Bezpłatny fragment - Gołogóra — Jestem z PGR-u

Rodzicom

Preludium

To co zawarte jest w tej książce, jest wynikiem moich osobistych wspomnień. Należy zaznaczyć, iż to są tylko i wyłącznie moje retrospekcje. Każdy czytający tę oto książkę i związany z okresem wspominanym może posiadać inne zapamiętane wspomnienia. Ze swojej perspektywy. To są moje. I dumny jestem z nich. Bo to kolejne po Trzebieniu i Białej historie, które wydarzyły się naprawdę. Zdjęcia, które zostały wygrzebane z jakieś tam szuflady, bardzo mocno zmotywowały mnie do stworzenia kolejnego projektu pt. „Gołogóra”. Tak jak w poprzednich projektach zamieszczona została krótka historia miejscowości, w której mieszkałem, czyli Gołogóra. Zostały również wykorzystane krótkie zapiski prowadzone w 1997 roku, stąd tak wiele szczegółów. To nie jest książka historyczna. Jest to projekt wspomnień z lat 90, kiedy to stan młodzieżowy istniał. Najważniejszym składnikiem książki są wspomnienia i zdjęcia archiwalne z szuflady mojej i szuflad osób bezpośrednio powiązanych z miejscem i latami wspomnianymi. Wszystko to, co jest elementem dodatkowym — to wartość dodana (wzbogacająca projekt), pokazująca, iż każde miejsce na ziemi posiada swoją bogatą historię — również Gołogóra. Poczytajcie…

#JestemzPGRu

To nie był dobry czas. Czas zmian. Zmian, których nie akceptowałem. Dziwny czas. 1991 rok. Likwidacja PGR-u. Siódma klasa szkoły podstawowej. Sytuacje czasami takie, iż rzeczywistość była paskudna. A za dwa lata wyjazd do szkoły w mieście.

Nie było do śmiechu. Widziałem, iż problem jest. Najbardziej w momencie kiedy to likwidacja PGR-u spowodowała brak pracy dla głównych żywicieli rodziny. Jeden konkretny moment zapamiętany. Prawdopodobnie okres wakacyjny. Tak zwana zrywka drzewa w lesie. Bez siły i w dodatku bez jedzenia. Przerwałem pracę i wróciłem do domu. Głód nie pozwolił na dźwiganie solidnych kawałków drewna. Niestety takich sytuacji kilka. No może kilkadziesiąt. Wiele zapomnianych — i dobrze. Dzisiejsza perspektywa mówi, iż marzenia się spełniają. To co dziś jest w posiadaniu było marzeniem lat dziewięćdziesiątych. Przynajmniej dla mnie.

1666 PGR-ów zajmowało 12 % powierzchni polski, które istniały w latach 1949 — 1993.

Ten w Gołogórze został zlikwidowany w 1991 roku. Zdjęcia wykonane w kwietniu 2019 roku, w grudniu 2020 roku i w sierpniu 2021 roku przedstawiają stopniowo równające się z ziemią budynki i samo miejsce.

Historia Gołogóry

Historia i Kultura Ziemi Sławieńskiej

Wzmianki o Gołogórze

Gołogóra (Breitenberg) — wieś położona w południowo-wschodniej części gminy, około 2 km od drogi Polanów–Bobolice. Obecnie jest wsią sołecką. Od XIV wieku (jako wieś chłopska) wchodziła w skład dóbr klasztoru cystersów w Pelplinie, a następnie w Bukowie Morskim. Po reformacji należała do rodziny von Woedtke, w latach 1730–1755 do rodziny von Ramel, a od połowy XIX wieku ponownie do rodziny von Woedtke. W Gołogórze znajduje się Kaplica pw. Miłosierdzia Bożego, należąca do parafii Żydowo. Cmentarz założony został na początku XIX wieku za wsią, przy drodze w kierunku północno-zachodnim. Obecnie przylega bezpośrednio do ściany lasu. Duży fragment cmentarza, jego granice oraz najbliższe otoczenie ukazane jest na litografii z 1933 roku, autorstwa znanego na Pomorzu artysty Franza Schütta. Cmentarz przedstawiony jest na zboczu terenu. Jego granice wyznacza wygrodzenie starymi lipami i głazami z granitu. Wnętrze cmentarza wypełniają mogiły ziemne ze stojącymi, żeliwnymi krzyżami. Za cmentarzem teren jest nierówny, pagórkowaty. Na tym cmentarzu chowano także mieszkańców z pobliskiego Dalimierza (Johannishof).

Dwie siekierki krzemienne KPL znamy z miejscowości Gołogóra. Jedna z nich o długości 8,2 cm została znaleziona przypadkowo w 1937 roku i niegdyś znajdowała się w szkole w Gołogórze, natomiast druga o długości około 20 cm była przechowywana w wiejskiej szkole w Drzewianach.

Na pierwsze groby na terenie gminy Polanów natrafiano w początkach XX wieku (1904, 1908 — Polanów), a następnie w końcu lat 20.

XX wieku (1921, 1926, 1927) i w latach 30. (1932, 1933, 1934), kiedy badania ratownicze prowadził Diether von Kleist. Najczęściej wiadomości o odkryciach docierały najpierw do właścicieli majątków lub nauczycieli wiejskich szkół, którzy z zasady ratowali znaleziska albo prowadzili „samowolne” wykopaliska, a następnie powiadamiali Muzeum w Szczecinie lub Muzeum Regionalne w Darłowie. Zabytki z wcześniej odkrywanych stanowisk archeologicznych najczęściej kierowano do Muzeum w Szczecinie, niekiedy do Muzeum w Berlinie (co ciekawsze), a później do Muzeum w Darłowie. Część luźnych znalezisk z epoki kamienia czy popielnic z grobów trafiała także do szkół wiejskich (np. Gołogóra, Żydowo) i do prywatnych kolekcji właścicieli majątków. Niestety, ostatnia wojna spowodowała zaprzepaszczenie kolekcji prywatnych i tych przechowywanych w izbach szkolnych. Od połowy XVIII wieku zaczęto zakładać cmentarze poza granicami osiedli ludzkich, co wiązało się głównie z względami sanitarnymi. W gminie Polanów najstarsze cmentarze wiejskie powstały dopiero na początku XIX wieku (Warblewo, Gołogóra, Żydowo).

W Gołogórze wzniesiono budynek fabryki szutru — odznaczał się nowoczesną formą złożoną z prostopadłościennych brył, przypominającą rzeźbę. Jej zdjęcie urozmaiciło widokówkę Gruß aus Breitenberg A z lat 30. XX wieku.

Podziały administracyjne Ziemi Polanowskiej

w latach 1945–1976 — władze polskie przygotowując się do przejęcia Ziem Zachodnich i Północnych podzieliły ich obszar na cztery okręgi (województwa) i obwody (powiaty). Ziemia Polanowska znalazła się w obwodzie sławieńskim i okręgu zachodniopomorskim. Uchwałą Rady Ministrów z 7 lipca 1945 roku powiaty: sławieński, słupski, miastecki i bytowski włączono do województwa gdańskiego. Już jednak Rozporządzeniem Rady Ministrów z 29 maja 1946 roku w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych w miejsce okręgów i obwodów powołano województwa i powiaty. Zgodnie z tym rozporządzeniem powiat sławieński włączono do województwa szczecińskiego.

Wojewoda szczeciński dopiero obwieszczeniem z 5 sierpnia 1948 roku dokonał podziału województwa na powiaty, gminy i gromady. W gminie Polanów było 17 gromad: Bukowo, Chocimino, Dadzewo, Garbno, Gołogóra, Domachowo, Jacinki, Kępiny, Nacław, Rosocha, Rzyszczewko, Stary Żelibórz, Świerczyna, Wielin, Wietrzno, Warblewo i Żydowo. Zasadnicze zmiany w podziale Ziemi Polanowskiej nastąpiły po uchwaleniu przez Sejm 29 listopada 1972 roku ustawy o likwidacji gromad i utworzeniu gmin. W skład gminy Polanów weszły sołectwa: Bukowo, Chocimino, Głusza, Gołogóra, Jacinki, Kępiny, Krytno, Nowy Żelibórz, Rochowo, Rosocha, Stary Żelibórz, Warblewo, Wielin, Wietrzno i Żydowo.

Źródło: Historia i Kultura Ziemi Sławieńskiej. Tom X — Miasto i Gmina Polanów. Redakcja — Włodzimierz Rączkowski

i Jan Sroka.

2010 rok.

Breitenberg — Szeroka Góra, czyli Gołogóra

Gołogóra w XIV wieku była to jedna ze wsi należących do rodziny Święców, którzy byli założycielami miasta Polanów. Przedstawicielem rodu był Piotr Święc. Po reformacji w wieku XVI Gołogóra była lennem rodziny Woedtke. W 1852 roku Gołogóra została sprzedana rodzinie George. W roku 1904 wieś zostaje sprzedana rodzinie Georga Young. Wielki pożar, który nawiedził Gołogórę w latach 30-tych XX wieku, dokonał całkowitego jej zniszczenia. W roku 1818 liczba mieszkańców wsi wynosiła 177, a już w roku 1905 wzrosła do 244, a w roku 1939 osiągnęła liczbę 333 mieszkańców. Przedwojenna gospoda w Gołogórze opisywana była jako „położona najwyżej na Pomorzu”. Obecnie lewą część budynku zajmuje wyremontowana Świetlica Wiejska, prawa strona będąca niegdyś sklepem, dziś jest własnością prywatną. Niemcy mieli tu „Elektrizitätshaus” czyli punkt odpowiadający za elektryczność we wsi. W latach 80-tych znajdowała się tu hydrofornia, a później remiza. W 1986 roku budynek został przeznaczony na kaplicę a od 2014 roku jest to kościół.

Waldemar Ott — Gołogóra

Krajobraz

Najwyżej i najbardziej na południu powiatu położona wieś na obszarze wypiętrzenia morenowego, które tutaj osiąga wysokość ok. 2oo m n.p.m i tworzy jęzor, obniżający się w kierunku południowym i południowo-zachodnim. Najwyższe wzniesienie powiatu to Steinberg, dosłowne tłumaczenie — Kamienna Góra, 234 m (Steinberg) — kilometr na południe od miejscowości, skąd wypływa Grabowa ( aktualnie nazywa się Góra Złocień). Wiele jezior znajduje się na tym terenie: Jezioro Kamienne ( 1 km na północ), którego południowo-wschodnia część należy do gminy, Jezioro Bobięcińskie, które tworzy granicę wschodnią. Pomiędzy nimi leży kilka jezior i stawów, które nie mają nazw. Obszar mieszanego lasu (Kamin-Wald) leży na północ od wsi na kopie wschodniej części jeziora kamiennego w granicach gminy. Sąsiadujące leśnictwa należały do następujących wsi: w Drzewianach, powiat Koszalin, w Żydowie, w S (?) następnie nad jeziorem Bobięcińskim, powiat Miastko. Droga krajowa Polanów- Żydowo- Drzewiany- Bobolice przebiegała około 1 km na południe od wsi, można było do niej dotrzeć drogą brukowaną. Gołogóra była stacją końcową powiatowej kolei wąskotorowej Polanów-Żydowo-Gołogóra, której końcową część Żydowo- Gołogóra przekazano do wydziału komunikacji jesienią 1920 roku.

Użytkowanie gruntów (gleb) i rolnictwo

Typowe gleby dla moreny czołowej, jakościowo zmienne, piaszczyste, gliniaste, bagniste, na glinie zwałowej, z kamieniami, duże złoża granitu (bryły, bloki skalne). Przy brzegach jezior naturalne użytki zielone (tereny trawiaste) w wystarczający sposób pola uprawne. Gospodarstwa rolne z ograniczonym stanem mechanizacji. Przeważające lekkie gleby były wykorzystywane przez rolników i osadników do uprawy żyta, owsa, jęczmienia, buraków pastewnych, brukwi i ziemniaków. Wiele zakładów ( Mahlreip, M.Besch, A.u. R. Holzfuss, W. Lange, H. Ott, H. Rojan, P. Seels, E. Zech) brało udział w Żydowie w państwowym procesie tworzenia nowej odmiany ziemniaka (Ackersegen). Śródplon seradela i łubin. Hodowla bydła mlecznego, graniaste bydło nizinne z własnego chowu, dostarczanie mleka do mleczarni w Bobolicach, trzoda chlewna, hodowla owiec i kóz, hodowla drobiu kur, kaczek, gęsi, indyków do własnego użytku. Rybactwo –rybołówstwo (sielawa, szczupak, węgorz, białoryb- słodkowodne) przez Fritza Berg w jeziorze Kamiennym, w Schleissee i w wiejskim stawie, przez Roberta Krause i Friedricha Duske w Plotschsee, przez Maxa Besch w Gesorkensee.

Gospodarka i administracja

Burmistrz: Holz, Kampfert, Berg, Zecht, bank raiffeisen: Seels, sklepy spożywcze: Barnikow, Damnitz, Holz, Kampfert (gospoda z salą): Schewe; kowale: Emil Burslaff, Albert i Karl Ott, szewc: Paul Hapke, Paul Seels, Reinhold Zech; krawiec: Damnitz; młynarz: Bruno Lind; kamieniarstwo: Gross, pracownicy: Ost, Vergin, Konig i Minning. Do eksploatacji głazów narzutowych z Kamiennej Góry i licznych stert kamieni, które na okolicznych polach zostały pozbierane, została w 1912 roku wybudowana szutrownia, która miała połączenie do Drzewian, dzięki wąskotorówce Polanów-Bobolice. Zakład ten został po pierwszej wojnie światowej zdemontowany i jako świadczenie reparacyjne wywieziony do Belgii. Później prowadził kamieniołom powiat Sławno pomiędzy 1921 a 1930 rokiem. Przez eksploatację kamieni zmienił się krajobraz. Ciągnięte bloki kamienne po terenie, porośniętym drzewami liściastymi i iglastymi, paprociami, janowcem, smółkami, dzwonkami, poziomkami jagodami doprowadziły do powstania pokrytych wrzosowiskami i jeżynami łysych wzniesień. Gołogóra — najwyżej na Pomorzu położona gospoda.

Nazwy miejscowości, okolicznych pól i terenów:

Gołogóra — Breitenberg, wcześniej — Bredenberg.

Nazwy pozostałe: Beerenmiss, Kaminberg, Kaminwald, Brandmiss, Kamingraben, Katzenteich, Plotteranger, Fichtberg, Fuchsberg, Trunaberg, Franzosenberg, Schottsee, Feuerteiche, Schotterwerk.

Szkoła: dwuklasowa szkoła podstawowa z dwoma salami szkolnymi. Ostatni nauczyciele: Falk, Mundstock.

Kościół: brak własnego kościoła, parafia w Żydowie, prawie wyłącznie ewangeliccy mieszkańcy.

Historia

Bardzo stara osada, co udowadniają prehistoryczne znaleziska (urny, kamienny topór z Kamiennej Góry). Teren ten, należący do Piotra Święca z Polanowa, z 200 wzniesieniami, leżący pomiędzy Jeziorem Bobięcińskim a Jeziorem Dolnym, podarował on 30 kwietnia 1321 roku klasztorowi cystersów z Pelplina w Prusach Zachodnich. Ten dar przekazano klasztorowi Buckow w Bukowie Morskim. Po reformacji Gołogóra była lennem, które posiadała od 17. wieku rodzina von Woedtke. Pomiędzy 1730 a 1755 rokiem lenno zostało oddane w zastaw członkom rodziny von Ramel.

W 1852 roku posiadłość Gołogóra A została sprzedana przez jednego z von Woedtke dla Georga Staaats za 42 tysiące talarów, podczas gdy posiadłość B nadal jest własnością rodziny Woedtke. Posiadłość A została zasiedlona około roku 1904 przez pana Siebenbürger. Posiadłość B w roku 1919 została sprzedana dla Georga Junge i około 1930 roku częściowo zasiedlona. Reszta posiadłości była w posiadaniu pana Klopp aż do pożaru i przesiedlenia. Wielki pożar, który prawdopodobnie spowodowany był podpaleniem, zniszczył dwór i sąsiednie budynki. Reszta dworu została nabyta przez W. Ott.

Tłumaczenie z języka niemieckiego: Mariola Parszczyńska

Szkoła podstawowa lata 60

Fotografia nr 1.

Zdjęcie z lat sześćdziesiątych. Wszyscy uczniowie i nauczyciele. Uczniowie: Roman Marczyński, Jan Ekiert, Roman Krysiak, Janusz Dądera, Mirosława Rylik (Kołodziejczyk), Zofia Staniszewska, Mirosława Dropko, Jadwiga Grabowska, Krystyna Ekiert, Halina Dądera, Józef Wołejko, Jadwiga Mierzejewska, Regina Staniszewska, Lidia Hnat, Maria Bernatajtis, Ryszard Lewandowski, Władysław Lewandowski, Anatol Kusz, Zbigniew Pilarski, Halina Szuksztul, Zofia Krysiak, Krystyna Mądzelewska (Kaczka), Władysław Tcznadel, Józef Grzebielucha, Ewa Kołodziej, Zbigniew Grabowski, Genowefa Ekiert, Barbara Kozłowska, Stanisław Wiśniewski, Edward Dądera, Zdzisław Mierzejewski, Józef Wiśniewski, Zenona Krysiak, Krystyna Kusz, Teresa Wołejko, Genowefa Sołtys, Jan Ruciński, Jan Jassel. Nauczyciele: Irena Pilarska, Tadeusz Orłowski, Bolesław Błaszczyk, Gustaw Schroeder.

Sześćdziesiąte lata — siedzą: Urszula Glinka, Krystyna Król, (Kołodziejczyk), Jadwiga Staniszewska, Jadwiga Łosińska, Krystyna Wiśniewska, Krystyna Mierzejewska, Edward Dądera. Stoją: Halina Staniszewska, Maria Wiśniewska, Celina Wołejko, Helena Łosińska, Danuta Dropko, Ryszard Rylik, Teresa Mądzelewska (Wąchała), Bożena Cendrowska, Maria, Niemierzyńska, Maria Mądzelewska, Jan Kusz.

Fotografia nr 2.