Tzw. „cold case” (po polsku: „zimna sprawa”) to termin używany w kryminalistyce do określenia nierozwiązanych spraw kryminalnych, które zostały zamknięte z powodu braku wystarczających dowodów lub śladów pozwalających na identyfikację sprawcy. Pośród cech charakterystycznych „cold case” wskazuje się: nierozwiązanie przez długi czas (sprawa nie została rozwiązana przez wiele lat, często nawet dziesięcioleci), jak też brak nowych dowodów (śledztwo zostało zakończone z powodu braku wystarczających dowodów lub śladów). Czasami tego typu sprawy są ponownie otwierane i analizowane przy użyciu nowoczesnych technologii, takich jak analiza DNA, co może prowadzić do nowych śladów i rozwiązania sprawy. „Cold case” mogą być ponownie otwierane, gdy pojawiają się nowe dowody, świadkowie lub technologie umożliwiające dalsze dochodzenie. Przykłady znanych „cold case” obejmują sprawy takie jak morderstwo Jon Benét Ramsey czy sprawa „Zodiac Killer”. Śledczy często pracują nad „cold case” przez wiele lat, starając się rozwikłać tajemnice nierozwiązanych przestępstw.

Zbrodnia doskonała to termin używany do opisania przestępstwa, które zostało zaplanowane i przeprowadzone w taki sposób, że nie pozostawia żadnych śladów ani dowodów, które mogłyby prowadzić do wykrycia sprawcy. W praktyce oznacza to, że sprawca unika odpowiedzialności karnej, ponieważ organy ścigania nie są w stanie zebrać wystarczających dowodów, aby go zidentyfikować i osądzić. Warto jednak zauważyć, że wielu ekspertów uważa, że zbrodnia doskonała w rzeczywistości nie istnieje. Zawsze istnieje możliwość popełnienia błędu przez sprawcę lub pojawienia się nowych technologii i metod śledczych, które mogą ujawnić dowody wcześniej niewidoczne. W Polsce zbrodnia zabójstwa przedawnia się po 40 latach od jej popełnienia. Oznacza to, że po upływie tego czasu sprawca nie może być już ścigany ani osądzony za ten czyn. Warto jednak zauważyć, że przedawnienie nie dotyczy zbrodni przeciwko ludzkości i zbrodni wojennych, które nie ulegają przedawnieniu.

Policyjne „Archiwa X” w Polsce to specjalne zespoły śledcze, które zajmują się rozwiązywaniem niewykrytych spraw kryminalnych, zwłaszcza tych dotyczących najpoważniejszych przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, takich jak zabójstwa, oraz spraw poszukiwawczych dotyczących zaginięć osób sprzed lat. Ich główne zadania to:

— analiza starych spraw (przeglądanie i ponowna analiza nierozwiązanych spraw kryminalnych, które zostały zamknięte z powodu braku dowodów lub śladów prowadzących do sprawcy),

— wykorzystanie nowoczesnych technologii (stosowanie nowoczesnych technologii i metod śledczych, takich jak analiza DNA, aby odkryć nowe dowody i ślady),

— współpraca z prokuraturą (ścisła współpraca z prokuraturą w celu prowadzenia śledztw i przygotowywania aktów oskarżenia),

— koordynacja działań (nadzorowanie, koordynowanie i wspieranie pracy komórek organizacyjnych do spraw przestępstw niewykrytych we wszystkich komendach wojewódzkich i Komendzie Stołecznej Policji). Dzięki ich pracy wiele spraw, które przez lata pozostawały nierozwiązane, zostało ponownie otwartych i doprowadzonych do końca, co pozwoliło na osądzenie sprawców i przyniesienie sprawiedliwości ofiarom i ich rodzinom.

Policyjne „Archiwa X” działają na szczeblu wojewódzkim oraz centralnym. Zespoły te funkcjonują przy komendach wojewódzkich policji w Polsce oraz przy Komendzie Głównej Policji. Podstawą prawną działania policyjnych „Archiwów X” w Polsce jest Ustawa o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 roku oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie.

Podstawą sukcesów policyjnych „Archiwów X” w Polsce jest kombinacja kilku kluczowych czynników takich jak:

— nowoczesne technologie: „Archiwa X” wykorzystują zaawansowane technologie, takie jak analiza DNA, badania balistyczne, analiza cyfrowa i inne nowoczesne metody śledcze, które pozwalają na odkrywanie nowych dowodów w starych sprawach,

— doświadczeni specjaliści: zespoły „Archiwów X” składają się z doświadczonych śledczych, którzy posiadają szeroką wiedzę i umiejętności w zakresie kryminalistyki, ich doświadczenie i specjalistyczna wiedza są kluczowe w prowadzeniu trudnych śledztw,

— współpraca interdyscyplinarna: „Archiwa X” współpracują z różnymi specjalistami i ekspertami, takimi jak biegli sądowi, lekarze patolodzy, psycholodzy oraz specjaliści od technologii cyfrowych, taka współpraca umożliwia kompleksową analizę dowodów i rozwiązanie skomplikowanych spraw,

— determinacja i upór: śledczy z „Archiwów X” często podejmują się trudnych i czasochłonnych śledztw, wymagających dużej determinacji i uporu, ich zaangażowanie i nieustępliwość w dążeniu do odkrycia prawdy są kluczowe dla sukcesu,

— analiza spraw archiwalnych: „Archiwa X” specjalizują się w analizie i ponownej ocenie starych, nierozwiązanych spraw, Dzięki nowoczesnym technikom śledczym i ponownej analizie dowodów są w stanie odkrywać nowe ślady i wskazówki,

— współpraca z prokuraturą: „Archiwa X” ściśle współpracują z prokuraturą, co pozwala na skuteczne prowadzenie śledztw i przygotowywanie aktów oskarżenia, wspólne działania śledczych i prokuratorów przyczyniają się do osiągania pozytywnych rezultatów. Te czynniki razem składają się na podstawę sukcesów policyjnych „Archiwów X” i pozwalają na skuteczne rozwiązywanie nawet najbardziej skomplikowanych i nierozwiązanych spraw kryminalnych.

Policyjne „Archiwa X” wykorzystują szeroki zakres zaawansowanych metod śledczych, aby rozwiązywać nierozwiązane sprawy kryminalne. Oto niektóre z kluczowych metod, którymi się posługują:

— analiza DNA (Jedna z najważniejszych metod wykorzystywanych przez „Archiwa X”. Umożliwia identyfikację sprawców na podstawie próbek biologicznych, takich jak ślady krwi, włosy, ślina czy skóra. Nowoczesne technologie pozwalają na uzyskanie wyników nawet z bardzo małych i zdegradowanych próbek),

— badania daktyloskopijne (Analiza odcisków palców to podstawowa technika identyfikacji sprawców. Dzięki nowoczesnym bazom danych można porównać odciski palców zarejestrowane na miejscu zbrodni z tymi przechowywanymi w bazach policyjnych),

— balistyka (Analiza śladów broni palnej, takich jak łuski i pociski, pozwala na ustalenie, z jakiej broni oddano strzały. Balistyka porównawcza umożliwia także zidentyfikowanie konkretnej broni używanej w przestępstwie),

— analiza śladów chemicznych (Badanie substancji chemicznych, takich jak narkotyki, trucizny czy pozostałości materiałów wybuchowych, pozwala na identyfikację sprawców i ustalenie mechanizmu działania),

— techniki cyfrowe (Współczesne technologie umożliwiają analizę dowodów cyfrowych, takich jak dane z telefonów komórkowych, komputerów, monitoringów czy zapisów z mediów społecznościowych. Analiza ta może dostarczyć cennych informacji na temat ruchów i działań sprawców),

— profilowanie kryminalne (Metoda ta polega na tworzeniu profili psychologicznych i behawioralnych sprawców na podstawie analizy ich działań. Profilowanie może pomóc w zawężeniu kręgu podejrzanych i zrozumieniu motywów przestępców),

— ekspertyzy medyczne (Badania przeprowadzane przez lekarzy sądowych, takie jak sekcje zwłok, analiza obrażeń czy toksykologia, dostarczają kluczowych informacji na temat przyczyn śmierci i mechanizmów działania sprawcy),

— rekonstrukcja zdarzeń (Wykorzystanie technik rekonstrukcyjnych, takich jak analiza śladów krwi, śladów butów czy trajektorii pocisków, pozwala na odtworzenie przebiegu zdarzeń na miejscu zbrodni). Te zaawansowane metody śledcze, wraz z doświadczeniem i zaangażowaniem śledczych, stanowią podstawę sukcesów policyjnych „Archiwów X” w rozwiązywaniu nierozwiązanych spraw kryminalnych.

Policyjne „Archiwa X” korzystają z analizy kryminalnej, która jest kluczowym elementem w procesie rozwiązywania nierozwiązanych spraw kryminalnych. Analiza kryminalna obejmuje różnorodne techniki i narzędzia wykorzystywane do gromadzenia, analizowania i interpretowania danych oraz dowodów związanych z przestępstwami. Poniżej wskazać należy szczegółowy opis zakresu i rodzajów analizy kryminalnej stosowanej przez „Archiwa X”, tj.:

— analizę danych kryminalnych (zbieranie danych z różnych źródeł, takich jak raporty policyjne, bazy danych przestępstw, akta spraw sądowych, rejestry karne i inne, analiza statystyczna w celu identyfikacji wzorców przestępczości, trendów oraz powiązań między różnymi przestępstwami, wykorzystanie technologii Big Data i zaawansowanych algorytmów do przetwarzania dużych ilości danych i wykrywania ukrytych zależności),

— analiza śladów biologicznych (analiza DNA: wykorzystanie nowoczesnych technik analizy DNA, takich jak profile genetyczne, aby identyfikować sprawców i łączyć ich z miejscami przestępstw, badania biologiczne śladów, takich jak krew, włosy, ślina, nasienie, w celu identyfikacji i powiązania dowodów z konkretnymi osobami),

— analizę balistyczną (badanie pocisków i łusek znalezionych na miejscu przestępstwa w celu identyfikacji broni użytej podczas zbrodni, analiza śladów pozostawionych przez broń na pociskach i łuskach w celu ustalenia ich pochodzenia i historii),

— analizę odcisków palców i śladów daktyloskopijnych (zbieranie i analiza odcisków palców znalezionych na miejscu przestępstwa w celu identyfikacji sprawców, wykorzystanie baz danych daktyloskopijnych do porównywania odcisków palców z danymi osób zarejestrowanych w systemie),

— analizę cyfrową i informatykę śledczą (badanie cyfrowych dowodów, takich jak dane z telefonów komórkowych, komputerów, kamer monitoringu i innych urządzeń elektronicznych, odtwarzanie usuniętych danych, analiza komunikacji elektronicznej, śledzenie aktywności online i analiza metadanych),

— profilowanie kryminalne (tworzenie profili psychologicznych sprawców na podstawie analizy ich zachowań, sposobu działania (modus operandi) oraz cech osobowości, identyfikacja potencjalnych wzorców przestępczych i cech charakterystycznych sprawców),

— analizę śladów fizycznych i chemicznych (badanie śladów fizycznych, takich jak odciski butów, narzędzia zbrodni, włókna, ślady farby itp., analiza chemiczna substancji, takich jak narkotyki, trucizny, płyny łatwopalne, w celu identyfikacji ich składu i pochodzenia),

— analizę komunikacji i wywiad kryminalny (zbieranie informacji od świadków, informatorów, ofiar i podejrzanych w celu uzyskania dodatkowych informacji o przestępstwie, analiza zapisów rozmów telefonicznych, wiadomości tekstowych, e-maili i innych form komunikacji). Wszystkie te techniki i narzędzia są wykorzystywane przez policyjne „Archiwa X” w celu kompleksowego badania nierozwiązanych spraw kryminalnych. Dzięki zaawansowanym metodom analizy kryminalnej śledczy są w stanie odkrywać nowe dowody, identyfikować sprawców i przyczyniać się do rozwiązywania nawet najbardziej skomplikowanych spraw.

Policyjne „Archiwa X” mogą korzystać z kontroli operacyjnej, zwanej potocznie podsłuchem, w celu zbierania dowodów i informacji niezbędnych do rozwiązania nierozwiązanych spraw kryminalnych. Kontrola operacyjna, w tym podsłuch, jest legalnym narzędziem śledczym stosowanym przez organy ścigania w Polsce, ale jej stosowanie jest ściśle regulowane przepisami prawa. Podsłuch telefoniczny i inne formy kontroli operacyjnej mogą być stosowane wyłącznie na podstawie zgody sądu, wydanej na wniosek prokuratora. Procedura ta jest określona w Kodeksie postępowania karnego oraz Ustawie o Policji. Kontrola operacyjna może obejmować monitorowanie rozmów telefonicznych, komunikacji elektronicznej, a także inne formy inwigilacji, takie jak obserwacja i śledzenie. Podsłuch może być stosowany w przypadku poważnych przestępstw, takich jak zabójstwa, uprowadzenia, przestępczość zorganizowana, handel narkotykami, terroryzm, korupcja i inne przestępstwa o wysokim ciężarze gatunkowym. Kontrola operacyjna jest narzędziem, które pozwala śledczym na uzyskanie istotnych dowodów i informacji, które mogą przyczynić się do rozwiązania skomplikowanych spraw kryminalnych.

Policyjne „Archiwa X” stosują różnorodne techniki przesłuchań, które są kluczowe w procesie rozwiązywania nierozwiązanych spraw kryminalnych. Polscy policjanci, w tym członkowie „Archiwów X”, często korzystają z technik przesłuchań opracowanych przez FBI. Szkolenia w zakresie tych technik obejmują elementy psychologii, które pomagają w uzyskaniu informacji od przesłuchiwanych osób. Technika Reida jest to jedna z najbardziej znanych technik przesłuchań, która składa się z trzech głównych etapów: analiza behawioralna, wywiad i przesłuchanie. Technika ta ma na celu wykrycie kłamstw i uzyskanie przyznania się do winy. Technika PEACE jest to technika przesłuchań stosowana głównie w Wielkiej Brytanii, ale również w innych krajach. Składa się z pięciu etapów: przygotowanie i planowanie, wprowadzenie i wyjaśnienie, uzyskanie informacji, zamknięcie oraz ocena. Technika ta skupia się na uzyskaniu pełnych i dokładnych informacji bez wywierania presji na przesłuchiwanego. Technika kognitywna polega na wykorzystaniu psychologicznych metod, które pomagają przesłuchiwanemu przypomnieć sobie szczegóły zdarzenia. Przesłuchujący może stosować różne techniki, takie jak zmiana perspektywy, odtwarzanie kontekstu zdarzenia czy zadawanie otwartych pytań. Technika wywiadu motywacyjnego jest to technika, która ma na celu zmotywowanie przesłuchiwanego do udzielenia informacji poprzez budowanie zaufania i empatii. Przesłuchujący stara się zrozumieć motywacje i emocje przesłuchiwanego, co może prowadzić do uzyskania cennych informacji. Technika analizy behawioralnej polega na obserwacji i analizie zachowań przesłuchiwanego, takich jak mowa ciała, mimika twarzy, ton głosu i inne sygnały niewerbalne. Analiza tych zachowań może pomóc w wykryciu kłamstw i uzyskaniu prawdziwych informacji. Technika symulacji sprowadza się do tego, że przesłuchujący może stosować symulacje i inscenizacje zdarzeń, aby pomóc przesłuchiwanemu przypomnieć sobie szczegóły zdarzenia. Technika ta może być szczególnie skuteczna w przypadku świadków, którzy mają trudności z przypomnieniem sobie szczegółów. Te techniki przesłuchań są stosowane przez policyjne „Archiwa X” w celu uzyskania jak najwięcej informacji od przesłuchiwanych osób i rozwiązania nierozwiązanych spraw kryminalnych. Dzięki zaawansowanym metodom przesłuchań śledczy są w stanie odkrywać nowe dowody i przyczyniać się do rozwiązywania nawet najbardziej skomplikowanych spraw.

W związku z powyższym stwierdzić należy, iż policyjne,,Archiwa X” nie mogłyby funkcjonować w izolacji wobec osiągnięć współczesnej kryminalistyki, która stanowi dla nich narządzie osiągania sukcesów. Celem niniejszej publikacji jest wykazanie jak najszerszych związków pomiędzy policyjnymi,,Archiwami X”, a kryminalistyką.

Kryminalistyka jako nauka

Kryminalistyka jest to dziedzina naukowa zajmująca się badaniem i stosowaniem metod naukowych do wykrywania, zbierania, analizowania i prezentowania dowodów w postępowaniach sądowych. Kryminalistyka łączy wiedzę z różnych dziedzin, takich jak chemia, biologia, fizyka, psychologia, informatyka, i wiele innych, w celu rozwiązywania zagadek kryminalnych. Słowo „kryminalistyka” pochodzi od łacińskiego słowa „criminalis”, które oznacza „przestępczy” lub „dotyczący przestępstw”. Pojęcie to ewoluowało wraz z rozwojem nauk sądowych i technologii, aby objąć szeroki zakres metod i narzędzi używanych do śledztw kryminalnych.

Według pewnych źródeł ojcem kryminalistyki jest Eugène-François Vidocq. Był francuskim awanturnikiem i złodziejem, który utworzył dział kryminalistyki we francuskiej policji (Sûreté Nationale) i został jego pierwszym kierownikiem. Vidocq jest uważany za pioniera nowoczesnych metod śledczych i założyciela pierwszej na świecie prywatnej agencji detektywistycznej.

Hans Gross jest również uznawany za jednego z ojców kryminalistyki. Był austriackim prawnikiem i kryminologiem, który wniósł ogromny wkład w rozwój nauk sądowych. Gross jest znany przede wszystkim z wprowadzenia systematycznych metod badania miejsc zbrodni oraz analizy dowodów fizycznych. Jego praca „Handbuch für Untersuchungsrichter” (Podręcznik dla sędziów śledczych) z 1893 roku była przełomowa i stała się fundamentem nowoczesnej kryminalistyki. Gross wprowadził również pojęcie profilowania kryminalnego i podkreślał znaczenie psychologii w badaniach kryminalnych. Jego metody i techniki są stosowane do dziś i mają ogromny wpływ na współczesne praktyki śledcze.Gross był jednym z pierwszych, którzy zrozumieli, że nauka i technologia mogą znacząco wspomóc proces śledczy. Wprowadził systematyczne metody badania miejsc zbrodni, które obejmowały fotografowanie, zabezpieczanie śladów, analizę chemiczną i balistyczną, a także wykorzystanie odcisków palców. Jego podejście do badania dowodów fizycznych stało się fundamentem nowoczesnej kryminalistyki. Hans Gross zdawał sobie sprawę, że psychologia odgrywa kluczową rolę w badaniach kryminalnych. Wprowadził pojęcie profilowania kryminalnego, które pozwalało na tworzenie psychologicznych portretów przestępców na podstawie analizy ich zachowań i dowodów znalezionych na miejscach zbrodni. Jego prace w tej dziedzinie przyczyniły się do lepszego zrozumienia motywacji przestępczych i strategii śledczych. Hans Gross jest uznawany za jednego z pionierów kryminalistyki i jego prace mają ogromny wpływ na współczesne praktyki śledcze. Jego podręcznik stał się klasyką literatury kryminalistycznej i jest nadal wykorzystywany w szkoleniach sędziów śledczych, detektywów i ekspertów kryminalistycznych na całym świecie. Gross zmarł 9 grudnia 1915 roku, ale jego dziedzictwo wciąż żyje w pracach współczesnych kryminologów i śledczych. Jego metody i techniki pozostają fundamentem nowoczesnej kryminalistyki.

Inny pionier kryminalistyki — Alphonse Bertillon był francuskim policjantem i badaczem biometriki, który wprowadził technikę antropometrii do egzekwowania prawa. Urodził się 22 kwietnia 1853 roku w Paryżu i zmarł 13 lutego 1914 roku. Bertillon stworzył system identyfikacji oparty na pomiarach fizycznych, który był pierwszym naukowym systemem używanym przez policję do identyfikacji przestępców. Przed wprowadzeniem jego metody, przestępców można było identyfikować tylko po nazwisku lub zdjęciu. Bertillon jest również wynalazcą zdjęcia policyjnego, znanego jako „mug shot”. Fotografowanie przestępców rozpoczęło się w latach 40. XIX wieku, ale dopiero w 1888 roku Bertillon ustandaryzował ten proces. Jego metoda antropometryczna została ostatecznie zastąpiona przez daktyloskopię (analizę odcisków palców), ale jego wkład w rozwój kryminalistyki jest nieoceniony. Bertillon stworzył także wiele innych technik kryminalistycznych, w tym użycie związków galwanoplastycznych do zachowania śladów stóp, balistyki oraz dynamometru, używanego do określenia siły użytej przy włamaniach.

Z kolei Edmond Locard, znany jako „Sherlock Holmes Francji”, był pionierem w dziedzinie kryminalistyki i wniósł wiele istotnych wkładów do nauk sądowych. Najbardziej znanym wkładem Locarda jest jego zasada wymiany, znana jako „Locard’s Exchange Principle”. Zasada ta mówi, że „każdy kontakt pozostawia ślad”. Oznacza to, że kiedy dwie osoby lub obiekty wchodzą w kontakt, zawsze następuje wymiana materiałów między nimi. Ta zasada jest fundamentem nowoczesnej kryminalistyki i jest stosowana do analizy dowodów śladowych, takich jak włosy, włókna, odciski palców i inne mikroskopijne ślady. W 1910 roku Locard założył pierwsze na świecie laboratorium kryminalistyczne w Lyonie, we Francji. Laboratorium to umożliwiło naukową analizę dowodów z miejsc zbrodni i stało się wzorem dla przyszłych laboratoriów kryminalistycznych na całym świecie. Locard wniósł znaczący wkład w rozwój dactylografii, czyli analizy odcisków palców. Opracował również naukę o poroskopii, czyli badaniu porów na odciskach palców. Jego prace w tej dziedzinie przyczyniły się do uznania odcisków palców jako niezawodnej metody identyfikacji przestępców. Locard napisał wiele publikacji naukowych, w tym siedmiotomowe dzieło „Traité de Criminalistique” (Traktat o kryminalistyce), które stało się klasyką literatury kryminalistycznej. Jego prace były szeroko cytowane i miały ogromny wpływ na rozwój nauk sądowych. Podczas I wojny światowej Locard pracował z francuskim wywiadem jako lekarz sądowy, analizując mundury żołnierzy w celu ustalenia przyczyny i miejsca ich śmierci. Jego prace w tej dziedzinie przyczyniły się do rozwoju technik analizy dowodów wojennych.

Johann Christoph Friedrich Girtanner był niemieckim lekarzem, który żył w XVIII wieku. Jego prace miały istotny wpływ na rozwój kryminalistyki. W 1784 roku opublikował pracę „Über die Wahrheit” („O Prawdzie”), w której przedstawił koncepcję analizy dowodów w procesach karnych. Był jednym z pierwszych, którzy próbowali klasyfikować zbrodnie na podstawie dowodów i charakterystyk przestępców. Girtanner był również znany ze swoich badań nad syfilisem i innymi chorobami, a także z wkładu w rozwój chemii i medycyny. Jego prace przyczyniły się do bardziej naukowego podejścia do analizy dowodów i zrozumienia przestępczości.

Jan Evangelista Purkyně (znany również jako John Evangelist Purkinje) był czeskim anatomem i fizjologiem, który żył w latach 1787—1869. Jego prace miały ogromny wpływ na rozwój wielu dziedzin nauki, w tym kryminalistyki. Jednym z jego najważniejszych osiągnięć było wprowadzenie systemu klasyfikacji odcisków palców w 1823 roku. Purkyně podzielił linie papilarne na dziewięć typów, co stanowiło podstawę dla późniejszych systemów identyfikacji osób na podstawie odcisków palców. Jego prace w tej dziedzinie były pionierskie i miały ogromne znaczenie dla rozwoju kryminalistyki. Oprócz tego, Purkyně był znany z wielu innych odkryć naukowych, takich jak odkrycie komórek Purkinjego w móżdżku oraz włókien Purkinjego w sercu. Jego badania nad fizjologią wzroku, słuchu i innych zmysłów przyczyniły się do rozwoju eksperymentalnej psychologii i anatomii. Purkyně był również pierwszym naukowcem, który użył mikrotomu do przygotowywania cienkich przekrojów tkanek do badań mikroskopowych. Jego prace miały ogromny wpływ na rozwój nowoczesnej medycyny i nauk przyrodniczych.

Ambroise Paré był francuskim chirurgiem, który żył w latach 1510—1590. Jest uważany za jednego z ojców nowoczesnej chirurgii i patologii sądowej. Jego prace miały ogromny wpływ na rozwój medycyny, w tym kryminalistyki. Paré zrewolucjonizował leczenie ran postrzałowych, odchodząc od stosowania wrzącego oleju, który był powszechnie używany w tamtych czasach. Zamiast tego, używał mieszanki żółtka jajka, oleju różanego i terpentyny, co okazało się znacznie skuteczniejsze i mniej bolesne dla pacjentów. Paré wprowadził technikę ligatury tętnic podczas amputacji, co zastąpiło wcześniejszą metodę kauteryzacji (przypalania) naczyń krwionośnych gorącym żelazem. Ta innowacja znacznie zmniejszyła ryzyko infekcji i krwawienia. Paré wynalazł wiele narzędzi chirurgicznych i protez, w tym sztuczne kończyny i oczy wykonane ze złota i srebra. Jego prace przyczyniły się do rozwoju protetyki i chirurgii rekonstrukcyjnej. Paré był jednym z pierwszych chirurgów, którzy odrzucili praktykę kastracji pacjentów wymagających operacji przepukliny. Jego podejście do chirurgii było bardziej humanitarne i skoncentrowane na dobru pacjenta. Ambroise Paré był pionierem, którego prace miały ogromny wpływ na rozwój nowoczesnej medycyny i kryminalistyki. Jego innowacje i podejście do leczenia pacjentów zrewolucjonizowały praktyki medyczne tamtych czasów.

Giovanni Battista Morgagni był włoskim anatomem i patologiem, który żył w latach 1682—1771. Jest uważany za ojca nowoczesnej anatomii patologicznej. Jego prace miały ogromny wpływ na rozwój medycyny i kryminalistyki. Morgagni był pionierem w badaniu chorób poprzez analizę zmian anatomicznych w ciele. Jego prace przyczyniły się do zrozumienia, że większość chorób ma swoje źródło w konkretnych narządach i tkankach, a nie jest rozproszona po całym ciele. W 1761 roku opublikował swoje najważniejsze dzieło De Sedibus et Causis Morborum per Anatomen Indagatis, które zawierało opisy 640 sekcji zwłok i analizy chorób. To monumentalne dzieło ustanowiło podstawy nowoczesnej patologii i miało ogromny wpływ na rozwój medycyny. Morgagni przez 56 lat był profesorem anatomii na Uniwersytecie w Padwie, gdzie nauczał tysiące studentów medycyny z różnych krajów. Jego prace i nauczanie miały ogromny wpływ na rozwój medycyny w Europie. Giovanni Morgagni był pionierem, którego prace miały ogromny wpływ na rozwój nowoczesnej medycyny i kryminalistyki. Jego badania nad anatomią patologiczną przyczyniły się do lepszego zrozumienia chorób i ich przyczyn.

Kryminalistyka jako odrębna nauka zaczęła się kształtować w XIX wieku. Wcześniej, badania nad przestępczością i karaniem miały charakter bardziej filozoficzny i moralny. Przełomowym momentem było wprowadzenie metod empirycznych i naukowych do analizy przestępstw. W starożytności filozofowie, tacy jak Platon i Arystoteles, rozważali naturę przestępstw i sprawiedliwości, co stanowiło fundament dla późniejszych teorii. W XVIII wieku myśliciele, tacy jak Cesare Beccaria, zaczęli kwestionować arbitralne i surowe kary. Beccaria w swojej pracy „O przestępstwach i karach” (1764) postulował racjonalny i sprawiedliwy system prawny, co dało początek klasycznej szkole kryminalistyki. W XIX wieku nastąpiło przejście do badań empirycznych nad przestępczością. Uczeni zaczęli polegać na obserwacjach, statystykach i metodach naukowych do analizy zachowań przestępczych. Lombroso, znany jako „ojciec nowoczesnej kryminalistyki”, wprowadził naukowe podejście do zrozumienia przestępczości. W swojej pracy „Człowiek przestępca” (1876) zaproponował koncepcję „urodzonego przestępcy”, sugerując, że pewne cechy fizyczne i psychologiczne predysponują jednostki do zachowań przestępczych. Szkoła pozytywistyczna podkreślała rolę czynników biologicznych, psychologicznych i środowiskowych w kształtowaniu zachowań przestępczych. Na przełomie XIX i XX wieku pojawiły się teorie socjologiczne, takie jak koncepcja anomii Emila Durkheima, która łączyła przestępczość z strukturami społecznymi i zakłóceniami. Rozwój metod statystycznych pozwolił kryminologom na systematyczne badanie trendów, wzorców i korelacji przestępczości. Kryminalistyka jako nauka ewoluowała przez wieki, przechodząc od filozoficznych rozważań do empirycznych badań i naukowych metod, co uczyniło ją kluczowym narzędziem w zrozumieniu i zwalczaniu przestępczości.

Przygody Sherlocka Holmesa stworzone przez Sir Arthura Conana Doyle’a miały znaczący wpływ na popularyzację kryminalistyki. Holmes, jako fikcyjny detektyw, wykorzystywał zaawansowane techniki analizy dowodów, logikę dedukcyjną oraz naukowe podejście do rozwiązywania zagadek kryminalnych. W swoich opowiadaniach i powieściach Conan Doyle wprowadził czytelników w świat kryminalistyki, prezentując nowoczesne metody śledcze, które w tamtym czasie były często nowatorskie i mało znane. Sherlock Holmes używał: daktyloskopii do analizy odcisków palców, balistyki do badania broni palnej, toksykologii do analizy trucizn i substancji chemicznych, analizy śladów do badania śladów stóp, opon i innych dowodów fizycznych. Dzięki popularności książek o Sherlocku Holmesie, wielu czytelników zaczęło interesować się naukowymi metodami badania przestępstw. Postać Holmesa inspirowała zarówno zawodowych śledczych, jak i naukowców do rozwijania i stosowania nowoczesnych technik kryminalistycznych. Ponadto, prace Conan Doyle’a przyczyniły się do wzrostu świadomości społecznej na temat znaczenia dowodów naukowych w śledztwach kryminalnych. Sir Arthur Conan Doyle sam był lekarzem, co tłumaczy jego znajomość naukowych metod, które wprowadzał do swoich opowieści.

Pierwszy wydział kryminalistyki na uniwersytecie powstał na Uniwersytecie w Lyonie we Francji w 1910 roku. Został założony przez Edmunda Locarda, który jest znany jako pionier kryminalistyki. Locard stworzył pierwsze laboratorium kryminalistyczne, które stało się wzorem dla przyszłych instytucji tego typu na całym świecie. Rozwój kryminalistyki w XX wieku był dynamiczny i obejmował wiele przełomowych odkryć oraz wprowadzenie nowych technologii i metod badawczych.

Współcześnie kryminalistyka pełni wiele istotnych funkcji, które przyczyniają się do wykrywania przestępstw, identyfikacji sprawców i zapewniania sprawiedliwości. Oto niektóre z najważniejszych funkcji kryminalistyki:

— zbieranie i zabezpieczanie dowodów: kryminalistyka polega na dokładnym zbieraniu, analizowaniu i zabezpieczaniu dowodów z miejsca przestępstwa, takich jak odciski palców, ślady DNA, ślady butów, włosy, ślady krwi i inne materiały dowodowe,

— analiza i interpretacja dowodów: specjaliści kryminalistyczni przeprowadzają analizę fizycznych, chemicznych i biologicznych dowodów, aby zidentyfikować sprawców i zrozumieć, jak doszło do przestępstwa; wykorzystują zaawansowane technologie i metody badawcze w celu uzyskania wiarygodnych wyników,

— rekonstrukcja zdarzeń: kryminalistyka pomaga w rekonstrukcji przebiegu zdarzeń na miejscu przestępstwa, co pozwala na odtworzenie chronologii i mechanizmu działania sprawcy,

— identyfikacja sprawców: dzięki analizie dowodów kryminalistycznych można zidentyfikować sprawców przestępstw, techniki takie jak analiza DNA, odcisków palców, śladów butów czy balistyka pomagają w ustaleniu tożsamości osób zaangażowanych w przestępstwo,

— przyczynianie się do właściwego przebiegu procesu sądowego: specjaliści kryminalistyczni często występują jako biegli sądowi, przedstawiając wyniki swoich analiz i ekspertyz w sądzie, ich prace mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia sprawiedliwości i osądzenia winnych,

— zapobieganie przestępstwom: analiza danych kryminalistycznych może pomóc w identyfikacji wzorców przestępczości i opracowaniu strategii zapobiegania przestępstwom. Informacje te są wykorzystywane przez organy ścigania do skuteczniejszego działania,

— edukacja i badania naukowe: kryminalistyka odgrywa również ważną rolę w edukacji przyszłych specjalistów oraz w prowadzeniu badań naukowych mających na celu doskonalenie technik i metod wykorzystywanych w tej dziedzinie. Kryminalistyka jest zatem nieodzownym elementem nowoczesnego systemu wymiaru sprawiedliwości, gdyż pomaga w skutecznym zwalczaniu przestępczości i ochronie społeczeństwa.

Kryminalistykę można podzielić na dwa główne obszary: taktykę kryminalistyczną i technikę kryminalistyczną. Każdy z tych obszarów obejmuje różne metody i podejścia stosowane w badaniach kryminalnych. Taktyka kryminalistyczna zajmuje się planowaniem, organizacją oraz prowadzeniem działań śledczych w sposób efektywny i zgodny z prawem. Obejmuje różne strategie i procedury, które pomagają w zbieraniu, zabezpieczaniu i analizowaniu dowodów odnosząc się do takich zagadnień jak:

— planowanie śledztwa (opracowanie planu działania, określenie celów i zadań, ustalenie priorytetów),

— zarządzanie miejscem zbrodni (koordynacja działań na miejscu zbrodni, zabezpieczanie dowodów, zarządzanie zespołem śledczym),

— przesłuchania (techniki przesłuchiwania świadków, podejrzanych i ofiar w celu uzyskania jak najwięcej informacji),

— obserwacja i inwigilacja (techniki obserwacji podejrzanych, śledzenie ich działań, monitorowanie komunikacji),

— tworzenie profili kryminalnych (analiza zachowań przestępczych, opracowywanie profili psychologicznych przestępców),

— współpraca międzyagencyjna (koordynacja działań z innymi agencjami ścigania, wymiana informacji i zasobów).

Z kolei technika kryminalistyczna zajmuje się stosowaniem naukowych metod i narzędzi do badania dowodów fizycznych. Obejmuje różne dziedziny i specjalizacje, które pomagają w identyfikacji, analizie i interpretacji dowodów. Najbardziej znane gałęzie techniki kryminalistycznej to:

— daktyloskopia (analiza odcisków palców),

— balistyka (Badanie broni palnej i pocisków),

— chemia sądowa (analiza substancji chemicznych związanych z miejscem zbrodni),

— serologia (badanie próbek krwi i innych płynów ustrojowych),

— biologia molekularna (analiza DNA),

— entomologia sądowa (badanie owadów w kontekście ustalania czasu zgonu),

— analiza porównawcza pisma ręcznego,

— informatyka sądowa (analiza danych cyfrowych). Podział na taktykę i technikę kryminalistyczną pozwala na lepsze zrozumienie i organizację działań śledczych, a także na skuteczniejsze wykorzystanie dostępnych zasobów i technologii.

Kryminalistyka jako nauka o technikach i metodach stosowanych do wykrywania przestępstw i identyfikacji sprawców kładzie nacisk na kilka kluczowych reguł. Każdy kontakt pozostawia ślad. Oznacza to, że każdy przestępca pozostawia ślady swojej obecności na miejscu zbrodni i zabiera ze sobą ślady z miejsca zbrodni. Mówi o tym zasada Locarda (wymiana śladów). Kryminalistyka wymaga dokładności i precyzji w zbieraniu, analizowaniu i przechowywaniu dowodów. Nawet najmniejszy błąd może wpłynąć na wynik śledztwa. Kluczowe jest ścisłe śledzenie i dokumentowanie ruchu dowodów od momentu ich zebrania na miejscu zbrodni, aż do ich użycia w sądzie. Chroni to integralność dowodów i zapewnia ich autentyczność. Miejsce zbrodni powinno być odpowiednio zabezpieczone, aby uniknąć zniszczenia dowodów i utrzymania ich w nienaruszonym stanie do czasu ich zebrania i analizy. Kryminalistyka często polega na porównywaniu dowodów (np. odcisków palców, śladów DNA) z próbkami referencyjnymi w celu identyfikacji sprawcy. Kryminalistyka jest nauką interdyscyplinarną, która łączy wiedzę z wielu dziedzin, takich jak biologia, chemia, fizyka, psychologia, medycyna i inne. Każdy krok w procesie zbierania, analizowania i przechowywania dowodów powinien być dokładnie udokumentowany. Ekspertyzy kryminalistyczne muszą być jasne, precyzyjne i zrozumiałe dla osób, które nie są ekspertami w danej dziedzinie. Przy zbieraniu dowodów należy zachować jak największą ostrożność, aby zminimalizować ingerencję i zniszczenie dowodów. Przed zastosowaniem nowych technik analitycznych należy przeprowadzić testy kontrolne, aby upewnić się, że metody są wiarygodne i dają powtarzalne wyniki. Specjaliści kryminalistyczni muszą przestrzegać wysokich standardów etycznych, które obejmują obiektywność, rzetelność i uczciwość w swojej pracy. Te reguły są fundamentem, na którym opiera się współczesna kryminalistyka. Gwarantują one, że proces wykrywania przestępstw i identyfikacji sprawców jest przeprowadzany w sposób naukowy, precyzyjny i wiarygodny.

Siedem złotych pytań w kryminalistyce to zestaw kluczowych pytań, które pomagają śledczym w usystematyzowaniu i zrozumieniu zgromadzonych dowodów oraz poszlak. Oto te pytania: 1. Co? — Co się tak naprawdę zdarzyło? Do jakiego zdarzenia doszło? Czy to jest faktycznie przestępstwo, czy może nieszczęśliwy wypadek? 2. Gdzie? — Gdzie miało miejsce to zdarzenie? Czy są inne miejsca powiązane z tym wydarzeniem? 3. Kiedy? — Kiedy doszło do zdarzenia? Jak długo trwało? Jaka jest chronologia całego wydarzenia? 4. W jaki sposób? — W jaki sposób doszło do zdarzenia? Jak zostało dokonane? Jaki był przebieg zdarzenia? Jaki był mechanizm działania sprawcy? 5. Dlaczego? — Dlaczego ktoś się dopuścił danego czynu? Dlaczego ofiarą jest ta konkretna osoba? Co było motywem do popełnienia przestępstwa? 6. Jakimi środkami? — Jakimi narzędziami zostało popełnione przestępstwo? Czy były to jedna czy dwie osoby? 7. Kto? — Kto jest sprawcą, a może sprawcami? Kto jest ofiarą tego zdarzenia? Kto chciał śmierci tej osoby? Kto mógł skorzystać na tym wydarzeniu?

Reguła 5 srebrnych pytań w kryminalistyce to kolejne zestawienie kluczowych pytań, które mają na celu usystematyzowanie informacji i wsparcie śledczych w dochodzeniach. Jest to bardziej zwięzła wersja zasady 7 złotych pytań, a oto te pytania: 1. Kto? — Kto jest zaangażowany w to zdarzenie? Kim są sprawcy, ofiary i świadkowie? 2. Co? — Co się wydarzyło? Jaki jest charakter zdarzenia? 3. Gdzie? — Gdzie miało miejsce zdarzenie? Jakie są lokalizacje związane z tym wydarzeniem? 4. Kiedy? — Kiedy miało miejsce zdarzenie? Jaka jest chronologia wydarzeń? 5. W jaki sposób? — W jaki sposób doszło do zdarzenia? Jakie były metody działania sprawcy? Podobnie jak zasada 7 złotych pytań, reguła 5 srebrnych pytań pomaga w organizacji informacji i zrozumieniu przebiegu zdarzeń, co jest kluczowe dla skutecznego prowadzenia dochodzeń kryminalistycznych.

Reguły Daubert i Frye to dwa standardy stosowane w systemie prawnym Stanów Zjednoczonych do oceny dopuszczalności dowodów naukowych i zeznań biegłych w sądzie. Standard Frye pochodzi z 1923 roku, ze sprawy Frye przeciwko Stanom Zjednoczonym. Zgodnie z tym standardem, dowody naukowe są dopuszczalne tylko wtedy, gdy stosowane metodologie lub leżące u ich podstaw zasady są „ogólnie akceptowane” przez społeczności naukowe. Oznacza to, że metoda musi być uznana za wiarygodną przez większość ekspertów w danej dziedzinie. Standard Daubert został ustanowiony w 1993 roku przez Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych w sprawie Daubert przeciwko Merrell Dow Pharmaceuticals, Inc.. Ten standard jest bardziej elastyczny niż Frye i obejmuje kilka kryteriów oceny dowodów naukowych: czy metoda może być testowana i oceniana pod kątem wiarygodności?, czy metoda była poddana recenzji naukowej i publikacji?, Czy znany był lub potencjalny wskaźnik błędu metody?, czy istnieją standardy kontroli? czy metoda jest ogólnie akceptowana w społeczności naukowej?. Standard Daubert kładzie większy nacisk na rolę sędziego jako „strażnika” dowodów, który ocenia ich wiarygodność i relewantność.

Ekspertyza daktyloskopijna

Daktyloskopia to technika identyfikacji osób na podstawie analizy odcisków palców. Wykorzystywana jest głównie w kryminalistyce do identyfikacji przestępców, ale znajduje także zastosowanie w innych dziedzinach, takich jak zabezpieczanie dostępu do urządzeń czy systemów. Każdy człowiek ma unikalne odciski palców, co sprawia, że są one doskonałym narzędziem do identyfikacji. Proces daktyloskopii polega na zbieraniu, analizowaniu i porównywaniu odcisków palców z miejsc zbrodni lub innych źródeł. Historia daktyloskopii jest fascynująca i sięga tysięcy lat wstecz. Początki zainteresowania liniami papilarnymi sięgają neolitu, gdzie malowidła naskalne z tamtej epoki zawierają odciski palców. Odciski palców były używane do zatwierdzania transakcji na tabliczkach glinianych w starożytnym Babilonie. Odciski kciuka znajdowano na glinianych pieczęciach, a także na oficjalnych dokumentach w XIV-wiecznej Persji. W Persji już w XIV wieku odciski palców były używane do uwiarygodnienia dokumentów rządowych. Profesor anatomii Marcello Malpighi w 1686 roku jako pierwszy opisał występowanie spiral, linii i kropek na opuszkach palców. William Herschel, angielski sędzia w Indiach, w 1877 roku wykorzystał niepowtarzalność linii papilarnych do zapobiegania wyłudzaniu państwowych pieniędzy. Henry Faulds, szkocki naukowiec i chirurg, w 1880 roku napisał, że odciski palców mogą być doskonałym sposobem identyfikacji. Sir Francis Galton, brytyjski psycholog i filozof, w 1892 roku potwierdził badaniami, że odciski palców są niepowtarzalną cechą indywidualną każdego człowieka. Opracował pierwszy pełny system klasyfikacji linii papilarnych i opublikował książkę „Fingerprints”. Juan Vucetich, argentyński policjant, w 1892 roku po raz pierwszy wykorzystał odcisk palca do zidentyfikowania sprawcy przestępstwa. W roku 1901 powstała londyńska registratura daktyloskopijna w Scotland Yardzie. Francuski oficer policji Alfons Berillon w roku 1902 wykorzystał odcisk palca do udowodnienia winy oskarżonemu o morderstwo. W amerykańskim więzieniu Sing Sing w 1903 roku po raz pierwszy celowo pobrano odciski palców.

Pierwsze udokumentowane wykorzystanie ekspertyzy daktyloskopijnej w sprawie karnej miało miejsce w 1892 roku w Argentynie. W sprawie tej, znanej jako sprawa Rojas, Juan Vucetich, pionier daktyloskopii, zastosował analizę odcisków palców do rozwiązania morderstwa dwóch dzieci. Matka dzieci, Francisca Rojas, początkowo oskarżyła swojego sąsiada o zbrodnię, ale odciski palców znalezione na miejscu zbrodni jednoznacznie wskazały na nią jako sprawcę.

Ekspertyza daktyloskopijna opiera się na kilku kluczowych założeniach (zasada 3 N): — niepowtarzalność (odciski palców każdej osoby są unikalne i niepowtarzalne, Nawet bliźnięta jednojajowe mają różne odciski palców, wzory linii papilarnych, choć mogą wyglądać podobnie, są jedyne w swoim rodzaju),

— niezmienność (wzory linii papilarnych pozostają niezmienione przez całe życie człowieka, odciski palców formują się w okresie prenatalnym i nie zmieniają się od momentu narodzin do śmierci, z wyjątkiem poważnych urazów czy chorób, które mogą wpływać na ich wygląd),

— nieusuwalność (odciski palców są trudne do usunięcia lub zmodyfikowania, ponieważ wzory linii papilarnych są zakodowane w głębszych warstwach skóry, choć powierzchniowe urazy skóry mogą tymczasowo zmieniać wygląd odcisków palców, wzory linii papilarnych regenerują się zgodnie z oryginalnym wzorem, z tego powodu odciski palców pozostają stałe i rozpoznawalne przez całe życie, pomimo normalnego zużycia skóry czy drobnych obrażeń, w praktyce kryminalistycznej nieusuwalność odcisków palców oznacza, że nawet próby celowego zmiany odcisków palców, na przykład poprzez usuwanie fragmentów skóry, nie są skuteczne i da się je wykryć podczas analizy daktyloskopijnej).

Wzory linii papilarnych mogą być sklasyfikowane według trzech głównych typów: łuki, pętle i spirale. Każdy z tych wzorów może być dodatkowo podzielony na różne podtypy, co ułatwia identyfikację i porównywanie odcisków palców.

Ekspertyza daktyloskopijna polega na porównywaniu odcisków palców pod kątem zgodności wzorów linii papilarnych, punktów charakterystycznych (minucje) oraz innych cech identyfikacyjnych. Proces ten wymaga precyzji i doświadczenia, aby dokładnie określić, czy dwa odciski palców pochodzą od tej samej osoby.

Współczesna daktyloskopia korzysta z zaawansowanych technologii komputerowych i oprogramowania do analizy i porównywania odcisków palców. Systemy AFIS (Automated Fingerprint Identification System) umożliwiają szybkie przeszukiwanie baz danych w celu identyfikacji osób na podstawie ich odcisków palców.

Proces zabezpieczania śladów daktyloskopijnych, zwanych również odciskami palców, jest bardzo precyzyjny i wymaga specjalistycznego sprzętu oraz wiedzy. Pierwszym krokiem jest dokładne zabezpieczenie miejsca zdarzenia, aby zapobiec zniszczeniu lub zanieczyszczeniu śladów daktyloskopijnych. Wszystkie osoby, które nie są związane z dochodzeniem, są usuwane z miejsca zdarzenia, a dochodzący używają rękawiczek i innych środków ochrony. Odciski palców mogą być niewidoczne gołym okiem, dlatego stosuje się różne metody ich wykrywania, takie jak:

— proszki daktyloskopijne (są to specjalne proszki, które są rozsypywane na powierzchniach, proszki przyczepiają się do tłustych lub wilgotnych substancji pozostawionych przez odcisk palca),

— chemiczne (stosuje się różne związki chemiczne, takie jak ninhydryna, cyjanokrylan (Super Glue) lub srebrny azotan, aby uwidocznić odciski na różnych powierzchniach),

— światło i laser (wykorzystuje się specjalne źródła światła, takie jak UV, IR czy laser, aby odkryć odciski palców).

Każdy znaleziony w toku oględzin miejsca zdarzenia odcisk palca jest fotografowany w wysokiej rozdzielczości. Zdjęcia powinny być wykonane pod różnymi kątami i w odpowiednim oświetleniu, aby uzyskać jak najwięcej szczegółów. Po wykryciu i udokumentowaniu odcisków palców przystępuje się do ich fizycznego zabezpieczenia. Proces ten może obejmować wykorzystanie takich narzędzi jak:

— folie daktyloskopijne (są to przezroczyste folie, które przylepiają się do proszków daktyloskopijnych, umożliwiając przeniesienie odcisków palców na folie),

— taśmy klejące (w niektórych przypadkach stosuje się specjalne taśmy klejące, które również mogą przenosić odciski palców). Zabezpieczone odciski palców są pakowane i przesyłane do laboratorium kryminalistycznego, gdzie są poddawane dalszej analizie. Ważne jest, aby zabezpieczone ślady były odpowiednio oznakowane, opisane i przechowywane w warunkach, które zapobiegają ich zniszczeniu. W laboratorium specjaliści przeprowadzają dokładną analizę odcisków palców, porównując je z bazami danych lub odciskami pobranymi od podejrzanych. Proces ten polega na identyfikacji punktów charakterystycznych i porównaniu ich z próbkami referencyjnymi. Na koniec sporządza się opinię z wyników analizy, która jest przekazywany odpowiednim organom ścigania. Ten proces jest kluczowy dla śledztw kryminalnych i może dostarczyć niepodważalnych dowodów w postaci identyfikacji sprawcy na podstawie jego odcisków palców. Systemy AFIS to zaawansowane bazy danych, które umożliwiają automatyczne przeszukiwanie i porównywanie odcisków palców. Dzięki temu proces identyfikacji jest szybszy i bardziej efektywny.

Współczesna daktyloskopia korzysta z zaawansowanych technologii i metod, które umożliwiają dokładniejsze i szybsze wykrywanie oraz analizowanie odcisków palców. Oto niektóre z najbardziej nowoczesnych metod wykorzystywanych w ramach ekspertyzy daktyloskopijnej, a mianowicie:

— metody chemiczne (wykorzystanie różnych związków chemicznych, takich jak ninhydryna, cyjanokrylan (Super Glue) czy srebrny azotan, pozwala na uwidocznienie odcisków palców na różnych powierzchniach, te metody są szczególnie przydatne w przypadku odcisków niewidocznych gołym okiem),

— metody optyczne (wykorzystanie specjalnych źródeł światła, takich jak UV, IR czy laser, pozwala na odkrycie odcisków palców na różnych powierzchniach, metody te są często stosowane w połączeniu z innymi technikami),

— metody fizyczne (proszki daktyloskopijne, które przyczepiają się do tłustych lub wilgotnych substancji pozostawionych przez odcisk palca, są nadal powszechnie stosowane, nowoczesne proszki mogą mieć różne kolory i właściwości, co ułatwia ich zastosowanie na różnych powierzchniach),

— metody fizykochemiczne (polimeryzacja cyjanoakrylanu to przykład metody fizykochemicznej, która wykorzystuje zarówno zjawiska fizyczne, jak i chemiczne do uwidocznienia odcisków palców),

— metody biologiczne (polegają na powlekaniu podłoża żelem agarowym z kulturami bakterii, które rosną w miejscach, gdzie gromadzą się substancje odżywcze pozostawione przez odciski palców, kolonie bakterii można później wybarwiać metodami stosowanymi w mikrobiologii),

— wykorzystanie technologii 3D (nowoczesne skanery 3D pozwalają na dokładne odwzorowanie odcisków palców, co umożliwia ich analizę w trójwymiarze, dzięki temu można uzyskać bardziej szczegółowe informacje na temat struktury linii papilarnych).

Daktyloskopowanie osób żywych i martwych różni się głównie w kontekście warunków i metod, jakie są stosowane do pobierania odcisków palców. W przypadku osób żywych, odciski palców są zazwyczaj pobierane za pomocą specjalnych skanerów, które bezpośrednio rejestrują wzory linii papilarnych na komputerze. Może być również używany tusz i papier, gdzie palce są tuszowane i odciskane na karcie daktyloskopijnej. Osoby żywe mogą aktywnie współpracować podczas pobierania odcisków palców, co ułatwia proces. Instrukcje dotyczące odpowiedniego nacisku, kąta i umiejscowienia palca mogą być przekazywane na bieżąco. Skóra osób żywych zazwyczaj jest w lepszej kondycji, co ułatwia pobieranie wyraźnych i dokładnych odcisków palców. W przypadku osób martwych, kondycja skóry może być znacznie gorsza. Skóra może być sucha, zniekształcona lub uszkodzona w wyniku procesów pośmiertnych, co utrudnia pobieranie odcisków palców. Daktyloskopowanie osób martwych często wymaga specjalnych technik i narzędzi. Może być konieczne użycie substancji chemicznych, które nawilżają skórę lub poprawiają jej elastyczność. W niektórych przypadkach, skóra może być nawet oddzielana od palca i nakładana na palec rękawiczki, aby uzyskać wyraźniejszy odcisk. Oczywiście, osoby martwe nie mogą współpracować, co oznacza, że proces jest bardziej skomplikowany i wymaga większej precyzji oraz doświadczenia ze strony specjalistów. Zarówno w przypadku osób żywych, jak i martwych, mogą być stosowane tusz i skanery daktyloskopijne do rejestracji odcisków palców. Po pobraniu, odciski palców są analizowane i porównywane w ten sam sposób, niezależnie od tego, czy pochodzą od osoby żywej, czy martwej.

Na skórze osoby martwej, na przykład na szyi, można zabezpieczyć odciski palców do badań daktyloskopijnych. Proces ten jest jednak bardziej skomplikowany niż w przypadku osób żywych, ze względu na zmiany pośmiertne zachodzące w skórze. Pierwszym krokiem jest ocena stanu skóry osoby zmarłej. Skóra może być sucha, zniekształcona lub uszkodzona w wyniku procesów pośmiertnych, co może utrudniać pobieranie odcisków palców. W przypadku zabezpieczania odcisków palców na skórze osoby zmarłej, ważne jest odpowiednie przygotowanie powierzchni. Może to obejmować nawilżenie skóry lub jej delikatne oczyszczenie z wszelkich zanieczyszczeń, które mogą zakłócać proces wykrywania odcisków.

Badania genetyczne (DNA) są bardziej pewne i dokładne niż daktyloskopia, ponieważ DNA oferuje praktycznie 100% pewność identyfikacji oraz jest mniej podatne na zniekształcenia czy nieczytelność wyników. Jednak daktyloskopia pozostaje bardzo ważnym narzędziem w kryminalistyce i jest szeroko stosowana ze względu na swoją użyteczność w wielu sytuacjach.

Ekspertyza generyczna (DNA)

,,Badania genetyczno-sądowe (badania DNA) w oczywisty sposób zrewolucjonizowały badania śladów biologicznych w sprawach karnych i profilowanie w celu określenia stosunków rodzinnych.” (Jan Widacki, Tomasz Grzybowski, Dowód z badań genetyczno — sądowych (badania DNA) w procesie karnym — problemy kontroli jakości badań, Palestra 4/2019, s. 1) Już u schyłku XIX wieku sędzia śledczy Hans Gross zwracał uwagę na potrzebę otwartości przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości na osiągnięcia nauk przyrodniczych stwierdzając w swoim monumentalnym dziele:,,Podręcznik dla sędziego śledczego jako system kryminalistyki”, co następuje:,,Ze wszystkich stanowisk, które w życiu może zajmować prawnik, bez wątpliwości stanowisko sędziego śledczego wymaga największej wszechstronności. Istnieje powszechne przekonanie, iż praca ta jest bardzo potrzebna o ciekawa, ale rzadko widzi się te trudności, z którymi styka się ta służba.(…) Nie wystarczy jedynie mieć wiedzę. Wymagam od sędziego śledczego nie tylko specjalnego przygotowania prawniczego, wiedzy ogólnej i specjalnej, już wymienionej, lecz także tego, by poświęcił się sprawie z całym oddaniem na tyle, by dążenie do zdobywania i poszerzania wiedzy nigdy nie zanikło, nawet jeżeli w danej chwili nie wykonuje swoich obowiązków.(…) Sędzia śledczy nie powinien też pomijać nadarzających się możliwości zapoznania się z tajnikami różnego rodzaju rzemiosła czy rękodzieła i z różnego rodzaju fachowcami.” (Hans Gross, Podręcznik dla sędziego śledczego jako system kryminalistyki, opracowanie i przekład Jerzy Kasprzak, Wydawnictwo Difin 2021, s. 55—57). Postępujący w oszałamiającym tempie rozwój nauk przyrodniczych roztacza przed organami ścigania — korzystającymi z tych osiągnięć na zasadzie zapożyczenia — szereg możliwości w procesie wykrywczym oraz dowodowym. Za początki narodzin genetyki sądowej uznaje się odkrycie w 1900 roku przez Karla Landsteinera polimorfizmu — czyli zmienności we krwi, jak też innych tkankach człowieka — układu grupowego, co stworzyło podstawy do genetycznej identyfikacji człowieka. Pierwszymi markerami, które posłużyły do tych badań były występujące na powierzchni erytrocytów polimorficzne antygeny: AB0, MN, RhD. Z czasem metodyka pracy eksperta z zakresu genetyki sądowej ewoluowała począwszy od metod mikroskopijnych, serologicznych, poprzez badania immunologiczne, elektroforetyczne, aż po metody biologii molekularnej. (Józef Wójcikiewicz, Ekspertyza sądowa, Kraków 2002, Wydawnictwo Zakamycze, s. 339.). Już od początku XX wieku nauka podejmowała działania ukierunkowane na ustalenie, czy też zidentyfikowanie czynnika, dzięki któremu każdy z nas jest niepowtarzalny. W 1911 roku biochemik Phoebus Levene dokonał odkrycia, iż w jądrach komórek znajduje się kwas nukleinowy. Dokonał jego rozróżnienia na dwie odmiany, które nazwał kwasem rybonukleinowym (RNA) i dezoksyrybonukleinowym (DNA). Asumptem do wprowadzenia tego podziału było występowanie odpowiednio: rybozy lub dezoksyrybozy. W obrębie jądra każdej komórki znajdują się 23 pary chromosomów zbudowanych z DNA, przy czym w parze chromosomów jeden pochodzi od ojca, a jeden od matki. W latach czterdziestych XX wieku naukowcy doszli do wniosku, iż DNA kreuje cegiełki życia decydujące o budowie całego organizmu, zaś każda osoba ma swój wyjątkowy kod. Dekadę później doszło do wyizolowania czterech związków chemicznych składających się na DNA, tj. adeniny (A), guaniny (G), cytozyny (C) i tyminy (T). Łączą się one ze sobą w długie ciągi w ramach podwójnych łańcuchów chromosomów w określonej kolejności, przy czym adenina zawsze łączy się z tyminą (A-T), zaś guanina z cytozyną (G-C). Cząsteczkę DNA można zobrazować jako długą drabinę skręconą w ciasną helisę. Jako ciekawostkę podać należy, iż ludzkie DNA zawiera około trzech bilionów szczebli układających się według wskazanego schematu. Kiedy dochodzi do podziału danej komórki, wówczas połowy drabiny rozdzielają się, zaś każda połowa służy jako wzór do powstania nowej cząsteczki DNA. Badanie poszczególnych segmentów łańcucha DNA pozwoliło na określenie, czy dany ślad biologiczny zawierający łańcuch DNA należy do konkretnej osoby. Kariotyp to charakterystyczny zespół chromosomów danego gatunku. Prawidłowy kariotyp człowieka liczy 46 chromosomów: 22 pary chromosomów autosomalnych oraz para chromosomów płciowych, u kobiety XX, zaś u mężczyzny XY. Zaledwie 1 % DNA znajduje się poza chromosomami, w mitochondriach. (Colin Evans, Detektywi w laboratorium. 100 największych zagadek kryminalnych świata, Wydawnictwo Adamantan 1998 r., s. 55). Począwszy od 1984 roku badanie genetyczne (początkowo badanie,,genetycznych odcisków palców” — DNA fingerprinting) stało się techniką gwarantującą najpewniejszy sposób na identyfikację człowieka, co zapewnia jej coraz większą popularność. Jak zauważył Brian Innes:,,Pomimo, że niektóre entuzjastyczne twierdzenia towarzyszące jej narodzinom były nieco przesadzone, metoda ta stała się już ważnym narzędziem stosowanym nie tylko w kryminalistyce, ale również w badaniu kwestii ojcostwa i genealogii — a nawet ewolucji prehistorycznych zwierząt. Ponadto jej poważną zaletą jest fakt, że podczas gdy identyfikacja na podstawie odcisków palców wymaga odpowiedniej ilości kompletnych odcisków, do analizy DNA potrzeba jedynie kilku komórek ciała.” (Brian Innes, Niezbity dowód. Metody wykrywania zbrodni, Wydawnictwo Muza S.A., Warszawa 2001, s. 147). DNA odpowiada za tworzenie genetycznego materiału wszystkich komórek ciała, które w obrębie swojej struktury zawierają jądro komórkowe, a więc chodzi tu o tkanki, szpik kostny, miazgę zęba, korzenie włosa, nasienie, białe krwinki, komórki zwarte w ślinie oraz moczu. Co ciekawe, krwinki czerwone nie posiadają w obrębie swojej budowy strukturalnej jądra komórkowego. (Brian Innes, Niezbity dowód. Metody wykrywania zbrodni, Wydawnictwo Muza S.A., Warszawa 2001, s. 147). Val Mc Dermid wskazuje, iż:,,Profilowanie genetyczne wywiera na współczesnych równie olbrzymie wrażenie, co badania daktyloskopijne w dziewiętnastym wieku.” (Val Mc Dermid, Anatomia zbrodni. Sekrety kryminalistyki, Wydawnictwo wab, Warszawa 2015, s. 207). Sprawa Colina Pitchforka była jedną z pierwszych spraw w Wielkiej Brytanii, w ramach której doszło do przeprowadzenia badań DNA, zaś ich wyniki pozwoliły na uwolnienie od zarzutów młodego mężczyzny niesłusznie oskarżonego o dwa gwałty połączone z morderstwem. Dzięki zaś masowej akcji pobrania próbek DNA ostatecznie doprowadzono do identyfikacji prawdziwego sprawcy, który został postawiony w stan oskarżenia przez sądem. Przebieg tych tragicznych wydarzeń przedstawiał się następująco. W dniu 21 listopada 1983 roku Lynda Mann odwiedziła swoich przyjaciół, zaś w drodze powrotnej do rodzinnej wioski Narborough w hrabstwie Leicesterishe zaginęła. Następnego dnia o poranku udający się do pracy w pobliskim szpitalu psychiatrycznym portier ujawnił jej zwłoki lezące w trawie, twarzą do podłoża. Ciało zostało zidentyfikowane jako zwłoki Lyndy Mann. Dziewczyna była rozebrana ze spodni oraz bielizny. Przyczyną śmierci było uduszenie za pomocą szalika. Zabrudzenia ujawnione na obcasach jej butów sugerowały wleczenie ciała po podłożu. Badanie pośmiertne wykazało na ciele denatki ślady gwałtu. Pobrane z jej ciała próbki nasienia wykazały, iż gwałciciel i zarazem jej zabójca był wydzielaczem z grupą krwi A/PGMM1+, zaś takie właściwości można było przypisać do 10 % krwi w populacji dorosłych mężczyzn zamieszkujących w owym czasie Wielką Brytanię. Wysoka zawartość plemników w próbce sugerowała, iż została ona pozostawiona przez młodego mężczyznę. Policja poszukiwała zatem młodego mężczyznę w wieku od 13 do 34 roku życia. Do śledztwa zaangażowano aż 150 — osobowy zespół śledczych. Prowadzone nowatorskie jak na owe czasy poszukiwania komputerowe obejmujących wszystkich znanych organom ścigania sprawców przestępstw seksualnych nie przyniosły spodziewanych rezultatów, toteż doszło do ich odwołania w sierpniu 1984 roku. Do analogicznego zdarzenia doszło 31 lipca 1986 roku. Piętnastoletnia Dawn Ashworth wracając do domu z Narborough nigdy do niego nie dotarła i również zaginęła. Po dwóch dniach jej ciało zostało znalezione w trawie w pobliżu tego samego szpitala, gdzie ujawniono poprzednie zwłoki. Nastolatka padła ofiarą gwałtu, zaś po sekularnym wykorzystaniu została uduszona. Policja mając na uwadze zbieżne okoliczności towarzyszące obu atakom uznała, iż stoi za nimi ten sam sprawca, zaś przyszłość potwierdziła słuszność tej teorii. W sierpniu 1986 roku funkcjonariusze Policji wytypowali jako podejrzanego 14 — letniego Richarda Bucklanda, który w przeszłości podejmował działania polegające na straszeniu kobiet oraz dziewczynek. Chłopiec pracował jako portier w szpitalu psychiatrycznym, nieopodal którego doszło do wzmiankowanych morderstw połączonych ze zgwałceniem. Richard Buckland miał niski iloraz inteligencji. Po dwóch dniach intensywnych przesłuchań przyznał się do zamordowania tylko Dawn Ashworth. Twierdził natomiast, iż nie ma nic wspólnego ze śmiercią Lindy Mann. Jego proces miał ruszyć w listopadzie 1986 roku. Policja zwróciła się do angielskiego naukowca, profesora Alexa Jeffreysa (autora opracowanej w 1984 roku metody identyfikacji zwanej DNA fingerprinting) o zastosowanie jego techniki badania DNA na próbce krwi, jaka została pobrana od Bucklanda, jak też na próbkach nasienia, jakie pozostawił sprawca na ciałach Lyndy Mann oraz Dawn Ashworth. Badania przeprowadzone przez Alexa Jeffeysa wykazały, iż obu gwałtów dopuściła się ta sama osoba, przy czym to osobą nie był Richard Buckland, który dzięki tym działaniom stał się pierwszą w historii kryminalistyki osobą, która został oczyszczona z zarzutów dzięki badaniom DNA. Mając do dyspozycji nowe narzędzie wykrywcze policja zarządziła masowy oraz dobrowolny pobór próbek krwi oraz śliny wśród młodych mężczyzn zamieszkujących okoliczne wioski. Po selekcji, w trakcie której wybierano próbki krwi pochodzącej od wydzielaczy A/PGMM1+, wysyłano je do laboratorium w Aldermaston, tam zaś przeprowadzano badania DNA. W okresie od stycznia do września 1987 roku doszło do przebadania łącznie 5000 mężczyzn. Nie ustalono wówczas sprawcy obu zbrodni. Przełomem było dokonanie ustalenia, 27 — letni Colin Pitchfork zapłacił swojemu koledze za oddanie próbki krwi pod jego nazwiskiem. Przeszukanie policyjnych registratur wykazało, iż Pichfork w przeszłości był karany sądownie za ekshibicjonizm, a co równie ważne był także pacjentem szpitala psychiatrycznego w okolicach którego doszło do zbrodni na dwóch nastolatkach. W dniu 19 września 1987 roku mężczyzna został aresztowany, zaś próbka jego krwi została dostarczona do laboratorium. Wynik przeprowadzonych wówczas badań był pozytywny. Colin Pitchfork został postawiony w stan oskarżenia za zgwałcenie i zamordowanie Lyndy Mann oraz Dawn Ashworth. Po trwającym zaledwie jeden dzień procesie oskarżony został skazany na podwójne dożywocie oraz po 10 lat pozbawienia wolności za każdy z gwałtów. (Brian Innes, Niezbity dowód. Metody wykrywania zbrodni, Wydawnictwo Muza S.A., Warszawa 2001, s. 156—157). Po raz pierwszy przed sądem w USA dopuszczono dowód badań DNA w roku 1986, w sprawie karnej stanu Pensylwania vs. Pestenikis. Wówczas materiał genetyczny został pobrany z ekshumowanych zwłok. Próbkę przebadano zaś techniką PCR (reakcja łańcuchowej polimerazy). W procesie stulecia w USA jakim był proces O.J. Simpsona opinia z zakresu badań genetycznych została zdyskredytowana z uwagi na podejrzenie manipulowania przez policję śladami biologicznymi ujawnionymi podczas śledztwa w sprawie o zabójstwo byłej żony amerykańskiego futbolisty oraz jej przyjaciela. W Polsce do przeprowadzenia pierwszych badań DNA dla celów sądowych doszło w maju 1989 roku i wykonał je prof. Ryszard Słomski w Zakładzie Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu. (Jan Widacki, Tomasz Grzybowski, Dowód z badań genetyczno — sądowych (badania DNA) w procesie karnym — problemy kontroli jakości badań, Palestra 4/2019, s. 1). Pierwszy bank profili DNA rozumiany jako,,skomputeryzowana baza danych zawierająca profile DNA imiennie określonych osób oraz profile DNA uzyskane ze śladów zabezpieczonych na miejscach niewyjaśnionych przestępstw” po raz pierwszy powołano w 1995 roku w Wielkiej Brytanii. (M. Filar, Wykład inauguracyjny: Dowód z DNA — nowa epoka prawa dowodowego czy zawiedzione nadzieje [w:] Dowód z DNA w postępowaniu procesowym. Materiały z konferencji Instytutu Badań DNA Warszawa 2002, Instytut Badań DNA, s. 20) Polska policja dysponuje bazą GENOM. W zbiorze danych DNA gromadzi się i przetwarza profile genetyczne: 1) osób podejrzanych lub podejrzanych o popełnienie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego, 2) nieletnich dopuszczających się czynów zabronionych przez ustawę jako przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, 3) osób stwarzających zagrożenie, o których mowa w ustawie z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (Dz. U. z 2014 r. poz. 24, z 2015 r. poz. 396 oraz z 2016 r. poz. 2205), 4) osób, o których mowa w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 452, 650 i 730), 5) oskarżonych lub skazanych za popełnienie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego, 6) osób o nieustalonej tożsamości oraz osób usiłujących ukryć swoją tożsamość, 7) zwłok ludzkich o nieustalonej tożsamości, 8) śladów nieznanych sprawców przestępstw, 9) osób zaginionych, 10) osób, o których mowa w art. 15 ust. 1 pkt. 3a lit. c ustawy o Policji, 11) osób, o których mowa w art. 20 ust. 1l ustawy o Policji. (https://clkp.policja.pl/clk/baza-danych-dna/dane statystyczne/109310,Liczba-profili.html, dostęp: 10.05.2022 r.)

Ślad biologiczny — jako przedmiot badań genetycznych (DNA) — jest to zmiana w obiektywnej rzeczywistości przyjmująca postać zjawiska, czy też dowodów materialnych, które mają związek z działaniami żywego organizmu lub też pochodzą z żywego organizmu, przy czym źródłem śladu może być człowiek, lub zwierzę (wówczas ślad staje się nośnikiem wiedzy nie tylko o rodzaju i przebiegu zdarzenia, ale także o samym,,dawcy”). ).(Ireneusz Sołtyszewski, Jolanta Łukaszewicz — Babecka, Badania biologiczne [w:] Badania kryminalistyczne (wybrane aspekty) pod red. Ireneusza Sołtyszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko — Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2007 r., s. 12). Tradycyjnie już możemy wyróżnić (biorąc podział śladów biologicznych w ujęciu anatomiczno — fizjologicznym) na trzy zasadnicze grupy śladów:,,1) pochodzenia tkankowego (np. krew, włosy i sierść, naskórek, paznokcie, pazury, kości, zęby, tkanki miękkie, ciałko szkliste oka, a także fragmenty roślin oraz jaja i larwy owadów), 2) wydzieliny (np. ślina, nasienie, wydzielina z pochwy, pot), 3) wydaliny (np. kał, mocz)”. (red. Mieczysław Goc i Jarosław Moszczyński, Ślady kryminalistyczne. Ujawnianie, zabezpieczanie i wykorzystanie, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2007 r., s. 126). Renata Włodawczyk wyróżnia dodatkową kategorię śladów biologicznych obok już wskazanych, którą określa jako,,ślady w postaci podłużnych rys, które mogą powstać na skutek działania ludzkich paznokci lub zwierzęcych pazurów, a także zębów, zębów — tak ludzkich, jak i zwierzęcych, mają one nie tylko swoją,,formę”, lub,,treść” — co oznacza, że w przypadku ich stwierdzenia istnieje szansa pobrania dodatkowego materiału zawierającego rożne drobiny materialne i organiczne, a one mogą w znaczący sposób zwiększyć możliwości poznawcze.” (Renata Włodawczyk, Rozwój i współczesne możliwości wykorzystania śladów biologicznych. Kryminalistyczne badania biologiczne na przykładzie przestępstw na tle seksualnym, Polskie Towarzystwo Kryminalistyczne, Wydawnictwo Naukowe Tygiel Sp. z o.o., Książka wydana pod patronatem Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego, Lublin 2018 r., s. 91) Wspólną właściwością większości spośród ogólnej liczny śladów biologicznych jest ich podatność na niekorzystne oddziaływanie czynników zewnętrznych o charakterze chemicznym, jak też fizycznym, a także ich nietrwałość oraz podatność na kontaminację. Ilość zdegradowanego materiału genetycznego wzrasta wprost proporcjonalnie do długości okresu post mortem w przypadku zwłok. Duża ilość śladów biologicznych powstaje niezależnie od woli uczestników danego zdarzenia. (Ireneusz Sołtyszewski, Jolanta Łukaszewicz — Babecka, Badania biologiczne [w:] Badania kryminalistyczne (wybrane aspekty) pod red. Ireneusza Sołtyszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko — Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2007 r., s. 13) Pośród czynników destrukcyjnych wskazać należy: wilgoć, niską jak też wysoką temperaturę, czy też inne czynniki:,,promieniowanie UV, detergenty (proszki, mydła), tlenek żelaza (rdza), kwas humusowy (obecny w próbkach ziemi), produkty spalania (sadze, smoły), kwasy i zasady oraz tynk plus farba klejowa.” ).(Ireneusz Sołtyszewski, Jolanta Łukaszewicz — Babecka, Badania biologiczne [w:] Badania kryminalistyczne (wybrane aspekty) pod red. Ireneusza Sołtyszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko — Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2007 r., s. 12—13) Nie wszystkie ślady biologiczne mają jednakową wartość, lecz ta przydatność jest zróżnicowana. Dobrym nośnikiem DNA jest sperma, krew, ślina. Z kolei mniejsze ilości materiału genetycznego znajdują się w zębach, włosach, lub też kościach. Materiałem badawczych o,,charakterze incydentalnym” są ślady moczu lub ciałko szkliste zawierające znikomą ilość DNA. Badaniami DNA mogą też być objęte tkanki uzyskane podczas autopsji. (Ireneusz Sołtyszewski, Jolanta Łukaszewicz — Babecka, Badania biologiczne [w:] Badania kryminalistyczne (wybrane aspekty) pod red. Ireneusza Sołtyszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko — Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2007 r., s. 13)

Jeden z autorów,,Dobrych praktyk technika kryminalistyki”, tj. Piotr Trojanowski opracował siedem uniwersalnych zasad (odnoszących się także, a może przede wszystkim do procesu zabezpieczenia śladów biologicznych) gromadzenia materiału dowodowego na miejscu zdarzenia o następującej treści:,,1.Nie jedz, nie pij, nie żuj gumy i nie pal papierosów na miejscu zdarzenia.2. Ograniczaj dostęp do miejsca zdarzenia. Powinny na nim przebywać tylko osoby wykonujące czynności.3. Ślady kryminalistyczne zabezpieczane są przez specjalistów i osoby przeszkolone. 4.Osoby przebywające na miejscu zdarzenia posiadają jednorazową odzież ochronną (kombinezony, rękawiczki, ochraniacze obuwia, maseczki na twarz). 5.Ślady kryminalistyczne zabezpieczaj do jednorazowych, specjalistycznych opakowań (pudełka tekturowe, worki papierowe i foliowe, torebki papierowe i foliowe, folia bąbelkowa, fiolki, it.). 6.Nie pozostawiaj śmieci na miejscu zdarzenia i w jego pobliżu. Materiał biologiczny włóż do oddzielnego pojemnika lub worka. 7. Przed dotykaniem i przemieszczaniem śladów sfotografuj je.” (red. Adam Frankowski i Piotr Trojanowski, Dobre praktyki technika kryminalistyki, Wydawnictwo Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji, Warszawa 2021, s. 15). Ślady biologiczne poddawane późniejszym badaniom genetycznym DNA są ujawniane i zabezpieczane podczas czynności procesowej oględzin rozumianej przez Mariusza Kulickiego, Leszka Stępkę, Violettę Kwiatkowską — Wójcikiewicz jako:,,permanentny stan aktywności intelektualnej organów ścigania, na który składa się analiza spostrzeżeń zmysłowych, synteza przyczynowo — skutkowych układów sytuacyjnych, formułowanie prowizorycznych przedmiotowych i podmiotowych wersji różnego stopnia, modyfikowanie toku oględzin i poszukiwanie brakujących hipotetycznych danych, to bieżąca weryfikacja i bieżąca logiczna analiza gromadzonego materiału metodą dedukcji i analogii.” (V. Kwiatkowska — Wójcikiewicz, Oględziny miejsca. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń 2011, s. 36). Podstawą prawną prowadzenia oględzin jest art. 207 k.p.k, zgodnie z którym „w razie potrzeby dokonuje się oględzin miejsca, osoby lub rzeczy” zakładający fakultatywny charakter tej czynności, z wyłączeniem na zasadzie wyjątku — zgodnie z treścią art. 209 k.p.k. — obowiązku oględzin zwłok w przypadku stwierdzenia podejrzenia „przestępnego spowodowania śmierci”. (Jarosław Karwel, Oględziny miejsca zabójstwa, Prokuratura i Prawo, Warszawa 2016, s. 148) Jacek Mazepa wyróżnił podstawowe zasady rządzące czynnością oględzin, do których zaliczył: 1) zasadę panowania, 2) zasadę szybkości, 3) zasadę koordynacji działań, 4) zasadę ekonomiki działań, 5) zasadę kompetencyjności. (red. Jacek Mazepa, Vademecum technika kryminalistyki, Oficyna wydawnicza Wolters Kluwers, Warszawa 2009, s. 20). Skład każdej grupy oględzinowo — procesowej winien obejmować: a) zespół prewencyjny, b) zespół oględzinowy, c) zespół zabezpieczający miejsce przestępstwa, d) zespół operacyjny, e) zespół analityczny, f) zespół logistyczny, g) zespół procesowy, h) zespół ds. kontaktów z dziennikarzami. (red. Jacek Mazepa, Vademecum technika kryminalistyki, Oficyna wydawnicza Wolters Kluwers, Warszawa 2009, s. 21) Tradycyjnie oględziny dzielą się na trzy etapy: 1.oględziny wstępne, 2.oględziny szczegółowe (faza statyczna, faza dynamiczna), 3.oględziny końcowe. Same oględziny mogą być prowadzone różnymi metodami: spiralną (odśrodkową), spiralną (dośrodkową), subiektywną, obiektywną, sektorową. (red. Jacek Mazepa, Vademecum technika kryminalistyki, Oficyna wydawnicza Wolters Kluwers, Warszawa 2009, s. 22—26) Ujawnianie śladów biologicznych może następować przy zastosowaniu metod: 1) wzrokowych (gdy nie używamy żadnych dodatkowych środków), 2) chemicznych (z wykorzystaniem papierków testowych, luminolu), 3) optycznych (poprzez zastosowanie promieni UV, podczerwieni, światła widzialnego), 4) mieszanych (chemiczno-optycznych), przy czym wskazane metody można podzielić na specyficzne (pozwalające na jednoznaczną identyfikację śladu biologicznego) oraz niespecyficzne (nie prowadzą do jednoznacznej identyfikacji śladu biologicznego).(Ireneusz Sołtyszewski, Jolanta Łukaszewicz — Babecka, Badania biologiczne [w:] Badania kryminalistyczne (wybrane aspekty) pod red. Ireneusza Sołtyszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko — Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2007 r., s. 21.) Ireneusz Sołtyszewski zwrócił szczególną na to, by w toku prowadzenia oględzin miejsca, osoby, czy też rzeczy, właściwie zabezpieczyć sam przedmiot oględzin:,,tak aby nie doszło do powstania śladów wtórnych, które powodują błędną interpretację, a tym samym błędną rekonstrukcję przebiegu zdarzenia.” ).(Ireneusz Sołtyszewski, Jolanta Łukaszewicz — Babecka, Badania biologiczne [w:] Badania kryminalistyczne (wybrane aspekty) pod red. Ireneusza Sołtyszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko — Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2007 r., s. 21.) Ważną rolę przy zabezpieczeniu śladów biologicznych odgrywa czas, gdyż,,ślady biologiczne mają charakter szczególny, ponieważ stanowią ważne źródło wiedzy, lecz w stosunkowo krótkim okresie czasu ulegają degradacji”. (Renata Włodawczyk, Rozwój i współczesne możliwości wykorzystania śladów biologicznych. Kryminalistyczne badania biologiczne na przykładzie przestępstw na tle seksualnym, Polskie Towarzystwo Kryminalistyczne, Wydawnictwo Naukowe Tygiel Sp. z o.o., Książka wydana pod patronatem Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego, Lublin 2018 r., s. 91) Iwona Bogusz oraz Żaneta Makowska wskazują na podstawowe środki ostrożności podczas zabezpieczania śladów biologicznych obejmujące następujące wskazówki:,,używamy rękawic jednorazowego użytku — zaleca się ich zmianę przed przystąpieniem do zabezpieczenia i ujawnienia każdego śladu, do każdego śladu używamy czystych — wolnych od DNA narzędzi (pęsety, nożyczki, skalpele), zakładamy maseczkę ochroną na usta, a w przypadku jej braku unikamy mówienia, kichania oraz kaszlu nad śladem, kontrolujemy swoje odruchy (drapanie, korzystanie z telefonu, dotykanie odsłoniętych części ciała może skutkować kontaminacją, tj. zanieczyszczeniem śladu i przeniesieniem swojego śladu i przeniesieniem swojego DNA na dany dowód), używamy środków ochrony indywidualnej.” (Żanetta Makowska, Iwona Bogusz, Metodyka ujawnienia i zabezpieczania śladów stanowiących przedmiot badań biologicznych [w:] red. Adam Frankowski i Piotr Trojanowski, Dobre praktyki technika kryminalistyki, Wydawnictwo Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji, Warszawa 2021, s. 39) Zabezpieczenie śladów biologicznych powinno się odbyć w miarę możliwości wraz z całym podłożem. Pobieranie próbki śladu winno się odbywać na wymazówkę suchą lub zwilżoną wodą destylowaną, zaś czynnikiem decydującym o tym wyborze winna być okoliczność, czy ślad jest wilgotny lub zaschnięty. Zapakowanie zabezpieczonego śladu biologicznego winno następować do opakowania papierowego, foliowo — papierowego, lub innego, adekwatnego do zabezpieczanych śladów biologicznych. Jeśli tradycyjne metody suszenia śladu biologicznego nie gwarantują uniknięcia gnicia i degradacji wówczas zabezpieczenie śladu biologicznego winno nastąpić poprzez zapakowanie śladu do pojemnika szklanego, z tworzywa sztucznego lub worka foliowego z zamknięciem strunowym, a następnie jak najszybsze zamrożenie tego śladu. Wilgotna odzież zabezpieczona na miejscu zdarzenia winna zostać przewieziona niezwłocznie do właściwej jednostki Policji, a następnie poddana suszeniu. Podczas składania każdej części garderoby powinna być ona przełożona warstwą papieru w celu uniknięcia powstania plam wtórnych. Samo zaś suszenie odzieży, czy też innych śladów biologicznych winno następować w lokalizacjach do tego przystosowanych, gdzie dostęp osób postronnych jest ograniczony. Ślady biologiczne o niewielkich gabarytach takie jak niedopałki papierosów, włosy, fragmenty paznokci winny być w pierwszej kolejności umieszczane w papierowych pakietach, a w dalszej kolejności w kopertach. (Żanetta Makowska, Iwona Bogusz, Metodyka ujawnienia i zabezpieczania śladów stanowiących przedmiot badań biologicznych [w:] red. Adam Frankowski i Piotr Trojanowski, Dobre praktyki technika kryminalistyki, Wydawnictwo Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji, Warszawa 2021, s. 39) Procesowe zabezpieczenie śladów biologicznych odbywa się poprzez ich sfotografowanie oraz opisanie, jak też wykonanie uzupełniającego opisu szkicem. Wykonanie fotografii śladu biologicznego obejmuje zestawienie z podziałką metryczną. Umożliwia to odtworzenie jego naturalnej wielkości względnie wykonanie reprodukcji przy przyjęciu skali 1:1. Sam opis ujawnianego i zabezpieczonego śladu winien odnosić się do jego wielkości, kształtu oraz lokalizacji. Nie można także pominąć opisania rodzaju podłoża, na którym dany ślad biologiczny występuje. (Ireneusz Sołtyszewski, Jolanta Łukaszewicz — Babecka, Badania biologiczne [w:] Badania kryminalistyczne (wybrane aspekty) pod red. Ireneusza Sołtyszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko — Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2007 r., s. 22) Prowadząc oględziny w trakcie których dochodzi do zabezpieczenia śladów biologicznych należy wytyczyć, zbadać oraz odpowiednio oznaczyć trasę bezpieczną zwaną ścieżką dostępu. Pozwoli to na uniknięcie błędów przed laboratoryjnych. Wszelkie ujawnione, jak też zabezpieczone ślady biologiczne muszą być traktowane jako potencjalny materiał wykorzystywany przy późniejszych badaniach genetycznych. Jako, że sól fizjologiczna może negatywnie wpływać na zabezpieczane ślady biologiczne, należy posługiwać się sterylnymi,,wymazówkami”, jak też wodą destylowaną. Papierki testowe używane do przeprowadzania wstępnej identyfikacji śladów, które mogą pochodzić z krwi stanowią potencjalne źródło do badań genetycznych w trakcie badań laboratoryjnych. (Ireneusz Sołtyszewski, Jolanta Łukaszewicz — Babecka, Badania biologiczne [w:] Badania kryminalistyczne (wybrane aspekty) pod red. Ireneusza Sołtyszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko — Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2007 r., s. 23),,W zabezpieczeniu materiału biologicznego efektywne są dwie metody: wysuszenie w temperaturze 20—23 C, przy typowej wilgotności około 50 %, w miejscu osłoniętym przed bezpośrednim działaniem słońca. Optymalne jest suszenie w przewiewnym i suchym pomieszczeniu. Innym rozwiązaniem jest zamrożenie materiału w temperaturze -20 C lub niższej. Istotne jest, aby nie dopuścić do naprzemiennego zamrażania i rozmrażania. Zamrożenie hamuje proces rozwoju bakterii i co najważniejsze inaktywuje procesy autolizy. Ślady takie można przechowywać nawet kilka miesięcy. Przechowywanie śladów w temperaturze 4 C powinno być nie dłuższe niż 2—3 dni.” (Ireneusz Sołtyszewski, Jolanta Łukaszewicz — Babecka, Badania biologiczne [w:] Badania kryminalistyczne (wybrane aspekty) pod red. Ireneusza Sołtyszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko — Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2007 r., s. 23) Fragmentów pobranych tkanek nie należy z kolei przechowywać w formalinie, lecz w 70 % roztworze etanolu. Ochrona śladów krwi przed rozmazaniem lub wykruszeniem odbywa się w drodze nałożenia oraz przeszycia gazy lub białego, czystego płótna. Wysuszone ślady biologiczne należy pakować oddzielnie do koperty, w papier pakowy, ewentualnie do tekturowego pudełka. Nie stosuje się hermetycznie zamykanych opakowań. Stosować także należy nie budzące wątpliwości, czytelne metryczki do oznaczania śladów biologicznych. Każdorazowe otwarcie opakowania z zawartością śladu biologicznego lub też kontakt ze śladem biologicznym o charakterze bezpośrednim winno być odnotowane na powierzchni metryczki i to na każdym etapie postępowania przygotowawczego, jak też sądowego. (Ireneusz Sołtyszewski, Jolanta Łukaszewicz — Babecka, Badania biologiczne [w:] Badania kryminalistyczne (wybrane aspekty) pod red. Ireneusza Sołtyszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko — Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2007 r., s. 23) Jeśli zaś chodzi o miejsca obecności hipotetycznego występowania śladów biologicznych pozostawionych przez przestępców to typuje się je na podstawie: oceny wyglądu miejsca zdarzenia, wyników oględzin osoby pokrzywdzonej, szczegółowych oględzin miejsca zdarzenia. (Halina Dąbrowska, Techniczne aspekty pobierania, zabezpieczenia i analizy materiału genetycznego, w wykorzystanie dowodu w procesie, [w:] Dowód z DNA w postępowaniu procesowym. Materiały z konferencji Instytutu Badań DNA, Warszawa, 2002 r., s. 55) Jak słusznie zauważyła Halina Dąbrowska:,,Obecność komórek poza organizmem człowieka wynika z faktu np. ich złuszczania, odnawialności (naskórek pokrywający ciało ludzkie — co jest stanem fizjologicznym. Człowiek, a więc i przestępca, nie są w stanie zawsze i w pełni kontrolować swojego organizmu oraz swoich zachowań w określonym miejscu i czasie.” (Halina Dąbrowska, Techniczne aspekty pobierania, zabezpieczenia i analizy materiału genetycznego, w wykorzystanie dowodu w procesie, [w:] Dowód z DNA w postępowaniu procesowym. Materiały z konferencji Instytutu Badań DNA, Warszawa, 2002 r., s. 55) W związku z powyższym sporym źródłem wiedzy o przestępcy mogą być: a) zatarte, a nawet nieczytelne ślady daktyloskopijne, które zawierają mnogą ilość komórek naskórka, b) włosy ujawnione i zabezpieczone na miejscu zdarzenia, c) chropowate (wzrokowo czyste) powierzchnie lewarków dźwigni biegów, łomów, boczne okładziny pistoletów, koło kierownicy, butelki po napojach, szklanki, kieliszki, słoiki i inne naczynia. (Halina Dąbrowska, Techniczne aspekty pobierania, zabezpieczenia i analizy materiału genetycznego, w wykorzystanie dowodu w procesie, [w:] Dowód z DNA w postępowaniu procesowym. Materiały z konferencji Instytutu Badań DNA, Warszawa, 2002 r., s. 55) Z kolei podłożami, gdzie możemy ujawnić ślady biologiczne przestępcy są: 1) różnorakie elementy odzieży noszonej przez przestępcę takie jak: czapki, rękawiczki, kominiarki, 2) ręczniki papierowe, jak też te wykonane z tkaniny, które były używane przez przestępcę, a więc mogą stać się źródłem wiedzy o kodzie genetycznym sprawcy danego przestępstwa. (Halina Dąbrowska, Techniczne aspekty pobierania, zabezpieczenia i analizy materiału genetycznego, w wykorzystanie dowodu w procesie, [w:] Dowód z DNA w postępowaniu procesowym. Materiały z konferencji Instytutu Badań DNA, Warszawa, 2002 r., s. 55) Nierzadko zdarza się, że sprawcy przestępstw dążąc do zniszczenia pozostawionych przez siebie mimowolnie śladów biologicznych stosują zabieg polegający na rozlaniu w danej lokalizacji substancji zawierających w swoim składzie chlor (środki czystości stosowne do dezynfekowania węzłów sanitarnych), które dodatkowo skutecznie,,niszczą” ślady osmologiczne, w ten sposób iż czynią je dla psów policyjnych bardzo nieatrakcyjne. Żadne inne ślady kryminalistyczne nie występują tak często razem, jak ślady daktyloskopijne oraz ślady biologiczne, zaś w trakcie prowadzenia badań,,daktyloskopia” (z uwagi na niszczący ślady daktyloskopijne sposób pobierania śladów biologicznych) wyprzedza,,biologię”. Ciekawe spostrzeżenia odnośnie tych badań oraz ich wyników sformułował Władysław Wojtyszka stwierdzając, iż:,,1. Istnieje niewielka szansa, by za pomocą standardowych badań genetycznych, po badaniach daktyloskopijnych uzyskać zadawalający wynik w postaci pełnego profilu DNA nadającego się do identyfikacji. 2. Profil DNA uzyskany po ujawnianiu śladów dotykowych za pomocą proszków daktyloskopijnych nanoszonych pędzlem jest zwykle przypadkowy, znikomy lub stanowi mieszaninę DNA osób, których linie papilarne uprzednio ujawniano przy pomocy tego samego pędzla. Stosunkowo dobre rezultaty oznaczeń DNA można otrzymać po uprzedniej wizualizacji śladu cyjanakrylanem, barwnikami fluorescencyjnymi lub DFO i ninhydryną. 4. W praktyce odbitki linii papilarnych zwykle naniesione są na podłoże, które wcześniej było „używane” przez inne osoby, zatem istnieje duże prawdopodobieństwo, że w wyniku badań genetycznych uzyskamy mieszaninę DNA nienadającą się do identyfikacji.” (Władysław Wojtyszka, Kujawska Szkoła Wyższa we Włocławku, Współpraca interdyscyplinarna w kryminalistycznych badaniach identyfikacyjnych, [w:] Zeszyty Naukowe KSW, tom XLIX, 2019 r., s. 151—152)

Pośród kluczowych zadań biologii kryminalistycznej wskazuje się skuteczną oraz pewną identyfikację sprawców przestępstw w oparciu o pozostawione przez nich ślady, jak też identyfikacja ujawnionych zwłok oraz szczątków ludzkich. (Aleksandra Białecka, Małgorzata Kamińska, Rafał Wierzchosławski, Jolanta Wujec, Współczesna ekspertyza kryminalistyczna z zakresu badań DNA, [w:] red Violetta Kwiatkowska — Wójcikiewicz, Kryminalistyka dla prawa. Prawo dla kryminalistyki, Wydawnictwo Dom Wydawniczy, Toruń 2010 r., s. 63) Wstępnie odnosząc się do ogólnych zasad analizy DNA wyróżnić należy kilka jej etapów. Pierwszy polega na izolacji DNA przy wykorzystaniu metod enzymatycznych, lub nieenzymatycznych (fizyczne, chemiczne), zaś proces ten sprowadza się do usunięcia błony komórki oraz jądra komórkowego w przypadku genomu jądrowego oraz mitochondrium, jeśli dysponujemy genomem mitochondrialnym. Kolejny etap nosi nazwę amplifikacji sprowadzającej się do enzymatycznego powielenia in vitro wybranych odcinków DNA z wykorzystaniem starterów hybrydyzujących (nawet z niewielkiej ilości śladu), przy czym cykl amplifikacji musi być wielokrotnie powtarzany. Łańcuchowa reakcja polimerazy sprowadza się do namnożeniu polimorficznych fragmentów DNA, stanowiących markery identyfikacyjne. Oprócz klasycznej reakcji PCR, pozwalającej na amplifikację jednego wybranego locus, wykorzystuje się również reakcję PCR typu multipleks. Umożliwia ona jednoczesną amplifikację wielu loci. Dokonując rozdziału DNA stosuje się jego całkowity ładunek elektryczny, jak też wielkość cząsteczki, która jest wyrażona w parach zasad. Odmienności w wielkości fragmentów DNA sprawiają, że w obrębie pola elektrycznego będą one poruszać się z różną prędkością (w kierunku anody). Płaszczyzną dla owych przemieszczeń może być żel agarozowy, ewentualnie poliakrylamidowy, zaś różnice podlegają wykorzystaniu do celów identyfikacji kryminalistycznej. (Maria Szczepaniec Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Badania genetyczne DNA na użytek procesu karnego, Zeszyty Prawnicze 13.1 / 2013, s. 175) Pierwszą historycznie techniką analizy DNA stosowaną w identyfikacji osobniczej była metoda RELP (ang. Restriction Fragment Lenght Polymorphizm). Aktualnie takie badania wykonuje się bardzo rzadko (zazwyczaj w celu ustalenia pokrewieństwa). W ramach tej metody wyodrębnia się analizę pojedynczego locus SLS (single locus system), jak też analizę wielolocusową MLS (multilocus system). Badania te opierają się na hybrydyzacji specyficznej sondy molekularnej z fragmentem DNA, który został uzyskany w następstwie działania określonych enzymów (restrykcyjnych). Zdefragmentowane DNA poddaje się wstępnie denaturacji, po czym przenosi na specjalne folie. Następnie przeprowadza się proces hybrydyzacji z wykorzystaniem specyficznie wyznakowanej sondy molekularnej. Takie sondy są w dalszej kolejności komplementarne do powtarzających się sekwencji badanych loci. Położenie hybrydyzujących fragmentów na autoradiogramie pozwala wyznaczyć ich długość, czyli fonotyp badanych loci. (Maria Szczepaniec Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Badania genetyczne DNA na użytek procesu karnego, Zeszyty Prawnicze 13.1 / 2013, s. 175) W ramach opisanej metody wykorzystuje się dwa rodzaje sond: jednomiejscową oraz wielolokacyjną. Sonda wielolokacyjna jest zdolna do tego, by w ramach jednego testu wyszukać oraz przyłączyć analogiczne sekwencje w wielu miejscach tego samego łańcucha. Z kolei sonda jednomiejscowa — traktowana jako bardziej czuła — potrafi poszukiwać odpowiedniej sekwencji tylko w jednym miejscu, niemniej jednak przy pomocy kilku sond można wykonać kilka oddzielnych testów. Jeżeli posługujemy się dwoma rodzajami sond sam materiał badawczy musi spełniać odpowiednie kryteria, a mianowicie musi być odpowiednio duży, posiadać także odpowiednią wagę molekularną oraz nie może być zdegradowany, gdyż rozkład i degradacja skutkuje utratą wagi molekularnej. (Zbigniew Czeczot, Tadeusz Tomaszewski, Kryminalistyka ogólna, Wydawnictwo COMER, Łódź 1996 r., s. 400) Oceniając tą metodę przez pryzmat wymagań towarzyszących śledztwom o zabójstwo, Beata Speichert Zalewska zauważyła, iż:,,Przeprowadzanie badań techniką RELP wymagało dużej ilości niezdegradowanego, dobrej jakości DNA, jak i czasu — do kilku tygodni. Było to trudne do spełnienia warunki, szczególnie w sprawach dotyczących zabójstw i wymagających konieczności przeprowadzenia identyfikacji zabezpieczonych śladów na cito w przypadku realizacji czynności w trybie art. 308 §1 kpk.” (Beata Speichert — Zalewska, Portret hybrydowy. Perspektywy predykcji wyglądu nieznanego sprawcy zabójstwa, Wydawnictwo Naukowe FNCE, Poznań 2021 r., s. 138) Współczesna genetyka sądowa opiera się na metodzie reakcji łańcuchowej polimerazy, tzw. PCR (Polimerase Chain Reaction) służącej do powielania interesujących nas fragmentów łańcucha DNA. Wzmiankowana technika została opracowana w roku 1983 przez amerykańskiego biochemika — Kary’ego Mullisa. Dzięki technice PCR możemy w krótkim czasie otrzymać miliardy kopii danych sekwencji łańcucha DNA, co następnie pozwoli nam określić jej długość i dokładną budowę. Zaletą tej metody jest wysoka czułość umożliwiająca wykrycie nawet pojedynczej cząsteczki DNA,,co ma istotne znaczenie w sprawach kryminalnych, w których niejednokrotnie zdarzają się ślady zawierające znikomą ilość DNA.” (Beata Speichert — Zalewska, Portret hybrydowy. Perspektywy predykcji wyglądu nieznanego sprawcy zabójstwa, Wydawnictwo Naukowe FNCE, Poznań 2021 r., s. 138) Dzięki technice PCR teoretycznie każda komórka — nawet jeśli zawiera tylko jedną jądrzastą komórkę — nadaje się do przeprowadzenia badań identyfikacyjnych z jej udziałem. (Józef Wójcikiewicz, Ekspertyza sądowa, Kraków 2002, Wydawnictwo Zakamycze, s. 344) Następny etapem w rozwoju genetyki sadowej było opracowanie techniki PCR multipleks, umożliwiającej powielanie (amplifikowanie) kilkudziesięciu polimorficznych markerów w ramach jednej mieszaniny restrykcyjnej. Beata Speichert — Zalewska podnosi, iż,,Aktualnie na potrzeby identyfikacji osobniczej wykorzystywane są najczęściej sekwencje mikrosaterlitarne obszarów niekodujących, różniących się długością (najczęściej dwu-,trzy-, lub czteronukleotydowe), zwanych krótkimi powtórzeniami tandemowymi –STR (Short Tandem Repaets). Markery STR są silnie polimorficzne (różnicujące) w populacji i można dzięki nim uzyskać wynik genotypowania nawet z bardzo małej ilości materiału biologicznego, a wystarczy około 0,25 ng DNA. Analiza DNA za pomocą zestawów multipleksowych STR z zastosowaniem reakcji PCR w rutynowym postępowaniu pozwala na osiągnięcie bardzo dużej siły dyskryminacji.” (Beata Speichert — Zalewska, Portret hybrydowy. Perspektywy predykcji wyglądu nieznanego sprawcy zabójstwa, Wydawnictwo Naukowe FNCE, Poznań 2021 r., s. 138) Biorąc pod uwagę lokalizację wewnątrz komórki DNA można podzielić na: A) DNA jądrowe (obejmujące około 3 miliardy par zasad zorganizowanych w 22 pary chromosomów autosomalnych, jak też jedną parę chromosomów płci, B) DNA mitochondrialne (stanowiące kolistą cząsteczkę DNA o długości ok. 16,5 tyś par zasad ulokowaną w strukturach komórkowych określanych mianem mitochondriów, przy czym w ludzkiej komórce znajduje się około od 1000 do 2000 mitochondriów). (Aleksandra Białecka, Małgorzata Kamińska, Rafał Wierzchosławski, Jolanta Wujec, Współczesna ekspertyza kryminalistyczna z zakresu badań DNA, [w:] red Violetta Kwiatkowska — Wójcikiewicz, Kryminalistyka dla prawa. Prawo dla kryminalistyki, Wydawnictwo Dom Wydawniczy, Toruń 2010 r., s. 64) Biorąc pod uwagę powyższe rozróżnienie:,,Zakres prac identyfikacyjnych śladów biologicznych obejmuje najczęściej badania: polimorfizmu DNA jądrowego, markierów genetycznych typu STR, polimorfizmu sekwencji mitochondrialnego DNA (mtDNA) oraz polimorfizmu markerów genetycznych typu STR chromosomu Y.” (Aleksandra Białecka, Małgorzata Kamińska, Rafał Wierzchosławski, Jolanta Wujec, Współczesna ekspertyza kryminalistyczna z zakresu badań DNA, [w:] red Violetta Kwiatkowska — Wójcikiewicz, Kryminalistyka dla prawa. Prawo dla kryminalistyki, Wydawnictwo Dom Wydawniczy, Toruń 2010 r., s. 64). Badanie DNA jądrowego pozwala na wnioskowanie z najwyższym stopniem prawdopodobieństwa. MtDNA jest dziedziczone w linii matczynej (wszyscy potomkowie pochodzący od jednej matki posiadają identyczne cząsteczki DNA). Ślady biologiczne w postaci pojedynczych włosów pozbawionych cebulki, szczątków ludzkich nie zawierają DNA jądrowego, tylko DNA mitochondrialne. Identyfikacja prowadzona na podstawie analizy mtDNA nie pozwala na zapewnienie indywidualizacji śladu poprzez przypisanie do konkretnej osoby, ale umożliwia przeprowadzenie identyfikacji grupowej. (Beata Speichert — Zalewska, Portret hybrydowy. Perspektywy predykcji wyglądu nieznanego sprawcy zabójstwa, Wydawnictwo Naukowe FNCE, Poznań 2021 r., s. 140—141) Jak zauważył, już dwie dekady termu profesor Józef Wójcikiewicz:,,Dzisiejszy ekspert (ekspert z zakresu genetyki sądowej) nie tylko operuje metodami analizy DNA, jak PCR, czy też RELP, ale również posługuje się technikami immunologicznymi, immunochromatograficznymi, mikroskopowania, spektrofotometrycznymi, spektroskopowania, enzymatycznymi, czy elektroforetycznymi.” (Józef Wójcikiewicz, Ekspertyza sądowa, Kraków 2002, Wydawnictwo Zakamycze, s. 339.)

Władysław Wojtyszka rozważając kwestię współpracy interdyscyplinarnej w kryminalistycznych badaniach identyfikacyjnych wyraził interesujący pogląd, iż:,,Ekspertyza kryminalistyczna probabilistyczna staje się „niezbitym dowodem” wskazującym winnego niezależnie od innych okoliczności sprawy”. (Władysław Wojtyszka, Kujawska Szkoła Wyższa we Włocławku, Współpraca interdyscyplinarna w kryminalistycznych badaniach identyfikacyjnych, [w:] Zeszyty Naukowe KSW, tom XLIX, 2019 r., s. 147) Opinia (identyfikacyjna) z zakresu badań genetycznych DNA — oparta na założeniu iż cechą charakterystyczną DNA jest jego niepowtarzalność oraz niezmienność i to nawet po śmierci organizmu, zaś identyczny kod DNA można zaobserwować wyłącznie u bliźniąt jednojajowych — cieszy się bardzo wysoką wartością diagnostyczną oraz dowodową. Dowód z badania DNA współcześnie jest traktowany jako jeden z najpewniejszych sposobów służących do identyfikacji osoby, przy czym dowodem osobowym jest biegły. (Aleksandra Kinga Wojnicz, Pojęcie i wartość testów genetycznych w świetle prawa, Kortowski Przegląd Prawniczy, s. 119) W artykule prof. Andrzeja Płucienniczaka pt. „Teoretyczne podstawy genotypowania osobniczego na podstawie analizy DNA” zawarto próbą udzielenia odpowiedzi na pytanie:,,dlaczego właśnie DNA jest takie ważne w postępowaniu dowodowym?” Zdaniem wzmiankowanego autora dzieje się tak dlatego, gdyż DNA jest jedynym mikrośladem, który można powielić, tzn. z niewielkiej ilości materiału wyjściowego uzyskuje się ilość, która pozwala na dokładne zbadanie; a ponadto jest zupełnie identyczna z materiałem wyjściowym. (Bolesław Kurzępa, Dowód z DNA w postępowaniu procesowym. Materiały z konferencji Instytutu Badań DNA, Warszawa 2002, pod red. Kamila Sipowicza, Kraków 2003, s. 120, Prokuratura i Prawo 9/2004, s. 134) Wyniki badań genetycznych (DNA) uznaje się jako dowody naukowe — rzeczowe względnie osoboworzeczowe, z uwagi pozyskanie w drodze działań polegających na sporządzeniu ekspertyzy przez uprawnionego biegłego. (Aleksandra Kinga Wojnicz, Pojęcie i wartość testów genetycznych w świetle prawa, Kortowski Przegląd Prawniczy, s. 119) Dowodem naukowym jest przedstawiany w treści ekspertyzy wynik badania przeprowadzonego przez biegłego (specjalistę w danej dziedzinie) wykorzystującego podczas opiniowania nadających się do weryfikacji metod, które są uznane oraz stosowane w danej dziedzinie wiedzy. (Aleksandra Kinga Wojnicz, Pojęcie i wartość testów genetycznych w świetle prawa, Kortowski Przegląd Prawniczy, s. 119) Wartość diagnostyczna metody jest pojęciem, którego nie należy utożsamiać z pojęciem wartości dowodowej. Wartość diagnostyczna przyjmuje postać odsetka wyników poprawnych, błędnych jak też wskaźników nieprawidłowych pozyskanych podczas wykorzystywania danej techniki badawczej. Jeżeli użycie jakiejś metody skutkuje powstaniem wyników błędnych, to wówczas jej użycie w danym procesie należy traktować jako zdecydowanie zbędne, a nawet powodujące wymierne szkody. Ustalanie wartości diagnostycznej przebiega w zasadniczej mierze na podstawie badań eksperymentalnych podczas prowadzenia badań naukowych. Wartość diagnostyczną można utożsamiać z właściwością metody badawczej. Określa się ją przez pryzmat dwóch faktorów: rzetelności oraz trafności. Czynnik,,trafności” pozwala stwierdzić, czy użyta metoda faktycznie wyznacza to, co zgodnie z założeniami powinna wyznaczać.,,Rzetelność” sprowadza się do określenia dokładności metody. (Agnieszka Domin — Kuźma, Wartość diagnostyczna i wartość dowodowa badań DNA, Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego 7/2011, s. 78) Już Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 grudnia 1974 roku, sygn. III CRN 305/74 zwrócił uwagę, iż przy ocenie nowego dowodu koniecznym jest wyjaśnienie, czy dana ekspertyza opiera się na powszechnie przyjętej, jednolitej metodzie badawczej. W ten sposób doszło do nieświadomego nawiązania do amerykańskiej reguły Frye. O wartości dowodowej danej ekspertyzy decyduje nie sam wynik badania, ale prawidłowość jego otrzymania, jak też krytyczna interpretacja. (Kazimierz J. Pawelec, Proces dowodzenia w postępowaniu karnym, Warszawa 2010, Wydawnictwo Lexis Nexis, s. 304) Jak trafnie zauważyła Agnieszka Domin — Kuźma:,,Nieodłącznym elementem przy ustalaniu wartości dowodowej badań DNA jest konieczność przeprowadzania ekspertyz w zakresie badań genetycznych. Wartość dowodowa badań DNA jest określana przez organ procesowy w odniesieniu do konkretnych ustaleń w konkretnej sprawie. Organ procesowy, uzyskując dowód w postaci opinii, ma na jej podstawie wysunąć wnioski, które ułatwią dalsze postępowanie.” (Agnieszka Domin — Kuźma, Wartość diagnostyczna i wartość dowodowa badań DNA, Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego 7/2011, s. 80) Sąd ustalając wartość dowodową badań genetycznych bierze pod uwagę kilka czynników: 1) prawną dopuszczalność metody służącej do czynienia danych ustaleń, 2) wartość diagnostyczną danej metody określaną jako iloraz wiarygodności; 3) stosunek zachodzący pomiędzy faktem, co do którego wiedzę uzyskano w toku procesu badawczego, a faktem głównym procesu, 4) relację w zestawieniu z innymi dowodami oraz ustaleniami poczynionymi w toku procesu, 5) stosunek,,między pytaniem postawionym w postanowieniu a pytaniem, na które ma odpowiedzieć biegły, oraz psychologiczną preorientację organu procesowego w stosunku do źródła dowodowego”. (Agnieszka Domin — Kuźma, Wartość diagnostyczna i wartość dowodowa badań DNA, Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego 7/2011, s. 81) Samo zaś badanie DNA pozwala na uzyskanie trzech rodzajów wyników: 1) zgodności profilu DNA śladu i materiału porównawczego, 2) wykluczenia, 3) wyniku nierozstrzygającego. (Agnieszka Domin — Kuźma, Wartość diagnostyczna i wartość dowodowa badań DNA, Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego 7/2011, s. 82—83) Polskie sądy rozpoznając sprawy karne niejednokrotnie wypowiadały się na temat opinii z zakresu badań genetycznych (DNA). Sąd Najwyższy odnosząc się do procesu dowodzenia zasygnalizował w wyroku z dnia 11 czerwca 1981 roku, sygn. I KR 78/81, OSNPG 1982, nr 2, poz. 22, iż,,W dążeniu do wykrycia prawdy rodzaj dowodu nie krępuje sądu, albowiem za dowód należy uważać wszystko, co jest zdolne urobić przekonanie sędziowskie o winie lub niewinności. Fakt ten nakazuje sądowi posługiwanie się między innymi do domniemaniami faktycznymi, empirycznie zasadami — zawsze wtedy, gdy zastępująca brakujący dowodów bezpośredni koncepcja myślowa jest logicznie poprawna i konsekwencją swojego rozumowania eliminuje inne, przy czym wnioski końcowe nie muszą wykluczać rozumowania odmiennego.” (Kazimierz J. Pawelec, Proces dowodzenia w postępowaniu karnym, Warszawa 2010, Wydawnictwo Lexis Nexis, s. 15) Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 11 stycznia 2007 r., sygn. II AKa 265/06 uznał, iż: „Część DNA jest identyczna dla wszystkich ludzi, co jest zrozumiałe z racji przynależności do jednego gatunku. Istnieją jednak jego fragmenty wyjątkowe dla każdej osoby. Charakterystyka takich fragmentów jest zaś o wiele bardziej niepowtarzalna niż używane powszechnie do identyfikacji — odciski palców.(…)W odniesieniu do tego dowodu kwestionowanego przez obrońcę na tej tylko podstawie, że wnioski nie mają charakteru jednoznacznego, stwierdzić należy, że podważenie wartości tego dowodu jest sprzeczne z aktualnym stanem wiedzy w zakresie genetycznej identyfikacji człowieka i to właśnie nieuwzględnienie przez sąd wyników takich badań, o ile brak jest racjonalnych zarzutów co do warunków przeprowadzenia ekspertyzy i jej interpretacji, pozostawałoby w sprzeczności z zasadą wyrażoną w art. 7 k.p.k. (…) Gdy w oparciu o zasady genetyki populacji i statystyki można stwierdzić, że dany profil DNA może się powtórzyć w populacji nie częściej niż jeden raz na miliard osób (str. 7 opinii), to ustalona zgodność z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością, a więc największym możliwym, prowadzi do wniosku, że wynik takiej opinii spełnia standardy dowodu pewnego.” Z kolei w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2007 r., sygn. III KK 372/07 stwierdzono, co następuje:,,Jeśli objęte treścią zarzutu działanie skazanego nie musiało doprowadzić do pozostawienia przez niego śladów krwi i nasienia na odzieży pokrzywdzonej, to pominięcie przez sąd meriti dowodu z opinii biegłych z zakresu badań genetycznych nie miało wpływu na treść wyroku.” W wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 marca 2007 r., sygn. II AKa 305/06 stwierdzono natomiast:,,(…)Opinia z zakresu hemogenetyki wydana przez biegłych — Aleksandra G. i Paulinę W. z Instytutu im. prof. S. w K. dotyczyła pochodzenia śladów krwi zabezpieczonych na butach i odzieży oskarżonych (protokoły oględzin i wykaz odzieży i obuwia przekazane biegłym). Biegli stwierdzili w opinii oraz w opinii uzupełniającej, mając za materiał porównawczy próbki krwi wszystkich pokrzywdzonych, iż zabezpieczone ślady krwi są śladami krwi ludzkiej pochodzącej od różnych osób, w tym mężczyzny, ale należy wykluczyć, aby pochodziły od ofiar. Profile genetyczne śladów nie były zgodne z profilem DNA krwi pokrzywdzonych Marianny J., Ireneusza K., Ewy S. i Jana P. (…)Pominięcie treści tych opinii w materiale dowodowym, który podlegał ocenie sądu, i brak podjęcia próby pogłębionej ich oceny poprzez bezpośrednie przesłuchanie biegłych wydających te opinie stanowi istotne naruszenie obowiązku wszechstronnego wyjaśnienia sprawy i uwzględniania dowodów zarówno na korzyść, jak i niekorzyść oskarżonych. Wykluczenie pochodzenia śladów krwi zabezpieczonych na butach i odzieży oskarżonych od pokrzywdzonych oraz fakt, iż jedyny zabezpieczony na miejscu zdarzenia nadający się do traseologicznych badań identyfikacyjnych odcisk buta nie pochodzi od zabezpieczonych butów oskarżonych, stanowią okoliczności, które muszą podlegać ocenie sądu meriti. Na obecnym etapie postępowania czynienie jakichkolwiek ocen w tym zakresie przez sąd odwoławczy naruszałoby zasadę dwuinstancyjności, a bez uzyskania wiadomości specjalnych od biegłych, np. w zakresie możliwości i skuteczności usuwania śladów krwi z butów i odzieży czy też nakładania się kolejnych śladów na poprzednie i wpływ tego na badanie profilu genetycznego, byłoby czystą spekulacją. Kwestie te winny być przedmiotem szczegółowych ustaleń sądu I instancji, a nie oceny Sądu Apelacyjnego na obecnym etapie postępowania. Stąd bardziej szczegółowe odniesienie się do tych kwestii nie jest możliwe.” Z kolei w postanowieniu z dnia 27 października 2006 r., sygn. IV KO 53/06, Sąd Najwyższy uznał, iż „Możliwość wykorzystania innej metody badawczej, nawet zakładając istnienie realnych warunków jej wykorzystania, żadną miarą nie może być traktowana jako nowy, nieznany przedtem sądom orzekającym fakt lub dowód w rozumieniu art. 540 §1 pkt 2a k.p.k.” Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 listopada 2014 roku, o sygnaturze V KK 260/14, analizując materiał dowodowy w uzasadnieniu urzeczenia oddalającego kasację od wyroku uniewinniając oskarżonego zauważył, co następuje: „(…)wynika, iż na dowodach rzeczowych zabezpieczonych podczas oględzin miejsca zdarzenia, w tym pościeli i tasaka, oraz odzieży B.K. i wymazu z jej pochwy, nie wykazano profilu DNA oskarżonego P.K., uzupełnionej zeznaniami biegłego sądowego z zakresu genetyki sądowej zwierającymi w swojej treści stwierdzenie, iż gdyby ocenić, co mówiła pokrzywdzona, na prześcieradle powinny być ślady DNA, co natomiast wykluczono w badaniach, nie daje to tym samym wystarczających podstaw do uznania, iż oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu”. Podobnie postąpił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 grudnia 2013 roku w sprawie o sygn. II KK 352/13, zauważając, iż „Na podstawie ekspertyzy kryminalistycznej genetycznych badań identyfikacyjnych oraz opinii wydanej na podstawie ekspertyzy kryminalistycznej z zakresu badań daktyloskopijnych, które dotyczyły zabezpieczonych w toku postępowania nożyczek, którymi rzekomo D.D. miał grozić pokrzywdzonemu, z których to opinii bezsprzecznie wynika, że na badanym materiale -na nożyczkach brak jest DNA D.D., a co za tym idzie uznanie oskarżonego D.D. za winnego zarzucanego mu czynu z art. 190 §1 k.k., przy jednoczesnym pominięciu bardzo ważnych okoliczności, które wynikają z tych opinii i mają kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia, czy oskarżony w dniu 7 czerwca 2012 r. posługiwał się nożyczkami”. Opinia z badań genetycznych DNA wykorzystywana trakcie procesu karnego stanowi bez wątpienia istotny dowód. Jego wartość dla czynienia istotnych ustaleń podczas prowadzenia postępowania karnego jest ważna, nie mniej jednak oceny tego dowodu nie możemy dokonywać w oderwaniu od innych dowodów uzyskanych w trakcie postępowania.,,Organy procesowe nie mogą a priori przyjmować albo odrzucać wyników opinii z badań genetycznych DNA, ale muszą one znaleźć swoje odzwierciedlenie w materiale dowodowym.” (Piotr Kowalczyk, Badania DNA w orzecznictwie sądowym w sprawach karnych, Prokuratura i Prawo 3/2011, s. 21—22). Jak słusznie zauważył Piotr Kowalczyk dokonując gruntownej analizy orzecznictwa w tej materii:,,(…)ekspertyza genetyczna niejednokrotnie „przegrywała” w ocenie materiału dowodowego z innymi dowodami, między innymi w postaci zeznań świadków, których wartość była związana z ich bezpośredniością. Jednakże organy procesowe formułując ocenę materiału dowodowego w wydanych orzeczeniach nie mogły pominąć opinii genetycznej z badań DNA, jeżeli taka została w sprawie uzyskana i jej wynik korespondował z przedmiotem postępowania karnego. W każdym przypadku powinna ona podlegać ocenie procesowej. Z tych samych powodów nieuzyskanie w toku procesu karnego opinii z badań genetycznych DNA, w sprawach, gdzie istniały przesłanki do jej sporządzenia, również powinno podlegać merytorycznej ocenie i znaleźć odzwierciedlenie w uzasadnieniu orzeczenia kończącego postępowanie karne w danej sprawie lub w orzeczeniach incydentalnych. Braki w tym zakresie mogą stanowić podstawę sformułowania zarzutów w postępowaniu odwoławczym.” (Piotr Kowalczyk, Badania DNA w orzecznictwie sądowym w sprawach karnych, Prokuratura i Prawo 3/2011, s. 21—22). Równie trafnie puentuje Aleksandra Kinga Wojnicz konstatując co następuje:,, Nowe metody analizy znacząco zwiększyły wartość diagnostyczną badań, a co za tym idzie — ich wartość dowodową. Podnosi się, że wysoka moc dowodu oraz jego praktyczna niepodważalność mogą skrócić czas trwania procesu, a tym samym większych efektywność wymiaru sprawiedliwości. Jednak w zdecydowanie dominującej opinii judykatury i doktryny, dowód z DNA nie powinien być traktowany jako „superdowód” decydujący o skazaniu czy uniewinnieniu. Badania genetyczne dają bowiem jedynie statystyczne prawdopodobieństwo(aczkolwiek prawie stu procentowe), że ślad pozostawiony na miejscu przestępstwa pochodzi od danej osoby i w żadnym wypadku nie uzasadniają odstąpienia od przeprowadzenia innych środków dowodowych. W celu uniknięcia błędów na poziomie analizy, powstają specjalne standardy laboratoryjne i procedury akredytacji laboratoriów.” (Aleksandra Kinga Wojnicz, Pojęcie i wartość testów genetycznych w świetle prawa, Kortowski Przegląd Prawniczy, s. 122) Zresztą już ponad dwie dekady temu profesor Bronisław Młodziejowski apelował, by nie rezygnowano z dotychczasowych osiągnięć kryminalistyki,,w imię zachłyśnięcia genetyką”. (Bronisław Młodziejowski, Możliwości wykorzystania profilowania DNA z zwalczaniu przestępczości kryminalnej i zorganizowanej [w:] Dowód z DNA w postępowaniu procesowym. Materiały z konferencji Instytutu Badań DNA, Warszawa, 2002 r., s. 114) Uczynienie z opinii z zakresu badań genetycznych (DNA) dowodu nadrzędnego wobec innych dowodów stanowiłoby w swej istocie zaprzeczenie reguły swobodnej teorii dowodowej, na rzecz nieobowiązującej w państwach nowożytnych reguły legalnej teorii dowodów.

Gen stanowi fragmentem DNA i zawiera sekwencję nukleotydów: kodującą (około 3%), obejmującą instrukcję o fenotypie, jak też niekodującą, a więc niemającą efektu fenotypowego (około 97 %). Informacje mające charakter indywidualny dla danego „nosiciela” DNA są zapisane w części kodującej ludzkiego genomu. Dzięki analizie regionu DNA, określanego jako kodujący, pochodzącego z próbki zabezpieczonej na miejscu zdarzenia, możliwym staje się uzyskanie dostępu do poszerzonego zakresu wiedzy na temat cech charakterystycznych sprawcy, jego skłonności do nałogów, orientacji seksualnej, predyspozycji do określonych chorób. (Renata Włodawczyk, Rozwój i współczesne możliwości wykorzystania śladów biologicznych. Kryminalistyczne badania biologiczne na przykładzie przestępstw na tle seksualnym, Polskie Towarzystwo Kryminalistyczne, Wydawnictwo Naukowe Tygiel Sp. z o.o., Książka wydana pod patronatem Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego, Lublin 2018 r., s. 228),,Umożliwia to precyzyjniejsze oraz skuteczniejsze typowanie i dotarcie do konkretnego sprawcy, a także wprowadzenie racjonalnej profilaktyki zapobiegającej eskalacji popełnianych przestępstw.” (Renata Włodawczyk, Rozwój i współczesne możliwości wykorzystania śladów biologicznych. Kryminalistyczne badania biologiczne na przykładzie przestępstw na tle seksualnym, Polskie Towarzystwo Kryminalistyczne, Wydawnictwo Naukowe Tygiel Sp. z o.o., Książka wydana pod patronatem Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego, Lublin 2018 r., s. 228) Na gruncie rozprawy doktorskiej pt.,,Portret hybrydowy. Perspektywy predykcji wyglądu nieznanego sprawcy zabójstwa” dr Beata Speichert — Zalewska zaprezentowała próbę,,stworzenia portretu hybrydowego — modelowego obrazu sprawcy,,z krwi i kości”, z,,duszą”, będącego zespołem jak największej ilości cech pośrednio lub bezpośrednio charakteryzujących jego wygląd, będących kompilacją zarówno cech statycznych, jak i dynamicznych, w odróżnieniu od typowego, powszechnie znanego portretu pamięciowego, budowanego jedynie na postawie pamięci świadków.” (Beata Speichert — Zalewska, Portret hybrydowy. Perspektywy predykcji wyglądu nieznanego sprawcy zabójstwa, Wydawnictwo Naukowe FNCE, Poznań 2021 r., s. 13) Model portretu hybrydowego ma stanowić skończony, dokonały portret będący wynikiem syntezy efektów pozyskanych dzięki użyciu algorytmu identyfikacyjnego pozwalającego na zwizualizowanie sprawcy czynu zabronionego. (Beata Speichert — Zalewska, Portret hybrydowy. Perspektywy predykcji wyglądu nieznanego sprawcy zabójstwa, Wydawnictwo Naukowe FNCE, Poznań 2021 r., s. 201) Model portretu hybrydowego może stanowić znakomite narzędzie wspierające śledztwa, może być wykorzystywany zarówno procesowo, jak też pozaprocesowo. (Beata Speichert — Zalewska, Portret hybrydowy. Perspektywy predykcji wyglądu nieznanego sprawcy zabójstwa, Wydawnictwo Naukowe FNCE, Poznań 2021 r., s. 202) Instrumentem pozwalającym na odtwarzanie (,,modelowanie”) wizerunku sprawcy w jej najbardziej realnej postaci będzie algorytm identyfikacyjny składający się z kluczowych poziomów takich jak: diagnoza danego problemu, założenie, jak też konstruowanie algorytmu. (Beata Speichert — Zalewska, Portret hybrydowy. Perspektywy predykcji wyglądu nieznanego sprawcy zabójstwa, Wydawnictwo Naukowe FNCE, Poznań 2021 r., s. 202) Jednym z najistotniejszych założeń przyjmowanych przy generowaniu modelu portretu hybrydowego jest przyjęcie, iż dane ślady biologiczne pochodzą z jednego źródła, czyli od jednego sprawcy, zaś dawcą materiału genetycznego nie jest chimera genetyczna stanowiąca zjawisko wystąpienia mieszanki DNA po przeszczepie szpiku kostnego, które zawiera jego cechy DNA w toku odradzania się cech DNA biorcy. (Beata Speichert — Zalewska, Portret hybrydowy. Perspektywy predykcji wyglądu nieznanego sprawcy zabójstwa, Wydawnictwo Naukowe FNCE, Poznań 2021 r., s. 229) Budowanie modelu portretu hybrydowego nieznanego sprawcy przestępstwa stanowić będzie zadanie biegłego z zakresu predykcji cech NN sprawcy przestępstwa.,,Materiałem badawczym — wyjściowym — byłyby wszystkie uzyskane w toku śledztwa opinie kryminalistyczne (np. opinia z zakresu badań genetycznych, daktyloskopijnych, traseologicznych, cheiloskopijnych, medycyny sądowej) i sprawozdania (np. z analizy plam krwawych), protokoły przesłuchań świadków, monitoringi, wyniki przeprowadzonej analizy kryminalnej lub inne dowody zgromadzone w sprawie, które w jakikolwiek sposób mogłyby zwizualizować sprawcę zabójstwa. Z uwagi na tak różnorodny materiał badawczy, opinia z zakresu predykcji musiałaby być opinią zespołową, opinię wydawałby biegły z zakresu predykcji cech NN sprawcy obligatoryjnie przy współudziale profilera kryminalnego i biegłego z zakresu badań antroposkopijnych, który zwizualizowałby sylwetkę sprawcy.” (Beata Speichert — Zalewska, Portret hybrydowy. Perspektywy predykcji wyglądu nieznanego sprawcy zabójstwa, Wydawnictwo Naukowe FNCE, Poznań 2021 r., s. 239). Kluczowym elementem w budowaniu modelu portretu hybrydowego stanowiłyby badania fenotypowe (predykcyjne). Fenotyp możemy określić jako zespół wszystkich dostrzegalnych cech danego organizmu stanowiących wynik współdziałania czynników dziedzicznych, jak też warunków środowiska, zaś w świetle tej definicji kryminalistyczne fenotypowanie DNA sprowadza się do przewidywania wyglądu oraz cech fizycznie obserwowalnych człowieka w oparciu o pozostawiony przez niego na miejscu zdarzenia ślad biologiczny. Kryminalistyczne fenotypowanie DNA może być przyrównywane do zeznań naocznego świadka, który widział sprawcę przestępstwa, a następnie dostarcza informacji na temat jego wyglądu zewnętrznego. (prof. Tadeusz Tomaszewski Katedra Kryminalistyki Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego adwokat mgr Beata Foremniak — Szadura partner EFFECTUS Adwokaci i Radcowie Prawni Szadura, Figaszewska Spółka Partnerska adwokat mgr Katarzyna Figaszewska partner EFFECTUS Adwokaci i Radcowie Prawni Szadura, Figaszewska Spółka Partnerska, Kryminalistyczne fenotypowanie DNA — wybrane problemy prawne, źródło: Problemy Kryminalistyki 303 (1) 2019, s. 6, dostęp: 10.05.2022 r.) Nie sposób jest bowiem stracić z pola widzenia okoliczności, że cechy dające się określać w ramach procesu ustalania fenotypu DNA, takie jak kolor oczu, włosów i skóry, zaliczają się do najbardziej widocznych, jak też najczęściej zauważalnych cech ludzkich. Wobec powyższego mogą one stanowić cenną informację dla prowadzących postępowania ukierunkowane na ustalenie i ujęcie nieznanego sprawcy przestępstwa. (prof. Tadeusz Tomaszewski Katedra Kryminalistyki Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego adwokat mgr Beata Foremniak — Szadura partner EFFECTUS Adwokaci i Radcowie Prawni Szadura, Figaszewska Spółka Partnerska adwokat mgr Katarzyna Figaszewska partner EFFECTUS Adwokaci i Radcowie Prawni Szadura, Figaszewska Spółka Partnerska, Kryminalistyczne fenotypowanie DNA — wybrane problemy prawne, źródło: Problemy Kryminalistyki 303 (1) 2019, s. 6, dostęp: 10.05.2022 r.) Dzięki badaniom fenotypowym DNA mamy możliwość ustalenia rysów twarzy osoby, której tożsamość jest ustalana. Dodatkowo pozwalają one na ustalenie cech związanych z chorobami przypisanymi do danej jednostki, których następstwem jest powstanie deformacji w postaci przykładowo — rozszczepu wargi. W oparciu o przedmiotowe badanie można także skutecznie zdiagnozować skłonność do łysienia, czy też wyznaczyć szacunkowo wiek osoby poszukiwanej. (prof. Tadeusz Tomaszewski Katedra Kryminalistyki Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego adwokat mgr Beata Foremniak — Szadura partner EFFECTUS Adwokaci i Radcowie Prawni Szadura, Figaszewska Spółka Partnerska adwokat mgr Katarzyna Figaszewska partner EFFECTUS Adwokaci i Radcowie Prawni Szadura, Figaszewska Spółka Partnerska, Kryminalistyczne fenotypowanie DNA — wybrane problemy prawne, źródło: Problemy Kryminalistyki 303 (1) 2019, s. 6, dostęp: 10.05.2022 r.) Obecne polskie uregulowania w zakresie kryminalistycznego fenotypowania DNA są nie jednoznaczne dlatego też na gruncie doktryny pojawił się postulat zakładający:,,(…)że niezależnie od wybranego kierunku i przyjętych rozwiązań prawo polskie powinno jednoznacznie wypowiedzieć się co do możliwości wykorzystania FDP w działaniach Policji i w ramach postępowania karnego. Należy zakreślić wyraźne granice z uwzględnieniem z jednej strony postulatów etycznych, celowościowych i aksjologicznych, a z drugiej — również korzyści, jakie FDP może przynieść przy wykrywaniu sprawców i dla poprawy bezpieczeństwa obywateli.” (prof. Tadeusz Tomaszewski Katedra Kryminalistyki Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego adwokat mgr Beata Foremniak — Szadura partner EFFECTUS Adwokaci i Radcowie Prawni Szadura, Figaszewska Spółka Partnerska adwokat mgr Katarzyna Figaszewska partner EFFECTUS Adwokaci i Radcowie Prawni Szadura, Figaszewska Spółka Partnerska, Kryminalistyczne fenotypowanie DNA — wybrane problemy prawne, źródło: Problemy Kryminalistyki 303 (1) 2019, s. 11, dostęp: 10.05.2022 r.)

Podstawę prawną określającą obowiązki policjantów oraz zasady postępowania w zakresie pobierania próbek biologicznych oraz rejestracji profili w zbiorze danych DNA zawarto w takich aktach prawnych jak: 1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 4 lutego 2020 roku w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. z 2020 poz. 192); 2. Zarządzenie nr 13 Komendanta Głównego Policji z dn. 12 kwietnia 2021 roku w sprawie zbioru danych DNA ( Dz. U. KGP z 2021 roku, poz. 27); 3. Zarządzenie nr 48 Komendanta Głównego Policji z dn. 28 czerwca 2018 roku w sprawie prowadzenia przez Policję poszukiwania osoby zaginionej oraz postępowania w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej tożsamości lub znalezienia nieznanych zwłok oraz szczątków ludzkich (Dz. U. z 2018roku poz. 77). Pobieranie materiału biologicznego w postaci wymazu ze śluzówki policzków w celu przeprowadzenia analizy DNA, wykonuje się przy zastosowaniu przeznaczonych specjalnie do tych celów pakietów kryminalistycznych, oznakowanych indywidualnym kodem kreskowym zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dn. 4 lipca 2020 w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. z 2020 poz. 192), przy czym szczegółowe czynności identyfikacyjne na miejscu ujawnienia NN zwłok ujęto w Zarządzeniu nr 48 Komendanta Głównego Policji z dnia 28 czerwca 2018 roku. (Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji, Zabezpieczanie_materiału-NN_ zwłoki. pdf). Jeśli chodzi o czas pobrania próbek, to próbki należy zabezpieczyć, po zakończeniu czynności oględzin zwłok na miejscu ich znalezienia, tuż po pobraniu odbitek linii papilarnych, przy czym jeżeli próbki nie zostały pobrane na miejscu znalezienia NN zwłok należy je pobrać podczas czynności otwarcia NN zwłok zgodnie z treścią §561 ust. 3 zarządzenia nr 48. Czynność pobierania próbek biologicznych winna być udokumentowana protokołem pobrania materiału biologicznego ze zwłok ludzkich zgodnie z załącznikiem nr 6 do RRM jak też stosowną notatką urzędową. Pośród osób uprawnionych do pobierania materiału genetycznego od NN zwłok wskazuje się: 1) policjanta przeszkolonego w zakresie pobierania materiału biologicznego, zaś w przypadku zwłok dobrze zachowanych, może pobierać: a). wymaz ze śluzówki policzków pobrany na pakiet kryminalistyczny. 2. w przypadkach niecierpiących zwłoki, policjanta przeszkolonego w zakresie pobierania próbek biologicznych (RRM, §15.3), który może pobrać ze zwłok ludzkich o nieustalonej tożsamości próbkę z tkanek w postaci włosów z cebulkami oraz częścią dokorzeniową o długości co najmniej 1 cm; 3. uprawnionego pracownik służby zdrowia (np. medyk ZMS) albo instytucji naukowej lub specjalistycznej powołanej do przeprowadzenia badań genetycznych, który pobiera materiał biologiczny, obligatoryjnie w obecności policjanta (§12.2). (Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji, Zabezpieczanie_materiału-NN_ zwłoki. pdf). W przypadku NN zwłok w stanie dobrym zabezpieczeniu podlega: 1) wymaz ze śluzówki policzków, 2) krew zabezpieczona na karcie FTA. W przypadku zwłok w stanie bardzo mocnego rozkładu — najbardziej przydatne do badań genetycznych będą: a. kość udowa; b. 3 zęby trzonowe lub przedtrzonowe. W przypadku braku kości udowych w odnalezionych szczątkach ludzkich najlepszym materiałem do badań genetycznych będą w kolejności: I. kości długie (inne niż udowa), mostek, żebro; II wycinek talerza biodrowego; III kości śródręcza, śródstopia; IV czaszka (cała czaszka lub fragment kości potylicznej, skroniowej) — ze względu na inwazyjność badania możliwe jest przeprowadzenie badań genetycznych z kości czaszki dopiero po badaniach antroposkopijnych. W toku zabezpieczania materiału biologicznego w postaci materiału kostnego należy zwrócić szczególną uwagę na następujące elementy. Kość powinna być pobrana i zabezpieczona najlepiej w całości. Należy typować kości i zęby nie uszkodzone mechanicznie. W przypadku zębów pobrać materiał dobrze zachowany, bez widocznych ubytków (próchnicy), bez wypełnień (plomb). (Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji, Zabezpieczanie_materiału-NN_ zwłoki. pdf). W miarę możliwości materiał kostny po zabezpieczeniu należy od razu zamrozić, przewozić w przenośnych lodówkach lub styropianowych pojemnikach z suchym lodem, przy czym nie należy używać foliowych kopert, zaś każdą pojedynczą kość zabezpieczać w osobne pakiety/pojemniki. Wyjątkowo w przypadku potwierdzenia, że kości należą do jednej osoby istnieje możliwość zabezpieczenia materiału kostnego do jednego pojemnika. (Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji, Zabezpieczanie_materiału-NN_ zwłoki. pdf). Jeżeli inne czynności nie doprowadziły do identyfikacji NN zwłok, przed upływem 30 dni od dnia ujawnienia należy zlecić oznaczenie kodu genetycznego, zaś przed zleceniem oznaczenia kodu należy maksymalnie wykorzystać 30 dni na wykonanie możliwych czynności mogących doprowadzić do identyfikacji. Oznaczenia profilu DNA można wykonać w: Centralnym Laboratorium Kryminalistycznym Policji, Laboratorium Kryminalistycznym Komendy Wojewódzkiej Policji w zgodzie z zasadami rejonizacji (po uprzednim uzgodnieniu z właściwym miejscowo laboratorium), Zakładach Medycyny Sądowej (ZMS) — w przypadku oznaczenia profilu w ZMS, jednostka powinna się zwrócić do ZMS o wydanie próbki biologicznej pobranej z NN zwłok, którą prześle do CLKP wraz z oznaczonym profilem oraz z Zarządzeniem o rejestracji profilu. (Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji, Zabezpieczanie_materiału-NN_ zwłoki. pdf). Policjant prowadzący czynności identyfikacyjne rejestruje NN zwłoki w KSIP. Profil DNA oznaczony z próbki pobranej z NN zwłok może być zarejestrowany w zbiorze danych DNA zgodnie z Zarządzeniem nr 13 Komendanta Głównego Policji z dn. 12 kwietnia 2021 roku. (Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji, Zabezpieczanie_materiału-NN_ zwłoki. pdf)

W kontekście omawianych zagadnień nie sposób pominąć chociażby hasłowo zagadnienia tzw. genetyki sądowej, która swego czasu pomogła ująć Golden State Killera. Joseph James DeAngelo, znany również jako Golden State Killer, był amerykańskim seryjnym mordercą i byłym policjantem. W latach 1974—1986 popełnił co najmniej 13 morderstw, 51 gwałtów i 120 włamań w Kalifornii. Był znany pod różnymi pseudonimami, takimi jak Visalia Ransacker, East Area Rapist, Original Night Stalker i Diamond Knot Killer.

DeAngelo został aresztowany w 2018 roku dzięki postępom w technologii DNA, które umożliwiły powiązanie go z przestępstwami. W 2020 roku przyznał się do winy i został skazany na dożywocie bez możliwości warunkowego zwolnienia. Jak podaje Krzysztof Bulla:,,współcześnie wśród różnych prób definiowania pojęcia genealogii genetycznej najczęściej akcentuje się, iż jest to połączenie lub zastosowanie genetyki do tradycyjnej genealogii. Jako główny cel wskazuje się przede wszystkim poszerzenie dotychczasowych możliwości w zakresie ustalania i wykluczania pokrewieństwa oraz potwierdzania faktów genealogicznych. Podkreśla się także służebną funkcję genealogii genetycznej jako nauki pomocniczej genealogii. Wydaje się zatem, że genealogię genetyczną można by zdefiniować jako odrębną naukę pomocniczą historii, zajmującą się ustalaniem pokrewieństwa w oparciu o badania DNA. Umożliwia ona ustalanie pochodzenia jednej osoby od drugiej, potwierdzenie lub obalenie wywodu przodków opracowanego w sposób tradycyjny (w oparciu o źródła pisane), a także ustalenie stopnia pokrewieństwa zachodzącego między dwiema osobami. Nauka ta zajmuje się także wykorzystywaniem danych uzyskiwanych w ramach badań DNA dla innych dziedzin genetyki, takich jak archeogenetyka, genetyka populacyjna czy genetyka medyczna w celu wzbogacania informacji o przodkach (ich pochodzeniu etnicznym, przemieszczaniu się na przestrzeni wieków, kwestiach zdrowotnych itp.) Rozwój genealogii genetycznej na większą skalę był możliwy dopiero wówczas, gdy doszło do komercjalizacji badań, a co za tym idzie gwałtownego spadku ich cen. Po raz pierwszy testy DNA dla osób prywatnych stały się dostępne w 2000 roku za sprawą firmy Family Tree DNA (FTDNA) z Houston w Teksasie. Rok później Bryan Sykes założył Oxford Ancestors. W 2005 roku National Geographic Society i IBM, we współpracy z University of Arizona i Family Tree DNA6, otworzyło Projekt Geograficzny, którego celem jest między innymi ustalenie tras migracji ludności w czasach prehistorycznych. Zaplanowano go jako projekt pięcioletni, jednak jest rozwijany do dnia dzisiejszego. Do 2018 roku liczba ośrodków wykonujących komercyjne badania DNA znacznie się poszerzyła i do wspomnianych firm dołączyły takie jak: YSEQ, AncestryDNA, 23andMe, LivingDNA, FullGenomes i inne. Poszerzył się także dostępny zestaw badań. Komercjalizacja badań i ich popularyzacja wśród genealogów skutkowała tym, że bardzo dużo materiałów pozwalających zapoznać się z możliwościami i osiągnięciami tej nauki pojawiło się bezpośrednio w Internecie. Często są one publikowane przez osoby niemające przygotowania uniwersyteckiego w zakresie genetyki i traktujące swoje badania jako działalność pozazawodową. Należy jednak zaznaczyć, że praca nieprofesjonalistów niejednokrotnie charakteryzuje się bardzo wysokim poziomem merytorycznym i jakością niczym nieustępującą dziełom pracowników naukowych. Podobne zjawisko zachodzi w przypadku badań z zakresu genealogii tradycyjnej. Pojawiają się w związku z tym wątpliwości, w jaki sposób odróżnić osoby zajmujące się tą dziedziną w sposób amatorski od zawodowców, a także czy w obliczu upowszechniania się wiedzy o badaniach DNA właściwe jest oddzielanie genealogów tradycyjnych od genetycznych.” (Krzysztof Bulla, Praktyczne możliwości wykorzystania genealogii genetycznej na przykładzie wstępnych wyników Projektu Silesia DNA, Rocznik Muzeum,,Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” tom 6 (2018) Artykuły/studia, s. 82—83)

Analiza śladów krwawych

Krew jest śladem najczęściej ujawnianym na miejscach poważnych przestępstw zużyciem przemocy, w tym zabójstw, pobić, ciężkich uszkodzeń ciała, samobójstw (G. Zadora, Analiza śladów krwawych na potrzeby rekonstrukcji zdarzenia, Problems of Forensic Science 2014, vol. 100, s. 303).

Już legendarny sędzia śledczy Hans Gross w swoim dziele,,Podręcznik sędziego śledczego jako system kryminalistyki” zwracał uwagę iż:,,Do najważniejszych poszlak, szczególnie w istotnych sprawach karnych, należą ślady krwi, nawet jeśli ich rozmiary są całkiem małe. Szczególnie podczas oględzin miejsca zdarzenia sędzia śledczy powinien dołożyć wszelkich starań, by te ślady znaleźć i należycie zabezpieczyć.” (H. Gross, Podręcznik sędziego śledczego jako system kryminalistyki, 1908 r., przekład i opracowanie Jerzy Kasprzak, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2021, s. 421)

Nad śladami krwawymi pochyliły się także sztandarowe postacie literatury kryminalnej końca XIX wieku, w osobach Sherlocka Holmesa oraz dr Watsona na kartach,,Studium w szkarłacie”, gdzie genialny detektyw wszechczasów wygłasza następującą kwestię:,,W kryminalistyce stale mamy do czynienia z tym zagadnieniem. Podejrzewany kogoś o zabójstwo w kilka miesięcy po wykryciu zbrodni. Badamy bieliznę i ubranie podejrzanego i znajdujemy brązowe plamy. Czy to ślady błota, rdzy, a może plamy po owocach albo jakieś inne? Niejeden ekspert głowił się nad tym, a dlaczego? Bo nie mieliśmy pewnego sprawdzianu. Teraz mamy sprawdzian Sherlocka Holmesa i zapomnijmy o tych trudnościach.” (A. C. Doyle, Studium w szkarłacie, s. 7)

Jak podaje Wikipedia:,,Krwotok (łac. haemorrhagia) — to silne krwawienie, gwałtowna utrata krwi w jej pełnym składzie na skutek choroby (na przykład gorączki krwotocznej) lub urazu naczyń krwionośnych, zaś krwotoki dzielimy na: a) sercowe — krwotok sercowy powstaje wskutek urazu (rana kłuta, takie rany nie zawsze są śmiertelne), pęknięcie blizny pozawałowej (zwłaszcza w stadium organizacji zawału), b) aortalne — spowodowany urazem, tętniakiem aorty, c) włośniczkowe — powierzchowny, punktowy, widoczny na skórze lub błonach śluzowych, d) żylne — jeśli uszkodzona zostaje żyła, wypływająca krew ma barwę ciemnoczerwoną, płynie wolno, jednostajnie, e) tętnicze — jeśli uszkodzona zostaje tętnica, krew barwy jasnoczerwonej wypływa pulsującym strumieniem, f) miąższowy — krwotok ten zazwyczaj następuje wskutek uszkodzenia narządu i wynaczynienia krwi z drobnych naczyń.” (Krwotok — Wikipedia, wolna encyklopedia.html, dostęp: 10.09.2021 r.)

Przeczytałeś bezpłatny fragment.
Kup książkę, aby przeczytać do końca.

E-book

za 39.38

drukowana A5

za 85.67

Bezpłatny fragment - Kryminalistyka w policyjnych,,Archiwach X”

książka powstała przy wykorzystaniu AI

Dzieci też mogą pisać!