Bezpłatny fragment - Katedra Notre Dame w Strasburgu i inne katedry Notre Dame we Francji

Katedra Notre Dame w Strasburgu

Książka powstała w oparciu o materiały własne autora jak i przy pomocy  Polskiej wikipedi a także portalu zdjęć Pixabey. Na okładce znajduje się katedra pod wezwaniem Notre Dame w Strasburgu

Katedra Najświętszej Marii Panny w Strasburgu, to po francusku. Cathédrale Notre-Dame, najważniejsza świątynia katolicka miasta, stanowi bardzo cenny przykład średniowiecznej XIII i XV wiecznej architektury, łączącej cechy późnego romanizmu z wczesnym gotykiem francuskim i dojrzałym gotykiem niemieckim. Zawiera na zewnątrz i we wnętrzach, liczne cenne dzieła średniowiecznej rzeźby kamiennej jak portale południowego ramienia transeptu, posiada Filar Anielski.

Katedrę Notre Dame w Strasburgu, wzniesiono w latach 1176 do roku 1439 z czerwonego piaskowca na miejscu wcześniejszej spalonej budowli z lat 1015 do roku 1028, której to z kolei część pochodziła z jeszcze wcześniejszej świątyni wzniesionej w czasach dynastii Karolingów. Pierwotny projekt w stylu romańskim zastąpiła z czasem koncepcja gotycka. W latach 1625 do roku 1874 roku, ze swą mierzącą 142 metry, północną wieżą katedra była najwyższym budynkiem świata.

Wzniesiona została w pobliżu granicy Niemiec i Francji, łączy w sobie elementy wpływu obu tych kultur. Charakterystyczna fasada o asymetrycznej formie ze strzelistą wieżą do dziś pozostaje symbolem Alzacji widocznym także z drugiego brzegu Renu oraz z masywów gór Wogezów i Schwarzwaldu.

Świątynia była tematem wielu dzieł malarstwa i grafiki, jak i inspiracją dla kwitnącej już w XVIII wieku. nowej romantycznej myśli. Dla artystów i literatów jak Jana Wolfganga Goethego świątynia stanowiła inspirację do zainteresowań wcześniej niedocenianego stylu gotyckiego. Wcześniejsze budowle. Teren na którym wznosi się dzisiejsza katedra od czasów rzymskich był miejscem sakralnym.

Początkowo Strasbourg wchodził w skład rzymskiej Galii, w czasach przedchrześcijańskich znajdowała się tu rzymska świątynia, której relikty znajdują się w fundamentach dzisiejszej katedry. Po przyjęciu chrześcijaństwa miasto stało się ważnym ośrodkiem religijnym wschodniej Galii, już w III w. istniało tu biskupstwo, a pierwszym biskupem był święty Amandus w latach 290 do około roku 355. Pozostałości budowli świątynnej w tym miejscu, pochodzące z końca IV wieku lub początku V wieku odkryto w 1948 i 1956 roku. W VIII wieku pierwszą katedrę zastąpiono ważniejszym budynkiem, który został ukończony za panowania Karola Wielkiego.

Pierwsze przesłanki o katedrze pochodzą z VII wieku. kiedy to świątynię erygował biskup strasburski, później święty Arbogast zmarły w roku 618. U schyłku VII wieku, wzniesiona została in situ, świątynia poświęcona Najświętszej Marii Pannie, lecz oprócz niewielkich fragmentów reliktów domniemanej świątyni nie zachowały się do dziś żadne świadectwa.

W następnym stuleciu, na miejscu poprzedniej katedry powstała kolejna świątynia, którą wzniesiono za czasów panowania Karola Wielkiego. Biskup Remigiusz von Straßburg znany również jako Rémi, zgodnie ze swą wolą został pochowany w krypcie, zachował się również jego testament z datą 778. Prawdopodobnie katedra była miejscem przysięgi strasburskiej złożonej w 842 roku, przez Ludwika Niemieckiego i Karola Łysego przeciw ich starszemu bratu, cesarzowi Lotarowi.

Niedawne badania archeologiczne potwierdziły istnienie karolińskiej katedry o trzech nawach zamkniętych półokrągłą absydą. Bishop Ratho znany też jako Ratald, Rathold, w swoim poemacie opisuje bogatą dekorację, stanowiły ją elementy złocone i kameryzowane. Świątynię nawiedzały pożary w 873, 1002 i 1007 roku. W roku 1015, biskup Werner I von Habsburg położył pierwszy kamień pod nową świątynię.

Która została zbudowana w stylu romańskim. Spłonęła w 1176 roku, prawdopodobnie przez drewnianą konstrukcję, przez co rozprzestrzenił się ogień. Po tej katastrofie biskup Heinrich von Hasenburg podjął decyzję wzniesienia nowej katedry, chcąc realizować swoje ambicje, by nowa świątynia była piękniejsza od katedry w Bazylei, której budowa właśnie dobiegała końca. Budowa nowej katedry rozpoczęła się na fundamentach poprzedniej budowli i zakończyła dopiero wieki później.

Z tej wersji świątyni zachowała się tylko Krypta katedry Wernera, która nie spłonęła, została zachowana i poszerzona na zachód. Budowa gotyckiej katedry w latach 1176 do 1439 roku. Budowę obecnej katedry rozpoczęto w około 1180 roku, od prezbiterium i północnego ramienia transeptu. W przypadku prezbiterium zachowano romański porządek stylowy. Natomiast już w 1225 roku, do Strasburga przybyła strzecha budowlana działająca wcześniej przy budowie francuskich katedr. Jak w Chartres lub Reims. W wyniku tego w kolejnych fazach budowy świątyni posłużono się cechami charakteryzującymi styl gotycki. W celu pozyskania funduszy na budowę nawy, za zgodą Kościoła zorganizowano szereg odpustów w 1253 roku. Fundusze przekazano Oeuvre Notre-Dame, fundatorzy również zatrudnili do budowy kolejnych architektów i kamieniarzy. W tym czasie dzięki znajomości francuskiej rzeźby z około 1200 roku, dekoracje katedry w Reims, powstały pierwsze cykle rzeźbiarskie, między innymi, portale południowego ramienia transeptu, czy Filar Anielski.

Podczas wznoszenia w latach 1240 do roku 1275, korpusu nawowego zmieniono strukturę konstrukcji jak i dekorację, zgodnie z francuskim stylem rayonnant i wzorami z opactwa Saint Denis. Już pięć lat po ukończeniu korpusu rozpoczęto budowę monumentalnej fasady zachodniej. Podobnie jak w nawach, jako materiał budowlany zastosowano piaskowiec o różowym odcieniu, który sprowadzany był z Wogezów. Ze źródeł wiemy, iż 2 lutego 1276 roku, biskup Konrad von Lichtenberg podpisał kontrakt z budowniczym Erwinem von Steinbach, który budował katedrę aż do swej śmierci w 1318 roku. Wówczas powstała środkowa oś fasady według pomysłu z wcześniejszej katedry w Paryżu, w tym portal zwieńczony strzelistą wimpergą, rozeta oraz dolne partie wież wraz z portalami.

Druga kondygnacja wież powstała przy udziale syna von Steinbacha, Jeana znanego również Gerlachem budowniczego kościoła w Niederhaslach. Po wzniesieniu powyżej rozety galerii królewskiej w latach 80 tych XIV wieku, mistrz Michael von Freiburg podwyższył oś środkową, wznosząc dzwonnicę. Podwyższenie wieży północnej miało miejsce w XV stuleciu a w latach 1399 do roku 1419. Ulrich von Ensingen wzniósł niższą kondygnację, zaś w 1439 roku, Johann Hültz z Kolonii ukończył jej budowę. Udział niemieckich budowniczych odcisnął się na stylu i kształcie architektonicznym fasady, gdzie można dostrzec recepcję zarówno motywów charakterystycznych dla katedr w Île-de-France jak i Nadrenii.

Wieża katedry strasburskiej była przez dwa wieki najwyższą na świecie wieżą kościelną, od roku 1647, kiedy to zawaliła się wskutek pożaru 153 metrowa wieża kościoła Najświętszej Marii Panny w Stralsundzie do roku 1874, kiedy wzniesiono kościół Świętego Mikołaja w Hamburgu, a wieża ma 147 metrów wysokości. Wielokrotnie w historii katedry planowano wzniesienie wieży południowej, ale realizacja jej nigdy nie doszła do skutku. około roku 1190 do roku 1225 powstało prezbiterium i częściowo transept w tym portale południowe, a około 1225 do roku 1235, wzniesienie obecnego transeptu. A około 1245 do roku 1275, powstaje korpus nawowy w formie bazylikowej.

W roku 1277 do roku 1318,trwa budowa elewacji zachodniej to jej dolna kondygnacja wież, powstała bogata dekoracja osi środkowej jak portale, i rozeta, około 1318 do roku 1340,dokonuje się wzniesienie drugiej kondygnacji wież, około roku 1340 do 1349 roku, wzniesienie trzeciej kondygnacji wież. a około 1340 do roku 1365, wzniesienie kaplicy Świętej Katarzyny, około roku 1365 do około 1370 roku, podwyższono oś środkową fasady oraz galeria Apostołów. W latach 1383 do roku 1399, podwyższenie osi środkowej do wysokości wież. W roku 1402 do roku 1419,powstaje wieża północna otrzymuje czwartą kondygnację, w latach 1419 do roku 1439,następuje koniec budowy dzwonnicy i zwieńczenie wieży ażurowym hełmem, a w latach 1772 do roku 1779,poczyniono prace nad dodaniem kolejnych kaplic. W latach 1878 do roku 1880 następuje koniec prac budowlanych katedry.

Na skrzyżowaniu naw wzniesiono niską ośmioboczną wieżę. Postępująca w całej Europie reformacja objęła również Strasburg. Jej rozwój zapoczątkowała działalność kaznodziei Johanna Geilera von Kaisersberg. Za zgodą rady miejskiej w 1524 roku, katedrę przekazano w ręce protestantów. Powszechne w protestanckich krajach zachodniej Europy działania ikonoklastyczne miały również miejsce w Strasburgu, niemal w całości zniszczono wyposażenie katedry.

30 września 1681 roku, katedra została oddana katolikom na mocy dekretu Ludwika XIV. Papież Leon XIII, w 1892 roku, nadał katedrze tytuł bazyliki mniejszej. Podczas drugiej wojny światowej, cenne rzeźby, wyposażenie zostały wywiezione. Gotyckie witraże zdjęto i przechowano w kopalni soli koło Heilbronn, w Niemczech. Działania wojenne ominęły katedrę.

Witraże zwrócono społeczeństwu francuskiemu, dokonał tego działający przy armii amerykańskiej Wydział Dzieł Sztuk Pięknych i Archiwaliów. W 1988 roku, podczas swej pielgrzymki do Francji świątynię odwiedził papież Jan Paweł II. Katedra stała się siedzibą powołanego przez niego arcybiskupstwa strasburskiego.

W grudniu 2000 roku, we Frankfurcie nad Menem ujęto grupę islamskich fundamentalistów z Algierii planującą zamach podczas odbywających się przed świątynią targów świątecznych. Katedra jest trójnawową bazyliką z dwunawowym transeptem i chórem wschodnim, zamkniętym półkolistą absydą. Przestrzeń chórowa, późnoromańska, jest podwyższona w stosunku do pozostałych części katedry, oprócz prezbiterium i sięga do skrzyżowania naw.

Od strony wschodniej do absydy przylegają aneksy mieszczące kaplice Świętego Jana Chrzciciela i Świętego Jana Ewangelisty, w wyniku czego, na zewnątrz wschodnia część katedry zamknięta jest prostokątnie. Poniżej chóru znajduje się krypta. Nawa poprzeczna od strony architektonicznej składa się z późnoromańskiego skrzyżowania naw, na tym miejscu wznosi się oktogonalna kopuła oraz flankujących to miejsce wczesnogotyckich ramion transeptu.

Szerokość i długość każdego ramienia jest zbliżona, przez dwunawowy układ przybiera centralizujący układ przestrzenny, pośrodku stoi wysoki filar wiązkowy. Od strony zachodniej do ramion transeptu przylegają prostokątne w planie kaplice. Świętego Wawrzyńca po północnej stronie i Świętej Katarzyny, po stronie południowej. Gotycki korpus nawowy składa się z siedmiu przęseł, od zachodu jest zamknięty potężnym masywem wieżowym.

Od strony wewnętrznej ściana absydy jest podzielona na dwie strefy, najniżej znajdują się ostrołukowe arkady wsparte na ozdobnych kolumnach, wyżej balkon z balustradą i strefa okien. Przestrzeń ta jest nakryta konchą.

Skrzyżowanie naw nakrywa kopuła wsparta na trompach, wspartych na potężnych filarach do których przylegają mniejsze kolumny. Oba ramiona transeptu nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, wspartymi na usytuowanych pośrodku filarach wiązkowych.

Oraz przyściennych służkach, których kapitele są zdobione dekoracją roślinną, przy czym filar wiązkowy w południowym ramieniu transeptu wzbogacony jest o rozbudowaną dekorację rzeźbiarsko-architektoniczną, z pełnoplastycznymi posągami.

W literaturze znany jest jako Filar Anielski. Architektura wnętrza korpusu nawowego jest typowa dla budownictwa sakralnego z okresu gotyku klasycznego i gotyku poklasycznego, ze szczególnym uwzględnieniem stylu promienistego.

Dla wcześniejszego okresu typowy jest podział nawy głównej na trzy strefy. U dołu znajduje się strefa arkad międzynawowych, powyżej ciąg tryforiów, najwyżej zaś umieszczona jest strefa okien. Zarówno nawa główna jak i boczne nakryte są sklepieniami krzyżowo żebrowymi, wspartymi na służkach i filarach wiązkowych. Gotyk poklasyczny jest widoczny przede wszystkim w przezroczystości konstrukcji, wyważonych proporcjach i scaleniu strefy okien i tryforiów, które mają także okna.

Cztero dzielnemu podziałowi tryforiów odpowiada taki sam podział maswerków okien, które tworzą pary arkad zwieńczonych czteroliściami wpisanymi w koło, a arkady te są wpisane w jedną, główną arkadę okna, którą wieńczy sześcioliść wpisany w koło. W arkadach tryforiów również zastosowano dwudział, ale w uproszczonej wersji, arkady mają łuki o układzie trójlistnym powyżej ich znajduje się motyw czteroliścia.

Ściany naw bocznych podzielone są na dwie strefy, u góry znajdują się okna o podobnej jak w nawie głównej dekoracji maswerkowej, poniżej wysunięte przed lico murów ciągi trójlistnych arkadek wspartych na kolumnach z ozdobnymi kapitelami. Wewnątrz środkowej części masywu wieżowego znajduje się wysoki przedsionek, nakryty sklepieniem krzyżowo żebrowym.

Od nawy głównej oddziela go wysoka ostrołukowa arkada. Wysokość przedsionka sięga przeszklonej rozety. Poniżej jej znajduje się przeszklone tryforium z balkonem i ściana przepruty u dołu dwudrzwiowym portalem. Ściana ta poprzedzona jest wysuniętą przed jej lico ażurową okładziną, która w pełni naśladuje elementy gotyckich okien i rozet. Powyżej wejścia znajduje się bogato zdobiona, ażurowa rozeta.

Po bokach widoczne są arkady, z dekoracją maswerkową. Ściany boczne przedsionka w dolnej partii są przeprute ostrołukowymi arkadami, prowadzącymi do przyziemi wież. Powyżej tych przejść galerie arkadowe przypominające tryforia wzbogacone wimpergami. U góry ściany z ostrołukowymi oknami znajduje się krypta katedralna. W całości zachowała się znajdująca się poniżej wschodniego chóru romańska krypta.

Składa się z trzech naw o tej samej wysokości nakrytych sklepieniem krzyżowym z gurtami. Sklepienie wsparte jest na masywnych filarach o uwydatnionych graniastych baza o zróżnicowanej formie oraz ośmiobocznymi piramidalnymi kapitelami. Od wschodniej strony światło pada przez duże półkoliście zamknięte okna. Elewacje zewnętrzne. Na zewnątrz architektura katedry charakteryzuje się podobnie jak jej wnętrze niejednorodnością stylistyczną.

Część wschodnia jest zwarta, kubiczna, zaakcentowana masywną wieżą kopułową na skrzyżowaniu naw ozdobioną dużymi biforiami i dwoma galeryjkami arkadowymi, oraz oktogonalnymi wieżyczkami flankującymi szczyt ściany wschodniej, która kryje wewnątrz absydę chóru.

Połączenie późnego romanizmu z wczesnym gotykiem jest charakterystyczne dla nawy poprzecznej. Ich fasady są opięte po bokach potężnymi, diagonalnymi przyporami, powyżej nich wznoszą się wieżyczki flankujące trójkątne szczyty. Wspólną cechą południowej i północnej fasady transeptu jest także dwudzielność wynikająca z dwunawowego podziału transeptu.

Stąd też w płytkich arkadowych niszach znajdują się po dwie rozety. Północna fasada posiada galeryjkę arkadową na zwieńczeniu ściany, pojedyncze ostrołukowe okna i późnogotycką kruchtę. Poniżej rozet południowej fasady transeptu, znajduje się aneks z dwoma parami ostrołukowych okien oraz kruchta z dwoma gotyckimi portalami.