Bezpłatny fragment - KIERUNEK ZIEMIA KŁODZKA 1945

Wstęp

Historyczna Ziemia Kłodzka, czasami utożsamiana z dawnym hrabstwem kłodzkim, to niezwykły obszar o ciekawych dziejach, położony na styku: Czech, Moraw i Śląska. Władali nią: Polacy, Czesi, Austriacy i Niemcy.

Na terenie szeroko pojętej ziemi kłodzkiej wiosną 1945 roku znajdowało się około 180 tysięcy stałych mieszkańców oraz blisko 80 tysięcy ewakuowanych z zagrożonych terenów III Rzeszy oraz miejscowości zajętych przez Armię Czerwoną. Ta ostatnia grupa została rozlokowana w Kłodzku oraz innych miastach, głownie typowo uzdrowiskowych. Oczywiście byli również robotnicy przymusowi i jeńcy. W maju 1945 roku rejon ten stał się głównym celem uderzenia 59 Armii generała pułkownika Iwana Korownikowa.

Operacja praska 6—10 maja 1945 r.

Spotkanie żołnierzy amerykańskich z wojskami radzieckimi do jakiego doszło 25 kwietnia 1945 roku nad Łabą w Torgau bardzo zaniepokoiło Józefa Stalina. Postępy wojsk alianckich mogły bowiem zagrozić jego planom podporządkowania Europy Środkowej. Jak wspominał generał Siergiej Sztiemienko, naczelnik wydziału operacyjnego sztabu generalnego, czyli „Stawki”, Stalin już na drugi dzień po tym wydarzeniu zadzwonił do dowódcy 1 Frontu Ukraińskiego, marszałka Iwana Stiepanowicza Koniewa. Powiedział jedynie:

— Kto weźmie Pragę

To pytanie wystarczyło. Koniew natychmiast przystąpił do kreślenia ostatniej koncepcji w czasie II wojny światowej wielkiej operacji na europejskim teatrze działań wojennych.

Głównym celem operacji praskiej było rozbicie Grupy Armii „Środek” oraz części Armii „Austria”, których siły szacowano na około 900 tysięcy. W jej ramach przewidziano wykonanie manewru oskrzydlającego, uderzenie z obszaru Łużyc na stolicę Czech — Pragę oraz zajęcie Przedgórza Sudeckiego i Sudetów. W operacji uczestniczyło ponad 2 miliony żołnierzy. Na prawym skrzydle uderzały Wojska 1 Frontu Ukraińskiego wraz z 2 Armią Wojska Polskiego, natomiast na lewym — jednostki 2 i 4 Frontu Ukraińskiego. Cele operacji w następujący sposób scharakteryzował Bolesław Dolata:

(…) Myślą przewodnią radzieckiego planu operacji praskiej, wynikająca z oceny strategicznego położenia wojsk 1, 2 i 4 Frontu Ukraińskiego, było wykonanie koncentrycznych uderzeń z północy (1 Front), wschodu i południa(4 Front) na Pragę w celu okrążenia Grupy Armii „Środek” i niedopuszczenia do jej wycofania się na zachód oraz możliwe jak najszybsze opanowanie Pragi i udzielenie pomocy walczącym o wyzwolenie miasta powstańcom. (…)[Źródło: Bolesław Dolata, Wyzwolenie Dolnego Śląska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1970, s. 171].

Na interesującym nas odcinku 52 Armia miała opanować Zgorzelec i kontynuować natarcie w kierunku Liberca, 31 Armia — uderzyć głównymi siłami na Jelenią Górę, Piechowice i Jablonec, 21 Armia otrzymała zadanie zajęcia Jeleniej Góry, Wałbrzycha i później Trutnova, natomiast 59 Armia — zająć Kłodzko, Nachod i Jaromeř. Ostatecznie, na Dolnym Śląsku doszło jedynie do szeregu potyczek z oddziałami osłonowymi wycofujących się oddziałów niemieckich oraz grupkami hitlerowskich fanatyków.

Działania podejmowane przez obie strony w trakcie operacji praskiej należą do najmniej znanych epizodów z okresu II wojny światowej. W dotychczasowej literaturze były traktowane marginalnie lub opracowywane jedynie na podstawie wspomnień dawnych mieszkańców Śląska. W niniejszej, publikacji autor starał się ukazać wszelkie aspekty ostatnich działań bojowych prowadzonych na kierunku kłodzkim.

Kierunek Kłodzko

O 59 Armii

59 Armia generała pułkownika Iwana Korownikowa na początku maja 1945 roku zajmowała linię obronną o długości blisko 100 kilometrów — od Muchowca koło Strzelina do Ciermięcic koło Głubczyc.

W skład sił niemieckich wchodziły wówczas następujące jednostki: 31 Ochotnicza Dywizja SS, 45, 168, 254 i 68 Dywizja Piechoty i 500 Pułk Karny.

Oto fragment szyfrogramu specjalnego znaczenia z rozkazem dowódcy 1 Frontu Ukraińskiego, marszałka Koniewa określający zadania armii w trakcie ofensywy:

Do Dowódcy 21 Armii

Do Dowódcy 59 Armii

Kopia: dla towarzysza Antonowa

Wojska prawego skrzydła frontu przeszły do natarcia 6.05.45 w kierunku Pragi i przemieszczają się dość szybko. Przed wami przeciwnik broni się na szerokim froncie bez rezerw.

Rozkazuję:

(…) Dowódcy 59 Armii — siłami pięciu dywizji rano 7.5.45 przejść błyskawicznie do ataku w kierunku: Ziębice, Kłodzko.

Do końca dnia 10.05.45 opanować: Nachod i Międzylesie.

Grupy uderzeniowe formować w czasie natarcia. Działajcie śmiało, szybko i bez opóźnień. (…) [ЦАМО, Фонд 236, Опись 2673, Дело 2609, Журнал боевых действий 1 УкрФ за май 1945 г., k. 69.].

Od Jagielnicy, Jaszowa poprzez Ziębice, Ząbkowice Śląskie do Kłodzka, Nachodu (43 Korpus Strzelecki)

Na początku majowej operacji 43 Korpus Strzelecki zajmował rubież od Muchowca koło Strzelina, poprzez Karnków, Jagielnicę, Jaszów do Radowic (obecnie przysiółek Biechowa). W pierwszej linii znajdowały się: 80 i 14 Dywizja Strzelecka, natomiast w drugiej 314. 5 maja 1945 roku dwa bataliony korpusu przeprowadziły operację zaczepną, której celem było rozpoznanie ugrupowania przeciwnika. Na obszarze odpowiedzialności 43 Korpusu Strzeleckiego znajdowały się jednostki 31 Dywizji SS oraz 45 Dywizji Grenadierów Ludowych. Tuż przed rozpoczęciem operacji praskiej siły korpusu zostały przegrupowane.

Pod koniec kwietnia 1945 roku 80 Dywizja Strzelecka otrzymała rozkaz utrzymania dość szerokiej linii frontu na wschód od Strzelina — odcinek od Muchowca do Karnkowa. Na rubieży obronnej znajdował się 77 i 153 Pułk Strzelecki, natomiast 218 pozostawał w rezerwie. Do 4 maja zwiadowcy dywizji cztery razy organizowali akcje pozyskania „języka”, w efekcie których schwytali i doprowadzili do sztabu 2 niemieckich żołnierzy. Po drugiej stronie linii frontu rozmieszczono 2 Batalion 79 Pułku Grenadierów 31 Ochotniczej Dywizji SS Böhmen und Mähren, 31 Batalion Fizylierów, kompanię przeciwlotniczą i oddziały 135 Pułku Grenadierów Ludowych z 45 Dywizji Grenadierów Ludowych. Nieprzyjaciel miał w rezerwie 1 kompanię z 31 Batalionu Fizylierów stacjonującą w Krzywinie oraz sztaby 84 Pułku Landszturmu i 3 Pułku Piechoty.

Rankiem 5 maja 1945 roku przeprowadzono rozpoznanie bojem w rejonie Strużyny. Zadanie to otrzymał 3 Batalion Strzelecki 218 Pułku Strzeleckiego. Głównym zadaniem batalionu było rozpoznanie systemu obrony nieprzyjaciela oraz schwytanie „kontrolnych” jeńców. Żołnierze radzieccy, wspierani przez 3 działa samobieżne, po siedmiominutowym przygotowaniu artyleryjskim zdołali zaskoczyć Niemców, wedrzeć się do centrum Strużyny i wziąć do niewoli 7 niemieckich żołnierzy. Jednak po kilku kontratakach przetrzebiony batalion został odrzucony i wycofał się na pozycje wyjściowe. Rosjanie stracili 36 zabitych i 57 rannych. Zniszczone zostały 3 ciężkie i 5 lekkich karabinów maszynowych.

Po przegrupowaniu w nocy z 6 na 7 maja 1945 roku 80 Dywizja Strzelecka zajmowała następującą rubież:

— 153 Pułk Strzelecki od Muchowca do Leśniczówki Guckerei (na wschód od Przeworna);

— 73 Pułk Strzelecki od Leśniczówki Guckerei do skrzyżowania dróg w rejonie Karnkowa;

— 218 Pułk Strzelecki od skrzyżowania dróg do Folwarku Eichharte (na południowy zachód od Karnkowa).