznaczone dziełami od numeru 37 do 41. 37. Posągi świętego Dominika i świętego Franciszka Caracciolego. 38. Nagrobek papieża Urbana VIII wykonał Bernini. 39. Cathedra Petri także wykuł go Bernini. 40. Pomnik papieża Pawła III.41. Posągi świętego Franciszka z Asyżu i świętego Alfonsa Maria Liguori.

Z kolei mamy zabytki i spórzmy na. Lewe obejście i transept to nr. od 42 do 59. I tak 42. To pomnik papieża Aleksandra VIII. 43 Ołtarz Świętego Piotra uzdrowiciela kaleki. 44. Kaplica Matki Boskiej z Colonny 45. Ołtarz Świętego Leona wykonał go Algardi. 46. Ołtarz Matki Boskiej z Colonny. 47. Pomnik papieża Aleksandra VII także wykonał go Bernini. 48. Ołtarz Serca Najświętszego. 49. Posągi świętego Norberta i świętego Wilhelma. 50. Ołtarz Świętego Tomasza. 51. Ołtarz Świętego Józefa. 52. Ołtarz Ukrzyżowania Świętego Piotra. 53. Posągi świętego Hieronima Emilianiego i świętej Joanny Antydy. Thouret. 54. Pomnik papieża Piusa VIII wykonał Tenerani. 55. Ołtarz Świętego Piotra i Ananiasza. 56. Ołtarz Świętego Grzegorza Wielkiego. 57. Pomnik papieża Piusa VII wyrzeźbił Thorvaldsen. 58. Kaplica Klementyńska zwana Clementina. i pod numerem. 59. mamy Ołtarz Przemienienia Pańskiego

I kolejno oto lewa nawa oznaczona numerami od 60 do numeru 71.

60. Pomnik papieża Innocentego XI. 61. Pomnik papieża Leona XI dzieło Algardiego. 62. Ołtarz Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny. 63. To. Kaplica Chórowa. 64. Pomnik papieża Innocentego VIII dłuta Pollaiuolia. 65 Pomnik papieża Piusa X. 66. Pomnik papieża Jana XXIII. 67. Kaplica Prezentacji Dzieciątka w Świątyni Jerozolimskiej. 68. Pomnik papieża Benedykta XV. 69. Pomnik Stuartów, dzieła Canovy. 70. Nagrobek Marii Klementyny Sobieskiej, wykonał go Bracci. 71. Kaplica Chrztu.

No i Nawa główna i skrzyżowanie naw od numeru 72 do 93.

72.To Posągi świętego Piotra z Alkantary i Łucji Filippini. 73. Posągi świętego Kamila de Lellis i świętego Ludwika Marii Grignion de Montfort. 74. Posągi świętego Ignacego Loyoli i świętego Antoniego Marii Zaccaria. 75. Tu są. Posągi świętego Franciszka z Paoli i świętego Piotra Fourier. 76. Figura świętego Andrzeja wykonał go Duquesnoy. 77. Posągi świętego Kajetana i świętej Franciszki Ksawery Cabrini. 78. Kopuła zaprojektował Michał Anioł Buonarotti. 79. Posągi świętych Juliany Falconieri i Anieli Merici. 80. Figura świętej Weroniki wykonał Bolgi. 81. świętego Benedykta i świętej Franciszki z Rzymu. 82. Baldachim grobu świętego Piotra zaprojektował Bernini jaki sam i Ołtarz Papieski. 83. Figury proroka Eliasza i świętego Franciszka Salezego. 84. Figura świętej Heleny wyrzeźbił rzeźbiarz Mochi. 85. Posągi świętego Brunona i świętego Pawła od Krzyża 86 Posągi świętego Jana Bożego i Santa świętej Marii Eufrazji Pelletier. 87 Wejście do grobu śwPiotra 88 Figura świętego Longinusa wykonał również Bernini. 79. Brązowa figura świętego Piotra, to dzieło Arnolfo di Cambio. 90. Posąg świętego Jana Bosco. 91 Posągi świętego Filipa Neri i świętego Jana Chrzciciela de la Salle. 92. Posągi świętego Wincentego à Paulo i świętego Jana Eudes. 93. Oraz Posągi świętej Teresy od Dzieciątka Jezus i świętej Magdaleny Zofii Barat.

Wystrój wnętrza jest harmonijnie dopasowany do renesansowej i barokowej architektury bazyliki. Aranżacja wnętrza stanowiła zamknięcie długoletnich prac budowlanych sięgających czasów pontyfikatu Juliusza II i trwała jeszcze długo po konsekracji bazyliki w roku 1628. Program ideowy jest dziełem współpracy między papieżem Urbanem VIII Barberinim z artystami, głównie z Berninim, odzwierciedla ambicje potrydenckiego Kościoła do ukształtowania symbolicznych form dla władzy papieskiej, która w dobie kontrreformacji zmierzała do supremacji zarówno na obszarze sakralnym i świeckim. Znaczącą część wystroju tworzą dzieła rzeźby głównie z XVII wieku, i z następnych stuleci, głównie pełnoplastyczne wizerunki świętych oraz monumentalne pomniki nagrobne papieży, dla których watykańska bazylika jest najważniejszym miejscem wiecznego spoczynku. Barokową dekorację rzeźbiarską uzupełniają liczne kartusze z herbami papieży oraz figurki putt i aniołów. Przyjżyjmy się jak wygląda korpus nawowy. Nawa główną bazyliki przekrywa sklepienie kolebkowe ozdobione kasetonami. Wypełnia je XVIII wieczna dekoracja ornamentalno roślinna powstała za pontyfikatu Piusa VI, którego herb widnieje na sklepieniu. Pomiędzy parami pilastrów znajdują się w dwóch strefach nisze mieszczące pełnoplastyczne figury świętych, wykonane w XVIII do XX wieku. Wraz z posągami umieszczonymi w obrębie ramion transeptu i prezbiterium tworzą cykl świętych założycieli zgromadzeń zakonnych. W obrębie nawy głównej znajdują się, XVIII wieczne posągi Filipa Neri, Wincentego a Paolo, Teresy z Ávili wykonane przez twórców rzeźb fontanny di Trevi, jak Giovanniego Battisty Mainiego, Pietra Bracciego, Filippa Della Valle, autorem figury Ignacego Loyoli jest Camillo Rusconi. Postać Jana Bosco wykonał Pietro Canonica. Na bogato dekorowanej posadzce zaznaczono długość największych kościołów chrześcijańskich. W połowie długości nawy widnieje odległość 103 i pół metra odnosząca się do jedynego, uhonorowanego w ten sposób, polskiego kościoła mianowicie bazyliki Mariackiej w Gdańsku. Do naw bocznych przylegają kaplice. W pierwszej od wejścia po prawej stronie kościoła północnej, jest kaplica Świętego Krzyża, gdzie znajduje się Pietà watykańska. Od czasu uszkodzenia rzeźby przez szaleńca osłania ją kuloodporna szyba. Rzeźba została wykonana w 1498 przez 24 letniego, nieznanego jeszcze wtedy Michała Anioła. Na szarfie widnieje dziś ledwo widoczny napis. Michael Angelus Bonarotus Florentinus faciebat, wykonał Michał Anioł Buonarroti Floreńczyk. Napis został umieszczony przez samego mistrza, który zorientował się, że jego dzieło przypisywane jest innym twórcom, a jego nazwiska nikt nie zna. Naprzeciw tej kaplicy umieszczony jest pomnik królowej Szwecji Krystyny Wazy, która po abdykacji przeszła na wiarę katolicką, osiadła w Rzymie i po śmierci w roku 1689, została pochowana w podziemiach bazyliki. W kaplicy Świętego Sebastiana znajduje barokowy ołtarz ze sceną Męczeństwa św. Sebastiana, pędzla Domenichina, datowany na lata 1628 do roku 1631. Pod ołtarzem znalazł się nagrobek papieża świętego Jana Pawła II, przeniesiony tu z Grot Watykańskich po beatyfikacji. Za tą kaplicą, w nawie bocznej do filarów przylegają pomniki Innocentego XII, dzieła Filippo della Valle, z roku 1746, oraz Matyldy z Canossy, to dzieło wykonane po translacji ciała margrabiny w roku 1634, na zlecenie papieża Urbana VIII. Płytę sarkofagu zdobi relief z przedstawieniem upokorzenia cesarza Henryka IV przez Grzegorza VII w Canossie. Dzieło wykonał Bernini; stojący ponad sarkofagiem posąg Matyldy wyrzeźbił Andrea Bolgi. Kaplica Najświętszego Sakramentu jest miejscem całodziennej adoracji i prowadzi z bazyliki do pałacu papieskiego. Ołtarz zdobi obraz z Trójcą Świętą pędzla Pietra da Cortony oraz brązowe, częściowo złocone tabernakulum zaprojektowane przez Berniniego w formie budowli centralnej nakrytej kopułą. Otaczają ją niewielkie figurki dwunastu apostołów. Jako wzór posłużyło dzieło Donato Bramantego, Tempietto przy kościele San Pietro in Montorio.

Najbliżej wejścia po stronie czyli lewej południowej, znajduje się kaplica Chrztu, którą zaprojektował Carlo Fontana. Tradycja baptysterium przy bazylice watykańskiej sięga pontyfikatu papieża Damezego w V wieku. Obecna chrzcielnica pochodzi z XVIII wieku. Jej pokrywę zdobią pozłacane rzeźby dłuta Giovanniego Giardoniego z wizerunkiem Baranka w otoczeniu aniołów. W ołtarzu z 1722 roku, obraz ze sceną Chrztu Chrystusa w Jordanie przez Jana Chrzciciela pędzla Carla Maratty, namalowany w latach od 1696 do roku 1698. Tematykę baptyzmalną kontynuują XVIII wieczne mozaiki na ścianach ukazujące chrzest centuriona Korneliusza jest to ściana zachodnia, oraz świętych Procesjusza i Martyniana i ściana wschodnia przez świętego Piotra. Na kopule sceny są sceny chrztu świętego Piotra przez Chrystusa, cesarza Konstantego Wielkiego przez papieża Sylwestra I. W nawie bocznej, za kaplicą barokowy pomnik Marii Klementyny Sobieskiej, wnuczki Jana III Sobieskiego z rzeźbami Pietra Bracciego oraz klasycystyczny pomnik jej męża Jakuba Stuarta i dwóch ich synów, jak Karola Edwarda i Henryka Benedykta, kardynała. Jest to dzieło włoskiego rzeźbiarza Antonia Canovy. Kolejna kaplica dedykowana jest Prezentacji Marii w świątyni, co obrazuje malowidło pędzla Romaneliego z lat 1638 do roku 1642, umieszczone w barokowym ołtarzu. U stóp ołtarza spoczywa papież święty Pius X. Jego pomnik znajduje się w nawie za kaplicą, jest to dzieło Di Fausto & Pietra Astorrich. Obok znajduje się renesansowy pomnik papieża Innocentego VIII, którego twórcą jest Antonio Pollaiolo. Pochodzi z dawnej konstantyńskiej bazyliki, przeniesiony do obecnego miejsca w 1621 roku. Składa się z dwóch wykonanych z brązu części, tumby z wizerunkiem leżącego na wznak papieża odzianego w strój pontyfikalny. Powyżej znajduje się kompozycja rzeźbiarska w formie tryptyku zwieńczona półkoliście. Pośrodku pełnoplastyczny wizerunek tronującego Innocentego VIII udzielającego błogosławieństwa, dzierżącego w lewicy grot włóczni Longinusa, który przebił bok Chrystusa. Po bokach są reliefy z personifikacjami czterech cnót kardynalnych jak roztropność, męstwo, sprawiedliwość, umiarkowanie, na zwieńczeniu relief z personifikacjami cnót teologicznych wiara, nadzieja, miłość. Kolejna kaplica dedykowana jest Niepokalanemu Poczęciu Najświętszej Marii Panny, co obrazuje obraz pędzla Pietra Bianchiego. W dziele tym ukazano Matkę Bożą otoczoną aniołami i adorowaną przez świętych Franciszka z Asyżu, Antoniego z Padwy oraz Jana Chryzostoma. W nawie za kaplicą stoją dwa barokowe pomniki Leona XI, wykonali je LAlessandro Algardi, w roku 1644, oraz Innocentego XI dłuta Pierre Étienne Monnot, z 1698 roku. Za korpusem nawowym znajduje się obejście, które obiega ze wszystkich stron skrzyżowanie naw i prowadzi do transeptu i prezbiterium. Do ścian potężnych filarów dźwigających kopułę przylega osiem ołtarzy, naprzeciw ich usytuowano we wnękach nagrobki papieży. W narożach obejścia znajdują się kaplice. Perspektywę lewej nawy bocznej, jak wiemy południowej, zamyka ołtarz Przemienienia Pańskiego z XVIII wieczną kopią obrazu Przemienienie Pańskie pędzla Rafaela Santiego. Oryginał znajduje się w Pinakotece Watykańskiej. Na obrazie ukazano scenę Przemienienia Jezusa na górze Tabor, w asyście proroków Mojżesza i Eliasza. Na wierzchołku góry leżą oślepieni blaskiem apostołowie Piotr, Jakub Starszy i Jan Ewangelista. Za wzgórzem widać świętych Felicissimusa i Agapita, diakonów papieża Sykstusa II. Poniżej ukazana jest scena przyprowadzenia do uczniów epileptyka, któremu towarzyszy tłum ludzi. Naprzeciw nich, po prawej stronie kompozycji znajdują się pozostali apostołowie, którzy próbują uzdrowić chłopca. Południowo wschodnia część obejścia mieści kaplicę Klementyńską urządzoną w 1600 roku, na zlecenie papieża Klemensa VIII, z okazji Roku Jubileuszowego. Dominantą marmurowego wystroju jest ołtarz świętego Grzegorza VII, z obrazem pędzla Andrei Sachciego, u jego stóp znajduje się sarkofag świętego, przeniesiony tu w roku 1606. Wschodnią ścianę kaplicy zajmuje nagrobek Piusa VII dzieło Bertela Thorvaldsena. W części ambitu pomiędzy kaplicą Klementyńską i południowym ramieniem transeptu obrębie obejścia mieści się nagrobek Piusa VIII dłuta Pietra Teneraniego, vis a vis ołtarz Zaparcia się Świętego Piotra z obrazem pędzla Cristofora Roncalliego z roku 1604.

Za transeptem w dalszym ciągu ambitu znajduje się ołtarz Najświętszego Serca Jezusowego z XX wiecznym obrazem pędzla Carla Muccioliego przedstawiającym objawienie Jezusa świętej Małgorzacie Marii Alacoque. Vis a vis w niszy umieszczony jest monumentalny pomnik modlącego się Aleksandra VII. Poniżej umieszczono symboliczne postacie uosabiające śmierć i prawdę. Jest to dzieło Berniniego. Południowo zachodnie naroże obejścia mieści kaplicę Marii Matki Kościoła. W ołtarzu jej dedykowanym mieści się fresk pochodzący z kolumny pierwszej, konstantyńskiej bazyliki, z postacią Marii zwanej Matką Bożą z Kolumny. Tytuł Matki Bożej Kościoła został nadany w 1964 roku, przez Pawła VI. Wmurowany tu wtórnie przez Giacoma della Portę i ukoronowany w 1607. Obok ołtarz Świętego Leona Wielkiego ozdobiony reliefem z połowy XVII wieku, wykonanym przez Alessandra Algardiego przedstawiającym spotkanie Leona I z Attylą pod Rzymem. Podstawę ołtarza zajmuje nagrobek Leona I, pierwszego papieża pochowanego w bazylice konstantyńskiej. Za kaplicą w obejściu, przy zachodniej ścianie XVIII wieczny pomnik Aleksandra VIII, naprzeciwko barokowy ołtarz Świętego Piotra, uzdrawiającego chromego, z obrazem pędzla Francesca Manciniego. Za prezbiterium w dalszym ciągu zachodniego ramienia ambitu ołtarz świętego Piotra podnoszącego Tabitę z wykonanym w roku 1757, obrazem Placido Costanziego. Naprzeciw ołtarza w niszy barokowy pomnik Klemensa X, dzieło Mattia de’ Rossiego. Północno zachodnie naroże transeptu mieści kaplicę Świętego Michała Archanioła, którego wizerunek ukazany został na ołtarzu. Pierwotny obraz pędzla Guido Reniego, ukazującego archanioła zwyciężającego szatana przekazano do kościoła Santa Maria della Concezione, w miejsce jego wstawiono mozaikową kopię z XVIII wieku.

Nim powstał ołtarz dedykowany archaniołowi, 14 kwietnia 1606 roku, umieszczono obraz ze świętą Anną z Marią i Dzieciątkiem pędzla Michelangela Merisi da Caravaggio, ale został stąd usunięty po dwóch dniach. Również XVIII wieczna kopia obrazu Guercina, mieści się w sąsiednim ołtarzu dedykowanym św. Petroneli, który mieści relikwie translatowane z Katakumb Domicyli w roku 750. Święta ta była czczona przez wizytujących w konstantyńskiej bazylice królów Francji. Za kaplicą, w północnym ramieniu ambitu ołtarz Navicelli zwany mianem Okrętu Kościoła z kopią obrazu Giovanniego Lanfranco, ukazującym dryfujący okręt z apostołami na pokładzie i Chrystusa chodzącego po wodzie do którego biegnie święty Piotr. Naprzeciwko ołtarza klasycystyczny pomnik papieża Klemensa XIII dzieło Antonia Canovy. Za transeptem w dalszym ciągu północnego ramienia ambitu późnobarokowy pomnik Benedykta XIV dłuta Pietra Bracciego, naprzeciwko późnobarokowy ołtarz Świętego Bazylego z obrazem ukazującym świętego podczas odprawiania mszy. Północno zachodnie naroże transeptu mieści kaplicę Gregoriańską mieszczącą klasycystyczny pomnik Grzegorza XVI, jest to dzieło Luigiego Amiciego, obok barokowy ołtarz Najświętszej Marii Panny Nieustającej Pomocy mieszczący niewielki XII wieczny fresk z wizerunkiem Matki Bożej z Dzieciątkiem, odkuty ze ściany oratorium Świętego Leona mieszczącego się w bazylice konstantyńskiej.

Poświęcony przez papieża Gregorza XIII. W dolnej części ołtarza urna ze szczątkami Grzegorza z Nazjanzu. Za kaplicą, we zachodnim ramieniu obejścia ołtarz Świętego Hieronima z XVIII wieczną kopią obrazu Domenichina, którego oryginał znajduje się w Pinakotece Watykańskiej. Pod ołtarzem umieszczono ciało świętego Jana XXIII. Ołtarz ten zamyka perspektywę prawej nawy bocznej czyli północnej. Obejrzyjmy także samo skrzyżowanie naw. Bowiem w okresie renesansu skrzyżowanie naw z kopułą stanowiło centralną przestrzeń całej świątyni, sam środek zajmowała konfesja świętego Piotra. Po rozbudowie bazyliki w dobie baroku zachowano w tym miejscu ideowe centrum poprzez wzniesienie przez Berniniego potężnego baldachimu uzupełniającego konfesję pierwszego papieża. Konfesję otoczono czterema miejscami kultu świętych. Jak Andrzeja a brata świętego Piotra, Weroniki, Longina i Heleny oraz Męki Pańskiej jako relikwii chusty, krzyża i lancy. Miejsca te oprawiono bogatą dekoracją architektoniczno rzeźbiarską.

Cztery masywne filary podtrzymują kopułę o średnicy 42 metrów. Jej wnętrze podzielone zostało na ułożone promieniście pola i ozdobione mozaikami Cavaliera d’Arpino. Pod gzymsem, u nasady okrągłego tamburu z 16 oknami figuruje łacińska inskrypcja napisana rzymską antykwą. TV ES PETRVS ET SVPER HANC PETRAM AEDIFICABO ECCLESIAM MEAM ET TIBI DABO CLAVES REGNI CAELORVM. Co w tłumaczeniu na język polski znaczy. Ty jesteś Piotr opoka i na tej opoce zbuduję kościół mój i dam Ci klucze Królestwa Niebieskiego. Królestwo Niebieskie jest głównym wątkiem programu ikonograficznego mozaik. We wnętrzu latarni ukazany jest Bóg Ojciec, niżej krąg anielski, następnie Chrystus, Maria i apostołowie oraz święci i papieże. Na pendentywach ukazano wizerunki Czterech Ewangelistów. Każdy z czterech potężnych filarów charakteryzuje się podziałem na dwie strefy, niższą, gdzie znajdują się nisze i wyższą mieszczącą balkony, które zdobią płaskorzeźby i flankujące je pary spiralnych filarów, które są spoliami przegrody za którą znajdowało się prezbiterium dawnej konstantyńskiej bazyliki.

Balkony służyły do uroczystego wystawiania relikwii najwyższej rangi, jak chusty świętej Weroniki, drzewa z krzyża Chrystusowego, fragmentu włóczni oraz głowy świętego Andrzeja. Postacie te zostały ukazane w formie monumentalnych, pełnoplastycznych figur, których inicjatorem i fundatorem był papież Urban VIII, zaś projektantem całości był Gianlorenzo Bernini i on sam wykonał w 1639 roku, jedynie posąg świętego Longina. Figura świętej Weroniki z 1632 roku, jest dziełem Francesca Mochiego, świętego Andrzeja Apostoła wyrzeźbił Francois Duquesnoy w roku 1640, posąg świętej Heleny czyli matki Konstantyna Wielkiego z 1646 roku, wykonał Andrea Bolgi. Pod figurami świętego Longina i świętego Andrzeja znajdują się zejścia do Grot Watykańskich, w których znajdują się sarkofagi papieskie i kaplice. Po prawej stronie ołtarza papieskiego znajduje się XIII wieczny brązowy posąg Błogosławiącego świętego Piotra, dzieło Arnolfo di Cambio. Pod kopułą, znajduje się konfesja Świętego Piotra. Znajduje się około 7 metrów nad grobem patrona bazyliki, gdyż według badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 1939 do roku 1950, znajdującej się w specjalnej krypcie, do której wejście prowadzi przed ołtarzem. Sam ołtarz to tak zwany prospekt papieski stanowi prosta, pozbawiona dekoracji marmurowa mensa, na której usytuowany jest srebrny krzyż z parą trzech świec po bokach, co jest typowe dla potrydenckiej tradycji aranżacji ołtarza. Samą zaś Konfesję, zdobi wielki, wykonany z brązu barokowy baldachim zaprojektowany przez Berniniego na polecenie papieża Urbana VIII. Ostateczny całokształt baldachimu, powstał w roku 1633, po szeregu nieudanych prób realizacji ambitnego projektu artysty. Kontrowersje wzbudził fakt, iż brąz, który został zużyty do budowy baldachimu, pochodził z przetopionego na rozkaz Urbana VIII antycznego wystroju rzymskiego Panteonu, na co kanonik Carlo Castelli zareagował słowami. Quod non fecerunt barbari, fecerunt Barberini. Co znaczy Czego nie uczynili barbarzyńcy, tego dokonali Barberini.

Cztery kolumny podtrzymujące baldachim o wysokości 28 metrów. mają korynckie głowice i spiralne trzony. Ponad masywnym belkowaniem cztery pełnoplastyczne figury aniołów. Ażurowe nakrycie wieńczy wielki pozłacany krzyż na globie. Baldachim nawiązuje do długiej rzymskiej tradycji cyboriów, tego typu założenie istniało również w bazylice konstantyńskiej. Wygląd dawnej konfesji obrazuje malowidło Giulia Romano ze sceną tak zwanej Donacji cesarza Konstantyna jest to Sala di Constantino w Pałacu Apostolskim w Watykanie. Dawną konfesję otaczała przegroda z kolumnami o korynckich głowicach i charakterystycznych spiralnych trzonach. Trzony te wedle tradycji są spoliami ze Świątyni Salomona w Jerozolimie. Stały się wzorem dla filarów zdobiących rozmaite dzieła rzymskiej architektury. Są tu krużganki przy bazylikach świętego Jana na Lateranie, czy świetego Pawła za Murami, a także dla berniniowskiego baldachimu. Rozjejrzyjmy się po obszernym Prezbiterium. To niemal prostokątne, jednoprzęsłowe prezbiterium jest zamknięte półkolistą absydą, którego konchę wypełnia stiukowa dekoracja ornamentalna z XVIII wieku. To dzieło Luigiego Vanvitellego i Giovanniego Battisty Mainiego. W trzech okrągłych polach znajdują się płaskorzeźby, a pośrodku scena przekazania kluczy świętemu Piotrowi przez Jezusa tu, na wzór gobelinu Rafaela, po bokach męczeństwo świętego Piotra według obrazu Guido Reniego, i męczeństwo świętego Pawła według srebrnego reliefu Algardiego. Poniżej znajduje się majuskułowa inskrypcja o treści O Pastor Ecclesiae, tu omnes Christi pascis agnos et oves. Co oznacza Jako pasterz Kościoła, karmisz wszystkie baranki i owce Chrystusa. W niszach bocznych ścian w dolnych strefach znajdują się XVIII wieczne figury, proroka Eliasza, świętego Dominika oraz świętego Benedykta i świętego Franciszka. W górnych strefach XIX wieczne figury świętych Franciszka Salezego, Franciszka Caraccioli oraz Franciszki Rzymianki i Alfonsa Marii Ligouriego.

Cathedra Petri, wykonana została z marmuru, brązu i stiuku kompozycja rzeźbiarsko architektoniczna, w której wyeksponowano tron katedrę, symbolizujący władzę papieża nad całym Kościołem. Wewnątrz siedziska umieszczono drewniany tron pochodzący z przełomu XII do XIII wieku, jak ustalono podczas badań wykonanych w 1974 roku.

Według tradycji miał to być jednak tron używany przez samego świętego Piotra. Katedrę otaczają rzeźby przedstawiające Ojców Kościoła zarówno wschodniego i zachodniego, jak świętego Ambrożego, świętego Augustyna, oraz świętego Atanazego i świętego Jana Złotoustego. Powyżej, w owalnym oknie umieszczono witraż z gołębicą Ducha Świętego otoczonego promienistą glorią. Dzieło zostało wykonane w 1665 roku, przez Berniniego i jego współpracowników. Tron flankują dwa monumentalne nagrobki papieży Pawła III dłuta Guglielmo Della Porta i Urbana VIII które wykonał Bernini.

Bazylika San Gaudenzio w Novarze

W języku polskim jest to bazylika świętego Gaudentego jako rzymskokatolicki kościół w Novarze. Jest kościołem parafialnym w parafii pod tym samym wezwaniem, należącej do dekanatu Novara w diecezji Novara. Jest najwyższym kościołem we Włoszech. Nosi zwyczajowy tytuł bazyliki mniejszej. Jako że w 1525 roku, Novara znalazła się pod rządami hiszpańskimi. W 1545 roku, król Karol V postanowił ufortyfikować miasto, aby przekształcić je w twierdzę na wypadek natarcia Francuzów. Zasady sztuki obronnej wymagały stworzenia wolnej przestrzeni dla prowadzenia ostrzału armatniego. W tym celu należało wyburzyć zewnętrzne osady i kościoły. Ze względu na znaczne koszty, których wymagały takie prace oraz trudności gospodarcze, z jakimi zmagał się Karol V, pierwsze prace nad jego projektem rozpoczęły się dopiero w 1552 roku. Jako pierwsza została zburzona osada San Gaudenzio, w obrębie której znajdowała się średniowieczna bazylika pod tym samym wezwaniem pochodząca sprzed 1000 roku. W bazylice, według tradycji, pochowano ciało świętego Gaudentego.

Po wyburzeniu w 1553 roku, bazyliki San Gaudenzio, władze zdecydowały odbudować ją wewnątrz miasta, w jego najwyższym punkcie. Na wskazanym miejscu stał kościół San Vincenzo, który postanowiono rozebrać, aby zrobić miejsce dla nowego kościoła. Pozostawiono jedynie kaplicę San Giorgio, w której tymczasowo umieszczono relikwie świętego Gaudentego. Życzeniem mieszkańców miasta było zbudowanie nowego, wystawnego i kosztownego kościoła. W tym celu założono w 1552 roku, kościelne przedsiębiorstwo budowlane, Fabbrica Lapidea a istniejące do dziś dnia, które miało nadzorować budowę. Wykonanie projektu powierzono architektowi i malarzowi Pellegrinowi Tibaldiemu, powiązanemu z Karolem Boromeuszem, dzięki któremu otrzymywał ważne zlecenia w rejonie Mediolanu. Kościół zbudowany został w latach od 1577 do roku 1590, jako jednonawowy budynek na planie krzyża łacińskiego. W 1590 roku, kościół uroczyście konsekrował biskup Speciano. Budynek był jednak nadal daleki od ukończenia, a prace budowlane z uwagi stale rosnące trudności gospodarcze uległy znacznemu spowolnieniu. Kościół został zasadniczo ukończony dopiero w 1659 roku, brakowało jedynie pomieszczenia do przechowywania relikwii świętego Gaudentego. W latach od 1674 do roku 1710, zbudowano pod prawym transeptem niewielką kryptę, zwaną we Włoszech scurolo, umieszczając w niej dużą trumnę z marmurów i brązów, w której złożono wykonaną ze srebra i kryształu urnę ze szczątkami świętego. Uroczyste przeniesienie relikwii odbyło się w 1711 roku, po wielkiej procesji ulicami miasta. W 1725 roku, ukończono ołtarz główny, przykryty baldachimem i udekorowany brązowymi panelami autorstwa Carlo Beretty, przedstawiającymi epizody z życia świętego. Wysoką na 92 metrów kampanilę zbudował Benedetto Alfieri w 1786 roku.

Kopułę bazyliki zbudował Alessandro Antonelli w latach od 1841 do roku 1887. Pierwszy projekt architekt sporządził w 1841 roku, ale prace budowlane rozpoczęto dopiero po 3 latach. Wzniesiono wówczas podstawę całej konstrukcji, po czym prace przerwano, między innymi z powodu walk o Zjednoczenie Włoch. W 1855 roku, Antonelli zaprezentował drugi projekt, w którym dodał okrągłą kondygnację, otwierającą się na zewnątrz kolumnadą. Dodanie kondygnacji miało na celu poprawienie widoku kopuły z zewnątrz. W ostatnim projekcie Antonelli dodał jeszcze jedną kondygnację. Brakowało jedynie iglicy, którą zbudowano dopiero w latach 1876 do roku 1878. A już w dniu 16 maja 1878 roku, na jej szczycie zamontowano odlany z brązu, pozłacany, wysoki na blisko 5 metrów posąg Chrystusa Zbawiciela, autorstwa Pietra Zucchiego. Prace budowlane zostały ukończone w 1887 roku. Konstrukcję poświęcił biskup Novary w dzień patrona bazyliki. Kopuła jest własnością miasta, co potwierdza umieszczony na jej frontonie herb z łacińskim napisem. Civitatis Novariae. Kopuła jest konstrukcją murowaną, o wysokości 121 metrów, nie licząc posągu Chrystusa Zbawiciela). Wznosi się na 4 łukach, wspartych na filarach, usytuowanych na planie kwadratu. Do jej budowy zużyto 2046 metrów sześciennych cegieł. Waży 5572 tony, nie licząc łuków nośnych. Stanowi znaczące dzieło w historii światowej architektury, będąc jedną z najbardziej śmiałych konstrukcji murowanych, jakie kiedykolwiek wzniesiono. Stała się przedmiotem dumy mieszkańców Novary, którzy wybrali ją jako symbol swego miasta.

W latach 30 tych XX wieku, pojawił się problem stabilności kopuły. Okazało się konieczne zamknięcie bazyliki, aby umożliwić wzmocnienie konstrukcji kopuły żelbetem. W 1948 roku, ponownie otwarto bazylikę. Zainaugurowano wówczas monumentalne organy, usytuowane po lewej stronie prezbiterium. Po prawej stronie, znajdują się jeszcze inne, mniejsze organy, dzieło Serassiego, budowniczego organów z Bergamo Wnętrze bazyliki stanowi jedyna nawa, do której przylega sześć kaplic, kaplicę Dobrej Śmierci, zwaną cappella della Buona Morte, pierwszą po prawej stronie, zdobią freski pędzla Morazzone i obraz Moncalva, kaplicę Obrzezania tu nazywana jest, capella della Circoncisione, i jeszcze drugą po prawej stronie, wypełnia płótno Fiammenghino, w kaplicy Krucyfiksu, nazwanej po włosku cappella del Crocifisso, a trzeciej po prawej stronie, dominuje krucyfiks, przypisywany Gaudenziowi Ferrariemu, mamy także kaplicę Anioła Stróża to cappella dell’Angelo Custode, pierwszą po lewej stronie, zdobią freski Tanzia da Varallo z 1629 roku, przedstawiające: świętych patronów rodu Nazari, sceny biblijne oraz Raj i Czyściec. Inspiracją do powstania tych fresków, jak również obrazu Bitwa Sennacheryba, była przypuszczalnie sztuka Europy Środkowej, obraz w ołtarzu głównym namalował Giacinto Brandi, natomiast w kaplicy Narodzenia zwanej cappella della Natività, drugiej po lewej stronie, znajduje się poliptyk pędzla Gaudenzia Ferrariego, zrealizowany około 1514 roku, i należący do pierwotnego kościoła San Vincenzo.

Poszczególne panele poliptyku przedstawiają, w górnej części są obrazy jak, Boże Narodzenie, flankowane Zwiastowaniem Pannie Maryi oraz w dolnej, Madonnę z Dzieciątkiem, świętym Rochem, świętym Iwonem i biskupami Gaudentym i Ambrożym flankowane obrazami Świętych Piotra i Jana Chrzciciela i Świętych Pawła i Agabiusza. Rama poliptyku wykonana została zgodnie z kanonami renesansowymi, a w kaplicy Matki Bożej Loretańskiej mającej miano cappella della alla Vergine di Loreto, trzeciej po lewej stronie, znajduje się ołtarz, poświęcony patronce kaplicy, ozdobiony freskiem pędzla Legnanina. Obejrzyjmy teraz sam Transept. W prawym transepcie znajduje się krypta ze szczątkami patrona bazyliki, udostępniana w dniach jego święta. W lewym transepcie poświęconym Sant’Adalgisio, znajduje się odrestaurowany ołtarz Pelagia Pelagiego. W głębi, naprzeciwko posągu świętego Gaudentego, znajdują się doczesne szczątki biskupa Adalgisia z VIII wieku, a w jej pobliżu posąg Chrystusa Zbawiciela. Wykonany w ubiegłym wieku, znajdował się pierwotnie na szczycie wieży, wieńczącej kopułę. Przez lata ulegał stopniowej korozji, więc zastąpiono go wierną kopią, wykonaną z włókna szklanego. Przepiękne jest również samo Prezbiterium. Ołtarz główny został konsekrowany w 1725 roku, przez biskupa Giberta Borromea. W ołtarzu znajdują się doczesne szczątki świętego Anterosa, papieża z III wieku, sprowadzone do Novary za czasów biskupa Bascapè. Ołtarz jest bogato udekorowany płaskorzeźbami z brązu, przedstawiającymi sceny z życia świętego Gaudentego, autorstwa Carla Beretty.

Już w XVII wieku, w ówczesnej kaplicy Najświętszego Sakramentu znajdowały się organy pozytyw. Instrument ten kilkakrotnie powiększano, umieszczając go ostatecznie z lewej strony ołtarza głównego. Kolejne, większe organy zbudowali w XIX wieku, bracia Serassi z Bergamo. Ich instrument, ukończony w 1829 roku, składał się z około 2700 piszczałek, pogrupowanych w 50 głosów. W 1831 roku, bracia Serassi zbudowali jeszcze jedne organy mechaniczne, o mniejszych wymiarach, umieszczone na prawo od ołtarza. Oba instrumenty zostały usunięte w trakcie budowy kopuły i przywrócone tymczasowo w 1888 roku. Na początku XX wieku, w związku z reformą cecyliańską, postanowiono przebudować główne organy, powierzając to zadanie organmistrzowi Alessandrowi Mentastiemu, który w tym czasie ukończył wielkie organy dla miejscowej katedry. Podczas prac nad wzmocnieniem kopuły w latach 1937 do roku 1947,jednak organy te usunięto, a po wojnie postanowiono zbudować nowe organy. Projekt wykonał Ulisse Matthey, a budowę zrealizowała firma Mascioni z Cuvio. Zachowane zostały pierwotne, mniejsze organy braci Serassi, wyremontowane swego czasu przez Mentastiego. Natomiast samą Zakrystię, po lewej stronie prezbiterium, udekorowano obrazami pędzla Fiammenghina, przedstawiającymi sceny z życia świętego Gaudentego z Novary.

Co roku celebrowane jest nabożeństwo ku czci świętego Gaudentego z Nowary. uroczystości rozpoczynają się 21 stycznia w ceremonią otwarcia krypty, natomiast 22 stycznia, w dzień jego wspomnienia, organizowana jest procesja ulicami i placami miasta, łączącymi katedrę z bazyliką.

Podczas oktawy świętego Gaudentego krypta z jego relikwiami nawiedzana jest przez większe niż zazwyczaj rzesze wiernych. W 2018 roku, z okazji 1600 etnej, rocznicy śmierci patrona bazyliki, biskup Novary proklamował rok gaudencjanski, zaś władze miasta w dniach 12 do 31 stycznia zorganizowały okolicznościowe koncerty, wystawy, spotkania i inne imprezy kulturalne.

Rouen Katedra Najświętszej Marii Panny

W języku francuskim mówi się na tą katedrę. Cathédrale Notre Dame de Rouen, jej pełna nazwa brzmi La cathédrale primatiale Notre Dame de l’Assomption de Rouen. Jest to gotycka rzymskokatolicka katedra pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny w Rouen we Francji. Jest ona ujęta dwiema różnej wysokości wieżami północną Tour St Romain oraz późniejszą Tour du Beurre, wybudowaną prawdopodobnie za podatek od konsumpcji masła. Środkowa wieża katedry ma żeliwną neogotycką iglicę, dodaną w 1876 roku. Warto obejrzeć Portal des Libraires z XIII wieku oraz XIV wieczny Portal de la Calende z kunsztowną rzeźbą i delikatnym maswerkowaniem. Osobliwościami są tu postawiony wewnątrz katedry grobowiec Ryszarda Lwie Serce zawierający serce króla oraz niezwykła XI wieczna półkolista krypta odkryta w 1934 roku. W latach 90 tych, XIX wieku Claude Monet namalował cykl prawie 30 obrazów katedry w Rouen, z których kilka jest wystawianych w Musée d’Orsay w Paryżu. Artysta badał efekt zmiany światła padającego na zachodnią fasadę i opisał zarówno detale powierzchni, jak i bryłę, przedkładając kolor nad rysunek. W latach 1876 do roku 1880 był to najwyższy budynek na świecie. Najwyższy kościół we Francji, wyższa wieża ma 151 metrów wysokości, i jest to czwarty co do wysokości kościół na świecie, a zarazem trzeci w Europie.

Katedra Najświętszej Marii Panny w Strasburgu

We francuskim języku jest to Cathédrale Notre Dame, w niemieckim Liebfrauenmünster i jest to najważniejsza świątynia katolicka miasta, cenny przykład średniowiecznej XIII do XV wiecznej architektury, łączącej cechy późnego romanizmu z wczesnym gotykiem francuskim i dojrzałym gotykiem niemieckim. Zawiera na zewnątrz i we wnętrzach liczne cenne dzieła średniowiecznej rzeźby kamiennej jak portale południowego ramienia transeptu, to piękny Filar Anielski. Katedrę wzniesiono w latach 1176 do roku 1439, z czerwonego piaskowca na miejscu wcześniejszej spalonej budowli z lat 1015 do roku 1028, której to z kolei część pochodziła z jeszcze wcześniejszej świątyni wzniesionej w czasach dynastii Karolingów. Pierwotny projekt w stylu romańskim zastąpiła z czasem koncepcja gotycka. W latach 1625 do roku 1874, ze swą mierzącą 142 metry, północną wieżą katedra była najwyższym budynkiem świata. Wzniesiona została w pobliżu granicy Niemiec i Francji, łączy w sobie elementy wpływu obu tych kultur. Charakterystyczna fasada o asymetrycznej formie ze strzelistą wieżą do dziś pozostaje symbolem Alzacji widocznym także z drugiego brzegu Renu oraz z masywów gór Wogezów i Schwarzwaldu.

Świątynia była tematem wielu dzieł malarstwa i grafiki, jak i inspiracją dla kwitnącej już w XVIII wieku, nowej romantycznej myśli. Dla artystów i literatów jak chociażby, Jana Wolfganga Goethego świątynia stanowiła inspirację do zainteresowań wcześniej niedocenianego stylu gotyckiego. Teren na którym wznosi się dzisiejsza katedra od czasów rzymskich był zawsze miejscem sakralnym. Początkowo Strasbourg wchodził w skład rzymskiej Galii, w czasach przedchrześcijańskich znajdowała się tu rzymska świątynia, której relikty znajdują się w fundamentach dzisiejszej katedry. Po przyjęciu chrześcijaństwa miasto stało się ważnym ośrodkiem religijnym wschodniej Galii, już w III wieku, istniało tu biskupstwo a pierwszym biskupem był święty Amandus od roku 290 do roku 355. Pozostałości budowli świątynnej w tym miejscu, pochodzące z końca IV wieku lub początku V wieku odkryto w 1948 i 1956 roku. W VIII wieku pierwszą katedrę zastąpiono ważniejszym budynkiem, który został ukończony za panowania Karola Wielkiego. Pierwsze przesłanki o katedrze pochodzą z VII wieku, kiedy to świątynię erygował biskup strasburski, później święty Arbogast zmarł on w roku 618. U schyłku VII wieku, wzniesiona została in situ świątynia poświęcona Najświętszej Marii Pannie, lecz oprócz niewielkich fragmentów reliktów domniemanej świątyni nie zachowały się do dziś żadne świadectwa. W następnym stuleciu, na miejscu poprzedniej katedry powstała kolejna świątynia, którą wzniesiono za czasów panowania Karola Wielkiego. Biskup Remigiusz von Straßburg znany w ówczesnej europie również jako Rémi, i zgodnie ze swą wolą został pochowany w krypcie, tej wlaśnie Ntre Dame, zachował się również jego testament z datą sygnowaną na rok 778. Prawdopodobnie katedra była miejscem przysięgi strasburskiej złożonej w 842 roku, przez Ludwika Niemieckiego i Karola Łysego przeciw ich starszemu bratu, cesarzowi Lotarowi. Niedawne badania archeologiczne potwierdziły istnienie karolińskiej katedry o trzech nawach zamkniętych półokrągłą absydą. Bishop Ratho znany też jako Ratald, Rathold w swoim poemacie opisuje bogatą dekorację, stanowiły ją elementy złocone i kameryzowane. Świątynię nawiedzały niestety jak i inne katedry pożary w latach 873, 1002 i 1007 roku. W roku 1015, biskup Werner I von Habsburg położył pierwszy kamień pod nową świątynię, która została zbudowana w stylu romańskim. Spłonęła w roku 1176, prawdopodobnie przez drewnianą konstrukcję, przez co rozprzestrzenił się ogień.

Po tej katastrofie biskup Heinrich von Hasenburg podjął decyzję wzniesienia nowej katedry, chcąc realizować swoje ambicje, by nowa świątynia była piękniejsza od katedry w Bazylei, której budowa właśnie dobiegała końca. Budowa nowej katedry rozpoczęła się na fundamentach poprzedniej budowli i zakończyła dopiero wieki później. Z tej wersji świątyni zachowała się tylko Krypta katedry Wernera, która nie spłonęła, została zachowana i poszerzona na zachód. Budowę obecnej katedry rozpoczęto w około 1180 roku, od prezbiterium i północnego ramienia transeptu. W przypadku prezbiterium zachowano romański porządek stylowy. Natomiast już w roku 1225, do Strasburga przybyła strzecha budowlana działająca wcześniej przy budowie francuskich katedr, w Chartres lub Reims, w wyniku tego w kolejnych fazach budowy świątyni posłużono się cechami charakteryzującymi styl gotycki. W celu pozyskania funduszy na budowę nawy, za zgodą Kościoła zorganizowano szereg odpustów w roku 1253. Fundusze przekazano Oeuvre Notre Dame, fundatorzy również zatrudnili do budowy kolejnych architektów i kamieniarzy. W tym czasie dzięki znajomości francuskiej rzeźby z około 1200 roku, a głównie to dekoracje katedry w Reims i tu powstały pierwsze cykle rzeźbiarskie, jak portale południowego ramienia transeptu, czy tak zwany Filar Anielski. Podczas wznoszenia w latach od 1240 do roku 1275, korpusu nawowego zmieniono strukturę konstrukcji jak i dekorację, zgodnie z francuskim stylem rayonnant i wzorami z opactwa Saint Denis. Już pięć lat po ukończeniu korpusu rozpoczęto budowę monumentalnej fasady zachodniej. Podobnie jak w nawach, jako materiał budowlany zastosowano piaskowiec o różowym odcieniu, który sprowadzany był z Wogezów. Ze źródeł wiemy, iż 2 lutego 1276 roku, biskup Konrad von Lichtenberg podpisał kontrakt z budowniczym Erwinem von Steinbach, który budował katedrę aż do swej śmierci w roku 1318. Wówczas powstała środkowa oś fasady według pomysłu z wcześniejszej katedry w Paryżu, w tym portal zwieńczony strzelistą wimpergą, rozeta oraz dolne partie wież, wraz z portalami. Druga kondygnacja wież powstała przy udziale syna von Steinbacha, Jeana znanego również wśród budowniczych katedr Gerlachem jako budowniczego kościoła w Niederhaslach. Po wzniesieniu powyżej rozety galerii królewskiej w latach 80 tych XIV wieku, mistrz Michael von Freiburg podwyższył oś środkową, wznosząc okazłą dzwonnicę. Podwyższenie wieży północnej miało miejsce w XV stuleciu a w latach od 1399 do roku 1419, Ulrich von Ensingen wzniósł niższą kondygnację, zaś już w roku 1439, Johann Hültz z Kolonii ukończył jej budowę. Udział niemieckich budowniczych odcisnął się na stylu i kształcie architektonicznym fasady, gdzie można dostrzec recepcję zarówno motywów charakterystycznych dla katedr w Île-de-France jak i w Nadrenii. Wieża katedry strasburskiej była przez dwa wieki najwyższą na świecie wieżą kościelną od 1647 roku, kiedy to zawaliła się wskutek pożaru 153 metrowa wieża kościoła NMP w Stralsundzie do roku 1874, kiedy wzniesiono kościół Świętego Mikołaja w Hamburgu wieża ma 147 metry wysokości. Wielokrotnie w historii katedry planowano wzniesienie wieży południowej, ale realizacja jej jednak nigdy nie doszła do skutku. Natomiast około roku 1190 do roku 1225 powstało prezbiterium i częściowo transept, w tym portale południowe. A około roku 1225 do około 1235 następuje wzniesienie obecnego transeptu. Dalej około 1245 aż do 1275 roku, powstaje korpus nawowy w formie bazylikowej. W 1277 roku do roku 1318 postępuje budowa elewacji zachodniej jak dolna kondygnacja wież, powstała bogata dekoracja osi środkowej w tym portale i rozeta. W roku 1318 do roku 1340 następuje wzniesienie drugiej kondygnacji wież. Następnie od roku 1340 do 1349 roku, wzniesiono konstrukcję trzeciej kondygnacji wież. W latach 1340 do roku 1365 jest to czas na wzniesienie kaplicy Świętej Katarzyny. Później około roku 1365 do mniej więcej roku 1370 podwyższono oś środkową fasady tak zwanej galerii Apostołów.Następnie w latach od 1383 do roku 1399 następuje podwyższenie osi środkowej do wysokości wież. I w latach od 1402 roku do roku 1419,powstaje wieża północna i otrzymuje czwartą kondygnację.

W latach 1419 do roku 1439 budowniczowie wykańczają zwieńczenie wieży ażurowym hełmem. W latach 1772 do roku 1779 następuje dodanie kolejnych kaplic. I w końcu w latach 1878 do roku 1880. Na skrzyżowaniu naw wzniesiono niską ośmioboczną wieżę. Warto też wymienić kolejnych mistrzów budowy tej Notre Dame. Są to kolejno,.Johannes Hülz. Hans Hammer.Bernard Nonnenmacher. Hans Uhlberger. Johan Lorenz Götz. Gustav François Klotz. Jakob von Landshut. Jodok Dotzinger. Klaus von Lore, oraz Michael Parler. Dalsze dzieje tej katedry wyglądały następująco. Bowiem postępująca w całej Europie reformacja objęła również i sam Strasburg. Jej rozwój zapoczątkowała działalność kaznodziei Johanna Geilera von Kaisersberg. Za zgodą rady miejskiej w 1524 roku, katedrę przekazano w ręce protestantów. Powszechne w protestanckich krajach zachodniej Europy działania ikonoklastyczne miały również miejsce w Strasburgu, niemal w całości zniszczono wyposażenie katedry. Ważną datą jest 30 września 1681 roku, kiedy to katedra została oddana katolikom na mocy dekretu Ludwika XIV. Papież Leon XIII, w 1892 roku, nadał katedrze tytuł bazyliki mniejszej. Podczas drugiej wojny światowej, cenne rzeźby, wyposażenie zostały wywiezione. Gotyckie witraże zdjęto i przechowano w kopalni soli koło Heilbronn, w Niemczech. Działania wojenne ominęły katedrę. Witraże zwrócono społeczeństwu francuskiemu, dokonał tego działający przy armii amerykańskiej Wydział Dzieł Sztuk Pięknych i Archiwaliów. W 1988 roku, podczas swej pielgrzymki do Francji świątynię odwiedził papież Jan Paweł II. Katedra stała się siedzibą powołanego przez niego arcybiskupstwa strasburskiego. W grudniu 2000 roku, we Frankfurcie nad Menem ujęto grupę parszywych islamskich fundamentalistów z Algierii, planującą zamach podczas odbywających się przed świątynią targów świątecznych.

Popatrzmy obecnie na układ przestrzenny tej Notre Dame. Katedra jest trójnawową bazyliką z dwunawowym transeptem i chórem wschodnim, zamkniętym półkolistą absydą. Przestrzeń chórowa, późnoromańska, jest podwyższona w stosunku do pozostałych części katedry, oprócz prezbiterium i sięga do skrzyżowania naw. Od strony wschodniej do absydy przylegają aneksy mieszczące kaplice Świętego Jana Chrzciciela i Świętego Jana Ewangelisty, w wyniku czego, na zewnątrz wschodnia część katedry zamknięta jest prostokątnie. Poniżej chóru znajduje się krypta. Nawa poprzeczna od strony architektonicznej składa się z późnoromańskiego skrzyżowania naw, na tym miejscu wznosi się oktogonalna kopuła oraz flankujących to miejsce wczesnogotyckich ramion transeptu. Szerokość i długość każdego ramienia jest zbliżona; przez dwunawowy układ przybiera centralizujący układ przestrzenny, pośrodku stoi wysoki filar wiązkowy. Od strony zachodniej do ramion transeptu przylegają prostokątne w planie kaplice takie jak. Świetego Wawrzyńca po północnej stronie i Świętej Katarzyny po stronie południowej. Natomiast gotycki korpus nawowy składa się z siedmiu przęseł, od zachodu jest zamknięty potężnym masywem wieżowym.

Od strony wewnętrznej ściana absydy jest podzielona na dwie strefy, najniżej znajdują się ostrołukowe arkady wsparte na ozdobnych kolumnach, wyżej balkon z balustradą i strefa okien. Przestrzeń ta jest nakryta konchą. Skrzyżowanie naw nakrywa kopuła wsparta na trompach, wspartych na potężnych filarach do których przylegają mniejsze kolumny. Oba ramiona transeptu nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, wspartymi na usytuowanych pośrodku filarach wiązkowych oraz przyściennych służkach, których kapitele są zdobione dekoracją roślinną, przy czym filar wiązkowy w południowym ramieniu transeptu wzbogacony jest o rozbudowaną dekorację rzeźbiarsko architektoniczną, z pełnoplastycznymi posągami. W literaturze znany jest jako Filar Anielski. Architektura wnętrza korpusu nawowego jest typowa dla budownictwa sakralnego z okresu gotyku klasycznego i gotyku poklasycznego, ze szczególnym uwzględnieniem stylu promienistego. Dla wcześniejszego okresu typowy jest podział nawy głównej na trzy strefy. U dołu znajduje się strefa arkad międzynawowych, powyżej ciąg tryforiów, najwyżej zaś strefa okien. Zarówno nawa główna jak i boczne nakryte są sklepieniami krzyżowo żebrowymi, wspartymi na służkach i filarach wiązkowych. Gotyk poklasyczny jest widoczny przede wszystkim w przezroczystości konstrukcji, wyważonych proporcjach i scaleniu strefy okien i tryforiów, które mają także okna. Czterodzielnemu podziałowi tryforiów odpowiada taki sam podział maswerków okien, które tworzą pary arkad zwieńczonych czteroliściami wpisanymi w koło, a arkady te są wpisane w jedną, główną arkadę okna, którą wieńczy sześcioliść wpisany w koło. W arkadach tryforiów również zastosowano dwudział, ale w uproszczonej wersji; arkady mają łuki o układzie trójlistnym powyżej ich znajduje się motyw czteroliścia. Ściany naw bocznych podzielone są na dwie strefy, u góry znajdują się okna o podobnej jak w nawie głównej dekoracji maswerkowej, poniżej wysunięte przed lico murów ciągi trójlistnych arkadek wspartych na kolumnach z ozdobnymi kapitelami. Wewnątrz środkowej części masywu wieżowego znajduje się wysoki przedsionek, nakryty sklepieniem krzyżowo żebrowym. Od nawy głównej oddziela go wysoka ostrołukowa arkada. Wysokość przedsionka sięga przeszklonej rozety. Poniżej jej znajduje się przeszklone tryforium z balkonem i ściana przepruty u dołu dwudrzwiowym portalem. Ściana ta poprzedzona jest wysuniętą przed jej lico ażurową okładziną, która w pełni naśladuje elementy gotyckich okien i rozet. Powyżej wejścia znajduje się bogato zdobiona, ażurowa rozeta. Po bokach arkady z dekoracją maswerkową. Ściany boczne przedsionka w dolnej partii są przeprute ostrołukowymi arkadami, prowadzącymi do przyziemi wież. Powyżej tych przejść znajdują się galerie arkadowe przypominające tryforia wzbogacone wimpergami. U góry ściany są ozdobione  ostrołukowymi oknami.

W całości zachowała się znajdująca się poniżej wschodniego chóru romańska krypta. Składa się z trzech naw o tej samej wysokości nakrytych sklepieniem krzyżowym z gurtami. Sklepienie wsparte jest na masywnych filarach o uwydatnionych graniastych baza o zróżnicowanej formie oraz ośmiobocznymi piramidalnymi kapitelami. Od wschodniej strony światło pada przez duże półkoliście zamknięte okna.Na zewnątrz architektura katedry charakteryzuje się podobnie jak jej wnętrze niejednorodnością stylistyczną. Część wschodnia jest zwarta, kubiczna, zaakcentowana masywną wieżą kopułową na skrzyżowaniu naw ozdobioną dużymi biforiami i dwoma galeryjkami arkadowymi, oraz oktogonalnymi wieżyczkami flankującymi szczyt ściany wschodniej, która kryje wewnątrz absydę chóru. Połączenie późnego romanizmu z wczesnym gotykiem jest charakterystyczne dla nawy poprzecznej. Ich fasady są opięte po bokach potężnymi, diagonalnymi przyporami, powyżej nich wznoszą się wieżyczki flankujące trójkątne szczyty. Wspólną cechą południowej i północnej fasady transeptu jest także dwudzielność wynikająca z dwunawowego podziału transeptu. Stąd też w płytkich arkadowych niszach znajdują się po dwie rozety. Północna fasada posiada galeryjkę arkadową na zwieńczeniu ściany, pojedyncze ostrołukowe okna i późnogotycką kruchtę. Poniżej rozet południowej fasady transeptu znajduje się aneks z dwoma parami ostrołukowych okien oraz kruchta z dwoma gotyckimi portalami.

Potężny masyw wieżowy, składa się z trzech osi, środkowej, gdzie umieszczone jest wejście główne, która flankują wieże, z których jedynie północna została ukończona. Licząca 142 metry wieża jest główną dominanta miasta i punktem orientacyjnym. Widoczna jest m.in. z niemieckich Wogezów. Cały masyw wieżowy jest potężną, zwartą, kubiczną bryłą, z potężnymi przyporami w narożach wież i po bokach części środkowej. Elewacje są obłożone bogatą dekoracją architektoniczno-rzeźbiarską, która ze względu na mnogość delikatnych, wertykalnych form nadaje masywowi wieżowemu lekkości i wysmukłości. Cały masyw jest na układ trójkondygnacyjny. Kolejne, wyższe kondygnacje mieszczą się w wieży. Od zachodniej strony, na każdej osi umieszczone zostały trzy wejścia do z rzeźbionymi portalami, z których środkowy jest największy. Każdy z nich składa się z wspartych na cokołach uskokowych ościeży, które wraz z archiwoltami tworzą ostrołukowe arkady. Ponad wejściami umieszczone są ostrołukowe tympanony, tympanon środkowego portalu jest wsparty na trumeau. Zewnętrzne arkady są zwieńczone wimpergami, bowiem boczne mają okulusy z rozetkami i stylizowanymi sześcioliściami, te zaś zdobią smukłe fiale. Portale flankują aedicule z ostrołukowymi arkadami i ażurowymi wimpergami. Rzeźby są rozmieszczone w ościeżach, archiwoltach, wewnątrz arkad aediculi oraz na wimperdze środkowego portalu. Dekoracja architektoniczno rzeźbiarska zachodniej fasady katedry należy do unikatowych dzieł dojrzałego gotyku. Wykorzystany został w pełni repertuar motywów architektonicznych typowych dla gotyku, które uplastyczniają mury elewacji. Każdą kondygnację wieńczy gzyms z ażurową balustradą. W strefie portalowej zestawione są trzy warstwy muru, najbardziej wysunięte są arkady z ażurowymi wimpergami i smukłymi fialami, następnie maswerkowe okładziny i dopiero na koniec właściwy mur. Oprócz zdobionych trójlistnych czterolistnych i sześcioliściami maswerków dekorację okładziny tworzą ciągi potrójnych laskowań, mniejsze arkadki zwieńczone motywem trójliścia i wimpergami. Masywne przypory opinające mury posiadają ostrołukowe arkady ze ślepymi lub ażurowymi maswerkami. Głównym akcentem w drugiej kondygnacji jest usytuowana pośrodku wielka rozeta. Do jej wielkości została dopasowana kwadratowa okładziny z wielkim ażurowym kołem ozdobionym noskami oraz niewielkie cztero- i pięciolistnymi rozetkami umieszczonymi w żagielkach każdego narożnika. Powyżej rozety znajduje się galeria królewska, złożona z ciągu ostrołukowych arkad zwieńczonych wimpergami. Wewnątrz nich umieszczone są pełnoplastyczne rzeźby starotestamentowych królów Izraela. Przed licami ścian drugiej kondygnacji wież wysunięte są maswerkowe okładziny które tworzą ciągi ostrołukowych arkad z motywem trójliścia na podłuczach oraz wieńczących je wimperg. Powyżej arkadowe okładziny zostały dopasowane do okien, mają układ trójdzielny. Do przypór przylegają aedicule zwieńczone fialami. Ponad galerią królewską znajduje się wtopiona w bryłę masywu wieżowego dzwonnica, której dwa ostrołukowe okna zdobią arkady z ościeżami oraz wimpergami, a ponadto kolumienki z rzeźbami i fiale.

Z dwóch planowanych wież wzniesiono jedynie północną, która ma plan oktogonalny. Przy czterech narożach dobudowane zostały wieżyczki schodowe, które z wieżą są połączone za pomocą mostków. Na ich zwieńczeniach znajdują się platformy widokowe z balustradami. Ściany wieży są przeprute wielkimi ostrołukowymi oknami z profilowanymi ościeżami i maswerkami. Arkady są zwieńczone oślimi grzbietami. W górnej partii wieży wyodrębniona została niższa kondygnacja, ponad arkadami okien ściany ozdobione są ślepymi maswerkami. Ponad gzymsem wieńczącym wznosi się strzelisty, ostrosłupowy hełm, którego naroża akcentują niewielkie heksagonalne, ażurowe wieżyczki. Na szczycie hełmu znajdują się dwie niewielkie latarnie a ponad nimi kwiaton. Przed rewolucją francuską na wieżach i dzwonnicy katedry wisiało 13 dzwonów. Na wieżach wisiały dzwony zegarowe, oraz należące do miasta, natomiast w umieszczonej pomiędzy wieżami, na osi fasady wisiały dzwony kościelne. Do dziś zachowało się sześć dzwonów, spośród nich najstarszy datowany na rok 1427, zwany Heiliggeist lub Totenglocke, a także Le Bourdon albo Le Grand Bourdon. Odlał go Hans Gremp i waży około 8 i pół tony. Na płaszczu dzwonu widoczna jest inskrypcja. Anno Domini MCCCCXXVII mense julii fusa sum per magistrum Joannem de Argentina, nuncio festa, metum, nova quædam, flebile læthum. W tłumaczniu na język polski brzmi to następująco, jako Roku Pańskiego 1427, miesiąca lipca, ten dzwon odlał Mistrz Jan ze Straßburga. Niech zwiastuje święta, budzi strach, głosi wieści i opłakuje zmarłych. Zachował się także osiemastowieczny dzwon Zehnerglock, który bije wieczorem o 22 godzinie oraz cztery dzwony zegarowe, z których dwa mniejsze wybijają naprzemiennie kwadranse, dwa większe pełne godziny. W latach 1975 i 1977 roku, odlano w ludwisarni Friedricha Wilhelma Schillinga w Heildelbergu siedem dzwonów. W opinii niemieckich ekspertów kampanologów muzyka dzwonów katedry strasburskiej jest zaliczana do najlepszych tego typu osiągnięć w skali europejskiej. Skalę dźwięków zaaranżował kanonik Jean Ringue, kampanolog archidiecezji strasburskiej. Obecnie na wieżach wisi szesnaście dzwonów o łącznej masie 32 ton. Katedra w Strasburgu posiada wielki zespół dzieł gotyckiej rzeźby architektonicznej oraz rzeźby monumentalnej. Znaczna ich część obecnie jest przechowywana w Museum Oeuvre des Notre Dame, natomiast in situ znajdują się ich wierne kopie. Najstarszą grupę tworzy zespół rzeźb i reliefów południowego ramienia transeptu są one datowane na około 1235 rok. Tę samą grupę tworzy umieszczony wewnątrz Filar Anielski. Następny cykl tworzą rzeźby elewacji frontowej katedry, w tym trzy portale wejściowe, datowane na początek XIV wieku. Z następnego stulecia pochodzą umieszczone wewnątrz epitafium Conrada de Busnang dłuta Mikołaja z Lejdy oraz ambona Hansa Hammera, którego rzeźbiony wizerunek znajduje się przy południowym ramieniu transeptu. Z początku XVI wieku pochodzi dekoracja rzeźbiarska kaplicy Świętego Wawrzyńca.Integralną częścią ideową kompozycji są flankujące portale stojące na przyporach pełnoplastyczne figury Eklezji to po stronie sprawiedliwych i Synagogi po stronie potępionych. Obecnie oryginalne figury znajdują się w przykatedralnym Musée de l’Œuvre Notre-Dame, zastąpione na zewnątrz wiernymi kopiami. Ich rzeźbiarskie uformowanie odpowiada symbolicznemu znaczeniu, pomyślane są jako przedstawienia Starego i Nowego Testamentu, ucieleśnienie zwycięstwa chrześcijaństwa nad prawem żydowskim. Obie postaci ukazane są en trois quarts w lekkim kontrapoście. Odziana w długie zwiewne szaty Eklezja ma na swoich skroniach koronę. Jej wyraz twarzy bynajmniej nie obrazuje triumfu nad Synagogą, bo oto jest chłodny, surowy, co może określać jej stanowczość i władczość. Zmysłowa wręcz w swojej pozie Synagoga jest wyobrażeniem złudnego piękna, jej przewiązane draperią oczy obrazują zaślepienie, zaś złamana włócznia i tablice Mojżeszowe które wypadają z jej rąk symbolizują grzech. Ówczesna teologia nadała tej alegorycznej postaci niegdyś tytuł, pierwszej oblubienicy Boga jej negatywny aspekt iż okazawszy niewierność samemu Bogu i stoczywszy się do roli dziwki, na końcu czasów znów się do Niego zwróci. Zwrot ten może przepowiadać lekko podniesiona głowa postaci. Zmysłowość Synagogi podkreślają szaty, z przejrzystego materiału, przepasane na biodrach, obciskające jej ciało niczym mokry jedwab. Ponadto, figury Eklezji i Synagogi są opracowane przez rzeźbiarza z każdej strony.

Popatrzmy również na niezwykły stojący po środku nawy południowej filar wiązkowy nazywany ze względu na figury aniołów Filarem Anielskim, datowany jest on na około 1225 do 1230 roku. Rzeźby te de facto tworzą scenę Sądu Ostatecznego, który charakteryzuje się wyjątkowością i odmiennością od przyjętej powszechnie normy przedstawiania tego wątku i należy do odosobnionych w kontekście sztuki gotyckiej. Pomiędzy czterema wtopionymi w główny filar smukłymi kolumienkami a zwieńczonymi u nasady sklepienia kapitelami z motywami roślinnymi, zostały rozmieszczone w trzech strefach pełnoplastyczne figury, nad którymi znajdują się baldachimy w formie oktogonalnych wieżyczek. Na konsolach umieszczono figurki aniołów z banderolami. Nie zachowały się do dziś inskrypcje, które pierwotnie były na nich umieszczone. W dolnej strefie znajdują się posągi Czterech Ewangelistów, powyżej zaś dmące w trąby cztery anioły. Trzy anioły znajdują się również w najwyższej strefie, przy czym trzymają w rękach arma Christi. Na tej wysokości, ponad konsolą z płaskorzeźbionymi zmartwychwstającymi postaciami umieszczony został tronujący Chrystus, który prezentuje swoje ślady męki, jak rany na rękach i boku, a zarazem sądzi tych, którzy mają być później zbawieni i potępieni. W przeciwieństwie do romańskich wizerunków Chrystusa-Sędziego, twórca wizerunku Zbawiciela na Filarze Anielskim nie miał bynajmniej na celu wzbudzić wśród ludu strach przed Sądem Ostatecznym, ale ukazać boskie miłosierdzie. Znakiem tego jest ostentacja śladów Męki, które w kontekście chrześcijańskiej eschatologii oznaczają dar zbawienia.

Przylegająca do jednego z północnych filarów nawy głównej późnogotycka kazalnica została wykonana w latach 1484 do roku 1486, na zlecenie Jeana Geilera de Kayserberg, który był kaznodzieją katedralnym w latach 1471 do roku 1510. Autorem dzieła jest Hans Hammer. W XVIII i XIX wieku została odnawiana, wówczas dodano kilka figur. Nie zachował się do dziś baldachim. Od strony stylistycznej dzieło to łączy późnogotycki realizm z francuskim gotykiem płomienistym. Ambona charakteryzuje się przewagą form architektury nad rzeźbami, te zaś widoczne są dzięki zastosowaniu kamienia o odmiennym, ciemniejszym zabarwieniu, bez zastosowania polichromii. Od strony nawy bocznej na mównicę prowadzą dwubiegowe schody z balustradą o bogatej dekoracji maswerkowej mają motyw rybiego pęcherza). Platforma przejścia pomiędzy pierwszym i drugim biegiem schodów wsparta jest na trzonie, ozdobionym figurami, Nicolausa de Haguenau oraz Veita Wagnera. Na korpusie ambony przedstawienia Grupy Ukrzyżowania Chrystusa z Marią i Janem Ewangelistą, w otoczeniu apostołów. Poniżej figury Czterech Ewangelistów oraz Czterech Doktorów Kościoła. Przy trzonie wspierającym korpus, w dolnej części figura Marii w otoczeniu świętych. Bogatą dekorację architektoniczną tworzą ażurowe baldachimy ponad figurami, fiale, łuki arkadowe, znanej jako odwrócone arkady u nasady korpusu oraz rzeźbione formy roślinne.

Jedynym przykładem sztuki renesansowej zachowanej w katedrze jest monumentalny zegar astronomiczny który jednocześnie jest dziełem nauki i technologii. Stoi przy wschodniej ścianie południowego ramienia transeptu. Wcześniej w tym miejscu znajdował się również zegar, Trzech Króli Dreikönigsuhr który powstał w latach 1352 do roku 1354. Wiadomo iż zegar miał dwie tarcze, kalendarzową i astronomiczną. Godzinę południową wybijał carillon, pojawiały się figurki Trzech Króli, które kłaniały się w stronę posągu Marii z Dzieciątkiem. Część zegaru zachowała się do dziś w zbiorach miejscowego Muzeum Rzemiosła Artystycznego Jednym z dzieł, które zostało znajduje się in situ, przeniesione z dawnego zegara jest znajdujący się na wierzchołku zegara pozłacany kogut to symbol Pasji Chrystusa. Obecna kamienna struktura architektoniczna powstała w latach 1571 do roku 1574, według projektu architekta Bernharda Nonnenmachera. Budowniczy katedry Hans Uhlberger zbudował skrzynię zegara która jest bogato zdobiona malowidłami pędzla Tobiasza Stimmera. Matematycy Konrad Dasypodius i David Volkenstein sporządzili koncepcję mechanizmu zegarowego. Możemy także podziwiać tu Epitafium Conrada de Busnang.

W kaplicy Świętego Jana Chrzciciela przylegającej do wschodniej absydy znajduje się niewielkie płaskorzeźbione w kamieniu epitafium prawdopodobnie Conrada de Busnang. Dzieło to wykonał Mikołaj z Lejdy rzeźbiarz zaliczany do czołowych artystów reprezentujących późnogotycki realizm, działający w tym mieście, a następnie w katedrze w Trewirze, Konstancji i w Wiener Neustadt. Zachowała się górna część epitafium w formie wnęki obramionej łukiem typu ośli grzbiet w którym to znajdują się trzy rzeźbione popiersia Madonny z Dzieciątkiem które wyrywa się z rąk Marii i dotyka rąk fundatora ukazanego w geście modlitewnym. Tło które tworzą liczne elementy architektury późnogotyckiej sugeruje wnętrze pomieszczenia. Motyw ten został przyjęty w XV wiecznym malarstwie niderlandzkim.

Katedra w Kolonii

W języku niemieckim ten cud architektury nazywa się Kölner Dom, oficjalnie Hohe Domkirche Sant Peter und Maria, jest to archikatedra, największy i najważniejszy kościół w niemieckiej Kolonii. W latach 1313 do 1782 roku, świątynia była siedzibą biskupstwa, od 1795 do dziś jest kościołem arcybiskupstwa kolońskiego. Budowa obecnej gotyckiej świątyni rozpoczęła się w 1248 roku, i trwała z przerwami ponad 600 lat do roku 1880. Usytuowana jest na miejscu rzymskiej świątyni z IV wieku i późniejszego kościoła z czasów karolińskich nieopodal rzeki Ren katedra kolońska ma 144 metry długości i 86 metrów szerokości oraz wieże o wysokości 157 metrów i 38 centymetrów. Po ukończeniu wież około roku 1870, katedra była najwyższą budowlą świata aż do 1884 roku. Jest drugą co do wysokości gotycką budowlą sakralną na świecie po katedrze w Ulm, i trzecią co do wielkości katedrą świata pod względem powierzchni po katedrze Świętej Marii w Sewilli i katedrze Narodzin Świętej Marii w Mediolanie. Powierzchnia kościoła wraz z wieżami to 7000 metrów². W 1996 roku, katedra ta została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Budowla jest wizytówką zarówno Kolonii, jak i całych Niemiec, masowo odwiedzaną przez pielgrzymów i turystów, w roku 2001 było to blisko 6 milionów osób. W 2005 roku katedra była jednym z głównych punktów programu Światowych Dni Młodzieży pod przewodnictwem papieża Benedykta XVI. Budowę świątyni rozpoczęto nie tylko na potrzeby liturgiczne, lecz także dla umieszczenia w niej sprowadzonych z Mediolanu relikwii Trzech Króli. Wysokie prezbiterium jest ideowym nawiązaniem do średniowiecznych relikwiarzy. Relikwie święte uczyniły Kolonię niezmiernie ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym w średniowieczu, obok takich miejsc jak Rzym, Jerozolima, Santiago de Compostela i Akwizgran.

Pod względem architektonicznym katedra stanowi bezcenny przykład percepcji francuskiego gotyku katedralnego oraz rozpowszechnionej na terenie krajów Rzeszy metody wielokrotnego stosowania elementów wertykalnych wewnątrz i na elewacjach zewnętrznych. W XIX wieku była jednym z najważniejszych źródeł inspiracji dla architektury neogotyckiej. Ukończenie budowy kolońskiej katedry było cenną okazją do poznania średniowiecznej sztuki budowlanej, inspiracją dla kształtującego się w Niemczech romantyzmu, do kształtowania idei umocnienia niemieckiego katolicyzmu, głoszonych także przez Augusta Reicherspergera. Wystrój wnętrza tworzy cenny zbiór sztuki średniowiecznej, nowożytnej i nowoczesnej. Spośród nich wyróżniają się dominujący nad gotyckim ołtarzem głównym z II połowy XIII wieku, relikwiarz Trzech Króli, przedromański krucyfiks Gerona, gotyckie ołtarze Świętej Klary z XIV wieku, oraz Ołtarz Patronów Miasta a drugi z nich jest dziełem Stefana Lochnera. Ponadto są tu gotyckie rzeźby Marii, Jezusa, Apostołów oraz Madonny Mediolańskiej i Pięknej Madonny, gotyckie stalle, liczne witraże z XIII do XX wieku. Na wieżach katedry wisi dwanaście dzwonów, w tym cztery gotyckie z XIV i XV stulecia oraz największy bijący dzwon w Europie Dzwon Świętego Piotra.

W czasach rzymskich, w pobliżu miejsca, gdzie usytuowana jest obecna świątynia znajdowała się północna strona murów dawnego miasta-obozu założonego przez Agrypinę. Miejsce to od tamtych czasów miało charakter sakralny, znajdowała się tu świątynia wzniesiona przez Merkuriusza Augusta. W IV wieku kiedy to do Kolonii dotarło chrześcijaństwo dawną, pogańską świątynię zastąpiono świątynią wzniesioną przez arcybiskupa Maternusa. W dobie Cesarstwa Karolińskiego w latach 818 do roku 870, powstała dwuchórowa bazylika z transeptem, oraz chór zachodni dedykowano Świętemu Piotrowi, zaś wschodni Najświętszej Marii Pannie i takie wezwanie kolońskiej świątyni dotrwało do dziś. Za czasów pontyfikatu arcybiskupa Bruno poszerzono korpus nawowy o południową i północną nawę, odtąd świątynia była pięcionawowa. Ponadto na wschód od katedry wzniesiono kościół Najświętszej Marii Panny, pełniący funkcję kolegiaty, zwanym Santa Maria ad Gradus, który był wielokrotnie przebudowany zwłaszcza w okresie gotyckim, istniał on do XIX wieku. Dawna katedra kolońska uległa pożarowi dnia 30 kwietnia 1248 roku.