Bezpłatny fragment - Inwentaryzacja obiektów militarnych na odcinku Dobrzęcin-Pomorsko

Cel i zakres opracowania

Opracowanie zostało sporządzone w związku z modernizacją wałów przeciwpowodziowych na lewym brzegu rzeki Odra. Autor opracowania skupił się na przedstawieniu stanu zastanego, częściowo też wykroczył poza te ramy (dopisanie elementów, które pierwotnie były zamontowane np. drzwi). Wszelkie szkice i rysunki wykonano na podstawie pomiarów sporządzonych w terenie.

Opracowanie obejmuje tylko i wyłącznie obiekty zaplanowane do zabezpieczenia poprzez zamurowanie otworów oraz późniejsze ich zasypanie

Usytuowanie obiektów na mapie

Historia obiektów

Linia (Pozycja) Środkowej Odry (niem. Oderstellung) jest to zespół około 650 żelbetowych schronów bojowych, obserwacyjnych 1 biernych. Zbudowane zostały w latach 1928—1939 wzdłuż lewego brzegu Odry od Wrocławia do Krosna Odrzańskiego. Modernizowane w 1944 roku. Oprócz betonowych umocnień wybudowano także schrony drewniano-ziemne, betonowe stanowiska karabinów maszynowych i umocnione stanowiska artylerii. Rejony mostów otoczono zasiekami z drutu kolczastego i założono pola minowe.

21 grudnia 1925 roku dowództwo wojsk lądowych Rzeszy wydało instrukcję fortyfikacyjną, kreślącą ramowy plan działań dotyczących budownictwa obronnego. W 1935 roku ruszyła budowa umocnień na interesującym nas odcinku. Wykonawcą robót były prywatne firmy budowlane, wyłonione na podstawie przetargu.

Obiekty na odcinku objętym planem modernizacji i odbudowy wałów przeciwpowodziowych zawierają się grupie obiektów odcinka obronnego „Rothenburg”. Do 1936 roku odcinek wchodził w skład VI grupy fortecznej, a po tym czasie odcinek przydzielono do VII grupy fortecznej. W drugiej połowie 1944 roku odcinek doraźnie modernizowano. Obiekty dozbrojono w nowsze karabiny maszynowe, wyposażono w zarekwirowane okolicznym mieszkańcom piece. Wybudowano okopy oraz założono zapory z drutu kolczastego. W koronie wału wkopano prefabrykowane stanowiska strzeleckie. Część tych stanowisk to oryginalne, „instrukcyjne” żelbetowe stanowiska. Po wyczerpaniu się zapasów stanowisk żelbetowych poczęto wkopywać betonowe kręgi stosowane do budowy studni i przepustów wodnych.

W styczniu i lutym 1945 roku obiekty tego odcinka brały udział w krótkotrwałych walkach i potyczkach z armią radziecką. Potyczki te spowodowane były głównie chęcią uchwycenia przyczółków na lewym brzegu Odry przez żołnierzy radzieckich. Prowadzone prace eksploracyjne, badania terenowe oraz dostępne źródła potwierdzają fakt walk na tym terenie.

Z uwagi na umiejscowienie obiektów w wale przeciwpowodziowym, zrezygnowano z ich wysadzenia. Ograbiono je tylko z wyposażenia i uzbrojenia. Początkowo procederem tym zajmowały się radzieckie Brygady Trofiejne. Następnie schronami zajęła się w negatywnym tego słowa znaczeniu „Akcja Rozminowania Linii Odry”, podlegająca ministerstwu przemysłu terenowego. W latach pięćdziesiątych pozostałe wyposażenie rozszabrowali okoliczni mieszkańcy. W latach dziewięćdziesiątych tzw. złomiarze pozyskujący złom odcięli z obiektów elementy metalowe, drabinki klamrowe, pałąki do rozwieszania siatki, a częstokroć też pancerze forteczne.

Obiekt nr 745 — na planie oznaczony numerem 1

Obiekt

SCHRON BOJOWY NR 745 NA 1 CKM

Czas powstania

1935 rok

Miejscowość

Pomorsko

Adres

Wał przeciwpowodziowy na lewym brzegu rzeki Odra.

Współrzędne geograficzne: N 52° 2,2250” E 15° 30,1938”

Przynależność administracyjna

województwo lubuskie

gmina Czerwieńsk

Poprzednie nazwy miejscowości

niem. (Pommerzig)

Przynależność administracyjna przed 1.06.1975r

województwo zielonogórskie

gmina Czerwieńsk

Właściciel i jego adres

Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych

65—954 Zielona Góra

ul. Podgórna 5

Użytkownik i jego adres

Brak

Rejestr zabytków

Nr data

Brak

Fotografie, rzut, przekrój, sytuacja, orientacja

Obiekt usytuowany w koronie wału przeciwpowodziowego na lewym brzegu rzeki Odra.

Autorzy, historia obiektu, określenia stylu

Na dzień dzisiejszy brak jest informacji na temat projektantów i wykonawców prac przy budowie obiektu. Należy sądzić, że wykonawcą prac była jedna z firm prywatnych wyłonionych w drodze przetargu.

Wybudowany został w drugiej połowie 1935 roku. Do marca 1936 roku pomalowany i wyposażony w niezbędny sprzęt i uzbrojenie, a następnie przyjęty na stan armii. Modernizowany w 1938 roku, kiedy to miedzy innymi zdjęto kotwy pod stolik filtrowentylatora H.E.S. 1,2, a zamontowano kotwy pod H.E.S. 0,6.

Obiekt jest jednokondygnacyjnym schronem bojowym pozwalającym na prowadzenie ognia z 1 CKM, ukrytego za płytą pancerną 7P7.

Opis (sytuacja, materiał, i konstrukcja, rzut, bryła, elewacje, wnętrze, wyposażenie, instalacje)

Sytuacja:

Obiekt nr 745 umiejscowiono w koronie, z wyjściami prowadzącymi na ławkę wału przeciwpowodziowego. Jego strzelnica skierowana jest na północny zachód.

Materiał i konstrukcja:

Obiekt zagłębiono w gruncie korony wału przeciwpowodziowego. Fundament wykonany w formie żelbetowej płyty obejmującej cały obiekt, monolityczny o grubości około 50 centymetrów. Ściany zewnętrzne obiektu, monolityczne żelbetowe o grubościach: ściany zewnętrzne 1 metr natomiast ściany wewnętrzne 50 centymetrów. Żelbetowy stropodach o grubości 80 centymetrów, monolityczny, zagłębiony w gruncie. Izolowany warstwą betonu szklistego, warstwą lepiku asfaltowego oraz warstwą papy. Sklepienie obiektu, płaskie wykonane z profili stalowych (dwuteowników). Otwory wejściowe o wymiarach 80 x 110 cm zamknięte drzwiami stalowymi typu 15P7. Przed obiektem zastosowano dwie płytkie schodnie z jednym stopniu schodów, wyposażone w studzienki zbierające wodę opadowa o przekroju prostokątnym 28 x 29 centymetrów. Na południowej elewacji wbetonowano siatkowe osłony czerpni powietrza oraz drabinki klamrowe i pałąki do rozwieszenia siatki zapobiegającej obsypywaniu się ziemi w czasie ostrzału artyleryjskiego.

Rzut:

Obiekt wybudowany na planie nieregularnego prostokąta, składa się z trzech pomieszczeń:

— Gazoszczelnej śluzy wejściowej

— Izby pogotowia załogi

— Izby bojowej

Wyposażony w instalacje: telefoniczną, komunikacji głosowej (przy pomocy rur głosowych), odwadniającą i wentylacyjną.

Gazoszczelna śluza wejściowa:

Wybudowana na planie prostokąta 700 x 260 centymetrów. Wyposażona w dwie wnęki 30 x 60 centymetrów przeznaczone do przechowywania CKM. Uchwyty (kotwy) wykonane z płaskowników umożliwiały zamocowanie stojaków na broń ręczną oraz na narzędzia saperskie. W górnej części pomieszczenia zamontowano stalowe haki do wieszania wyposażenia osobistego czy też elementów zapór przeciwpiechotnych. We wschodniej ścianie umiejscowiono luk ewakuacyjny (niem. Notausgang) zamknięty od strony pomieszczenia drzwiami stalowymi typu 51P8. W środkowej części ściany południowej wykonano niszę na oświetlenie zapasowe. Po przeciwnej stronie zlokalizowano otwór wejściowy prowadzący do pomieszczenia pogotowia załogi. Od strony śluzy otwór ten zamknięto drzwiami typu 19P7. Przez ścianę południową obiektu przeprowadzono jeden, dwuparowy przewód telefoniczny.

Izba pogotowia załogi:

Izba ta wybudowana została na planie prostokąta o wymiarach 500 x 320 cm. W ścianie południowej zlokalizowano jeden otwór drzwiowy osłonięty od strony tego pomieszczenia drzwiami gazoszczelnymi nieustalonego typu. W ścianie tej umieszczono dwie strzelnice osłonięte „skrzynkowymi tarczkami pancernymi”. Poprowadzono w niej również przewody wentylacyjne. Kotwy zamocowane w ścianie świadczą o zamocowaniu filtrowentylatora typu H.E.S. 1,2. Do ogrzewania pomieszczenia używano pieca fortecznego WT80K lub podobnego. Na ścianach umieszczono uchwyty służące do zamocowania 15 pryczy dla stałej obsługi obiektu oraz dla grupy wypadowej, składającej się z drużyny piechoty. W pomieszczeniu zamontowano telefon forteczny typu FS 38 lub inny (o takim samym rozstawie kotw).

Izba bojowa:

Izba ta osłonięta jest od strony czołowej płytą pancerną typu 7P7, posiada strzelnicę skierowaną na północny wschód. Prawdopodobnie w 1938 roku zdemontowano kotwy pod stolik filtrowentylatora H.E.S. 1,2, a zamontowano pod H.E.S. 0,6. W jednej ze ścian umiejscowiono nisze na oświetlenie awaryjne. W posadzce, po prawej stronie od wejścia umiejscowiono studzienkę odwadniająca o przekroju okrągłym.

Obiekt nr 746 — na planie oznaczony numerem 2

Obiekt

SCHRON BOJOWY NR 746 NA 1 CKM

Czas powstania

1935 rok

Miejscowość

Pomorsko

Adres

Wał przeciwpowodziowy na lewym brzegu rzeki Odra.

Współrzędne geograficzne: N 52° 2,2464” E 15° 30,1162”

Przynależność administracyjna

województwo lubuskie

gmina Czerwieńsk

Poprzednie nazwy miejscowości

niem. (Pommerzig)

Przynależność administracyjna przed 1.06.1975r

województwo zielonogórskie

gmina Czerwieńsk

Właściciel i jego adres

Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych

65—954 Zielona Góra

ul. Podgórna 5

Użytkownik i jego adres

Brak

Rejestr zabytków

Nr data

Brak

Fotografie, rzut, przekrój, sytuacja, orientacja