Bezpłatny fragment - Kronika Jaskini Przemytników

Dziękuję mojej nauczycielce historii ze szkoły podstawowej w Malince za zaszczepienie we mnie chęci poznawania historii świata oraz mojej własnej. Dedykuje książkę wszystkim rodzinom Śląska Cieszyńskiego, których dosięgnął zamordyzm podczas II Wojny Światowej. Szczególne uznanie dla mojego pradziadka Franciszka Ligockiego, który mimo wszystkich przeżytych okropieństw założył rodzinę i dawał nadzieję innym. Zawsze będziesz niedoścignionym wzorem męstwa i odwagi.

Kamil Ligocki

W poszukiwaniu nieznanego

Gryzący wiatr doprowadzał płatki śniegu do szału, wirując i przesłaniając jedną z dolin Wisły, znanej jako Malinka. Urocze drewniane chaty, zbudowane jeszcze w czasach panowania Habsburgów, zdawały się uginać pod ciężarem zimowego szturmu. Legendy przylgnęły do tego miejsca jak mróz, historie szeptane na wietrze, często upiększane przez tych, którzy szukali dreszczyku emocji i zysku. Ale ja, wierzący w ukrytą prawdę tych opowieści, postanowiłem wyruszyć na własną eksplorację. Mój cel: biblioteka miejska, oddalona o zaledwie 8 kilometrów. Samotnego autobusu, mojej jedynej nadziei na podwózkę, nigdzie nie było widać na opustoszałym przystanku. Sroga zima gryzła moje młode kości, przesączając się podstępnie przez moje cienkie ubrania. Gdy rozpacz zaczęła mnie ogarniać, moją uwagę przykuł ruch. Stary, zmęczony walką autobus sunął przez wirujący śnieg, jako światło nadziei w tym opustoszałym krajobrazie. Drzwi otworzyły się z zardzewiałym jękiem, ukazując postać, którą rozpoznałem — mężczyznę ze złotym zębem. Był osobą znaną w okolicy, pogardzaną za swoje poczynania i pijackie napady, które często kończyły się terroryzowaniem uczniów. Pomimo moich obaw, podszedłem do niego, gryzący chłód nie pozostawił mi wyboru.

Powitał mnie uśmiechem, który przyprawił mnie o dreszcze — w jego oczach pojawił się niepokojący, niemal fanatyczny błysk. Przełykając strach, z wahaniem poprosiłem o zniżkowy bilet, przyznając się, że zapomniałem swojej legitymacji uczniowskiej. Ku mojemu zaskoczeniu, jego nastrój zdawał się zmieniać. Zapytał, czy mam jakąś inną formę identyfikacji. Na szczęście w kieszeni miałem schowaną kartę biblioteczną. Spojrzał na kartę, mamrocząc moje nazwisko — Kamil Ligocki. „Ligocki?” powtórzył, a na jego twarzy pojawiło się zakłopotanie. Wzruszyłem ramionami, to nazwisko było dość powszechne w całym powiecie cieszyńskim. „W porządku — zaśmiał się z nutą rozbawienia w głosie. „Potraktuj to jako moją dobrą wolę”. Gestem kazał mi usiąść. W miarę jak mknęliśmy w dół drogi, dziwność sytuacji nasilała się. Autobus zboczył z kursu przy starym tartaku, wciąż cudownie sprawnym pomimo swojego wieku. Rozpoczęliśmy wyczerpującą wspinaczkę w górę Malinki, drogi znanej ze swoich zakrętów i niebezpiecznych wzniesień. Rozklekotany autobus jęczał pod obciążeniem, a przeciążone podwozie groziło w każdej chwili załamaniem.

Mdłości kotłowały się w moim żołądku, gdy wspinaliśmy się wyżej, a każdy zakręt odsłaniał zawrotny spadek w pokrytą śniegiem otchłań poniżej. Mężczyzna ze złotym zębem, z twarzą wykrzywioną mieszanką wściekłości i maniakalnego podniecenia, spoglądał na mnie przez lusterko. Jego oddech cuchnął tanim alkoholem, tworząc duszący smród, który przenikał autobus. Podróż zdawała się ciągnąć w nieskończoność, a każda mijająca minuta potęgowała mój niepokój. W końcu, po wstrząsających dwudziestu minutach, dotarliśmy na szczyt Białego Krzyża. Autobus zatrzymał się przed historycznym znacznikiem, przypominającym o obecności Trzeciej Rzeszy w tym miejscu podczas II wojny światowej. Drzwi kierowcy otworzyły się z hukiem. Jego oczy płonęły ognistym blaskiem, a pod powierzchnią pijackiego otępienia czaiło się mrożące krew w żyłach podniecenie. Wyglądał całkowicie odrażająco, jego wygląd odzwierciedlał jego wewnętrzny chaos. Ruszył w moją stronę, podłoga chrzęściła pod jego ciężkimi butami. Ogarnęło mnie przerażające uczucie deja vu, wspomnienia pijackich nocy mieszkańców ze Śląska, ich maniakalnego chodu i niemoralnych zabaw. Szorstkim pchnięciem wypchnął mnie z autobusu, a świat przechylił się wokół własnej osi, gdy moje stopy uderzyły o pokrytą śniegiem ziemię. Grzebał w kieszeni, aż w końcu wyciągnął zmiętą kartkę papieru, którą wcisnął mi do ręki. Z jego ust wydobył się pojedynczy, pozbawiony humoru śmiech, po czym wgramolił się z powrotem na siedzenie kierowcy i odjechał, zostawiając mnie samego w zapadającej ciemności. Tylne światła autobusu zniknęły w oddali, zabierając ze sobą mężczyznę ze złotym zębem i moje marne poczucie bezpieczeństwa.

Ściskając zmięty papier, jedyny namacalny dowód tego dziwacznego spotkania, serce waliło mi o żebra. Na drżących nogach rozwinąłem zawiniątko, desperacko próbując rozszyfrować znaczenie tej tajemniczej wiadomości. Okazało się, że była to prymitywna mapa przedstawiająca wejście do jaskini. Na górze wypisane były pogrubioną czcionką słowa „Die Höhle der Schmuggler”, co według mojej znajomości języka niemieckiego oznaczało „Jaskinię Przemytników”. Na odwrocie widniała wiadomość napisana po polsku, zawierająca kuszącą wskazówkę: „Historia rodziny Ligockich — wejdź do środka, na wschód, a poznasz odpowiedzi”. To wszystko, nic więcej. Ogarnęła mnie frustracja. Żadnych wyjaśnień, żadnego kontekstu, tylko tajemnicza mapa i wezwanie w nieznane. Ale nazwisko „Ligocki” na mapie, odzwierciedlające moje własne, wzbudziło niezaprzeczalną ciekawość. Czy może to być kawałek historii mojej rodziny, ukryty rozdział czekający na odkrycie? Wiatr zdawał się szeptać tajemnice, popychając mnie naprzód. Z głębokim oddechem schowałem mapę do kieszeni i skierowałem się na wschód, w kierunku wypisanym na wiadomości. Przede mną rozpościerał się las, gęsta ściana ośnieżonych gałęzi sięgająca ciemnego nieba. Czułem wahanie, izolacje, a potencjalne niebezpieczeństwa potęgowały mój niepokój. Pokusa nieznanego, szansa na rozwikłanie rodzinnej tajemnicy, okazała się silniejsza. Przedzierając się przez zarośla, ciszę przerywał jedynie chrzęst śniegu pod moimi butami. Powietrze stało się gęste i nieświeże, a ciężar starożytnych drzew przyciskał mnie do ziemi. Po czymś, co wydawało się wiecznością, natknąłem się na ciemny otwór częściowo zasłonięty przez zwaloną kłodę. Przypuszczałem, że było to wejście do Jaskini Przemytników.

Echa z jaskini: Dziedzictwo

Z ziejącej paszczy emanował zimny podmuch, który przyprawiał mnie o dreszcze. Moim jedynym źródłem światła była mała latarka, a jej promień był marny w obliczu nadciągającej ciemności. Biorąc kolejny głęboki oddech, przecisnąłem się przez wąski otwór, szorstki kamień ocierał się o moje ubranie. Zejście było strome i zdradliwe, a wilgotne powietrze ciężkie od zapachu ziemi i zgnilizny. Pajęczyny ocierały się o moją twarz, a niewidzialne stworzenia przemykały w ciemności. Klaustrofobiczny tunel zdawał się skręcać i zawracać w nieskończoność, a moja latarka odsłaniała tylko niewielki fragment ścieżki przed nami.

Nagle wąskie przejście otworzyło się na rozległą jaskinię. Wstrzymałem oddech, gdy promień mojej latarki przeskanował scenę przede mną. Ściany jaskini zdobiły prymitywne malowidła, przedstawiające dziwne symbole i postacie w wyblakłych pigmentach. W powietrzu wisiała niesamowita cisza, przerywana jedynie kapaniem wody gdzieś w oddali.

Gdy ostrożnie zapuszczałem się głębiej, malowidła stawały się coraz bardziej szczegółowe. Zdawały się opowiadać jakąś historię — historię walki, ucieczki, ukrytego skarbu. I wtedy serce zakołatało mi w piersi. Postać, niewątpliwie przypominająca przemytnika, była uderzająco podobna do mojego dziadka… podobieństwo to dotyczyło również mnie. Obok postaci widniała data — data, która zbiegła się z drugą wojną światową. Dotarła do mnie przerażająca świadomość. Czy te jaskinie mogły być wykorzystywane przez sieć przemytników podczas wojny? Czy moja rodzina była w jakiś sposób w to zamieszana? Ciężar historii przygniótł mnie, gdy drżącym palcem prześledziłem wyblakły obraz. Mój umysł gonił, składając w całość fragmenty opowieści, które słyszałem od dalekich krewnych — ciche szepty o śmiałych ucieczkach i ukrytych kosztownościach. Wyglądało na to, że ta jaskinia skrywała coś więcej niż tylko historię mojej rodziny; skrywała tajemnice minionej epoki. Nagle ostry trzask rozniósł się echem po jaskini, sprawiając, że podskoczyłem. Wiązka mojej latarki przeleciała dookoła, szukając źródła dźwięku. Wtedy to zobaczyłem — część ściany jaskini rozpadła się, a pył wzbił się w zastałe powietrze. Ogarnęła mnie panika. Czy jaskinia się zawaliła?

Adrenalina napędzała moje kroki, gdy sprintem wracałem w kierunku wejścia, a nierówności terenu groziły z każdej strony. Gdy tunel się zwężał, rozległ się kolejny głośny trzask, po którym nastąpił przerażający huk. Z sufitu posypały się odłamki, ledwo mnie omijając. Uwięziony! Kamienie uderzyły we mnie z siłą tarana. Droga ucieczki była zablokowana. Szamotałem się, szukając ratunku, a serce waliło mi w szaleńczym rytmie o żebra. Łzy napłynęły mi do oczu, a klaustrofobiczna ciemność zaczęła mnie pochłaniać. Ale wtedy moją uwagę przykuł błysk światła. Przez wirujący kurz dostrzegłem słabą poświatę emanującą ze szczeliny w ścianie, ledwo widocznej z miejsca, w którym stałem. Czy to może być kolejne przejście? Rozbudził się we mnie promyk nadziei.

Przedzierając się przez gruzy, dotarłem do szczeliny. Była wąska, ledwie na tyle szeroka, bym mógł się przez nią przecisnąć. Ale słaba poświata kusiła, zachęcając mnie do pójścia naprzód. Wziąłem głęboki oddech, wykrzywiłem się i zacząłem się czołgać, szorstki kamień ocierał się o moją skórę. Przejście rzeczywiście było nowym tunelem, nachylonym pod stromym kątem. Powietrze stawało się coraz rzadsze, utrudniając oddychanie. Ale szedłem dalej, napędzany desperacką potrzebą ucieczki z zapadającej się jaskini. Po kilku chwilach tunel otworzył się na małą komnatę. Światło księżyca wpadało przez szczelinę w suficie, oświetlając zakurzoną skrzynię stojącą w rogu. Ogarnęła mnie ulga, tak intensywna, że prawie ugięły mi się nogi. Potknąłem się i podszedłem do skrzyni, drżącymi rękoma otwierając zardzewiały zamek. W środku, pośród wyblakłych pergaminów i zmatowiałych monet, leżała wysłużona, oprawiona w skórę księga. Gdy otrzepałem ją z kurzu, wypadła z niej pojedyncza, wyblakła fotografia, której brzegi były postrzępione i pożółkłe. Zdjęcie przedstawiało grupę mężczyzn z twarzami wyrytymi determinacją. Jeden z nich, mężczyzna ze znajomym błyskiem w oczach, był niesamowicie podobny do mnie. Trzymał małego chłopca, a jego oczy błyszczały dumą. Napis na odwrocie, ledwo czytelny, brzmiał: „Jan Ligocki z synem Franciszkiem. 1944.”

Kod z przeszłości

Łzy spływały mi po twarzy, gdy ściskałem fotografię. To nie była tylko rodzinna tajemnica; to było dziedzictwo odwagi przekazywane z pokolenia na pokolenie. Księgi, pergaminy, monety — wszystkie one zawierały historie moich przodków, ich zmagań i triumfów. Biorąc głęboki oddech, schowałem fotografię i księgę do kieszeni. Być może powrót będzie musiał poczekać, ale natknąłem się na coś znacznie cenniejszego — połączenie z moją przeszłością, historię czekającą na opowiedzenie. Ciężar na moich ramionach zmienił się; nie był to już strach, ale nowo odkryte poczucie celu. Miałem historię do rozwikłania, rodzinne dziedzictwo do uhonorowania. Uzbrojony w nowo zdobytą wiedzę i przypływ determinacji, dokładnie zbadałem otoczenie. Komnata była niewielka i nie oferowała alternatywnych wyjść poza zawalającym się tunelem. Ale światło księżyca wpadające przez szczelinę dawało nadzieję. Używając poszarpanego kawałka skały z gruzowiska, zacząłem odłupywać otaczającą ziemię, mając nadzieję na poszerzenie szczeliny na tyle, bym mógł się przez nią przecisnąć. Praca była powolna i żmudna. Pył wypełniał moje płuca, a pot spływał mi po czole. Gdy wyczerpanie zaczęło mnie przytłaczać, jęk przesuwającej się skały zasygnalizował postęp. Skrawek światła powiększył się, odsłaniając zapierający dech w piersiach widok — pokrytą śniegiem dolinę poniżej, skąpaną w delikatnym blasku księżyca. Przedzierając się przez nowo powstały otwór, wyszedłem na skalistą półkę z widokiem na dolinę. Ulga ogarnęła mnie niczym fala przypływu na morzu. Rześkie górskie powietrze wypełniło moje płuca, zastępując stęchłe powietrze jaskini. Świętowanie trwało jednak krótko.