Bezpłatny fragment - Grecja 2006

Wstęp

W sercu Europy, gdzie wiatr szepcze opowieści o dawnych herosach, a morze lśni jak turkus w blasku Heliosa, rozpoczyna się podróż, która przenosi nas w czasy bogów i mitów, w świat marmurowych świątyń i szumiących oliwnych gajów. „Grecja 2006” to nie tylko przewodnik po najwspanialszych skarbach antycznej Hellady, ale także barwna opowieść o przygodzie, która splata współczesną wędrówkę z magią mitów, malując przed czytelnikiem obrazy tak żywe, że niemal słychać echo liry Apollina i szum fal Morza Egejskiego. Ta książka, pełna pasji i zachwytu, zabiera nas w podróż z Poznania, przez romantyczne kanały Wenecji, aż po skaliste wybrzeża Krety i wulkaniczne klify Santorini, gdzie każdy krok jest spotkaniem z historią, a każda opowieść ożywia kamienie antycznych ruin.

Nasza wyprawa rozpoczyna się w Poznaniu, gdzie autokar, niczym współczesny rydwan, wyrusza w stronę Wenecji — miasta mostów i lagun, które przez kilka godzin otwiera przed nami swe renesansowe serce. Wąskie uliczki, lśniące kanały i złote mozaiki Bazyliki św. Marka są jedynie preludium do przygody, która czeka nas na morzu. Luksusowy prom, kołyszący się na falach Adriatyku, niesie nas przez noc do Igumenitsy, portu, który otwiera wrota Grecji. Tu, w sercu Epiru, rozpoczyna się prawdziwa odyseja, gdzie każdy zakręt drogi odsłania nowe cuda. W Kalambace, u stóp strzelistych skał Meteorów, klasztory zawieszone między niebem a ziemią zapierają dech, a ich mistyczna aura splata się z legendami o boskiej harmonii. Droga przez Termopile, gdzie niegdyś Leonidas stawiał czoła Persom, prowadzi nas do Delf, siedziby wyroczni Apollina, gdzie szum wiatrów wciąż niesie echo proroctw Pytia.

W Tolo, malowniczej perle Argolidy, zatrzymujemy się na chwilę oddechu, by zanurzyć się w pięknie Zatoki Argolidzkiej. Stąd wyruszamy do Epidauros, gdzie antyczny teatr, słynący z doskonałej akustyki, wciąż rozbrzmiewa echami dawnych dramatów, oraz do sanktuarium Asklepiosa, miejsca uzdrowień i cudów. Mykeny, z ich Lwią Bramą i grobowcami królów, szepczą o Agamemnonie i klątwie Atrydów, a Kanał Koryncki, przecinający wąski przesmyk, zadziwia śmiałością starożytnych inżynierów. W Nauplion, z jego weneckimi murami i fortecą Palamidi, czas zdaje się płynąć wolniej, pozwalając smakować grecką gościnność.

Serce podróży bije w Atenach, gdzie Akropol, strzeżony przez Partenon, wznosi się jak pomnik mądrości Ateny. Każdy kamień opowiada o demokracji, filozofii i mitach, które ukształtowały Helladę. Z Pireusu, portu pulsującego duchem Posejdona, odpływamy na Kretę, gdzie Heraklion wita nas gwarem tawern i zapachem morza. W hotelu Mistral, położonym zaledwie 15 kilometrów od Ajos Nikolaos, znajdujemy wytchnienie — plaże, baseny i wieczorne tańce w rytmie syrtaki pozwalają poczuć grecką radość życia. Wyprawa do pałacu w Knossos, labiryntu Minosa, przenosi nas w czasy Minotaura i Ariadny, a rejs na Santorini, z jej wulkanicznymi klifami i białymi domami, maluje obrazy godne pędzla Afrodyty. Podróż kończy się w Heraklionie, gdzie muzeum archeologiczne, pełne minojskich skarbów, jest ostatnim akordem tej symfonii antyku. Samolot do Poznania unosi nas w chmury, lecz serce pozostaje wśród ruin i mitów Grecji.

Każdy rozdział tej książki, przeplatany mitami o Zeusie, Atenie, Apollinie czy Kadmosie, tchnie życie w kamienne ruiny, a setki oryginalnych zdjęć, barwnych jak freski Akrotiri, pozwalają czytelnikowi niemal dotknąć marmuru Akropolu i poczuć wiatr na klifach Santorini. Od Tytanomachii po Róg Obfitości, od nici Ariadny po blask Apollina, opowieści te splatają się z trasą, czyniąc każdą atrakcję nie tylko zabytkiem, ale żywą historią. To książka, która nie tylko prowadzi przez antyczne cuda, ale także zaprasza do marzeń, inspirując do własnych wędrówek szlakiem Hellady.

Wenecja

Do Wenecji docieramy po całonocnej jeździe autokarem. Trasa z Poznania to bez mała 1200 km. Jesteśmy zmęczeni, ale nie czas wylewać łzy. Mamy kilka godzin czasu na zwiedzanie miasta.

Wenecja (wł. Venezia), położona w północno-wschodnich Włoszech, w regionie Wenecji Euganejskiej, jest unikalnym miastem zbudowanym na 118 wyspach w Lagunie Weneckiej, u ujścia rzek Po i Piave do Morza Adriatyckiego. Miasto znajduje się około 400 km na północ od Rzymu i 250 km na zachód od Triestu, w strategicznym punkcie łączącym Europę Środkową z Adriatykiem. Wenecja rozciąga się na obszarze około 414,6 km², z czego samo miasto zajmuje 7,6 km² lądu, resztę stanowi laguna, kanały i mokradła. Archipelag wysp jest połączony siecią około 400 mostów, w tym słynnym Mostem Rialto, a głównym kanałem jest Canal Grande, wijący się na długości 3,8 km przez centrum miasta.

Laguna Wenecka, wpisana na listę UNESCO, jest ekosystemem bagiennym, z płytkimi wodami (średnia głębokość 1,5 m) i wyspami, takimi jak Murano, Burano i Torcello. Wenecja leży na poziomie morza, co czyni ją podatną na przypływy (acqua alta), szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Miasto podzielone jest na sześć sestieri (dzielnic): Cannaregio, San Marco, Castello, Dorsoduro, San Polo i Santa Croce.

Wenecja liczy około 49 000 mieszkańców w historycznym centrum (stan na 2025 rok), choć cała gmina, obejmująca lądowe dzielnice Mestre i Marghera, ma około 260 000 mieszkańców. Populacja centrum maleje z powodu wysokich kosztów życia i turystyki, która przyciąga rocznie ponad 20 milionów zwiedzających, generując tłumy w sezonie letnim. Mieszkańcy Wenecji to w większości Włosi, z niewielkimi społecznościami imigrantów z Europy Wschodniej i Azji, a lokalny dialekt wenecki jest wciąż używany obok standardowego włoskiego.

Krajobraz Wenecji jest zdominowany przez lagunę, która tworzy unikalny ekosystem z solniskami, trzcinami i błotnistymi wyspami. Flora obejmuje roślinność bagienną, taką jak trzcina pospolita i soliród, oraz drzewa oliwne i pinie na wyższych partiach wysp, takich jak Lido. Fauna laguny jest bogata w ptaki wodne (czaple, kormorany, mewy), ryby (np. barweny) i skorupiaki, które wspierają tradycyjne rybołówstwo. Wody kanałów są domem dla meduz i małych organizmów morskich, choć zanieczyszczenie stanowi wyzwanie. Wyspy, takie jak Murano i Burano, oferują kolorowe krajobrazy z ogrodami i skromną roślinnością śródziemnomorską.

Wenecja jest jednym z najpiękniejszych miast świata, słynącym z kanałów, renesansowej architektury i artystycznego dziedzictwa. Główne atrakcje obejmują:

— Plac św. Marka: Serce Wenecji, z Bazyliką św. Marka, ozdobioną mozaikami i relikwiami św. Marka Ewangelisty, oraz Dzwonnicą św. Marka (Campanile), oferującą widoki na lagunę.

— Pałac Dożów: Gotycko-renesansowa rezydencja dożów, z salami zdobionymi przez Tintoretta i Veronese, oraz Mostem Westchnień, łączącym pałac z więzieniem.

— Canal Grande: Główna arteria miasta, otoczona pałacami, takimi jak Ca’ d’Oro i Ca’ Rezzonico, obsługiwana przez gondole i vaporetti.

— Most Rialto: Ikoniczny most z XVI wieku, z targiem i widokiem na Canal Grande.

— Wyspy laguny: Murano, słynące z wyrobów szklanych; Burano, z kolorowymi domami i koronkami; Torcello, z bizantyjską katedrą Santa Maria Assunta z VII wieku.

— Gallerie dell’Accademia: Muzeum z dziełami Tycjana, Belliniego i Carpaccia, ukazujące wenecką sztukę renesansową.

— Teatro La Fenice: Jedna z najsłynniejszych oper na świecie, goszcząca premiery dzieł Verdiego i Rossiniego.

— Plaże Lido: Piaszczyste wybrzeże na wyspie Lido, znane z festiwalu filmowego w Wenecji.

Historia Wenecji

Wenecja powstała w V wieku n.e., gdy mieszkańcy lądu, uciekając przed najazdami barbarzyńców, takich jak Longobardowie, osiedlili się na błotnistych wyspach laguny. Początkowo pod zwierzchnictwem Bizancjum, Wenecja wybrała swojego pierwszego dożę, Paolucio Anafesto, w 697 roku, stając się niezależną republiką. W IX wieku relikwie św. Marka Ewangelisty zostały sprowadzone z Aleksandrii przez kupców Rustico da Torcello i Buono da Malamocco, co uczyniło Wenecję centrum religijnym. W średniowieczu Wenecja stała się potęgą morską i handlową, kontrolując szlaki między Europą a Bliskim Wschodem. W 1204 roku, podczas IV krucjaty, doża Enrico Dandolo zdobył Konstantynopol, przynosząc Wenecji bogactwa, w tym konie z brązu na Bazylice św. Marka.

W okresie renesansu (XIV–XVI wiek) Wenecja osiągnęła szczyt potęgi, z flotą liczącą ponad 3 000 okrętów i koloniami, takimi jak Kreta i Cypr. Architekci, tacy jak Andrea Palladio, projektowali pałace, a malarze, jak Tycjan i Tintoretto, tworzyli arcydzieła. W XVII wieku Wenecja zaczęła tracić wpływy na rzecz Portugalii i Holandii, a w 1797 roku Napoleon Bonaparte zlikwidował Republikę Wenecką, przekazując miasto Austrii. W 1866 roku Wenecja stała się częścią zjednoczonych Włoch. W XX wieku miasto zmagało się z powodziami i degradacją laguny, co doprowadziło do budowy systemu MOSE, chroniącego przed acqua alta.

Choć Wenecja nie była częścią starożytnej Grecji, jej związki z hellenistycznym światem, szczególnie przez handel z Bizancjum i Kretą, czynią ją istotnym punktem w kontekście kultury śródziemnomorskiej. Weneckie przekazy i legendy często splatają się z motywami morskimi i religijnymi.

— Sprowadzenie relikwii św. Marka

— W 828 roku weneckcy kupcy Rustico da Torcello i Buono da Malamocco, według legendy, ukradli relikwie św. Marka Ewangelisty z Aleksandrii, ukrywając je pod wieprzowiną, by oszukać muzułmańskich strażników. Sprowadzenie relikwii uczyniło Wenecję centrum chrześcijaństwa, a św. Marek stał się patronem miasta, symbolizowanym przez skrzydlatego lwa.

— Zaślubiny z morzem

— Tradycja Sposalizio del Mare, zapoczątkowana w XII wieku za doży Pietro II Orseolo, symbolizowała więź Wenecji z morzem. Co roku doża rzucał złotą obrączkę do laguny, ogłaszając „zaślubiny” miasta z Adriatykiem, co miało zapewnić pomyślność flocie i handlowi. Ceremonia ta, wciąż celebrowana w uproszczonej formie podczas festiwalu La Sensa, odzwierciedla morską tożsamość Wenecji.

— Most Westchnień

— Legenda mówi, że więźniowie, prowadzeni z Pałacu Dożów do więzienia przez Most Westchnień, wzdychali, patrząc po raz ostatni na lagunę. Nazwa mostu, nadana w XIX wieku przez Lorda Byrona, stała się symbolem romantyzmu i tragicznych losów, choć w rzeczywistości wielu więźniów było drobnymi przestępcami.

— Marco Polo i szlak na Wschód

— Marco Polo, wenecki kupiec z XIII wieku, wyruszył z Wenecji na dwór Kubilaja Chana w Chinach, opisując swoje podróże w „Il Milione”. Jego dom w dzielnicy Cannaregio i opowieści o Jedwabnym Szlaku wzmocniły legendę Wenecji jako bramy między Wschodem a Zachodem.

— Weneckie czarownice

— W XVI wieku Wenecja była miejscem polowań na czarownice, a legenda mówi o tajemniczej wiedźmie z wyspy Torcello, która rzuciła klątwę na lagunę, powodując mgły i powodzie. Historie te, choć przesadzone, odzwierciedlają atmosferę renesansowej Wenecji, pełnej tajemnic i zabobonów.

— Karnawał wenecki: Coroczny karnawał, sięgający XIII wieku, słynie z masek i kostiumów, inspirowanych Commedia dell’Arte. Najsłynniejsze maski, jak Bauta i Colombina, były noszone przez wenecką arystokrację.

— Szkło z Murano: Wyspa Murano od XIII wieku słynie z wyrobów szklanych, takich jak lustra i żyrandole, które zdobią pałace na całym świecie.

— Koronkowe Burano: Wyspa Burano jest znana z delikatnych koronek, wytwarzanych ręcznie od XVI wieku, oraz kolorowych domów, malowanych dla orientacji rybaków w mgle.

— Acqua alta: Powodzie, zwane acqua alta, zalewają Wenecję w okresie jesienno-zimowym, szczególnie Plac św. Marka, który jest najniższym punktem miasta. System MOSE (bariery przeciwpowodziowe) uruchomiono w 2020 roku, by chronić miasto.

— Weneckie pałace: Canal Grande otaczają pałace, takie jak Ca’ Pesaro i Ca’ Foscari, które łączą gotyk wenecki z elementami bizantyjskimi i renesansowymi.

— Festiwal filmowy w Wenecji: Od 1932 roku na wyspie Lido odbywa się najstarszy festiwal filmowy na świecie, przyciągający gwiazdy, takie jak Federico Fellini czy Sophia Loren.

— Kuchnia wenecka: Lokalne specjały, takie jak sarde in saor (sardynki w marynacie), risotto al nero di seppia (z atramentem kałamarnicy) i tiramisù, odzwierciedlają morskie i handlowe dziedzictwo miasta.

Wieczorem wsiadamy na ogromny prom. Przed nami nocny rejs wzdłuż Morza Adriatyckiego. Wenecja — chociaż poznana deszczowego dnia — robi na nas duże wrażenie. Ale najważniejsze ciągle przed nami.

Tesprotia i Epir

Mit o Atenie i Argosie

W sercu starożytnej Hellady, gdzie wiatr szepcze proroctwa, a bogowie splatają ludzkie losy, rozegrała się opowieść o odwadze, mądrości i morskiej podróży, która na zawsze zapisała się w annałach mitów. To historia Jazona, jego okrętu Argo i boskiej Ateny, której mądrość ujarzmiła wiatr i fale, oraz Argosa, budowniczego, którego ręce tchnęły życie w drewno z Dodony.

Gdzieś w cieniu wyniosłej góry Tomaros, w epirockim królestwie Molossów, leżała Dodona — święte miejsce, gdzie ziemia szeptała wolę Zeusa Naiosa i jego boskiej towarzyszki Diony. W sercu tej krainy, wśród dębów o koronach muskanych niebiosami, znajdował się najstarszy święty gaj Hellady, gdzie szum liści i brzęk miedzianych mis, poruszanych westchnieniami wiatru, odsłaniały przyszłość. Kapłani selloj, z twarzami pooranymi mądrością wieków, odczytywali znaki, wsłuchując się w głosy dębów, które przemawiały językiem samego Zeusa. To Pelazgowie, pierwsi mieszkańcy tych ziem, mieli założyć tę wyrocznię, czyniąc Dodonę miejscem, gdzie bogowie i ludzie spotykali się w harmonii.

W tym mistycznym krajobrazie zrodziła się opowieść o Jazonie, młodym herosie z Jolkos, który, pragnąc odzyskać tron zagrabiony przez wiarołomnego stryja Peliasa, otrzymał zadanie niemal niewykonalne: zdobyć złote runo, strzeżone przez smoka w dalekiej Kolchidzie. Pelias, śmiejąc się podstępnie, sądził, że wysyła bratanka na pewną zgubę. Lecz Zeus, władca Olimpu, i jego córka Atena, bogini mądrości o oczach lśniących jak szare morze, spoglądali na Jazona z łaskawością. To Atena, której serce biło w rytmie sprawiedliwości, postanowiła poprowadzić herosa przez burzliwe fale przeznaczenia.

Do Jazona dołączył Argos, mistrz rzemiosła, którego dłonie potrafiły tchnąć duszę w drewno i kamień. To jemu Atena, zstępując z Olimpu w glorii srebrzystej zbroi, powierzyła zadanie budowy okrętu godnego wielkiej wyprawy. „Argosie, synu Arestora” — rzekła, a jej głos brzmiał jak dzwonki wiatrów Dodony — „stwórz statek, który poniesie Jazona przez otchłanie mórz, a ja obdarzę go siłą i mądrością. Drewno na jego kadłub weź z mojego świętego gaju w Dodonie, gdzie dęby Zeusa szepczą proroctwa.” Argos, z sercem pełnym czci, pokłonił się bogini i wyruszył na północ, do epirockiej krainy, gdzie wiatr tańczył wśród liści.

W Dodonie, pod osłoną nocy rozświetlonej gwiazdami, Argos stanął przed prastarymi dębami, których pnie zdawały się pulsować boską mocą. Selloj, kapłani o stopach bosych od wiecznego kontaktu z ziemią, wskazali mu najpotężniejszy dąb, wybrany przez Zeusa. Gdy Argos wzniósł topór, wiatr zawył, a liście zadrżały, jakby sam Zeus potwierdzał świętość tej chwili. Drewno, twarde jak skała, a zarazem giętkie jak wola bogów, stało się sercem okrętu, który nazwano Argo — „Szybkim” — na cześć jego budowniczego i boskiej patronki.

Lecz Atena, w swej niezmierzonej mądrości, uczyniła więcej. Z najczystszej gałęzi dębu dodońskiego, nasyconej duchem wyroczni, kazała Argosowi wyciąć belkę na dziób okrętu. „Niech ten fragment świętego drzewa przemawia” — orzekła. — „Niech prowadzi Jazona i jego towarzyszy, Argonautów, przez sztormy i mgły, aż do brzegów Kolchidy.” I tak się stało. Gdy Argo powstał, smukły i dumny, jego dziób zdobiła belka, która, ożywiona boską mocą Ateny, mówiła ludzkim głosem. Głos ten, ciepły i melodyjny, niósł proroctwa Zeusa, wskazując drogę przez zdradliwe wody, ostrzegając przed rafami i szepcząc słowa otuchy, gdy serca Argonautów drżały w obliczu nieznanego.

Gdy Argo wypłynął z Jolkos, z Jazonem na pokładzie i pięćdziesięcioma herosami, wśród nich Heraklesem, Orfeuszem i braćmi Kastorem i Polluksem, belka dodońska stała się ich przewodnikiem. Gdy fale Morza Egejskiego wzbierały, a wiatr wył jak duchy, głos z dziobu przemawiał: „Odwagi, Argonauci, Zeus czuwa nad wami!” Atena, niewidzialna, ale obecna, prowadziła statek przez burze, mijając wyspy Cyklad i brzegi Tracji, aż do Bosforu, gdzie stoczyli bój z harpiami i ocalili ślepego króla Fineusa. W Kolchidzie, gdy Jazon stanął przed królem Ajetesem i smoczym strażnikiem złotego runa, belka dodońska szeptała mu słowa mądrości, pomagając przechytrzyć wrogów i zdobyć skarb dzięki pomocy czarodziejki Medei.

Powrót Argonautów był równie pełen prób. Gdy Argo mijał zdradliwe skały Symplegady, które zamykały się, miażdżąc wszystko na swej drodze, głos dębu wskazał moment, gdy Jazon miał wypuścić gołębia, by sprawdzić, czy przejście jest bezpieczne. Gdy statek dotarł do Krety, gdzie groźny olbrzym Talos strzegł brzegów, to Medea, wsparta radami dodońskiej belki, uśpiła giganta, umożliwiając bezpieczne lądowanie. Ostatecznie Argo wrócił do Jolkos, a złote runo stało się symbolem triumfu Jazona. Lecz belka dodońska, nasycona boską esencją, pozostała w pamięci Hellady jako dar Ateny, która uczyniła niemożliwe możliwym.

Mit o Atenie i Argosie to opowieść o boskiej inspiracji, ludzkiej odwadze i cudzie rzemiosła, które połączyły siły, by stworzyć Argo — okręt, który przemierzył morza w poszukiwaniu złotego runa.

Igumenitsa i Janina: Perły Epiru

Do Igumenitsy docieramy pięknym promem, którym płyniemy całą noc. Śpimy w czteroosobowej kabinie. Dwie koje zajmuje super sympatyczna para z Krakowa, związana z przemysłem artystycznym.

Grecja wita nas deszczową pogodą. Jest nawet dość chłodno. Wsiadamy do autokaru i pokonujemy kolejne zakręty szosy biegnącej przez góry Epiru. Jest okazja, aby zapoznać się z historią obszarów, które mijamy. Ale zanim to nastąpi kilka fotek z promu.

Prom, na którym spędzamy kilkanaście godzin ma 200 m długości, 26 szerokości, a jego zanurzenie to prawie 7 metrów. Zabiera 1500 pasażerów i posiada 678 łóżek do spania. Nazywa się "Pasiphae Palace" i należy do Minoan Lines. o tym, kim była Pazyfae opowiada przytoczony poniżej mit.

W sercu Krety, gdzie pałac w Knossos lśni jak klejnot wśród oliwnych gajów, a fale Morza Śródziemnego szepczą o pruskich tajemnicach, rozegrała się tragiczna saga o Pazyfae, córce Heliosa, boga słońca, i nimfy Perse, której los splótł się z klątwą Posejdona i narodzinami Minotaura, potwora o głowie byka. Pochodząca ze Wschodu, jak jej mitologiczny odpowiednik, Europa, Pazyfae, o oczach lśniących jak promienie ojca, została królową Krety u boku Minosa. Lecz pycha jej męża i boski gniew sprowadziły na nią miłość tak szaloną, że wstrząsnęła fundamentami wyspy. To opowieść o namiętności, karze i labiryncie, której echo rozbrzmiewa w ruinach Knossos, wzywając podróżnych do odkrycia mrocznej magii Hellady.

Dawno temu, gdy Kreta rozkwitała pod rządami Minosa, syna Zeusa i Europy, Pazyfae, córka Heliosa o włosach złotych jak blask słońca, panowała u jego boku jako królowa. Jej rodowód, splątany z boską krwią Okeanidy Perse — lub, jak szeptały niektóre opowieści, nimfy Krety — czynił ją siostrą czarodziejki Kirke, króla Ajetesa i Persesa z Kolchidy. Z Minosem spłodziła ośmioro dzieci: Ariadnę, Fedrę, Androgeusza, Glaukosa, Deukaliona, Akakallis, Ksenodykę i Katreusa, których imiona lśniły w kronikach Krety. Lecz los, zdradliwy jak fale Posejdona, przygotował dla Pazyfae próbę, która miała naznaczyć ją na wieki.

Minos, pragnąc potwierdzić swe boskie prawo do tronu, błagał Posejdona o znak. „Panie mórz, daj mi dowód mej władzy!” — wołał, a jego głos niósł się nad Zatoką Mirabello. Posejdon, w szatach z morskiej piany, uniósł trójząb, a z fal wyłonił się byk kreteński — śnieżnobiały, o rogach zakrzywionych jak półksiężyc, oczach lśniących jak turkus i kopytach, które ledwie muskały ziemię. „Złóż go w ofierze, a twe panowanie będzie błogosławione” — zagrzmiał bóg. Lecz Minos, oślepiony pięknem byka, odmówił. Zamiast niego poświęcił innego, mniejszego, sądząc, że oszuka pana mórz. Gniew Posejdona, jak sztorm, wstrząsnął wyspą, a jego klątwa, wsparta mocą Afrodyty, spadła na Pazyfae, tchnąc w jej serce szaloną miłość do byka kreteńskiego.

Pazyfae, trawiona namiętnością, której nie mogła ugasić, błąkała się po Knossos, a jej oczy, niegdyś spokojne, płonęły gorączką. W desperacji udała się do Dedala, genialnego rzemieślnika, którego umysł przewyższał marmury pałacu. „Pomóż mi, Dedalu” — szepnęła, a jej głos drżał jak liście lauru. Dedal, z sercem ciężkim od lęku, stworzył arcydzieło: drewnianą krowę, pokrytą prawdziwą skórą, tak doskonałą, że byk kreteński, zwiedziony jej formą, uznał ją za żywą. Pazyfae, w sekrecie przed Minosem, weszła do wnętrza konstrukcji, a byk, w miłosnym uniesieniu, połączył się z królową. Z tego przeklętego związku narodził się Asteriusz, pół-człowiek, pół-byk, którego ryk, jak grzmot, wstrząsał Knossos. Lud nazwał go Minotaurem — „bykiem Minosa” — a jego głód ludzkiego mięsa stał się przekleństwem wyspy.

Minos, wstrząśnięty narodzinami potwora, skonfrontował Pazyfae w pałacowych komnatach. „Jak mogłaś splamić nasz ród?!” — krzyczał, a jego gniew rozbrzmiewał wśród fresków. Pazyfae, w mowie godnej Eurypidesa, broniła się z pasją: „To twój grzech, Minosie, rozgniewał Posejdona! Ja byłam tylko pionkiem w jego klątwie!” Jej słowa, zapisane we fragmentach zaginionej sztuki Kreteńczycy, niosły ból i dumę, gdy usprawiedliwiała się boskim przymusem. Minos, rozdarty między wstydem a winą, rozkazał Dedalowi zbudować labirynt — plątaninę korytarzy pod Knossos, gdzie uwięziono Minotaura, by jego ryk nie sięgał uszu Kreteńczyków. Pazyfae, karmiąca potwora piersią jak niemowlę, stała się symbolem tragicznej miłości, a jej imię, splątane z klątwą, przeszło do legendy.

Kreta, naznaczona cieniem Minotaura, stała się miejscem pielgrzymek, gdzie Hellenowie szeptali o Pazyfae i jej boskim pochodzeniu. Freski w Knossos, z bykami i morskimi motywami, zdawały się opowiadać o jej historii, a labirynt, wijący się pod pałacem, strzegł tajemnicy jej grzechu. W jednej z opowieści, gdy susza zagroziła wyspie, kapłanka Heliosa, ojca Pazyfae, złożyła ofiarę nad brzegiem, a wody, jak łzy królowej, spłynęły na pola, przywracając życie. Lud Krety, wstrząśnięty cudem, czcił Pazyfae jako ofiarę boskiej woli, a jej dzieci — Ariadnę, Fedrę i innych — jako dziedziców jej tragicznego losu.

Igumenitsa (Ηγουμενίτσα)

Igumenitsa, położona w regionie administracyjnym Epiru, w prefekturze Tesprotia, jest dynamicznie rozwijającym się miastem portowym nad Morzem Jońskim, liczącym około 17 tysięcy mieszkańców (stan na 2006 rok). Oddalona o 480 km od Aten i 460 km od Salonik, stanowi ważny węzeł komunikacyjny zachodniej Grecji.

Port w Igumenitsy jest kluczowym punktem tranzytowym, oferującym codzienne połączenia promowe do włoskich miast takich jak Bari, Brindisi, Wenecja i Ancona, a także do Patras na Peloponezie oraz lokalnych wysp: Korfu, Paksos i Antipaksos. Dzięki strategicznemu położeniu i nowoczesnej infrastrukturze, Igumenitsa jest dziś bramą do Grecji dla podróżnych przybywających z Europy Zachodniej.

Miasto, choć współcześnie znane głównie z funkcji portowych, leży w regionie Tesprotii, który w starożytności miał istotne znaczenie kulturowe i religijne. Otoczone wzgórzami i zatoką Morza Jońskiego, Igumenitsa oferuje malownicze widoki, które łączą piękno wybrzeża z surowym krajobrazem Epiru.

W starożytności region Tesprotii, w którym leży Igumenitsa, był zamieszkiwany przez plemię Tesprotów, jedno z najstarszych ludów Epiru. Tesproci, znani z niezależności i wojowniczości, odgrywali istotną rolę w lokalnej polityce. Igumenitsa, choć nie była w starożytności miastem o znaczeniu porównywalnym z Atenami czy Koryntem, znajdowała się w pobliżu ważnych ośrodków, takich jak starożytna Gitana, będąca jednym z głównych miast Tesprotii.

Region ten był także związany z kultem Zeusa i Dodony, najstarszej wyroczni w Grecji, położonej niedaleko Janiny. Tesproci czcili Zeusa Dodonajskiego, a ich ziemie były miejscem, gdzie mitologia splatała się z codziennym życiem. W czasach rzymskich region Tesprotii wszedł w skład prowincji Epirus, a po upadku Cesarstwa Zachodniego znalazł się pod wpływem Bizancjum. Współczesna Igumenitsa rozwinęła się jako port w czasach nowożytnych, szczególnie po przyłączeniu Epiru do Grecji w 1913 roku w wyniku wojen bałkańskich.

Mity i legendy związane z Tesprotią

— Tesprotia i wyrocznia w Dodonie

— Region Tesprotii był blisko związany z Dodoną, najstarszą wyrocznią Grecji, poświęconą Zeusowi i Dione. Według mitologii, wyrocznia w Dodonie została założona przez Zeusa, który przemawiał przez szum liści świętego dębu. Kapłani, zwani Selloi, interpretowali te znaki, przekazując boskie przepowiednie. W „Iliadzie” Homera Achilles modli się do Zeusa Dodonajskiego, co świadczy o znaczeniu tego miejsca w epoce mykeńskiej. Tesproci, jako mieszkańcy regionu, odgrywali rolę strażników tego sanktuarium, a ich ziemie były miejscem pielgrzymek.

— Mit o Odyseuszu i Tesprotii

— W „Odysei” Homera Tesprotia jest wspomniana jako miejsce, do którego Odyseusz miał przybyć po powrocie z Troi. Król Tesprotów, Fidon, miał gościć Odyseusza, a region ten był postrzegany jako kraina na granicy znanego świata, blisko tajemniczej krainy zmarłych. Według jednej z wersji mitu, Odyseusz konsultował się z wyrocznią w Dodonie, by dowiedzieć się, jak przebłagać Posejdona po swoich morskich przygodach.

— Epir i Hades

— Tesprotia była także związana z mitem o zejściu do Hadesu. W regionie znajdowała się rzeka Acheron, uznawana w mitologii za jedną z rzek podziemnego świata. Wierzono, że w okolicach ujścia Acheronu do Morza Jońskiego znajdowało się wejście do Hadesu, gdzie dusze zmarłych były przeprawiane przez Charona. Nekromancjum (wyrocznia zmarłych) w Efyra, niedaleko Igumenitsy, przyciągało tych, którzy pragnęli komunikować się z duchami przodków. Mit ten czynił Tesprotię miejscem tajemniczym i pełnym grozy.

Ciekawostki

— Port Igumenitsy: Współczesny port jest jednym z najważniejszych w Grecji, obsługującym ruch pasażerski i towarowy. Jego znaczenie wzrosło po wybudowaniu autostrady Egnatia Odos, łączącej Igumenitsę z resztą Grecji i Bałkanami.

— Krajobraz Tesprotii: Okolice Igumenitsy oferują turystom dostęp do pięknych plaż, takich jak Drepano czy Plataria, oraz możliwość zwiedzania ruin starożytnych miast, takich jak Gitana, gdzie zachowały się pozostałości murów i teatru.

— Festiwale lokalne: Igumenitsa słynie z festiwali celebrujących kulturę Epiru, w tym muzyki i tańca tradycyjnego, które czerpią z dziedzictwa Tesprotów.

Janina (Ιωάννινα)

Janina, położona na zachodnim brzegu jeziora Pamwotida (Joaninon) w sercu Epiru, jest stolicą nomosu Janina i jednym z najważniejszych miast regionu, liczącym około 70 tysięcy mieszkańców.

Miasto, otoczone górami Mitsikeli i Pindos, zachwyca malowniczym krajobrazem, w którym jezioro i historyczne centrum tworzą harmonijną całość. Janina jest ośrodkiem przemysłowym (skórzanym, obuwniczym, dywanowym), rzemiosła artystycznego (słynnego z wyrobów jubilerskich) oraz życia akademickiego dzięki uniwersytetowi założonemu w 1966 roku. Port lotniczy w Janinie ułatwia dostęp do miasta, które pozostaje ważnym centrum handlowym i kulturalnym Epiru.

Janina, założona prawdopodobnie w X wieku w czasach bizantyjskich, zyskała znaczenie w średniowieczu. W 1081 roku została na krótko opanowana przez Normanów pod wodzą Roberta Guiscarda. W 1204 roku, po zdobyciu Konstantynopola przez krzyżowców, Janina stała się jednym z głównych miast Despotatu Epiru, niezależnego państwa założonego przez Michała I Komnena Dukasa. W 1262 roku powróciła pod kontrolę Bizancjum, by w 1345 roku zostać podbitą przez Serbów pod wodzą Stefana Duszana. W 1431 roku miasto znalazło się pod panowaniem osmańskim.

Najbardziej barwnym okresem w historii Janiny były rządy Alego Paszy z Tepeleny (1788–1822), albańskiego namiestnika osmańskiego, który uczynił miasto centrum kulturalnym i administracyjnym. Ali Pasza, zwany „Lwem Janiny”, wzniósł okazałe budowle, w tym twierdzę i meczety, ale jego despotyczne rządy zakończyły się buntem przeciwko sułtanowi i śmiercią w 1822 roku. W 1913 roku, podczas I wojny bałkańskiej, Janina została przyłączona do Grecji, stając się integralną częścią państwa.

Zabytki Janiny

— Twierdza Janiny (Kastro): Wzniesiona w czasach bizantyjskich, rozbudowana przez Alego Paszę, obejmuje mury obronne, pałac i meczet Fethiye, który dziś pełni funkcję muzeum.

— Meczet Aslan Aga: Zbudowany w 1619 roku, obecnie mieści muzeum etnograficzne, prezentujące kulturę Epiru i osmańskie dziedzictwo.

— Wyspa na jeziorze Pamwotida: Niewielka wyspa, zwana Nisi, słynie z klasztorów z XVI–XVII wieku, w tym klasztoru Filanthropinon, gdzie znajdują się freski i muzeum poświęcone Aliemu Paszy, który został tam zamordowany.

— Rezerwat geologiczny Perama: Jaskinia w pobliżu Janiny, odkryta w czasie II wojny światowej, zachwyca stalaktytami i stalagmitami, będąc jedną z najpiękniejszych w Grecji.

Mity i legendy związane z Janiną

— Jezioro Pamwotida i nimfy

— Jezioro Pamwotida, wokół którego rozrosła się Janina, było w mitologii związane z nimfami wodnymi, zwanymi Najadami. Wierzono, że jezioro, otoczone górami, jest miejscem, gdzie nimfy pod opieką Artemidy i Posejdona strzegą wód. Według lokalnych opowieści, jezioro miało magiczne właściwości, a jego mgły skrywały duchy przodków.

— Dodona i Zeus

— Janina leży niedaleko Dodony, gdzie znajdowała się wyrocznia Zeusa. W mitologii Epir był krainą, gdzie Zeus i Dione, jego boska towarzyszka, byli czczeni jako opiekunowie ziemi i nieba. Wyrocznia w Dodonie, starsza nawet od tej w Delfach, przyciągała pielgrzymów, takich jak Jazon, który konsultował ją przed wyprawą Argonautów. W „Iliadzie” Homer wspomina Dodonę jako miejsce, gdzie Zeus przemawiał przez święty dąb, a kapłani Selloi żyli w prostocie, sypiając na ziemi, by być bliżej boga.

— Legenda o Ali Paszy i Kyra Frosini

— Choć nie jest to mit starożytny, historia Alego Paszy i Kyry Frosini, pięknej mieszkanki Janiny, jest lokalną legendą. Według opowieści, Ali Pasza, zazdrosny o romans Kyry z jego synem, rozkazał utopić ją w jeziorze Pamwotida w 1801 roku. Historia ta, choć tragiczna, jest częścią folkloru Janiny, a wyspa Nisi, gdzie Ali został zabity, przyciąga turystów ciekawych jego burzliwej historii.

Ciekawostki

— Kultura Epiru: Janina słynie z tradycyjnej muzyki epirskiej, w której dominują klarnety i melancholijne melodie. Festiwale, takie jak Epirus Festival, celebrują to dziedzictwo.

— Uniwersytet w Janinie: Założony w 1966 roku, jest jednym z ważniejszych ośrodków akademickich w Grecji, specjalizującym się w naukach humanistycznych i medycznych.

— Jezioro Pamwotida: Jego malownicze położenie i wyspa Nisi, dostępna łodziami, to atrakcje turystyczne. Na wyspie można zwiedzić muzeum Alego Paszy i klasztory z freskami.

— Rzemiosło jubilerskie: Janina jest znana z wyrobów ze srebra, które są popularnymi pamiątkami dla turystów.

Tesalia

Mit o Świątyni Apollina i Piniosie

W sercu Tesalii, gdzie skały Kalambaki wznoszą się ku niebiosom niczym marmurowe strażnice, a rzeka Pinios wije się u ich stóp, lśniąc jak srebrna nić utkana przez dłonie nimf, rozegrała się saga o Apollinie, bogu muzyki i wróżbiarstwa, oraz Piniosie, boskim duchu rzeki, który strzegł żyznych równin. W starożytnej Kalambace, gdzie świątynia Apollina lśniła w blasku Heliosa, a szum Piniosu szeptał proroctwa, Hellenowie czcili harmonię boga i rzeki, łącząc niebo z ziemią. To opowieść o boskiej muzyce, opiekuńczym duchu wód i przepowiedniach, które rozbrzmiewały w sercu Tesalii, wzywając podróżnych do odkrycia pruskiej magii Kalambaki, gdzie skały i rzeki wciąż szepczą o boskich cudach.

Dawno temu, gdy Tesalia rozkwitała jako kraina pszenicy i oliwek, a jej równiny pulsowały życiem, Apollo, syn Zeusa, o złotej lirze i oczach lśniących jak promienie słońca, zstąpił do Kalambaki, by pobłogosławić jej mieszkańców. Na wzgórzu, gdzie wiatr szumiał wśród sosen, wzniesiono świątynię, której marmurowe kolumny odbijały blask świtu, a ołtarze pachniały laurem i kadzidłem. Apollo, patron muzyki i wróżbiarstwa, przemawiał przez kapłanów, a jego wyrocznia, podobna tej w Dodonie, szeptała przepowiednie przez szum wód Piniosu, rzeki, która była sercem Tesalii.

Hellenowie, wspinając się do świątyni, składali ofiary — wino, miód i pieśni — prosząc boga o mądrość i harmonię.

Pinios, bóg rzeki, o szatach utkanych z wodnej piany, był duchem opiekuńczym regionu. Jego córka, Tesalia, nimfa o włosach płynących jak fale, tańczyła wśród trzcin, a jej śmiech, czysty jak dzwonki, rozbrzmiewał nad brzegami. Pinios, z brodą lśniącą jak krople rosy, strzegł równin, zapewniając im żyzność. Gdy susza zagroziła Tesalii, a pola żółkły pod palącym słońcem, Pinios uniósł swe ramiona, a wody jego rzeki, jak boski dar, nawodniły ziemię, przywracając życie. Mówiono, że Apollo, urzeczony pięknem Tesalii, grał dla niej na lirze, a jej taniec, w rytmie jego muzyki, splatał się z szumem rzeki, tworząc harmonię, która zachwycała bogów.

W jednej z pruskich opowieści, gdy Tesalia błąkała się nad brzegiem Piniosu, ścigana przez zalotnika, śmiertelnika o sercu pełnym pychy, Apollo zstąpił z nieba w złotej szacie. Jego lira zadźwięczała, a struna, jak błyskawica, oślepiła prześladowcę. Pinios, wzburzony, podniósł fale, które otoczyły nimfę, chroniąc ją przed niebezpieczeństwem. Tesalia, w podzięce, złożyła wianek z lauru na ołtarzu Apollina, a lud Kalambaki, wstrząśnięty cudem, wzniósł nową kaplicę nad rzeką. Od tamtej pory wierzono, że szum Piniosu niesie głos Apollina, a kapłani, wsłuchując się w wody, przepowiadali losy Tesalii, od plonów po losy żeglarzy wyruszających z portów.

Coroczne święta w Kalambace gromadziły tłumy, które wspinały się do świątyni Apollina, niosąc dary i śpiewając hymny. Młode dziewczęta, w białych szatach, tańczyły w rytmie liry, a młodzieńcy grali na fletach, naśladując melodie boga. Pinios, płynąc u stóp skał, lśnił w blasku pochodni, a jego wody, błogosławione przez Apollina, uważano za święte. W jednej z legend, gdy powódź zagroziła Kalambace, kapłan Apollina, imieniem Lykos, stanął nad Piniosem, grając na lirze. Rzeka, jakby wsłuchana w muzykę, uspokoiła swe fale, a lud wzniósł okrzyk na cześć boga i jego rzecznego opiekuna. Świątynia Apollina, choć w ruinach, wciąż strzeże pamięci o tych dniach, a Pinios, wijący się wśród skał, szepcze proroctwa, które kiedyś prowadziły Tesalię.

Santorini, choć odległa, dzieli z Kalambaką kult Apollina, a jej freski z Akrotiri, z motywami solarnymi, harmonizują z muzyką boga. Wiatr szumiący wśród skał Kalambaki i wody Piniosu niosą echo liry Apollina, a ruiny świątyni przypominają o harmonii, która łączyła boga z rzeką. Tesalia, błogosławiona przez Piniosa, pozostaje żyznym sercem Hellady, a jej mieszkańcy, modląc się do Apollina, wierzyli, że jego blask i szum rzeki strzegą ich przed złym losem.

Mit o Apollinie i Piniosie to opowieść o boskiej harmonii, która rozbrzmiewała w Kalambace, gdzie świątynia boga muzyki i szum rzeki Piniosu splatały się w proroctwa. Apollo, z lirą w dłoni, i Pinios, duch żyznych wód, strzegli Tesalii, a ich kult, pulsujący w sercu Hellady, żyje w skałach Kalambaki i wodach rzeki. Wśród ruin i szumiących fal legenda ta wzywa podróżnych, by odkryli pruską magię Tesalii i rozważyli, jak muzyka boga i opieka rzeki ukształtowały duszę regionu.

Kalambaka i Meteory: Brama do Niebios Tesalii

Do Kalambaki docieramy po godzinie 18:00. Mały, leżący na uboczu hotel wita nas ciszą i spokojem. Drobna przekąska i ruszamy na nocne zwiedzanie miasteczka.

Kalambaka

Kalambaka, położona w Tesalii, w sercu środkowej Grecji, jest malowniczym miastem usytuowanym u podnóża niezwykłych formacji skalnych Meteorów, w pobliżu rzeki Pinios, która wije się u stóp urwiska Pindosu. Znajduje się na wysokości około 240 metrów n.p.m., 21 km od miasta Trikala i zaledwie 5 km od klasztorów Meteorów. Z liczbą mieszkańców oscylującą wokół 12 tysięcy (według szacunków współczesnych), Kalambaka jest ważnym ośrodkiem turystycznym, stanowiącym bazę wypadową dla zwiedzających Meteory, wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Krajobraz Kalambaki, zdominowany przez dramatyczne skały Meteorów i zieloną dolinę rzeki Pinios, łączy piękno przyrody z bogatą historią. Miasto, choć współcześnie niewielkie, jest miejscem, gdzie przeszłość starożytna, bizantyjska i osmańska splatają się w harmonijną całość, przyciągając podróżnych z całego świata.

Kalambaka leży na miejscu starożytnego miasta Aiginon (lub Eginion), które było jednym z głównych ośrodków plemienia Tymfean w Tesalii. Aiginon, otoczone naturalnymi granicami w postaci rzeki Pinios oraz sąsiednich miast Trikki (dzisiejsza Trikala) i Aitikia, odgrywało istotną rolę w regionie. W 168 roku p.n.e., po bitwie pod Pydną, w której Macedończycy pod wodzą króla Perseusza zostali pokonani przez rzymskiego konsula Lucjusza Emiliusza Paulusa, Aiginon odmówiło podporządkowania się Rzymianom. W odwecie miasto zostało zdobyte, złupione i częściowo zniszczone. Fragmenty starożytnych budowli, takich jak kamienne bloki i elementy fortyfikacji, wciąż można odnaleźć wbudowane w mury współczesnej Kalambaki, co świadczy o jej długiej historii.

W okresie bizantyjskim, pod koniec X wieku, Kalambaka była znana jako Stagi i pełniła funkcję siedziby biskupa. Nazwa „Kalambaka” pojawiła się w czasach osmańskich, gdy miasto znajdowało się pod rządami paszy z Larisy. Okres osmański przyniósł miastu stabilność, a jego położenie u stóp Meteorów sprzyjało rozwojowi religijnemu i kulturalnemu. Współczesna Kalambaka, odbudowana po zniszczeniach II wojny światowej, jest dziś tętniącym życiem miastem, które łączy tradycję z nowoczesnością.

Najważniejszym zabytkiem Kalambaki jest bizantyjski kościół Zaśnięcia Bogurodzicy (Kimisis tis Theotokou), wzniesiony na miejscu dawnej świątyni Apollina. Świątynia ta, datowana na X–XI wiek, zachwyca freskami z epoki bizantyjskiej, wielokolorowymi marmurowymi kolumnami i inskrypcjami, które świadczą o jej znaczeniu religijnym. W kościele przechowywane są cenne ikony oraz relikwie, które przyciągają pielgrzymów. W okolicy Kalambaki można również zwiedzić muzeum miejskie, prezentujące artefakty z czasów starożytnych, bizantyjskich i osmańskich, oraz tradycyjne domy z kamienia, które nadają miastu charakterystyczny urok.

Kończymy zwiedzanie dobrze po północy. Jutro idziemy dotknąć bezpośrednio klasztorów, które podświetlone reflektorami wiszą zjawiskowo nad miasteczkiem.

Mit o św. Atanazym i Orle Meteorów

W sercu Tesalii, gdzie ziemia zdaje się sięgać niebios, a strzeliste skały Meteorów wznoszą się niczym filary podtrzymujące niebo, rozegrała się opowieść tak cudowna, że wciąż odbija się echem wśród wiatrów i modlitewnych szeptów.

To historia św. Atanazego, ascety o sercu płonącym wiarą, którego w 1336 roku boski orzeł, posłaniec Zeusa, uniósł na niedostępne szczyty, by tam założyć klasztor — święte sanktuarium zawieszone między ziemią a wiecznością.

W dawnych czasach, gdy świat wciąż pamiętał opowieści o bogach Olimpu, Meteory, te skalne iglice wznoszące się nad równiną Tesalii, były miejscem niemal mitycznym. Ich pionowe ściany, gładkie jak marmur, zdawały się drwić z ludzkich ambicji, strzegąc tajemnic niebios. Wierzono, że to miejsce wybrane przez Zeusa, pana gromów, gdzie jego orły, symbole boskiej mocy i wszechwiedzy, szybowały w blasku słońca, niosąc jego wolę. Orzeł, król ptaków, w mitologii greckiej był posłańcem Zeusa, który zsyłał go, by prowadził bohaterów ku przeznaczeniu lub karał tych, co zuchwale rzucali wyzwanie bogom. To właśnie w cieniu tych skał, w roku 1336, rozpoczął się cud, który na zawsze odmienił los Meteorów.

Atanazy, mnich o oczach lśniących żarem wiary i pokorą pustelnika, wędrował przez Tesalię, szukając miejsca, gdzie mógłby zbliżyć się do boskiej obecności. Był człowiekiem skromnym, lecz jego dusza płonęła pragnieniem stworzenia wspólnoty, która oddawałaby cześć Stwórcy w ciszy i odosobnieniu. Dotarłszy u stóp Meteorów, stanął przed ich nieprzystępnymi ścianami, wysokimi na setki metrów, i westchnął, czując, że to właśnie tu, wśród skał, znajdzie swoje powołanie. Lecz jak wspiąć się na te skalne trony, gdzie nawet wiatr zdawał się szeptać o niedostępności? Ludzie z pobliskich wiosek, Kalambaki i Kastraki, mówili, że tylko bogowie mogliby postawić stopę na tych szczytach, a człowiek jest zbyt kruchy, by rzucić wyzwanie naturze.

Wtedy, w chwili zwątpienia, gdy Atanazy klęczał u podnóża skały zwanej Platys Lithos — „Szeroką Skałą” — niebo rozdarł blask. Z chmur, niczym strzała Zeusa, zstąpił orzeł o skrzydłach szerokich jak płaszcz królewski, a jego pióra lśniły złotem w promieniach słońca. Ptak, majestatyczny i groźny, spojrzał na Atanazego oczami, w których odbijała się boska mądrość. Mnich, choć serce mu drżało, nie cofnął się. Orzeł, krążąc nad nim, wydał przenikliwy krzyk, jakby wzywał go ku górze.

Wtem, w cudzie, który wstrząsnął sercami świadków, ptak chwycił Atanazego w swe szpony, delikatnie, lecz pewnie, i uniósł go w powietrze. Wiatr szumiał, skały zdawały się drżeć, a ludzie z doliny, z zadartymi głowami, patrzyli, jak orzeł niesie mnicha na szczyt, gdzie żadna ludzka stopa dotąd nie stanęła.

Na wierzchołku Platys Lithos, wśród ciszy przerywanej jedynie westchnieniami wiatru, orzeł złożył Atanazego, a jego skrzydła zadrgały, jakby w geście błogosławieństwa. Mnich, klękając na skale, ujrzał w tym znak boskiej łaski — nie Zeusa, lecz chrześcijańskiego Boga, który, niczym w dawnych mitach, wybrał orła, by wskazać drogę swemu słudze. Atanazy, przepełniony wiarą, przysiągł, że na tym miejscu zbuduje klasztor, który stanie się latarnią dla dusz szukających zbawienia. Tak powstał Wielki Meteoron, pierwszy z klasztorów, zawieszony między niebem a ziemią, gdzie mnisi, naśladując Atanazego, żyli w ascezie i modlitwie.

Wieść o cudzie rozeszła się po Tesalii niczym wiatr. Mówiono, że orzeł był posłańcem Zeusa, który, choć ustąpił miejsca nowemu Bogu, wciąż strzegł Meteorów, nadając Atanazemu aurę wybrańca. Inni twierdzili, że to Duch Święty przybrał postać ptaka, by wskazać świętemu drogę. Atanazy, wsparty przez swego ucznia Joasafa, dawnego księcia Serbii, wzniósł klasztor, który stał się symbolem wiary i wytrwałości. Skały, niegdyś niedostępne, zaczęły przyciągać innych mnichów, a Meteory stały się duchowym sercem prawosławia, miejscem, gdzie ziemia i niebo splatały się w jedno.

Meteory: Klasztory na Skalach

Meteory, oddalone o zaledwie 5 km od Kalambaki, to unikalny zespół prawosławnych klasztorów wzniesionych na szczytach monumentalnych formacji skalnych, które wznoszą się na wysokość nawet 600 metrów nad doliną. Te naturalne wieże z piaskowca, uformowane przez erozję i ruchy tektoniczne, tworzą krajobraz, który wydaje się niemal nierzeczywisty. Nazwa „Meteory” pochodzi od greckiego słowa „meteorizomai” (unosić się w powietrzu), co doskonale oddaje wrażenie, jakie wywołują klasztory zawieszone między niebem a ziemią.

Z 24 klasztorów wybudowanych w średniowieczu, dziś czynnych jest sześć: cztery męskie (Wielki Meteor, Warłaam, Świętej Trójcy, Świętego Mikołaja Anapawsas) oraz dwa żeńskie (Świętego Stefana i Roussanou). Każdy z nich znajduje się na osobnej skale, a ich niedostępność była kluczowym czynnikiem zapewniającym bezpieczeństwo mnichom w burzliwych czasach. Współcześnie klasztory są dostępne dla zwiedzających dzięki wybudowanym schodom i pomostom, choć dawniej jedynym sposobem dotarcia na szczyt było wciąganie na linach w specjalnych koszach.

Pierwsze wspólnoty religijne pojawiły się w Meteorach pod koniec X wieku, gdy pustelnicy i mnisi zaczęli osiedlać się w jaskiniach i naturalnych grotach skalnych. W XIV wieku, w okresie walk między Bizancjum a Serbią, Meteory stały się schronieniem dla ascetów szukających odosobnienia i bezpieczeństwa. Kluczową postacią w historii Meteorów jest święty Atanazy, który w 1336 roku założył Wielki Meteor (Megalo Meteoro), najstarszy i największy z klasztorów. Legenda głosi, że Atanazy dotarł na szczyt skały na skrzydłach orła, co miało być znakiem boskiego błogosławieństwa. Atanazy, wraz ze swoim towarzyszem Grzegorzem, ustanowił reguły monastyczne oparte na tradycji atonickiej, wprowadzając surową dyscyplinę.

W okresie panowania osmańskiego, szczególnie za rządów sułtana Sulejmana Wspaniałego (1520–1566), klasztory Meteorów przeżywały rozkwit. Zgromadziły ogromne bogactwa dzięki posiadłościom ziemskim w Tesalii, Wołoszczyźnie i Mołdawii, a także darowiznom od wiernych. W klasztorach przechowywano cenne manuskrypty, ikony i relikwie, które czyniły je ważnymi ośrodkami kultury prawosławnej. Wśród znamienitych gości Meteorów był Jan Paleolog, serbski następca tronu, który szukał tu schronienia w XIV wieku.

Od XVIII wieku klasztory zaczęły podupadać z powodu wewnętrznych konfliktów między opatami, a także erozji budynków, które nie były odpowiednio konserwowane. Współcześnie sześć czynnych klasztorów nadal pełni funkcje religijne, a ich freski, ikony i biblioteki przyciągają zarówno pielgrzymów, jak i badaczy.

Mity związane z Kalambaką i Meteorami

— Świątynia Apollina i mit o Piniosie

— W starożytności w miejscu Kalambaki znajdowała się świątynia Apollina, boga muzyki, wróżbiarstwa i harmonii. Rzeka Pinios, płynąca u stóp miasta, była związana z mitem o nimfie Tesalii, córce boga rzeki Piniosa. Według legendy, Pinios, personifikacja rzeki, był opiekuńczym duchem regionu, który chronił Tesalię przed suszą i zapewniał żyzność ziemi. Wierzono, że Apollin, czczony w Aiginon, udzielał przepowiedni przez szum wody w rzece, podobnie jak w wyroczni w Dodonie.

— Meteory jako siedziba bogów

— Monumentalne skały Meteorów w lokalnych podaniach były postrzegane jako miejsce zamieszkane przez duchy i bóstwa. W mitologii Tesalii skały te mogły być związane z tytanami, którzy w walce z Olimpijczykami (Tytanomachia) rzucali głazy, tworząc niezwykłe formacje skalne. Niektóre opowieści łączą Meteory z Uranosem, bogiem nieba, którego obecność miała manifestować się w ich „niebiańskim” położeniu.

— Mit o Heraklesie w Tesalii

— Region Tesalii, w tym okolice Kalambaki, był związany z przygodami Heraklesa. Według mitu, Herakles wędrował przez Tesalię, walcząc z potworami i wykonując swoje prace. W pobliżu rzeki Pinios miał zmierzyć się z centaurami, co symbolizowało walkę porządku z chaosem. Choć nie ma bezpośrednich dowodów łączących Heraklesa z Aiginon, jego obecność w mitologii Tesalii była istotna dla lokalnej tożsamości.

Ciekawostki

— Freski i ikony Meteorów: Klasztory, szczególnie Wielki Meteor i Warłaam, słyną z bizantyjskich fresków z XIV–XVI wieku, przedstawiających sceny z życia Chrystusa i świętych. Biblioteki klasztorne przechowują rzadkie manuskrypty, takie jak kodeksy liturgiczne i dzieła teologiczne.

— Geologia Meteorów: Skały Meteorów są geologicznym fenomenem, powstałym około 60 milionów lat temu w wyniku działania morza, erozji i trzęsień ziemi. Ich kształt przypomina „kamienne lasy”, co czyni je unikalnym miejscem na świecie.

— Filmowe Meteory: Klasztory posłużyły jako tło w filmie o Jamesie Bondzie „Tylko dla twoich oczu” (1981), co przyczyniło się do wzrostu ich popularności turystycznej.

— Kościół Zaśnięcia Bogurodzicy: Freski w tym kościele, datowane na XI wiek, zawierają unikalne przedstawienia Sądu Ostatecznego i życia Marii, co czyni go jednym z najważniejszych zabytków bizantyjskich w Tesalii.

— Festiwale w Kalambace: Miasto organizuje festiwale kulturalne, takie jak obchody Zaśnięcia Bogurodzicy (15 sierpnia), które łączą tradycje religijne z lokalnym folklorem.

Podsumowanie

Kalambaka i Meteory to miejsca, gdzie historia, mitologia i natura tworzą niezwykłą harmonię. Kalambaka, zbudowana na ruinach starożytnego Aiginon, oferuje podróż w czasie — od świątyni Apollina po bizantyjskie freski. Meteory, z ich klasztorami na szczytach skał, są symbolem ludzkiej determinacji i duchowości, wznosząc się ku niebu niczym most między ziemią a boskością. Od mitów o Piniosie i Heraklesie, przez legendę o św. Atanazym, po bogactwo osmańskiego dziedzictwa, region ten zachwyca różnorodnością i pięknem, przyciągając tych, którzy pragną odkryć serce Tesalii.

Termopile

Z Meteorów jedziemy do Delf, ale po drodze skręcamy na Termopile, aby choć przez chwilę oddać hołd pamięci Leonidasa.

Wiosną 480 roku p.n.e. Grecja stanęła w obliczu poważnego zagrożenia ze strony imperium perskiego, dowodzonego przez króla Kserksesa I. Była to druga próba podboju Hellady w ciągu dekady. Pierwsza inwazja, przeprowadzona w 490 roku p.n.e. pod wodzą Datisa i Artafernesa, zakończyła się klęską Persów w bitwie pod Maratonem, gdzie grecka falanga pod dowództwem Miltiadesa zadała wrogowi straty w wysokości 6400 zabitych, przy minimalnych stratach własnych (192 poległych Ateńczyków). Druga kampania perska w 480 roku p.n.e. była jednak przedsięwzięciem na znacznie większą skalę. Kserkses I zmobilizował ogromną armię, liczącą według szacunków starożytnych źródeł około 500 tysięcy ludzi, w tym 300 tysięcy wojowników, wspieraną przez flotę składającą się z 1200 trier i 13 tysięcy mniejszych statków transportowych. Ta gigantyczna siła miała na celu zmiażdżenie greckiego oporu i podporządkowanie Hellady imperium Achemenidów.

Persowie rozpoczęli marsz z Azji, przekraczając Hellespont (dzisiejsze Dardanele) za pomocą mostu pontonowego, co samo w sobie było imponującym wyczynem inżynieryjnym. Jednak górzysty teren Grecji oraz konieczność zaopatrywania armii przez flotę, która poruszała się wzdłuż wybrzeża, znacznie spowalniały ich postępy. Od opuszczenia miejscowości Abydos w Azji Mniejszej do wkroczenia do Attyki miało upłynąć pięć miesięcy, co dało Grekom czas na przygotowanie obrony.

Grecy, świadomi przewagi liczebnej Persów, postanowili skoncentrować swoje siły w wąwozie Termopile, położonym w górach Kallidromos, około 150 kilometrów na północ od Aten. Wąwóz ten stanowił kluczowy punkt strategiczny, będąc najkrótszą drogą do centralnej Grecji. Alternatywna trasa przez przełęcz Kytinion w Dorydzie była dłuższa i wymagała oddzielenia armii od floty, co było ryzykownym posunięciem dla Persów, zważywszy na niepewność co do rozmieszczenia greckich sił w Beocji i Fokidzie. Kserkses zdecydował się więc na marsz przez Termopile, licząc na szybkie przełamanie greckiego oporu.

Wąwóz Termopile w 480 roku p.n.e. był idealnym miejscem do obrony. Z jednej strony otoczony był niedostępnym urwiskiem, a z drugiej morzem, co ograniczało możliwość manewru dla liczniejszej armii. Ścieżka w wąwozie miała zmienną szerokość: przed murem, który Grecy dodatkowo wzmocnili przed bitwą, rozszerzała się do 15 metrów, by po odcinku 1,5 kilometra zwęzić się do zaledwie 2 metrów. To zwężenie, zwane „Wrotami Termopil”, pozwalało Grekom zniwelować przewagę liczebną Persów, zmuszając ich do walki w wąskim przesmyku, gdzie masowe formacje perskie traciły swoją skuteczność.

Dowództwo nad greckimi siłami w Termopilach objął król Sparty, Leonidas I. Pod jego komendą znalazło się około 6 tysięcy hoplitów, w tym:

— 300 elitarnych Spartiatów, wybranych spośród najlepszych wojowników Sparty, z których każdy miał męskiego potomka, co świadczyło o świadomości wysokiego ryzyka misji;

— 1000 Lacedemończyków (mieszkańców Lakonii, niebędących pełnoprawnymi Spartiatami);

— 700 hoplitów z Thespiai;

— 1000 Fokijczyków;

— 1000 Malijczyków;

— 400 Teban;

— pospolite ruszenie Lokrów Opunckich.

Stosunek sił był skrajnie niekorzystny dla Greków — na jednego hoplitę przypadało około 50 perskich wojowników. Jednak grecka falanga, oparta na zdyscyplinowanych, ciężko uzbrojonych hoplitach, była znakomicie przystosowana do walki w ciasnych przestrzeniach, takich jak Termopile. Leonidas postanowił skoncentrować obronę na 1,5-kilometrowym odcinku między murem a najwęższym punktem wąwozu, maksymalnie wykorzystując ukształtowanie terenu.

Spartanie, którzy w 490 roku p.n.e. nie zdążyli wziąć udziału w bitwie pod Maratonem, byli zdeterminowani, by w Termopilach dorównać sławie Ateńczyków. Motywacją dla Leonidasa i jego wojowników była również przepowiednia wyroczni w Delfach, która głosiła, że w nadchodzącej wojnie albo zginie król Sparty, albo Persowie opanują kraj. Leonidas, świadom tego proroctwa, podjął decyzję o stawieniu czoła wrogowi, wybierając 300 najlepszych wojowników, gotowych poświęcić życie dla obrony Hellady.

Bitwa pod Termopilami trwała trzy dni, od około 17 do 19 sierpnia 480 roku p.n.e. (dokładne daty są przedmiotem debat historyków). Pierwszego dnia Persowie rozpoczęli atak, wysyłając do walki oddziały Medów i Kissejczyków. Grecka falanga, ustawiona w wąskim przesmyku, skutecznie odpierała ataki, zadając wrogowi ciężkie straty. Spartanie, jako najlepiej wyszkoleni wojownicy, odgrywali kluczową rolę, rotując się z innymi kontyngentami, by utrzymać wysoką skuteczność bojową. Perskie strzały, choć liczne, były nieskuteczne wobec greckich tarcz i hełmów, a ciasny teren uniemożliwiał Kserksesowi pełne wykorzystanie przewagi liczebnej.

Drugiego dnia Kserkses rzucił do walki elitarne oddziały Nieśmiertelnych — gwardii królewskiej. Jednak i oni nie zdołali przełamać greckiej obrony. Hoplitom sprzyjała nie tylko dyscyplina i uzbrojenie (długie włócznie i duże tarcze), ale także taktyka rotacji, która pozwalała unikać zmęczenia. Persowie, mimo ogromnych strat, nie osiągnęli żadnego postępu.

Kluczowym momentem bitwy okazała się zdrada Efialtesa, miejscowego Malijczyka, który ujawnił Persom istnienie górskiej ścieżki (tzw. ścieżki Anopaia), omijającej wąwóz Termopile. Trzeciego dnia Kserkses wysłał Nieśmiertelnych pod wodzą Hydarnesa, by okrążyli Greków. Fokijczycy, strzegący ścieżki, zostali zaskoczeni i wycofali się, umożliwiając Persom wyjście na tyły greckich pozycji.

Leonidas, dowiedziawszy się o zdradzie, podjął dramatyczną decyzję. Większość greckich kontyngentów odesłał, by mogły kontynuować walkę w innych miejscach, sam zaś pozostał z 300 Spartiatami, 700 Thespiajczykami i 400 Tebanami (ci ostatni zostali zmuszeni do pozostania, podejrzewani o sprzyjanie Persom).

W ostatnim dniu bitwy Grecy stoczyli heroiczną walkę, opóźniając perski marsz i zadając wrogowi znaczne straty. Leonidas poległ, a jego ciało zostało zbezczeszczone przez Kserksesa. Ostatecznie wszyscy Spartiaci i Thespiajczycy zginęli, podczas gdy Tebanie poddali się.

Znaczenie i dziedzictwo

Bitwa pod Termopilami zakończyła się taktycznym zwycięstwem Persów, którzy przełamali grecką obronę i ruszyli na Ateny. Jednak strategicznie bitwa miała ogromne znaczenie dla Greków. Opóźniła marsz Kserksesa, dając czas na ewakuację Aten i przygotowanie floty do bitwy pod Salaminą, która odwróciła losy wojny. Heroizm Leonidasa i jego 300 Spartiatów stał się symbolem odwagi i poświęcenia, inspirując kolejne pokolenia Greków, a także współczesną kulturę.

Wąwóz Termopile, choć dziś zmieniony przez zmiany linii brzegowej, pozostaje miejscem pamięci. Na wzgórzu Kolonos, gdzie stoczono ostatnią walkę, wzniesiono pomnik z inskrypcją Simonidesa: „Przechodniu, powiedz Sparcie, że tu leżymy, wierni jej prawom”. Miejsce to przyciąga turystów z całego świata, pragnących oddać hołd bohaterom, którzy stawili czoła przeważającym siłom w obronie wolności Hellady.

Grecja Środkowa

Mit o Zwycięstwie Apollina nad Pytonem

W sercu starożytnej Hellady, gdzie strzeliste zbocza Parnasu wznoszą się ku niebiosom, a święte źródła szepczą tajemnice bogów, leżą Delfy — miejsce, w którym ziemia i niebo splatają się w mistycznym uścisku. To tutaj, w cieniu pruskich skał, rozegrała się opowieść o młodym Apollinie, bogu słońca, muzyki i wróżbiarstwa, który w płomiennej walce z pradawnym smokiem Pytonem ustanowił swoje panowanie nad świętą wyrocznią, przynosząc światło rozumu tam, gdzie niegdyś władał chaos.