Bezpłatny fragment - NA POŁUDNIOWYCH PRZEDPOLACH GŁOGOWA

Od Odry do Głogowa

Kierunek Odra

Przed rozpoczęciem lutowych walk 329 Dywizja Strzelecka pułkownika Aleksandra Szikity, która 15 stycznia 1945 roku za zasługi otrzymała zaszczytne miano „Kieleckiej”, organizacyjnie wchodziła w skład 21 Korpusu Strzeleckiego 3 Armii Gwardii. Liczyła wówczas około 9000 żołnierzy.

O godzinie 22.00 3 lutego 1945 roku dywizja przystąpiła do realizacji rozkazu nakazującego forsowanie Odry i koncentrację na zachodnim brzegu rzeki w rejonie Nieszczyc (wówczas Nistiz). Jako pierwszy na miejsce koncentracji dotarł 186 Pułk Strzelecki i o godzinie 2..00 w nocy rozbił obóz w lesie kilometr na południowy zachód od Nieszczyc. 180 Pułk Strzelecki wyruszył dwie godziny później i o 4.00 4 lutego 1945 roku zajął pozycje w lesie 600 metrów na południe od wspomnianej wsi. Ostatni, 189 Pułk Strzelecki, dotarł na miejsce dopiero o godzinie 13.00 tego dnia.

Zgodnie z rozkazem dowódcy korpusu Nr 0021/OP z dnia 4 lutego 1945 roku dywizja otrzymała następujące zadanie:

„W nocy z 4 na 5 lutego 1945 roku przejąć od 76 Korpusu Strzeleckiego rubież: Chełm- Orsk — Kolonia Briese. [Źródło: Описание боевых действий частей 329 сд за период боевых операций в 1945 году, Архив: ЦАМО, Фонд: 1643, Опись: 0000001, Дело: 0036, k. 11].

Wymiana 870 Pułku Strzeleckiego 287 Dywizji Strzeleckiej broniącego tego odcinka frontu przebiegła bezproblemowo. Przygotowując się do natarcia jednostki 329 Dywizji Strzeleckiej zajęły następujące rubieże:

— 186 Pułk Strzelecki — grobla na południowy wschód od wzniesienia 82.3 — Chełm (wówczas Bartsch-Kulm);

— 189 Pułk Strzelecki — Chełm — wschodni skraj wzniesienia 116, 9;

— 180 Pułk Strzelecki — znajdował się w drugiej linii, w zaroślach 800 metrów na południowy wschód od Chełma.

Po zajęciu pozycji pracę rozpoczęło rozpoznanie. Do akcji ruszyli zwiadowcy i obserwatorzy. Przygotowania do ataku ruszyły pełną parą.

W dniu 5 lutego 1945 roku na miejsce stacjonowania dywizji przybył pułkownik Fiodor Abaszew i przejął obowiązki dowódcy. Na jego polecenie pozostający dotychczas w drugiej linii 180 Pułk Strzelecki został przerzucony do lasu 600 metrów na południe od Nieszczyc.

Niemcy także przygotowywali się do spodziewanego natarcia. Podciągali rezerwy i wzmacniali obronę. Na opisywanym odcinku frontu pojawiły się nowe jednostki i oddziały: 18 Dywizja Zmotoryzowana, 15 Samodzielny Batalion Czołgów, elementy 76 Dywizji Piechoty, czy 48 Batalion Szkolny. Według zwiadu niemieccy żołnierze planowali rozszerzenie posiadanego terenu na zachód od Radoszyc (wówczas Radschütz).

W ramach operacji dolnośląskiej

8 lutego 1945 roku rozpoczęła się operacja zaczepna I Frontu Ukraińskiego, która miała być fragmentem przygotowań do zajęcia stolicy III Rzeszy — Berlina. Później, ze względu na ocenę jej skutków i ograniczony zasięg, otrzymała nazwę dolnośląskiej. W jej ramach oddziały I Frontu Ukraińskiego otrzymały zadanie: oczyścić z nieprzyjaciela jak największe obszary Dolnego Śląska i zdobyć dogodne podstawy wyjściowe do uderzenia na Berlin. Dowodzący operacją marszałek Iwan Koniew miał do dyspozycji 8 armii ogólnowojskowych, 2 armie pancerne, 1 armię lotniczą, 3 samodzielne korpusy pancerne, 1 korpus zmechanizowany, 1 korpus kawalerii, 2 korpusy artylerii. Łącznie dysponował nieco ponad milionem żołnierzy, 17 tysiącami dział i moździerzy, 1031 wyrzutni rakietowych, czyli słynnych „katiusz”, 3664 czołgami i działami pancernymi oraz 2582 samolotami.

Jak podaje Ryszard Majewski w ramach operacji dolnośląskiej ustalono trzy główne kierunki operacyjne :

(….) 1) lubińsko-żagańsko — gubiński, na którym działały wojska prawego skrzydła głównego zgrupowania uderzeniowego Frontu: 3 Armia Gwardii, 4 Armia Pancerna i 13 Armia;

2) legnicko-bolesławiecko-zgorzelecki, na którym działały wojska centrum zgrupowania uderzeniowego: 3 Armia Pancerna Gwardii i 52 Armia;

3) wrocławski, na którym początkowo działały 6 Armia i 5 Armia Gwardii, następnie zaś zostały również przejściowo zaangażowane, przerzucone z centrum zgrupowania frontu, główne siły 3 Armii Pancernej Gwardii. (…) ”[Źródło: Ryszard Majewski, Dolny Śląsk 1945.Wyzwolenie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa — Wrocław 1982, s. 86].

Ważnym elementem tej operacji, na pierwszym z wymienionych trzech kierunków operacyjnych, były działania 3 Armii Gwardii, generała pułkownika Wasilija Gordowa, wspieranej przez 25 Korpus Pancerny, na prawej flance — łuku Odry od Bytomia Odrzańskiego, poprzez Nową Sól, Zieloną Górę do Krosna Odrzańskiego, dalej do Gubina oraz Nysy Łużyckiej oraz terenach położonych na południe od wspomnianej osi natarcia. Obszar ten był broniony przez XXXX Korpus Pancerny z Grupy Armii Wisła. Były tam następujące jednostki: 12 i 25 Dywizja Pancerna, 608 Dywizja do zadań specjalnych, 72 Dywizja Piechoty, Brygada SS „Dirlewanger”, Brygada Policyjna „Wirth” i Dywizja „Matterstock”. [ W literaturze wymieniana jest również 32 Dywizja Grenadierów Pancernych SS 30 Januar oraz 128 Brygada Artyleryjska ArKo 128, przypis autora].

Zadanie armii zostało określone w dyrektywie nr 00051/SP z dnia 31 stycznia 1945 roku podpisanej przez naczelnego dowódcę I Frontu Ukraińskiego, marszałka Iwana Koniewa, w której czytamy:

(…) 3 Armia Gwardii z 25 Korpusem Pancernym oraz 17 Dywizją Artylerii Przełamania z placu boju na północny zachód od Chobieni uderzy w głównym kierunku na: Grębocice, Nowe Miasteczko, Kożuchów, Gubin. Armia głównymi siłami opanuje rubież:

Do końca pierwszego dnia operacji: Głogów- Guttenstadt. (…) Do końca trzeciego dnia operacji: Nowa Sól — Kożuchów. (…) [Źródło: Доклад о наступательной операции 3 гв. А,: ЦАМО, Фонд: 312, Опись: 4245, Дело: 292, k. 59].

Jeszcze tego samego dnia, na kanwie tej dyrektywy, dowódca 3 Armii Gwardii, generał pułkownik Wasilij Gordow wydał rozkaz uderzenia rankiem 8 lutego 1945 roku w kierunku Grębocic (Gramschütz) sześcioma dywizjami strzeleckimi i siłami 25 Korpusu Pancernego.

Jeśli chodzi o zadania szczegółowe zawarte w tym rozkazie, to 120 Korpus Strzelecki znajdujący się na wschodnim brzegu Odry miał uderzyć z Nowej Soli w kierunku Zielonej Góry i Krosna Odrzańskiego, a 21 Korpus Strzelecki po zajęciu Głogowa i Kożuchowa także skierować się do Krosna Odrzańskiego. Natomiast zadaniem 76 Korpusu Strzeleckiego było zabezpieczenie lewego skrzydła natarcia, zajęcie Kożuchowa i dalszy marsz w kierunku zachodnim.

Ustalono, że kilkuetapowa nawała ogniowa rozpocznie się o godzinie 8.35 8 lutego 1945 roku. Po jej zakończeniu, o godzinie 9.30, ruszy piechota ze wsparciem. Do pierwszego rzutu wyznaczono następujące dywizje strzeleckie: 329, 58, 127 i 389. Odcinek planowanego przełamania miał długość 8 kilometrów od Orska (Urschkau ) do Gawronek (Klein Gaffron). Zgodnie z informacjami pozyskanymi przez sowiecki wywiad znajdowały się tam następujące siły: 3—4 bataliony piechoty, 5 dywizjonów artylerii oraz 8 grup moździerzy. Byli to żołnierze z następujących oddziałów: 51 Zapasowego Batalionu Piechoty Zmotoryzowanej, 8 Zapasowego Dywizjonu Artylerii Lekkiej oraz elementy 72 Dywizji Piechoty (105 i 122 Pułk Piechoty).

Natarcie rozpoczęte o godzinie 9.30 8 lutego 1945 roku nie potoczyło się po myśli sowieckich dowódców. Wprawdzie w pierwszym dniu operacji udało się poszerzyć linię przełamania do 10 kilometrów i wedrzeć w głąb niemieckiej obrony na 6 kilometrów, ale to był rezultat daleki od oczekiwanego. Niemcy bronili się uporczywie i aż czterokrotnie zrywali się do kontrataku siłami do batalionu piechoty wspieranego przez 8 czołgów. W ten sposób skutecznie opóźniali ruch sowieckiej piechoty. Niemiecka obrona nie została przełamana, a zdobyte miejscowości, takie jak: Orsk, Trzęsów (Rostersdorf),czy Leszkowice (Fähreich) — nie oznaczały osiągnięcia sukcesu. Odpowiedzialnością obciążono artylerię. Uznano, że nawała ogniowa nie spełniła swej roli i nie obezwładniła w oczekiwanym stopniu niemieckiej artylerii oraz broni maszynowej. Stwierdzono również, że brak artylerii o kalibrach od 122 mm w górę utrudniał likwidowanie niemieckich punktów oporu w murowanych budynkach.