Bezpłatny fragment - Karne aspekty Münchhausen by proxy syndrome

Wstęp

Zjawisko przeniesionego zespołu Münchhausena, znane również jako Münchhausen by proxy syndrome (MBPS), stanowi jedno z najbardziej złożonych i wielowymiarowych wyzwań dla współczesnych nauk penalnych, medycyny sądowej oraz psychologii i psychiatrii sądowej. Choć pierwotnie klasyfikowane jako zaburzenie psychiczne o charakterze opiekuńczym, w praktyce coraz częściej ujawnia się jako forma przestępczego działania, wymagająca interwencji organów ścigania, sądów oraz zespołów interdyscyplinarnych. Niniejsze opracowanie ma na celu ukazanie kryminalnych aspektów tego zjawiska, z uwzględnieniem jego genezy, mechanizmów sprawczych, trudności dowodowych oraz implikacji prawnych.

Przeniesiony zespół Münchhausena polega na celowym wywoływaniu, symulowaniu lub podtrzymywaniu objawów chorobowych u osoby pozostającej pod opieką sprawcy — najczęściej dziecka — w celu uzyskania uwagi, współczucia lub uznania ze strony otoczenia, w tym personelu medycznego. W odróżnieniu od klasycznego zespołu Münchhausena, w którym osoba sama sobie zadaje cierpienie, forma przeniesiona charakteryzuje się działaniem zastępczym, gdzie ofiarą staje się osoba trzecia, najczęściej bezbronna i zależna. W kontekście kryminalnym, zachowania te mogą przybrać formę znęcania się, narażenia na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia, a w skrajnych przypadkach — doprowadzenia do śmierci.

Z punktu widzenia kryminologii, MBPS stanowi przykład przestępczości ukrytej, trudnej do wykrycia i jeszcze trudniejszej do udowodnienia. Sprawcy, często osoby o wysokim poziomie inteligencji, zdolności manipulacyjnych i społecznej adaptacji, potrafią przez długi czas unikać odpowiedzialności, skutecznie wprowadzając w błąd zarówno lekarzy, jak i przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości. Ich działania są przemyślane, metodyczne, często rozciągnięte w czasie, co utrudnia jednoznaczną kwalifikację prawną i ocenę dowodową. W tym kontekście, MBPS wymaga szczególnej czujności ze strony organów ścigania oraz zastosowania zaawansowanych metod śledczych i kryminalistycznych.

Kryminalistyka, jako nauka o wykrywaniu i dowodzeniu przestępstw, staje przed poważnym wyzwaniem w przypadku MBPS. Brak klasycznych śladów przestępstwa, takich jak obrażenia fizyczne, ślady biologiczne czy jednoznaczne dokumenty, wymusza zastosowanie metod pośrednich: analizy dokumentacji medycznej, przesłuchań świadków pośrednich, obserwacji zachowań sprawcy oraz rekonstrukcji zdarzeń na podstawie danych medycznych i psychologicznych. W wielu przypadkach kluczowe znaczenie mają opinie biegłych z zakresu medycyny sądowej, psychiatrii i psychologii, które pozwalają na uchwycenie subtelnych mechanizmów sprawczych i ocenę wiarygodności zeznań.

Medycyna sądowa, jako dziedzina łącząca wiedzę medyczną z wymogami procesowymi, odgrywa fundamentalną rolę w ujawnianiu skutków działań sprawcy. Analiza objawów chorobowych, ich etiologii, zgodności z przebiegiem klinicznym oraz ewentualnych manipulacji terapeutycznych pozwala na identyfikację przypadków, w których choroba została celowo wywołana lub podtrzymywana. W tym kontekście, medycyna sądowa nie tylko dostarcza dowodów materialnych, ale również umożliwia rekonstrukcję motywacji sprawcy oraz ocenę stopnia zagrożenia dla ofiary.

Psychologia sądowa wnosi do analizy MBPS perspektywę zachowań sprawcy i ofiary, mechanizmów wiktymizacji, zależności emocjonalnych oraz dynamiki relacji opiekuńczej. Sprawcy MBPS często wykazują cechy osobowości narcystycznej, histrionicznej lub borderline, a ich działania są motywowane potrzebą kontroli, uznania lub kompensacji deficytów emocjonalnych. Ofiary, najczęściej dzieci, pozostają w stanie chronicznego stresu, lęku i zależności, co utrudnia ich zdolność do ujawnienia prawdy i obrony przed dalszymi nadużyciami. Psychologia sądowa umożliwia ocenę wiarygodności zeznań, identyfikację mechanizmów obronnych oraz opracowanie strategii interwencji.

Psychiatria sądowa, jako dziedzina oceniająca stan psychiczny sprawcy w kontekście odpowiedzialności karnej, staje przed trudnym zadaniem rozróżnienia między zaburzeniem psychicznym a świadomym działaniem przestępczym. W przypadku MBPS, granica ta jest szczególnie cienka, a ocena poczytalności wymaga dogłębnej analizy struktury osobowości, motywacji oraz zdolności do rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem. Ekspertyzy psychiatryczne mają kluczowe znaczenie dla kwalifikacji prawnej czynu oraz ustalenia zakresu odpowiedzialności karnej.

Prawo karne, jako system norm regulujących odpowiedzialność za czyny zabronione, musi dostosować swoje instrumenty do specyfiki MBPS. Klasyfikacja czynu jako znęcanie się, narażenie na niebezpieczeństwo czy nawet usiłowanie zabójstwa wymaga precyzyjnej analizy faktów, intencji sprawcy oraz skutków jego działania. W praktyce, MBPS często pozostaje poza radarami wymiaru sprawiedliwości, a jego wykrycie zależy od współpracy wielu instytucji: służby zdrowia, opieki społecznej, policji, prokuratury oraz sądów. W tym kontekście, konieczne jest wypracowanie standardów postępowania, procedur interwencyjnych oraz mechanizmów ochrony ofiar.

Taktyka śledztwa w sprawach MBPS musi uwzględniać specyfikę przestępstwa: jego ukryty charakter, brak bezpośrednich świadków, manipulację dokumentacją oraz wysoką zdolność sprawcy do kamuflażu. Przesłuchania muszą być prowadzone z uwzględnieniem aspektów psychologicznych, a zabezpieczanie dowodów wymaga współpracy z ekspertami medycznymi. Kluczowe znaczenie mają obserwacje zachowań sprawcy, analiza jego relacji z personelem medycznym oraz sposób reagowania na interwencje. W wielu przypadkach, skuteczne śledztwo wymaga zastosowania metod operacyjnych, w tym kontroli dokumentacji, obserwacji środowiskowej oraz analizy komunikacji.

Niniejsza książka stanowi próbę kompleksowego ujęcia problematyki MBPS z perspektywy nauk penalnych i medyczno-sądowych. Każdy rozdział poświęcony jest odrębnemu aspektowi zjawiska: od genezy i definicji, przez analizę motywacji sprawców, trudności dowodowe, rolę medycyny i psychologii, aż po aspekty prawne i taktykę śledztwa. Całość oparta jest na analizie przypadków, orzecznictwa, ekspertyz biegłych oraz doświadczeń praktycznych. Celem opracowania jest nie tylko pogłębienie wiedzy teoretycznej, ale również dostarczenie narzędzi praktycznych dla osób zaangażowanych w wykrywanie, ściganie i ocenę przestępstw związanych z MBPS.

W dobie rosnącej świadomości społecznej i medycznej, MBPS przestaje być wyłącznie problemem klinicznym, a staje się wyzwaniem dla systemu sprawiedliwości. Wymaga to zmiany paradygmatu: od traktowania sprawcy jako osoby chorej, do postrzegania go jako potencjalnego sprawcy czynu zabronionego. Taka zmiana perspektywy nie oznacza rezygnacji z oceny klinicznej, lecz jej uzupełnienie o analizę intencji, skutków i społecznego zagrożenia wynikającego z działań sprawcy. W praktyce oznacza to konieczność ścisłej współpracy pomiędzy przedstawicielami nauk medycznych i prawnych, a także wypracowanie wspólnego języka opisu zjawiska, który pozwoli na jego skuteczne rozpoznanie, zakwalifikowanie i przeciwdziałanie.

Wstęp ten nie rości sobie prawa do wyczerpania tematu, lecz stanowi punkt wyjścia do dalszych rozważań, które zostaną rozwinięte w kolejnych rozdziałach niniejszej książki. Każdy z nich podejmuje odrębny aspekt problematyki MBPS, ukazując ją z perspektywy konkretnej dyscypliny, ale zawsze w kontekście jej znaczenia dla praktyki śledczej i wymiaru sprawiedliwości. Celem nadrzędnym jest nie tylko pogłębienie wiedzy teoretycznej, lecz przede wszystkim dostarczenie narzędzi praktycznych, które pozwolą na skuteczne rozpoznawanie, dokumentowanie i ściganie przestępstw związanych z przeniesionym zespołem Münchhausena.

W obliczu rosnącej liczby przypadków MBPS ujawnianych w praktyce klinicznej i sądowej, konieczne staje się wypracowanie standardów postępowania, które pozwolą na szybką identyfikację zagrożenia, ochronę ofiary oraz pociągnięcie sprawcy do odpowiedzialności karnej. W tym kontekście niniejsze opracowanie stanowi głos w dyskusji nad potrzebą stworzenia interdyscyplinarnego modelu reagowania na przestępstwa o charakterze medyczno-opiekuńczym, w których granica między chorobą a przestępstwem jest szczególnie trudna do uchwycenia.

Zamierzeniem autora jest nie tylko przedstawienie aktualnego stanu wiedzy, lecz także wskazanie luk, kontrowersji i obszarów wymagających dalszych badań. MBPS to zjawisko dynamiczne, ewoluujące wraz z rozwojem medycyny, psychologii i prawa, a jego skuteczne zwalczanie wymaga nieustannego doskonalenia metod wykrywczych, dowodowych i procesowych. Tylko wówczas możliwe będzie zapewnienie realnej ochrony najbardziej bezbronnych ofiar — dzieci, które w imię fałszywej troski stają się narzędziem w rękach sprawcy.

W świetle powyższego, niniejsza książka nie jest jedynie analizą teoretyczną, lecz także apelem o czujność, odpowiedzialność i profesjonalizm w podejściu do zjawisk, które wymykają się prostym klasyfikacjom. Przeniesiony zespół Münchhausena to nie tylko wyzwanie diagnostyczne, lecz także sprawdzian dla systemu sprawiedliwości, który musi umieć rozpoznać przestępstwo tam, gdzie pozornie widać troskę i opiekę. To również próba dla śledczych, biegłych i sędziów, którzy muszą wykazać się nie tylko wiedzą, lecz także odwagą w podejmowaniu decyzji w sprawach, gdzie stawką jest życie i zdrowie dziecka.

Rozdział I: Geneza i definicja przeniesionego zespołu Münchhausena w kontekście patologii zachowań opiekuńczych

Przeniesiony zespół Münchhausena, znany również jako Münchhausen by proxy syndrome (MBPS), stanowi jedno z najbardziej złożonych i wielowymiarowych zjawisk na styku medycyny, psychologii, kryminologii oraz prawa karnego. Jego istota polega na celowym wywoływaniu, podtrzymywaniu lub fałszowaniu objawów chorobowych u osoby pozostającej pod opieką sprawcy — najczęściej dziecka — w celu uzyskania korzyści psychologicznych, emocjonalnych lub społecznych. W przeciwieństwie do klasycznego zespołu Münchhausena, w którym osoba sama sobie zadaje cierpienie, forma przeniesiona charakteryzuje się działaniem zastępczym, gdzie ofiarą staje się osoba trzecia, najczęściej bezbronna i zależna.

Zjawisko to, choć pierwotnie klasyfikowane jako zaburzenie psychiczne, w praktyce coraz częściej ujawnia się jako forma przestępczego działania, wymagająca interwencji organów ścigania, sądów oraz zespołów interdyscyplinarnych. W tym kontekście MBPS przestaje być wyłącznie problemem klinicznym, a staje się wyzwaniem dla systemu sprawiedliwości, który musi umieć rozpoznać przestępstwo tam, gdzie pozornie widać troskę i opiekę.

Zespół Münchhausena został po raz pierwszy opisany w 1951 roku przez Richarda Ashera, który zauważył u niektórych pacjentów tendencję do symulowania chorób w celu uzyskania opieki medycznej. Nazwa zespołu pochodzi od barona Münchhausena — postaci literackiej znanej z fantastycznych i zmyślonych opowieści. W latach 70. XX wieku pediatra Roy Meadow opisał przypadki, w których rodzice — najczęściej matki — celowo wywoływali objawy chorobowe u swoich dzieci, co dało początek koncepcji MBPS. Od tego czasu zjawisko to zaczęło być analizowane nie tylko z perspektywy medycznej, ale również psychologicznej i prawnej. W miarę rozwoju badań ujawniono, że MBPS może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, a nawet śmierci ofiary, co wymagało redefinicji jego charakteru jako potencjalnego czynu zabronionego

W literaturze przedmiotu MBPS definiowany jest jako forma maltretowania dziecka, polegająca na celowym wywoływaniu, fałszowaniu lub podtrzymywaniu objawów chorobowych przez opiekuna, w celu uzyskania uwagi, współczucia lub uznania ze strony personelu medycznego i otoczenia społecznego. Kluczowe elementy tej definicji obejmują intencjonalność działania, zastępczy charakter objawów, motywację psychologiczną, powtarzalność oraz ukryty charakter przestępstwa. W kontekście prawa karnego MBPS może być kwalifikowany jako znęcanie się, narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia, a w skrajnych przypadkach — jako usiłowanie zabójstwa.

Sprawcy MBPS to najczęściej osoby o wysokim poziomie inteligencji, zdolności manipulacyjnych oraz społecznej adaptacji. W wielu przypadkach są to matki, choć znane są również przypadki ojców, dziadków czy opiekunów instytucjonalnych. Wspólnym mianownikiem jest silna potrzeba kontroli, uznania oraz kompensacji deficytów emocjonalnych. Sprawca często wykazuje cechy osobowości narcystycznej, histrionicznej lub borderline, potrafi skutecznie manipulować otoczeniem, a jego działania są metodyczne i rozciągnięte w czasie. Pozorna troskliwość, dramatyzowanie sytuacji oraz umiejętność wprowadzania w błąd personelu medycznego sprawiają, że przez długi czas uchodzi za wzorowego opiekuna, co czyni go szczególnie niebezpiecznym.

Ofiarami MBPS są najczęściej dzieci w wieku niemowlęcym lub przedszkolnym, choć znane są przypadki dotyczące osób starszych, niepełnosprawnych lub zależnych. Dziecko pozostaje w stanie chronicznego stresu, lęku i zależności, co utrudnia jego zdolność do ujawnienia prawdy i obrony przed dalszymi nadużyciami. Typowe skutki dla ofiary obejmują uszkodzenia fizyczne wynikające z niepotrzebnych zabiegów medycznych, zaburzenia psychiczne, zależność emocjonalną oraz ryzyko śmierci. Z punktu widzenia psychologii sądowej, ofiary MBPS wymagają szczególnej ochrony, wsparcia terapeutycznego oraz interwencji instytucjonalnej.

MBPS należy do szerszej kategorii patologii zachowań opiekuńczych, w której opieka nad dzieckiem staje się narzędziem realizacji własnych potrzeb emocjonalnych, społecznych lub psychologicznych. W tym kontekście MBPS można rozpatrywać jako formę przemocy emocjonalnej, fizycznej oraz medycznej, ukrytą pod pozorem troski i poświęcenia. Patologiczne zachowania opiekuńcze obejmują nadmierną kontrolę, instrumentalizację dziecka, symulację opieki oraz budowanie relacji opartej na strachu i wdzięczności. MBPS stanowi ekstremalną formę tych zachowań, w której granica między opieką a przemocą zostaje całkowicie zatarta.

Zjawisko MBPS wymaga interdyscyplinarnego podejścia, łączącego wiedzę z zakresu medycyny sądowej, psychologii i psychiatrii sądowej, kryminalistyki, prawa karnego oraz taktyki śledztwa. Jego wykrycie i udowodnienie stanowi poważne wyzwanie dla organów ścigania, które muszą wykazać się nie tylko znajomością przepisów, lecz także umiejętnością analizy zachowań, dokumentacji medycznej oraz relacji interpersonalnych. W tym kontekście MBPS staje się nie tylko problemem klinicznym, lecz także sprawdzianem dla systemu sprawiedliwości, który musi umieć rozpoznać przestępstwo tam, gdzie pozornie widać troskę i opiekę.

Rozpoznanie MBPS wymaga zastosowania zaawansowanych metod wykrywczych, w tym analizy dokumentacji medycznej, przesłuchań świadków pośrednich, obserwacji zachowań sprawcy oraz rekonstrukcji zdarzeń na podstawie danych medycznych i psychologicznych. Kluczowe znaczenie mają opinie biegłych z zakresu medycyny sądowej, psychiatrii i psychologii, które pozwalają na uchwycenie subtelnych mechanizmów sprawczych i ocenę wiarygodności zeznań. W wielu przypadkach skuteczne śledztwo wymaga zastosowania metod operacyjnych, w tym kontroli dokumentacji, obserwacji środowiskowej oraz analizy komunikacji.

Przeniesiony zespół Münchhausena to zjawisko dynamiczne, ewoluujące wraz z rozwojem medycyny, psychologii i prawa, a jego skuteczne zwalczanie wymaga nieustannego doskonalenia metod wykrywczych, dowodowych i procesowych. Tylko wówczas możliwe będzie zapewnienie realnej ochrony najbardziej bezbronnych ofiar — dzieci, które w imię fałszywej troski stają się narzędziem w rękach sprawcy. W kolejnych rozdziałach podjęta zostanie pogłębiona analiza MBPS z perspektywy nauk penalnych i medyczno-sądowych, z uwzględnieniem jego mechanizmów sprawczych, trudności dowodowych, roli biegłych, aspektów prawnych oraz taktyki śledztwa.

Rozdział II: Kryminologiczna analiza motywacji sprawców — między potrzebą kontroli, a zaburzeniem osobowości

Przeniesiony zespół Münchhausena, choć w swej istocie zakorzeniony w zaburzeniach psychicznych, nie może być analizowany wyłącznie przez pryzmat psychiatrii czy psychologii klinicznej. W kontekście kryminologicznym stanowi on przykład przestępczości ukrytej, której sprawcy działają z premedytacją, często przez długi czas, w sposób zorganizowany i trudny do wykrycia. Kryminologia, jako nauka o przyczynach, mechanizmach i uwarunkowaniach przestępczości, dostarcza narzędzi do analizy motywacji sprawców MBPS, ich profilu osobowościowego oraz społecznego kontekstu, w którym dochodzi do popełnienia czynu zabronionego.

Motywacja sprawcy MBPS nie jest jednorodna. W przeciwieństwie do klasycznych przestępstw, w których dominują motywy ekonomiczne, seksualne czy agresywne, MBPS opiera się na potrzebach psychologicznych: uznaniu, kontroli, współczuciu, a niekiedy także na chęci zemsty lub dominacji. Sprawca nie czerpie korzyści materialnych z wywoływania choroby u dziecka — jego zysk ma charakter emocjonalny i społeczny. To właśnie ta nietypowa motywacja sprawia, że MBPS przez długi czas pozostawał poza zainteresowaniem nauk penalnych, traktowany raczej jako problem kliniczny niż kryminalny.

Z punktu widzenia kryminologii, MBPS należy do kategorii przestępczości relacyjnej, w której czyn zabroniony popełniany jest w ramach bliskiej relacji — najczęściej rodzinnej — i opiera się na nadużyciu zaufania, zależności oraz emocjonalnej więzi. Sprawca wykorzystuje swoją pozycję opiekuna, by realizować własne potrzeby, nie zważając na dobro ofiary. Tego rodzaju przestępczość charakteryzuje się wysokim stopniem ukrycia, trudnością w wykryciu oraz niską wykrywalnością przez organy ścigania. W wielu przypadkach MBPS nie zostaje nigdy ujawniony, a dziecko przez lata poddawane jest niepotrzebnym zabiegom medycznym, hospitalizacjom i terapiom, które nie tylko nie przynoszą poprawy, ale wręcz pogarszają jego stan zdrowia.

Analiza motywacji sprawcy MBPS wymaga uwzględnienia kilku kluczowych czynników: struktury osobowości, historii życia, relacji rodzinnych oraz społecznego kontekstu funkcjonowania. Sprawcy MBPS często wykazują cechy osobowości narcystycznej, histrionicznej lub borderline. Charakteryzuje ich potrzeba bycia w centrum uwagi, dramatyzowanie sytuacji, skłonność do manipulacji oraz brak empatii. W relacjach z personelem medycznym sprawcy prezentują się jako troskliwi, zaangażowani i zrozpaczeni opiekunowie, co utrudnia rozpoznanie rzeczywistego charakteru ich działań.

W wielu przypadkach sprawca MBPS sam w przeszłości doświadczył przemocy, zaniedbania lub odrzucenia, co prowadzi do kompensacyjnych mechanizmów psychologicznych. Opieka nad dzieckiem staje się dla niego sposobem na uzyskanie uznania, kontroli nad sytuacją oraz zaspokojenie własnych deficytów emocjonalnych. Dziecko, jako istota zależna i bezbronna, staje się idealnym obiektem projekcji, manipulacji i kontroli. Sprawca nie postrzega dziecka jako autonomicznej jednostki, lecz jako przedłużenie własnego „ja”, narzędzie realizacji potrzeb i fantazji.

Z perspektywy kryminologicznej istotne jest również zrozumienie mechanizmu racjonalizacji, który pozwala sprawcy usprawiedliwić swoje działania. W wielu przypadkach sprawca nie postrzega siebie jako osoby krzywdzącej, lecz jako ofiarę systemu, niezrozumianego opiekuna, który musi walczyć o dobro dziecka. Taka narracja, podtrzymywana przez lata, utrudnia interwencję zewnętrzną i prowadzi do utrwalenia patologicznego wzorca zachowań. Sprawca potrafi skutecznie przekonywać lekarzy, terapeutów i pracowników socjalnych o konieczności dalszego leczenia, hospitalizacji czy badań, mimo braku obiektywnych wskazań medycznych.

Kryminologiczna analiza MBPS musi również uwzględniać aspekt społeczny. Sprawcy MBPS często funkcjonują w środowiskach, które wzmacniają ich działania: rodzina, która nie kwestionuje ich decyzji; personel medyczny, który nie podejmuje krytycznej analizy objawów; instytucje, które nie dysponują narzędziami do wykrywania przemocy medycznej. W tym kontekście MBPS staje się nie tylko problemem jednostkowym, lecz także systemowym, wymagającym zmian w podejściu do opieki zdrowotnej, edukacji personelu oraz procedur interwencyjnych.

Warto również zwrócić uwagę na dynamikę relacji sprawca–ofiara. W MBPS relacja ta opiera się na asymetrii: sprawca posiada władzę, kontrolę i dostęp do zasobów, podczas gdy ofiara jest zależna, bezbronna i pozbawiona możliwości obrony. Dziecko, poddawane nieustannym zabiegom medycznym, hospitalizacjom i badaniom, traci poczucie bezpieczeństwa, autonomii i zaufania do dorosłych. W wielu przypadkach rozwija objawy zespołu stresu pourazowego, zaburzenia lękowe, depresję oraz trudności w nawiązywaniu relacji. Z punktu widzenia kryminologii, taka relacja stanowi przykład przemocy strukturalnej, w której sprawca wykorzystuje system medyczny do realizacji własnych celów.

MBPS należy również analizować w kontekście teorii kontroli społecznej. Sprawca, działając w ramach akceptowanych społecznie ról — rodzica, opiekuna, pacjenta — wykorzystuje te role do ukrycia rzeczywistego charakteru swoich działań. System społeczny, oparty na zaufaniu do instytucji i osób pełniących funkcje opiekuńcze, nie dysponuje skutecznymi mechanizmami kontroli i weryfikacji. W efekcie sprawca MBPS może przez lata funkcjonować bez przeszkód, korzystając z przywilejów wynikających z roli opiekuna. Kryminologia, analizując mechanizmy kontroli społecznej, wskazuje na konieczność wzmocnienia procedur monitorowania, weryfikacji i interwencji w przypadkach podejrzenia przemocy medycznej.

W kontekście teorii neutralizacji, sprawca MBPS stosuje szereg mechanizmów obronnych, które pozwalają mu na kontynuowanie działań bez poczucia winy. Do najczęstszych należą: zaprzeczenie krzywdy dziecka („robię to dla jego dobra”), przeniesienie odpowiedzialności („lekarze nie potrafią pomóc”), dehumanizacja ofiary („to tylko objawy, nie dziecko”), oraz apel do wyższych wartości („walczę o życie dziecka”). Te mechanizmy, opisane przez Sykesa i Matzę, pozwalają sprawcy na utrzymanie spójności wewnętrznej i kontynuowanie działań mimo ich destrukcyjnego charakteru.

Kryminologiczna analiza MBPS musi również uwzględniać aspekt genderowy. Zdecydowana większość sprawców to kobiety, co rodzi pytania o społeczne oczekiwania wobec roli matki, presję kulturową oraz stereotypy związane z opieką. Kobieta jako sprawczyni przemocy medycznej często nie jest postrzegana jako potencjalne zagrożenie, co utrudnia wykrycie MBPS i podjęcie działań interwencyjnych. Kryminologia feministyczna wskazuje na konieczność dekonstrukcji stereotypów płciowych oraz uwzględnienia specyfiki przemocy sprawowanej przez kobiety w ramach relacji opiekuńczych.

Wreszcie, MBPS należy analizować w kontekście teorii racjonalnego wyboru. Sprawca, podejmując decyzję o wywołaniu objawów chorobowych u dziecka, dokonuje kalkulacji ryzyka i korzyści. Choć może się wydawać, że działanie sprawcy MBPS jest impulsywne lub wynika wyłącznie z zaburzeń psychicznych, w rzeczywistości wiele z tych osób podejmuje świadome decyzje, analizując potencjalne konsekwencje i dostosowując swoje zachowanie do okoliczności. Sprawca potrafi przewidzieć reakcje personelu medycznego, przygotować wiarygodną narrację, a nawet modyfikować objawy dziecka w zależności od oczekiwań otoczenia. Taka racjonalność działania, choć osadzona w patologicznej motywacji, wskazuje na konieczność traktowania MBPS jako przestępstwa z premedytacją, a nie wyłącznie jako przejawu choroby psychicznej.

W świetle powyższych rozważań, kryminologiczna analiza MBPS ukazuje złożoność motywacji sprawcy, która oscyluje między potrzebą kontroli, uznania, dramatyzacji a zaburzeniem osobowości. Sprawca nie działa w próżni — jego zachowanie jest osadzone w kontekście społecznym, kulturowym i instytucjonalnym, który często sprzyja ukrywaniu przemocy i utrudnia jej wykrycie. MBPS to nie tylko problem jednostki, lecz także systemu, który nie dysponuje skutecznymi narzędziami do identyfikacji przemocy medycznej i ochrony ofiar.