Pytania — odpowiedzi
Co to są palindromy?
Palindrom (gr. palin — wstecz, dromos — bieg): zdanie, wyraz lub wiersz, które czytane wstecz, litera po literze, ma ten sam układ i sens.
Czy jest możliwe napisanie
nieskończenie długiego palindromu?
Tak! W mojej poprzedniej publikacji Pomału żaba żuła mop (Ridero, 2023) pokazany został następujący wzorzec:
KŁOPOT
O, i ta pani ma kram:
„Siada gigant nagi, gada,
(…)
gada gigant nagi, gada i… smarka mi na patio!”.
Można wstawić do środka dowolną liczbę słów „gada”. Dzięki takiemu zabiegowi palindrom osiągnie rozmiary iście gigantyczne, a sam gigant będzie wyglądał na… jeszcze bardziej rozgadanego. W drukowanej wersji wspomnianej książki palindrom pt. Kłopot liczy aż 1 592 363 litery (bez znaków interpunkcyjnych oraz spacji).
Całą książkę — której tytuł jest również palindromem — możesz bezpłatnie pobrać tutaj:
https://drive.google.com/file/d/1BzGY66IPjuOnYq3iWkZZU-hNP5zIG3h6/view?usp=drive_link
Gdzie mogę spotkać palindromy?
Dosłownie wszędzie. Każdy zna jakąś Annę, każdy z nas wie, jak wygląda kajak oraz radar. Poza tym każdy spotkał na swej drodze mistrza prokrastynacji, który w odpowiedzi na naszą prośbę używał magicznego słowa zaraz. Ktoś podobno nawet widział, jak Ikar łapał raki, podczas gdy Igor łamał rogi.
Z czysto biologicznego punktu widzenia warto wspomnieć o istnieniu palindromicznych sekwencji kilku par nukleotydów w cząsteczce DNA, która jest rozpoznawana przez odpowiedni enzym. Innymi słowy: sekwencja nukleotydów w jednym łańcuchu DNA jest taka sama jak sekwencja w drugim łańcuchu, ale odczytywana wspak. Chyba trudno o bardziej rozpowszechnione palindromy, prawda?
W 2024 roku powstał znacznie większych rozmiarów „żywy” palindrom — jako owoc mojej współpracy z indyjskim mikrobiologiem, dr. Balaramem Khamarim. Jest to przykład gałęzi sztuki nazywanej Agart Art, gdzie farbę zastępują… bakterie! Sam palindrom — Air etc. + a bacteria — idealnie oddaje to, co jest potrzebne do stworzenia obrazu na szalce Petriego.
Brzmi intrygująco? Jasne, ale zanim zakaszesz rękawy, warto dopowiedzieć, że to nie jest wyłącznie zabawa — zwykle podobne projekty wymagają rygorystycznych warunków laboratoryjnych. W tym konkretnym przypadku ciemnoniebieski napis został wykonany przy użyciu Klebsiella pneumoniae — śmiercionośnej bakterii odpornej na antybiotyki.
Jaki jest najmniejszy palindrom
wykonany ludzką ręką?
W 2023 roku światowej sławy brytyjski artysta Graham Short podjął się wygrawerowania pod mikroskopem palindromu mojego autorstwa: Eris’s Ire (Gniew Eris). Napis został wyryty ręcznie na grudce złota, która została osadzona w uchu igielnym. Ilustracja obok przedstawia efekt tych zmagań w powiększeniu czterystukrotnym (palindrom jest niewidoczny gołym okiem). Co ciekawe, oprócz igły tak ostrej, że nawet nie czuć jej ukłucia (tak przynajmniej twierdził Graham Short, przekłuwając skórę własnego przedramienia w trakcie wywiadu udzielanego jednej ze stacji telewizyjnych), artysta korzysta ze stetoskopu. Jako leciwy, ale nadal świetny pływak potrafi on spowolnić bicie swego serca do zaledwie dwudziestu paru uderzeń na minutę; nacięcia wykonywane są wyłącznie pomiędzy uderzeniami serca i jedynie w nocy (gdy ulice Birmingham są wolne od drgań).
Czy palindromy można spotkać w kosmosie?
Tak! Jak wiemy, gniew może być maleńki, ale też można wręcz płonąć gniewem. Podobnie jest ze wspomnianym gniewem bogini niezgody. W 2024 roku do International Star Registry dopisano gwiazdę Eris’s Ire, która znajduje się w gwiazdozbiorze Oriona (6h1m13s 11d43'12", jasność zaledwie 13,4). Zdaje się ona podtrzymywać ramię myśliwego dzierżącego broń.
W tym samym roku (dokładnie 19 i 20 listopada) w różnych kierunkach kosmosu wysłano napisaną przeze mnie wiadomość skierowaną do „obcych” cywilizacji:
I HERE HI FEEL I HERE HI
Wiadomość ta została przygotowana w systemie kodu Morse’a. Dzięki temu, że litera F czytana od tyłu zamienia się w L (i vice versa), otrzymujemy tu palindrom. Pojedyncze segmenty wiadomości zostały połączone w większe struktury, odzwierciedlające liczby pierwsze (oczywiście z zachowaniem idealnej struktury palindromicznej).
Ja istnieję. Jestem mieszkańcem tej małej błękitnej kropki zawieszonej w bezmiarze wszechświata. To są moje pozdrowienia. Nie tylko czuję, ale jestem też istotą rozumną, gdyż byłem w stanie przygotować taką właśnie wiadomość — oto przesłanie zamknięte w niespełna trzyminutowym nagraniu, które było nadawane przez 24 godziny (w interwałach 15-minutowych) przez firmę SpaceSpeak. W tym celu wykorzystano kilkanaście naziemnych anten o częstotliwości ok. 2,5 GHz rozlokowanych na czterech kontynentach.
Ciekawostka: zanim przeczytałeś (lub przeczytałaś) odpowiedź na powyższe pytanie, wspomniana wiadomość zdążyła pokonać z prędkością światła ok. 18 milionów kilometrów (czyli ok. 1/8 dystansu dzielącego nas od Słońca).
Czy palindromy występują
nawet w kalendarzu?
Jest ich tam doprawdy sporo. Jednym z najsłynniejszych był tzw. TwosDay, czyli Dzień Dwójek, który wypadł 22.02.2022. I to we wtorek (stąd nazwa nawiązuje do angielskiego słowa Tuesday).
Czy za pomocą palindromów
można np. opisywać samopoczucie?
Oczywiście! Aby się o tym przekonać, przeczytaj od końca cały palindrom, jaki napisałem specjalnie na potrzeby tej książki:
KTO JAK SIĘ CZUJE?
„Doda” — jako tako.
Kat — OK.
A ja do d***.
Czy za pomocą palindromów
można wpływać na wybory prezydenckie
lub komentować wydarzenia polityczne?
Bezsprzecznie najsłynniejszym palindromem tego typu był następujący:
No ‘X’ in Nixon.
Jeżeli chodzi o historię bardziej nam bliską, zapraszam do przeczytania palindromu mojego autorstwa:
PO PRZEGRANYCH
WYBORACH PREZYDENCKICH
MRS. HARRIS STRACIŁA APETYT
Kamala gorzej niż dżin je z rogala mak.
Jakie jeszcze formy
mogą przybrać palindromy?
Palindromy można tworzyć w różnych systemach komunikacji, takich jak na przykład system punktowy Braille’a. Na załączonym obrazku widzisz tabliczkę ze stworzonym przeze mnie, wytłoczonym napisem FIXED. Uprzednio wspomniałem też o kodzie Morse’a, gdzie wiadomości są tworzone za pomocą kresek oraz kropek. Jednym z popularnych palindromów w tym systemie jest komunikat 73, pierwotnie oznaczający miłe pozdrowienie:
Na palindromy można się również natknąć, słuchając płyt. Jedną z najsławniejszych kompozycji o takiej strukturze jest Symfonia nr 47 G-dur Franza Josepha Haydna (1732–1809). Swoją drogą, w historii muzyki zapewne nie raz zdarzyła się sytuacja, w której jakiś utalentowany i sprytny (a przy tym być może skory do żartów) kompozytor sprzedał ten sam utwór różnym klientom — zapisawszy nuty raz w kolejności właściwej, innym zaś razem w odwrotnej.
A jeżeli lubisz pracę z kalkulatorem, polecam wykonanie poniższego działania:
11 × 11 × 11
W ten sposób przekonasz się, że iloczynem owych trzech liczb palindromicznych będzie kolejny palindrom: 1331 (to np. data bitwy stoczonej pod Płowcami pomiędzy wojskami Władysława Łokietka a Krzyżakami).
Oto inny przykład: sprawdź, jaki nowy palindrom otrzymasz, mnożąc palindromy 111 oraz 333.
Czy palindromy można czytać na okrągło?
Owszem, można. A nawet warto, aby rozwijać szare komórki — co podkreślają sami palindromiści (nierzadko reprezentujący „umysły ścisłe”). Jedno jest pewne: taka czynność jest w pełni bezpieczna, a przy okazji potrafi wywołać uśmiech na twarzy.
Niniejsza książka zawiera wiele palindromów kołowych, które dotychczas bardzo rzadko występowały w literaturze przedmiotu. Wystarczy rozpocząć czytanie od litery wyznaczającej „biegun północny”. Zgodnie ze wskazówkami zegara? A może w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara? Tu panuje absolutna dowolność.
Życzę miłej zabawy!
Mariusz Szwonder
Palindromy
WYCIEK DANYCH
A to kpina! Maja ma NIP kota!
PTAK O PONADPRZECIĘTNYCH
ZDOLNOŚCIACH MATEMATYCZNYCH
Ew sikorka doda kroki swe.
CHCE SIĘ SZYĆ
Soni namioty zszyto i Mani nos.
TRUCHŁO
Otruty tur to.
ZAGADKA Z JAJEM
Eli jajami karmi Kim raki — ma jaj ile?
AMY WINEHOUSE NA PEWNO
DOTRZE NA SPOTKANIE
Amy pamięta datę i mapy ma.
POTOMEK DEDALA
KREATOREM MODY
Ikar ubiera Barei buraki.
WAWEL WIZYTÓWKĄ KRAKOWA
A Dubaju — wiadomo — komoda i wuja buda.
PREZENT DLA RYB
Linom Ra da za darmo Nil.
W KAŻDEJ LEGENDZIE
JEST ZIARNO PRAWDY?
Ma sto gir tata zza Tatr i Got Sam!
TERMIN WAŻNOŚCI DAWNO UPŁYNĄŁ
On, Paweł, zasysa złe wapno!
APETYT NA RYZYKO
Zecer żre cez!
SPRAGNIONY MOCNYCH WRAŻEŃ
Al HCl chla!
OTYŁY WÓŁ Z WADĄ TUŁOWIA
Wół utył.
„Za mało ważę! Wody!” — do węża woła.
Ma zły tułów.
NOSICIEL CHORÓB
Izaka z limem Emil zakazi.
ROZMOWA TELEFONICZNA
„Rene? Tu sutener”.
SŁUŻBA MASOWO RZUCA ROBOTĘ
I car (Taja koleżka) także lokaja traci.
SPRAWIEDLIWOŚĆ WYMIERZONA
BEZ ZBĘDNYCH ŚWIADKÓW
I BEZ ŚLADÓW OBUWIA
Osobno rabina rani baron boso.
CUDA NA KIJU
Ani mop swata wspomina.
CO SIĘ KOMU NALEŻY
JAK PSU BUDA?
molo — molom
morały, pył — arom
mokra kadź — dakarkom
MOM, agat — agamom
tur, śmieci nomadów, wóda — Monice; im — śrut
DOWÓD NA PATOLOGICZNE
ZBIERACTWO ZNAJDUJE SIĘ
W PIWNICY NIMFY
Metal, mata, gra…
— to i owo Io targa tam latem.
NAWODNIENIE TO PODSTAWA
Nago poi Io pogan.
NATRĘTNY DOMOKRĄŻCA
DOBIJA SIĘ DO DRZWI
Tattarrattat!
Puk, puk!
„Tubę, tam-tam, okna, biret,
emu, ramy dawne, żorżetę
i resoraka karoserię też,
rożen (wady ma), rum,
eter i bankomat, matę, but…
— kup, kup!”
Tattarrattat!
ZDZIWKO BIERZE IZABELĘ ŁĘCKĄ
Iza Ł.: „To do GUS-u z ZUS-u Godot łazi?!”.
NIEPOZORNA ŁAPA WIELE POTRAFI
„I mała lwia łapa rdzę zdrapała, i wlała mi!”
CATFIGHT
— CZYLI WSZYSTKIE CHWYTY DOZWOLONE
Pokona babę baba:
„No, kop!”.
TAJNE DANE W JEJ RĘKACH
Ukrywa Natka akta na wyrku.
EKSPERYMENT RODEM Z PRL-U
„Ej, udo homara MO hoduje!”
PO KĄPIELI ICH MUŁOWATY MUŁ
ZUPEŁNIE STRACIŁ ENERGIĘ
Skisł umyty muł siks.
ROZBÓJ W BIAŁY DZIEŃ
Lupę samotna żaba
wyrywa bażantom,
a sęp — ul!
BAŚNIOWY STWÓR
PRZESZEDŁ NA WEGETARIANIZM
„Kalafior moc dał władcom” — roi Falak.
WYZNANIE MACANTA
„Macam i macam:
Reja gal, bonsai, wazy par, Tatara panele, sęk, no i sejf, Oli kok, oset!
Oni — nic.
A ja:
Kup książkę, aby przeczytać do końca.