Bezpłatny fragment - Karuzele podatkowe — mechanizm wyłudzenia

Istota podatku VAT

Podatek VAT zapewnia budżetowi państwa pokaźne dochody. Przedmiotowa danina publiczna ma charakter pośredni, co oznacza, że obciąża tylko konsumentów. Wprowadzenie go do polskiego systemu podatkowego nastąpiło w ramach procesów transformacyjnych. Omawiana danina oznacza podatek od wartości dodanej (value added tax). Pierwszą ustawą regulującą ten rodzaj daniny publicznej była ustawa z dnia 8 stycznia 1993 roku o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym, która po 11 latach funkcjonowania została zastąpiona przez ustawę z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług. Dostosowywanie w ramach procesu harmonizacji polskiego systemu podatkowego do systemów podatkowych obowiązujących na terenie Unii Europejskiej wymagało implementacji VI dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 roku w sprawie harmonizacji ustawodawstwa Państw Członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych. Z czasem procesy dostosowawcze wymogły wprowadzenie na rodzimy grunt także innej dyrektywy pod postacią dyrektywy Rady 2006/112/UE z dnia 28 listopada 2006 roku w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Jeśli chodzi o relację polskiego prawa podatkowego do unijnego prawa podatkowego, to rodzime organa podatkowe nie mogą się opierać w procesie decyzyjnym na dyrektywie unijnej, która nie została implementowana na niekorzyść podatnika, podejmującego działania ukierunkowane na uczynienie zadość krajowym ustawom i rozporządzeniom. W przypadku, gdy pojawi się rozdźwięk pomiędzy krajową regulacją podatkową, a zapisem dyrektywy unijnej o statusie obowiązującej, wówczas podatnik posiada uprawnienie do wyboru wariantu ocenianego przez niego jako słuszniejszy, a przez to korzystniejszy, czyli albo opiera swoje postępowanie na ustawie polskiej, albo stosuje się do prawa unijnego w sposób bezpośredni. Wspólnotowy system podatkowy VAT jest modelowany przez szereg zasad pośród których wymienić należy: a) zasadę powszechności VAT, b) zasadę neutralności, c) zasadę opodatkowania konsumpcji, d) zasadę proporcjonalności VAT, e) zasadę wszechfazowości VAT, f) zasadę jednokrotności poboru podatku. Reguła powszechności VAT-u jest ściśle umocowana w zakresie podmiotowym i przedmiotowym tej daniny publicznej, która dotyczy wszystkich typów odpłatnej dostawy towarów oraz świadczenia usług i to na każdym etapie ich realizacji. Odstępstwo od zasady powszechności w drodze zwolnień o charakterze podmiotowym i przedmiotowym może mieć wyłącznie charakter wyjątkowy. Ma to szczególnie istotne znaczenie na płaszczyźnie wspólnego rynku unijnego szczycącego się wszak swobodą przepływu towarów, osób, usług, kapitału, pomiędzy państwami — członkami, wchodzącymi w skład tworu ponadnarodowego jakim jest Unia Europejska. Reguła neutralności sprowadza się do założenia, iż istota tej daniny nie może obciążać podatników czynnych VAT, którym musi gwarantować neutralność kosztową. To konsumenci mają być obciążeni tylko i wyłącznie tym rodzajem daniny. VAT nie obciąża działalności gospodarczej (usługowej, produkcyjnej, handlowej). Potencjał inwestycyjny przedsiębiorcy nie może doznać w ten sposób uszczerbku. Zasada opodatkowania konsumpcji sprowadza się do założenia, iż ciężar finansowy wynikający z tego rodzaju daniny publicznej nie spoczywa na czynnym podatniku VAT, lecz na końcowym odbiorcy towaru lub usługi, pomimo tego, iż konsument nie jest podatnikiem (od towarów i usług) w znaczeniu formalnym. Reguła proporcjonalności VAT-u oznacza użycie w stosunku do usług oraz towarów podatku konsumpcyjnego o charakterze ogólnym, który jest dokładnie proporcjonalny do wyrażonej w cenie wartości dóbr, bez względu na ilość przeprowadzonych transakcji, mających miejsce w ramach mechanizmów wytwarzania oraz dystrybucji, poprzedzającym poziom końcowego obciążenia omawianą daniną. Stanowi to przeciwieństwo obrotowego podatku kumulacyjnego (kaskadowego).Ściśle skorelowaną zasadą z już zaprezentowanymi zasadami neutralności i powszechności, jest reguła wszechfazowości VAT. Oznacza ona wymóg nakładania tej daniny na każdym etapie, gdy dochodzi do obrotu towarami i usługami, aż do poziomu sprzedaży detalicznej odbywającej się wobec konsumenta rozumianego jako ostateczny odbiorca. Uniknięcie wielokrotnej kumulacji obciążenia podatkowego jest możliwe dzięki opodatkowaniu na każdym etapie obrotu tylko wartości dodanej, przy czym liczy się ją względem wartości netto danego towaru, ewentualnie usługi. Reguła jednokrotności poboru podatku jest ściśle skorelowana z zasadą proporcjonalności. Jej stosowanie pozwala uniknąć sytuacji o charakterze patologicznym, gdy dany podmiot z jednego z państw członkowskich dokonując obrotu towarem lub świadcząc usługę, podlega podwójnemu opodatkowaniu, zaś inny korzysta ze statusu uprzywilejowanego, co wyraża się w całkowitym braku opodatkowania