Bezpłatny fragment - Informacja publiczna w jednostkach samorządu terytorialnego

Od autora

Jednostki samorządu terytorialnego często są adresatami wniosków o udzielenie informacji publicznej. Dostęp do informacji o sprawach publicznych jako jeden z filarów demokratycznego państwa jest zagwarantowany przez Konstytucję RP. Prawo do informacji publicznej ma praktycznie bezwarunkowy charakter i przysługuje każdemu.

Proste zapytanie o sprawy dotyczące podmiotu publicznego wysłane przez obywatela e-mailem z prywatnej skrzynki, może w pewnym warunkach uruchomić poważną procedurę administracyjną i sądową, potencjalnie skutkującą zarówno wymierzeniem kary na podstawie przepisów Kodeksu Postępowania Administracyjnego, jak i odpowiedzialnością karną za przestępstwo, jakim jest nieudzielenie informacji publicznej.

Z powyższych powodów znajomość przepisów dotyczących informacji publicznej, w szczególności procedur związanych z udzielaniem informacji przetworzonej, jest niezbędna osobom kierującym podmiotami zobowiązanymi do udzielania informacji publicznej, w tym kierownikom jednostek organizacyjnych gmin, powiatów i województw, osobom zarządzającym samorządowymi osobami prawnymi oraz pracownikom samorządowym. Dodatkowo w przypadku osób kierujących instytucjami kultury nieodzowna jest również znajomość innych przepisów, w tym wyłączających jawność wynagrodzeń podmiotów świadczących usługi lub realizujących dostawy z zakresu działalności artystycznej lub twórczej.

W publikacji omówiono kluczowe zasady i przepisy regulujące dostęp do informacji publicznej w Polsce, a także przytoczono liczne przykłady dotyczące spraw związanych udzielaniem Informacji publicznej przez różnego rodzaju podmioty. W odróżnieniu od innych źródeł, dostępnych w przestrzeni publicznej, w publikacji przywoływane są wyłącznie prawomocne orzeczenia sądów administracyjnych i powszechnych.

Pomimo staranności z jaką został przygotowany ten poradnik zastrzec należy, że zawarte w nim treści należy traktować jako zbiór niewiążących opinii, które mogą być pomocne w pracy kierowników jednostek organizacyjnych samorządów, osobom zarządzającym samorządowymi osobami prawnymi oraz pracownikom samorządowym. Na pewno nie należy traktować ich jako oficjalnych interpretacji przepisów prawa regulujących dostęp do informacji publicznej.

Paweł Kamiński

Wrocław, listopad 2023 r.

Konstytucyjne prawo do informacji

Prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne jest jednym z praw politycznych gwarantowanych obywatelom przez Konstytucję RP (art. 61 ust. 1). Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa (art. 61 ust. 1). Ponadto prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu (art. 61 ust. 2). Jak wskazuje Konstytucja RP ograniczenie tych praw, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa (art. 61 ust. 3).

Jednocześnie zapis art. 61 ust. 4 upoważnia ustawodawcę do określenia trybu udzielenia tych informacji. Przepis ten stanowił podstawę do przyjęcia Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.

Ustawa o założeniu miała na celu skonkretyzowanie prawa obywatela do informacji publicznej zapisanego w artykule 61 konstytucji RP przez wskazanie jakie uprawnienia składają się na to prawo. Ustawodawca przyjął, że prawo to będzie realizowane przez dostęp do informacji, które zapewniają jednostki zobowiązane. Jak czytamy

w uzasadnieniu projektu ustawy z 2001 r. na pierwszy plan wysunięto zasadę bezpłatnego informowania obywateli w sposób i w czasie zapewniającym aktualną wiedzę o stanie państwa, samorządów i instytucji publicznych oraz ich majątku. Dalej wskazano na prawo wglądu, a więc zapoznania się z treścią dokumentów urzędowych. Jako odrębne wymieniono prawo kopiowania, a więc powielania lub przenoszenia na inne nośniki co obejmuje tak przenoszenie informacji co do treści jakiej postaci dokumentu (w trybie graficznym) drogą teleinformatyczną. Osobno wymieniono prawo dostępu do posiedzenia organów kolegialnych władz publicznych szczegółowo precyzując zakres tego uprawnienia. odrębnie zapisano prawo do uzyskania informacji przetworzonej, a więc w postaci zagregowanej, syntetycznej lub analitycznej w takim zakresie w jakim jest to istotne dla ogółu obywateli, czyli w postaci umożliwiającej ocenę i wnioskowanie.

Ustawa założeniu miała być ustawą ustrojową, gdyż rozwijając i precyzując konstytucyjną zasadę, że informacja publiczna jest jawna (a więc i dostępna poza sytuacjami ograniczenia jawności w drodze ustaw lub w związku z ochroną prywatności), wyznacza zakres jawności informacji publicznej oraz prawo dostępu do tej informacji w porządku prawnym RP.

Co mówi Ustawa o dostępie do informacji publicznej?

Prawo informacji publicznej ma szeroki zakres. Każda bowiem informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach i w trybie określonych w niniejszej ustawie.

(art. 1 ust. 1)

Prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje każdemu (art. 2 ust. 1). Podlega ono ograniczeniom tylko w szczególnych przypadkach:

— w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych;

(art. 5 ust. 1)

— ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa.;

(art. 5 ust. 2)

— w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o przymusowej restrukturyzacji;

(art. 5 ust. 21)

— w zakresie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 12 lutego 2010 r. o rekapitalizacji niektórych instytucji oraz o rządowych instrumentach stabilizacji finansowej (Dz. U. z 2022 r. poz. 396).

(art. 5 ust. 2b)

Prawo do informacji publicznej ma też praktycznie bezwarunkowy charakter. Od osoby wykonującej prawo do informacji publicznej nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego (art. 2 ust. 2). Oznacza to, że obywatel nie musi w żaden sposób uzasadniać wniosku o udzielenie informacji publicznej, a podmiot zobowiązany do jej udzielenia nie mam prawa domagać takiego uzasadnienia. Wyjątek od tej zasady stanowi uzyskanie informacji przetworzonej. W takiej sytuacji wnioskodawca musi wykazać szczególnie istotne znaczenie dla interesu publicznego.

Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienia do:

1) uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego;

2) wglądu do dokumentów urzędowych;

3) dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów.

(art. 3. ust. 1)

Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji publicznej zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych.

(art. 3 ust. 2)

Obowiązane do udostępniania informacji publicznej są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne, w szczególności:

1) organy władzy publicznej;

2) organy samorządów gospodarczych i zawodowych;

3) podmioty reprezentujące zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa;

4) podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego;

5) podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów.

(art. 4 ust. 1)

Obowiązane do udostępnienia informacji publicznej są organizacje związkowe i pracodawców, reprezentatywne w rozumieniu ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego (Dz. U. z 2018 r. poz. 2232, z 2020 r. poz. 568 i 2157 oraz z 2021 r. poz. 2445), oraz partie polityczne.

(art. 4 ust. 2)

Obowiązane do udostępniania informacji publicznej są podmioty, o których mowa w ust. 1 i 2, będące w posiadaniu takich informacji.

(art. 4 ust. 3)

Nie można, z zastrzeżeniem ust. 1 i 2–2b, ograniczać dostępu do informacji o sprawach rozstrzyganych w postępowaniu przed organami państwa, w szczególności w postępowaniu administracyjnym, karnym lub cywilnym, ze względu na ochronę interesu strony, jeżeli postępowanie dotyczy władz publicznych lub innych podmiotów wykonujących zadania publiczne albo osób pełniących funkcje publiczne — w zakresie tych zadań lub funkcji.

(art. 5 ust. 3)

Ograniczenia dostępu do informacji w sprawach, o których mowa w ust. 3, nie naruszają prawa do informacji o organizacji i pracy organów prowadzących postępowania, w szczególności o czasie, trybie i miejscu oraz kolejności rozpatrywania spraw.

(art. 5 ust. 4)

Udostępnieniu podlega informacja publiczna, w szczególności o:

1) polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o:

a) zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej,

b) projektowaniu aktów normatywnych,

c) programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań;

2) podmiotach, o których mowa w art. 4 ust. 1, w tym o:

a) statusie prawnym lub formie prawnej,

b) organizacji,

c) przedmiocie działalności i kompetencjach,

d) organach i osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach,

e) strukturze własnościowej podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 35,

f) majątku, którym dysponują;

3) zasadach funkcjonowania podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1, w tym o:

a) trybie działania władz publicznych i ich jednostek organizacyjnych,

b) trybie działania państwowych osób prawnych i osób prawnych samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań publicznych i ich działalności w ramach gospodarki budżetowej i pozabudżetowej,

c) sposobach stanowienia aktów publicznoprawnych,

d) sposobach przyjmowania i załatwiania spraw,

e) stanie przyjmowanych spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania,

f) prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach oraz o sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych,

g) naborze kandydatów do zatrudnienia na wolne stanowiska, w zakresie określonym w przepisach odrębnych;

4) danych publicznych, w tym:

a) treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności:

— treść aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć,

— dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia, stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających,

— treść orzeczeń sądów powszechnych, Sądu Najwyższego, sądów administracyjnych, sądów wojskowych, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu,

b) stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez organy władzy publicznej i przez funkcjonariuszy publicznych w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego,

c) treść innych wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej,

d) informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych;

5) majątku publicznym, w tym o:

a) majątku Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych,

b) innych prawach majątkowych przysługujących państwu i jego długach,

c) majątku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego, a także kas chorych,

d) majątku podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 5, pochodzącym z zadysponowania majątkiem, o którym mowa w lit. a–c, oraz pożytkach z tego majątku i jego obciążeniach,

e) dochodach i stratach spółek handlowych, w których podmioty, o których mowa w lit. a–c, mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów Kodeksu spółek handlowych, oraz dysponowaniu tymi dochodami i sposobie pokrywania strat,

f) długu publicznym,

g) pomocy publicznej,

h) ciężarach publicznych.

(art. 6 ust. 1)

Dokumentem urzędowym w rozumieniu ustawy jest treść oświadczenia woli lub wiedzy, utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy.

(art. 6 ust. 2)

Funkcjonariuszem publicznym jest:

1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej;

2) poseł, senator, radny;

2a) poseł do Parlamentu Europejskiego;

3) sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy;

4) osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych;

5) osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe;

6) osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej;

7) funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej;

8) osoba pełniąca czynną służbę wojskową, z wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie;

9) pracownik międzynarodowego trybunału karnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe.

( §13 Kodeksu karnego)

Udostępnianie informacji publicznych następuje w drodze:

1) ogłaszania informacji publicznych, w tym dokumentów urzędowych, w Biuletynie Informacji Publicznej, o którym mowa w art. 8;

2) udostępniania, o którym mowa w art. 10 i 11;

3) wstępu na posiedzenia organów, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 3, i udostępniania materiałów, w tym audiowizualnych i teleinformatycznych, dokumentujących te posiedzenia;

4) udostępniania w portalu danych, o którym mowa w ustawie z dnia 11 sierpnia 2021 r. o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego (Dz. U. poz. 1641), zwanym dalej „portalem danych”.

(art. 7 ust. 1)

Dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny, z zastrzeżeniem art. 15. zgodnie z którym, jeżeli w wyniku udostępnienia informacji publicznej podmiot obowiązany do udostępnienia ma ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku, podmiot ten może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej tym kosztom.

(art. 7 ust. 2)

Tworzy się urzędowy publikator teleinformatyczny — Biuletyn Informacji Publicznej — w celu powszechnego udostępniania informacji publicznej, w postaci ujednoliconego systemu stron w sieci teleinformatycznej, zwany dalej „Biuletynem Informacji Publicznej”.

(art. 8 ust. 1)

Informacje publiczne są udostępniane w Biuletynie Informacji Publicznej przez podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2.

(art. 8 ust. 2)

Podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2, obowiązane są do udostępniania w Biuletynie Informacji Publicznej informacji publicznych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1–3, pkt 4 lit. a tiret drugie, lit. c i d i pkt 5. Podmioty, o których mowa w zdaniu pierwszym, mogą udostępniać w Biuletynie Informacji Publicznej również inne informacje publiczne.

(art. 8 ust. 3)

Podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2, są obowiązane do udostępniania w Biuletynie Informacji Publicznej informacji dotyczących sposobu dostępu do informacji publicznych będących w ich posiadaniu i nieudostępnionych w Biuletynie Informacji Publicznej.

(art. 8 ust. 4)

W przypadku wyłączenia jawności informacji publicznej, w Biuletynie Informacji Publicznej podaje się zakres wyłączenia, podstawę prawną wyłączenia jawności oraz wskazuje się organ lub osobę, które dokonały wyłączenia, a w przypadku, o którym mowa w art. 5 ust. 2, podmiot, w interesie którego dokonano wyłączenia jawności.

(art. 8 ust. 5)

Podmioty udostępniające informacje publiczne w Biuletynie Informacji Publicznej są obowiązane do:

1) oznaczenia informacji danymi określającymi podmiot udostępniający informację;

2) podania w informacji danych określających tożsamość osoby, która wytworzyła informację lub odpowiada za treść informacji;

3) dołączenia do informacji danych określających tożsamość osoby, która wprowadziła informację do Biuletynu Informacji Publicznej;

4) oznaczenia czasu wytworzenia informacji i czasu jej udostępnienia;

5) zabezpieczenia możliwości identyfikacji czasu rzeczywistego udostępnienia informacji.

(art. 8 ust. 6)

Minister właściwy do spraw informatyzacji tworzy stronę główną Biuletynu Informacji Publicznej:

1) zawierającą wykaz podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2, wraz z odnośnikami umożliwiającymi połączenie z ich stronami;

2) zapewniającą dostęp do informacji publicznej oraz możliwość jej przeszukiwania w systemie, o którym mowa w ust. 4a; 3) zapewniającą dostęp do portalu danych.

(art. 9 ust. 1)

Podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2, przez zastosowanie systemu, o którym mowa w ust. 4a, albo innego systemu teleinformatycznego, tworzą własne strony Biuletynu Informacji Publicznej, na których udostępniają informacje podlegające udostępnieniu w tej drodze.

(art. 9 ust. 2)

Podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2, są obowiązane przekazać ministrowi właściwemu do spraw informatyzacji informacje niezbędne do zamieszczenia na stronie, o której mowa w ust. 1.

(art. 9 ust. 3)

Minister właściwy do spraw informatyzacji:

1) gromadzi i udostępnia adresy wskazujące strony Biuletynu Informacji Publicznej tworzone przez podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2;

2) gromadzi i udostępnia dane o liczbie pobrań stron, o których mowa w pkt 1;

3) nieodpłatnie udostępnia system, o którym mowa w ust. 4a.

(art. 9 ust. 4)

Scentralizowany System Dostępu do Informacji Publicznej stanowi system teleinformatyczny, który umożliwia tworzenie stron Biuletynu Informacji Publicznej, o których mowa w ust. 2, oraz przetwarzanie informacji publicznych, w tym ich przeszukiwanie według kryteriów przedmiotowych i podmiotowych.

(art. 9 ust. 4a)

Minister właściwy do spraw informatyzacji określi, w drodze rozporządzenia:

1) szczegółowe wymagania dotyczące układu ujednoliconego systemu stron Biuletynu Informacji Publicznej, w szczególności:

a) strukturę strony głównej, o której mowa w ust. 1,

b) standardy struktury stron, o których mowa w ust. 2,

2) zakres i tryb przekazywania informacji, o których mowa w ust. 3,

3) wymagania dotyczące zabezpieczania treści informacji publicznych udostępnianych w Biuletynie Informacji Publicznej — mając na względzie sprawność i jednolitość działania systemu stron Biuletynu Informacji Publicznej, a także uwzględniając konieczność równego traktowania rozwiązań informatycznych oraz potrzebę umożliwienia realizacji prawa do stosowania przez podmioty obowiązane do przekazywania informacji oprogramowania bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów z tytułu opłat licencyjnych.

(art. 9 ust. 5)

Informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej lub portalu danych, jest udostępniana na wniosek.

(art. 10 ust. 1)

Informacja publiczna, która może być niezwłocznie udostępniona, jest udostępniana w formie ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku.

(art. 10 ust. 2)

Informacja publiczna może być udostępniana:

1) w drodze wyłożenia lub wywieszenia w miejscach ogólnie dostępnych;

2) przez zainstalowane w miejscach, o których mowa w pkt 1, urządzenia umożliwiające zapoznanie się z tą informacją.

(art. 11)

Informacje publiczne udostępniane w sposób, o którym mowa w art. 10 i 11, są oznaczane danymi określającymi podmiot udostępniający informację, danymi określającymi tożsamość osoby, która wytworzyła informację lub odpowiada za treść informacji, danymi określającymi tożsamość osoby, która udostępniła informację, oraz datą udostępnienia.

(art. 12 ust. 1)

Podmiot udostępniający informację publiczną jest obowiązany zapewnić możliwość:

1) kopiowania informacji publicznej albo jej wydruk lub

2) przesłania informacji publicznej albo przeniesienia jej na odpowiedni, powszechnie stosowany nośnik informacji.

(art. 12 ust. 2)

Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, z zastrzeżeniem ust. 2 i art. 15 ust. 2.

(art. 13 ust. 1)

Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w terminie określonym w ust. 1, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.

(art. 13 ust. 2)

Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnych z wnioskiem, chyba że środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia, nie umożliwiają udostępnienia informacji w sposób i w formie określonych we wniosku.

(art. 14 ust. 1)

Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w sposób lub w formie określonych we wniosku, podmiot obowiązany do udostępnienia powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie. W takim przypadku, jeżeli w terminie 14 dni od powiadomienia wnioskodawca nie złoży wniosku o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskazanych w powiadomieniu, postępowanie o udostępnienie informacji umarza się.

(art. 14 ust. 2)

Jeżeli w wyniku udostępnienia informacji publicznej na wniosek, o którym mowa w art. 10 ust. 1, podmiot obowiązany do udostępnienia ma ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku, podmiot ten może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej tym kosztom.

(art. 15 ust. 1)

Podmiot, o którym mowa w ust. 1, w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, powiadomi wnioskodawcę o wysokości opłaty. Udostępnienie informacji zgodnie z wnioskiem następuje po upływie 14 dni od dnia powiadomienia wnioskodawcy, chyba że wnioskodawca dokona w tym terminie zmiany wniosku w zakresie sposobu lub formy udostępnienia informacji albo wycofa wniosek.

(art. 15 ust. 2)

Odmowa udostępnienia informacji publicznej oraz umorzenie postępowania o udostępnienie informacji w przypadku określonym w art. 14 ust. 2 przez organ władzy publicznej następują w drodze decyzji.

(art. 16 ust. 1)

Do decyzji, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, z tym że:

1) odwołanie od decyzji rozpoznaje się w terminie 14 dni;

2) uzasadnienie decyzji o odmowie udostępnienia informacji zawiera także imiona, nazwiska i funkcje osób, które zajęły stanowisko w toku postępowania o udostępnienie informacji, oraz oznaczenie podmiotów, ze względu na których dobra, o których mowa w art. 5 ust. 2, wydano decyzję o odmowie udostępnienia informacji.

(art. 16 ust. 2)

Do rozstrzygnięć podmiotów obowiązanych do udostępnienia informacji, niebędących organami władzy publicznej, o odmowie udostępnienia informacji oraz o umorzeniu postępowania o udostępnienie informacji przepisy art. 16 stosuje się odpowiednio.

(art. 17 ust. 1)

Wnioskodawca może wystąpić do podmiotu, o którym mowa w ust. 1, o ponowne rozpatrzenie sprawy. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołania.

(art. 17 ust. 2)

Posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów są jawne i dostępne.

(art. 18 ust. 1)

Posiedzenia kolegialnych organów pomocniczych organów, o których mowa w ust. 1, są jawne i dostępne, o ile stanowią tak przepisy ustaw albo akty wydane na ich podstawie lub gdy organ pomocniczy tak postanowi.

(art. 18 ust. 2)

Organy, o których mowa w ust. 1 i 2, są obowiązane zapewnić lokalowe lub techniczne środki umożliwiające wykonywanie prawa, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 3. W miarę potrzeby zapewnia się transmisję audiowizualną lub teleinformatyczną z posiedzeń organów, o których mowa w ust. 1.

(art. 18 ust. 3)

Ograniczenie dostępu do posiedzeń organów, o których mowa w ust. 1 i 2, z przyczyn lokalowych lub technicznych nie może prowadzić do nieuzasadnionego zapewnienia dostępu tylko wybranym podmiotom.

(art. 18 ust. 4)

Organy, o których mowa w art. 18 ust. 1 i 2, sporządzają i udostępniają protokoły lub stenogramy swoich obrad, chyba że sporządzą i udostępnią materiały audiowizualne lub teleinformatyczne rejestrujące w pełni te obrady.

(art. 19)

Przepisy art. 18 i 19 stosuje się odpowiednio do pochodzących z powszechnych wyborów kolegialnych organów jednostek pomocniczych jednostek samorządu terytorialnego i ich kolegialnych organów pomocniczych.

(art. 20)

Do skarg rozpatrywanych w postępowaniach o udostępnienie informacji publicznej stosuje się przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. — Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2022 r. poz. 329), z tym że:

1) przekazanie akt i odpowiedzi na skargę następuje w terminie 15 dni od dnia otrzymania skargi;

2) skargę rozpatruje się w terminie 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę.

(art. 21)

Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

(art. 23)

Jawność w samorządzie

Czy podmioty samorządowe są obowiązane do udostępniania informacji publicznej?

Zgodnie z art. 4 ust. 1. Ustawy o dostępie do informacji publicznej obowiązane do udostępniania informacji publicznej są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne.

Ustawa wymienia wśród nich:

1) organy władzy publicznej;

2) organy samorządów gospodarczych i zawodowych;

3) podmioty reprezentujące zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa;

4) podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego;

5) podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów, a także organizacje związkowe i pracodawców, reprezentatywne w rozumieniu ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego (Dz. U. z 2018 r. poz. 2232, z 2020 r. poz. 568 i 2157 oraz z 2021 r. poz. 2445), oraz partie polityczne (art. 4 ust. 2).

Należy zwrócić uwagę, że katalog podmiotów określony w art. 4. ust. 1. ustawy ma charakter otwarty, co oznacza, że ustawodawca de facto wymienił jedynie przykładowe — kluczowe grupy podmiotów obowiązanych do udostępniania informacji publicznej.

Ustawa wymienia wprost podmioty reprezentujące osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego (art. 4 ust. 1 pkt. 4)), a jednocześnie wykonują zadania publiczne i dysponują majątkiem publicznym (art. 4. ust. 1 pkt. 5)). Nie ma więc wątpliwości, że są podmiotami obowiązanymi do udostępniania informacji publicznej.

art. 4. ust. 1. Ustawy o dostępie do informacji publicznej

Czy wniosek o udostępnienie informacji publicznej może być anonimowy?

Czy osoba składająca wniosek o udostępnienie informacji publicznej musi podpisać się w imieniu i nazwiskiem? Czy podmiot publiczny może zignorować wnioski składane anonimowo? Odpowiedź na każde z tych pytań brzmi — nie. Potwierdzają tę tezę sądy administracyjne. Przykładem takiego orzeczenia jest wyrok NSA z 2023 r., który dotyczył skargi kasacyjnej złożonej przez jeden z polskich związków sportowych.

Sprawa dotyczyła wniosku o udostępnienie informacji publicznej złożonego przez obywatelkę za pośrednictwem poczty elektronicznej. Obywatelka wynosiła o udostępnienie kopii protokołu z posiedzenia kongresu sprawozdawczego związku z 2021 roku oraz kopii podjętych w jego trakcie uchwał kropka wiadomość elektroniczna, zawierająca wniosek, została wysłana z adresu popularnej poczty elektronicznej i podpisana „niezależny analityk” (a nie swoim imieniem i nazwiskiem). Jednocześnie wnioskodawczyni zwróciła się o przesłanie żądanych informacji pocztą elektroniczną na wskazany we wniosku adres. Po upływie dwóch tygodni z tego samego adresu poczty elektronicznej obywatelka wysłała podpisane swoim imieniem i inicjałem nazwiska ponaglenie, do którego dołączyła (w formie pliku pdf) wniosek złożony uprzednio. Wobec nieudzielenia odpowiedzi wniosła skargę na bezczynność do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

W odpowiedzi na skargę związek wniósł o jej oddalenie, ewentualnie o jej odrzucenie, wskazując, że dopiero w skardze wnioskodawczyni podała swoje pełne dane, w tym adres do korespondencji oraz złożyła podpis. Dopiero więc na etapie skargi powstała możliwość merytorycznego rozpoznania wniosku o udostępnienie informacji publicznej.

Przedstawiciele związku wskazywali przy tym, że wprawdzie orzecznictwo sądowo-administracyjne nakazuje również uznawać za pisemny wniosek informacyjny zapytanie złożone za pośrednictwem poczty elektronicznej (e-mail), jednak, w realiach tej sprawy, organ miał do czynienia z wnioskiem anonimowym (niezidentyfikowanym), dlatego na podstawie art. 64 §2 Kodeksu postępowania administracyjnego, pozostawił pismo skarżącej bez nadawania dalszego biegu. Brak imienia i nazwiska wnioskodawcy, adresu do doręczeń lub adresu elektronicznego uniemożliwił bowiem wezwanie skarżącej do uzupełnienia braków formalnych wniosku.

WSA w Warszawie uznał jednak skargę za zasadną wskazując, że związek, mając świadomość odformalizowanego trybu składania wniosków o udostępnienie informacji publicznej, powinien zwrócić się o niezbędne dane do „niezależnego analityka” na adres, z którego wysłano wniosek. Jak uzasadnił sąd, skoro z art. 16 ust. 2 Ustawy o dostępie do informacji publicznej wynika, że do decyzji odmownej oraz o umorzeniu postępowania stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, to przepisy te mają zastosowanie do całego procesu wydawania decyzji, a więc również do kwestii usuwania braków formalnych wniosku o udostępnienie informacji publicznej, o ile podmiot zobowiązany zmierza do wydania takiej decyzji. Rozwiązanie takie ma charakter gwarancyjny dla wnioskodawcy. Z tych względów, sąd pierwszej instancji zobowiązał związek do rozpoznania wniosku i jednocześnie uznał, że bezczynność nie miała miejsca z rażącym naruszeniem prawa, ponieważ wynikała ona z błędnej oceny prawnej co do zakresu tak podmiotowego, jak i przedmiotowego wniosku skarżącej.

Wyrok został jednak zaskarżony przez związek do NSA. Ten skargę jednak oddalił wyjaśniając, że wniosek składany w trybie Ustawy o dostępie do informacji publicznej nie musi odpowiadać żadnym szczególnym wymogom, nie stanowi on bowiem podania w rozumieniu art. 63 kodeksu postępowania administracyjnego, gdyż na tym etapie postępowania nie stosuje się jego przepisów. Tylko w sytuacji wydania decyzji administracyjnej (o odmowie udostępnienia informacji publicznej, o umorzeniu postępowania), braki wniosku o udostępnienie informacji publicznej w zakresie danych osobowych i adresowych wnioskodawcy powinny być usuwane w postępowaniu naprawczym, regulowanym w art. 64 §2 kodeksu postępowania administracyjnego.