Bezpłatny fragment - Gewehrfabrik Neisse

Wstęp

W niniejszym opracowaniu nie znajdziemy historii powstania broni skałkowej i kapiszonowej produkowanej w pruskich fabrykach zbrojeniowych w I połowie XIX wieku. Nie znajdziemy tutaj również opisu poszczególnych konstrukcji oraz zasad funkcjonowania modeli tej broni. Temu służą inne dostępne książki i artykuły poruszające tą tematykę.

Niniejsze opracowanie skupia się na mało zazwyczaj poruszanej kwestii, a mianowicie znakowaniach i oznaczeniach, jakie mogą występować na broni. A zwłaszcza tej pochodzącej z Nysy, a wyprodukowanej przez Kgl. Pr. Gewehrfabrik Neisse lub też przez nią modernizowanej.

Przeanalizujemy jakie znakowania i gdzie je można odnaleźć na konkretnych modelach wyprodukowanej w Nysie. Jakie występują pomiędzy nimi różnice w powiązaniu z poszczególnymi jej wzorami oraz latami produkcji. Spróbujemy też również w miarę możliwości odczytywać ich znaczenie i przeznaczenie.

Na rynku wydawniczym jest bowiem odczuwalny dokuczliwy brak tego typu fachowej literatury dostępnej dla szerokiego grona pasjonatów historii, kolekcjonerów czy też muzealników oraz różnego rodzaju służb mundurowych.

Poszukując informacji w tym zakresie jesteśmy niejednokrotnie zmuszani do wertowania szeregu opracowań w poszukiwania informacji porozrzucanych po różnych źródłach i materiałach.

Opracowanie to jest próbą uzupełnienia tej luki, choćby w nieznacznym stopniu.

Należy potraktować je bardziej jako początek badań nad tym tematem, a nie definitywne jego podsumowanie i zamknięcie.

Nomenklatura broni

Asortyment broni wytwarzanej przez Gewehrfabrik Neisse fabrykę karabinów w Nysie w początkowym okresie działalności był dość szeroki i nie skupiał się wyłącznie na jednym modelu broni jak powszechnie się uważa.

Bowiem oprócz powszechnie znanego „Neupreußisches Infanteriegewehr” cyli tzw. nowopruskiego karabinu piechoty, wytwarzano również tutaj szereg sztucerów jegrowskich, karabinków kawaleryjskich i pistoletów.

No właśnie ale co właściwie produkowała fabryka broni w Nysie?

Tutaj mamy pewien mały problem wynikający z ówczesnego nazewnictwa broni. To z czym dzisiaj się spotykamy i powszechnie stosujemy to nazewnictwo późniejsze, a w niektórych przypadkach wręcz współczesne nam. Próbuje ono w jakiś sposób usystematyzować i rozróżnić między sobą te poszczególne modele broni, ale nijak ma się do nazewnictwa stosowanego wówczas w epoce.

Tak naprawdę dopiero bowiem w początku lat 50-dziesiątych XIX w. podjęto pierwsze próby usystematyzowania i wprowadzenia usystematyzowanej nomenklatury broni w armii pruskiej nowo wprowadzanych modeli broni do uzbrojenia powiązanych z datą przyjęcia do uzbrojenia. Które już było bardziej zbliżone do tego które obecnie znamy:

„c) Den Benennungen aller Waffen des neuen Syßtems und der neu konstruirten und mit Patentschwanzschrauben versehenen des bisherigen Perkussions-Systems, wird die Bezeichnung des Modells, nebst der Jahreszahl der Feststellung desselben beigesett, z.B. Pistole M/50“.

Archiv für Offiziere der königlich preussischen Artillerie- und Ingenieur-Korps.: E.S. Mittler., 1858.

Tłum.:

„c) Nazwom wszystkich broni nowego systemu oraz nowo skonstruowanym i opatentowanym śrubom ogonowym poprzedniego systemu kapiszonowego towarzyszy nazwa modelu wraz z rokiem, w którym została ona ustanowiona, np. Pistole M/50”.

Jednak obecnie stosowana nomenklatura nazewnictwa w stosunku do broni skałkowej i kapiszonowej nie jest całkowicie bezpodstawna, ponieważ opiera się na historycznych informacjach dotyczących zazwyczaj wprowadzeniu jakiegoś modelu broni do produkcji lub do uzbrojenia armii pruskiej lub odnosi się też do przeprowadzonej modernizacji lub modyfikacji danego modelu broni.

Dzięki temu łatwiej nam się zorientować z czym mamy do czynienia w danym przypadku, co omówię na przykładzie poniższym.

Tzw. „Neupreußisches Infanteriegewehr” wprowadzony do uzbrojenia w 1809 roku nie stał się od razu znanym nam „Infanteriegewehr M1809”, bowiem ta nazwa nie była wówczas w ogóle stosowana. Ten sam egzemplarz karabinu w zależności od okresu i przeprowadzanych modernizacji mógł nosić różne nazwy.

Po wprowadzeniu nowego modelu broni została zmieniona na oznaczenie „Infanterie-Steinschloss-Gewehr”. Po jej modernizacji z układu zapłonowego skałkowego na kapiszonowy broń otrzymała oznaczenie „Infanterie-Gewehr Percussionszündung umgeändertes”. Gdy po koniec lat czterdziestych część egzemplarzy została zmodyfikowana pod układ Thouvenina nosiła oznaczenie „Thouvenin’sches Infanteriegewehr u/M”, a gdy w połowie lat pięćdziesiątych wprowadzono modernizacje według systemu Minie nazywała się „Minie’sche Infanteriegewehr u/M”.

Innym ciekawym przykładem jest tutaj również nazewnictwo karabinu kapiszonowego „Infanteriegewehr M/1839”, bowiem pierwotnie oficjalnie to był „Infanterie Percussionsgewehr neuen Modells mit Patent-Schwanzschraube”, którego przydługawą nazwę zamieniono później na bliższą nam „Infanteriegewehr M/39”.

W nieco późniejszym okresie w latach 60-dziesiątych XIX w. wprowadzono również dodatkowy wyróżnik w nazewnictwie powiazany z gwintowaniem przewodu lufy w postaci przedrostków:

glatte — gładki przewód lufy

gezogene — gwintowany przewód lufy

Podobnie przebiegała również zmiana nazewnictwa w innych modelach pruskiej broni skałkowo/kapiszonowej w tamtym okresie.

Dlatego też wprowadzenie nazewnictwa rocznikowego tak znacznie ułatwia orientowanie się w tych modernizacjach, co można ocenić sami na poniższym zestawieniu:

Neupreußisches Infanteriegewehr → Infanteriegewehr M1809

Infanteriegewehr u/M → Infanteriegewehr M1809/39

Thouvenin’sches Infanteriegewehr u/M → Infanteriegewehr M1809/39/47

Minie’sche Infanteriegewehr u/M → Infanteriegewehr M1809/39/55

(Kr.-M. Allg. Krgs.-Dep. v. 8 April 1853.)

Nachdem nunmehr die zur Ausrüstung der Armee und für die Defenfion der festen Pläße bestimmten Waffen, incl. des erforderlichen Vorraths, sämmtlich zur Percussions-Zündung eingerichtet find, erscheint es angemessen, auf die Einführung einer kurzen und scharfen Bezeichnung der bestehenden Waffen-Modelle Bedacht zu nehmen, die gleichzeitig die Einreichung künftig etwa noch hinzutretender Modelle ohne Schwierigkeit zuläßt.

Zu dem Ende ist beschlossen worden:

1) Daß aus den Benennungen von Waffen des bisherigen Percussions-Systems (mit Zündhütchen-Zündung) das als Grundsatz zu den früheren Steinschloß-Waffen gebrauchte Wort: „Percussions- resp. percussionirte oder zur Percussions-Zündung umgeänderte“, ganz fortgelaffen, wogegen bei der Bezeichnung von Waffen jedes anderen Systems, das letztere stets mit anzugeben ist.

2) Daß den Benennungen aller Waffen des neuen Systems, so wie derjenigen Waffen des bisherigen Percussions-Systems, welche mit Rücksicht auf dieses letztere neu construirt und bis jetzt durchweg mit Patent-Schwanzschrauben versehen sind, die Jahreszahl der Feststellung des Modells hinzugefügt werde.

3) Daß den Benennungen aller Waffen des bisherigen Percussions-Systems, welche nach dem Modell der früheren Steinschloßwaffen gearbeitet find, die Bezeichnung „umgeändertes Modell“ beigesetzt werde.

Eine Ausnahme hiervon machen die Infanterie-Gewehre, welche, um sie für den Exerciergebrauch mit geringeren Kosten zur Percussionszündung einzurichten, mit einem kleinen, in seinem hinteren Theile nicht mit der Bodenfläche des Laufs abschneidenden Zündstollen und einem zur Percussionszündung optirten Steinschloßhahn versehen sind. Diese sind im Hinblick auf ihre ursprüngliche Bestimmung, selbst wenn sie auch an Stelle jenes umgeänderten Hahus später den gewöhnlichen Percussionshahu erhalten haben, als „Exercier Modell“ zu bezeichnen. Dergleichen Gewehre befinden sich nunmehr aber auch unter den zur Defension und den zur Allgemeinen Landesbewaffnung defignirten Waffen, und sind abgesehen von dieser ihrer jezt nothwendig gewordenen anderweiten Bestimmung demnach als Exercier Modell nachzuweisen.

4) Daß dem leichten Percussions-Jäger-Gewehr der Name „leichte Percussions-Büchse“ gegeben werde.

Demnach gestaltet sich die Benennung der im Gebrauch resp. in den Beständen befindlichen Waffen wie folgt:

Bisherige Bezeichnung: Künftige Bezeichuung:

1) Leichtes Percussions-Gewehr → Leichtes Percussions-Gewehr M/41

2) Leichtes Percussions-Jäger-Gewehr → Leichte Percussionbüchse M/49

3) Infanterie Percussionsgewehr neuen Modells mit Patent Schwanzschraube → Infanterie-Gewehr M/39

4) zur Percussionszündung umgeändertes Infanterie-Gewehr → a) Infanterie-Gewehr u/M b) Infanterie-Gewehr E/M.

5) Thouvenin’sches Infanterie-Gewehr → a) Thouvenin’sches Infanterie-Gewehr M/39 b) Thouvenin’sches Infanterie-Gewehr u/M

6) Infanterie-Steinschloß-Gewehr → Infanterie-Steinschloß-Gewehr

7) zur Percussionszündung umgeänderter Cavallerie-Carabiner → Cavallerie-Carabiner u/M

8) Percussions-Pistol neuen Modells → Pistol M/50

9) zur Percussionszündung umgeänderte Pistolen → Pistolen u/M

10) Cavallerie-Steinschloss-Büchse → Cavallerie-Steinschloss-Büchse

11) Cavallerie-Steinschloß-Carabiner → Cavallerie-Steinschloß-Carabiner

12) Steinschloß-Pistole → Steinschloß-Pistole

13) Percussions-Jäger-Büchse nach Thouvenin’schen System → a) Thouvenin’sche Jäger-Büchse M/35 b) Thouvenin’sche Jäger-Büchse u/M

14) Percussions-Jäger-Büchse zu Rundkugeln → Jäger-Büchse u/M

15) Steinschloß-Jäger-Büchse → Steinschloß-Jäger-Büchse

16) percuffionirte Wallbüchse → Wallbüchse u/M

17) Thouvenin’sche Wallbüchse → Thouvenin’sche Wallbüchse u/M

18) Minie’sche Wallbüchse → Minie’sche Wallbüchse u/M

19) Steinschloss-Wallbüchse → Steinschloss-Wallbüchse

20) percuffionirter franz. Bajonett-Carabiner → Bajonett-Carabiner u/M

21) Französischer Steinschloß-Bajonett-Carabiner (früher Pionier-Gewehr) → Steinschloß-Bajonett-Carabiner

22) Französisches Pionier- (leichtes franz.) Gewehr → Pionier-Gewehr u/M

23) Französisches Percussions-Defenfions-Gewehr → Französisches-Gewehr u/M

24) Französisches Steinschloß-Gewehr → Französisches Steinschloß-Gewehr

25) Englisches Percussions-Defensions-Gewehr → Englisches Gewehr u/M

26 Englisches Steinschloß-Gewehr → Englisches Steinschloß-Gewehr

Anmerkung. Das M. bedeutet „Modell“, die Zahl bedeutet das Jahr der Feststellung des Modells, nämlich 41 statt 1841 u. f. w. Das U. bedeutet „Umgeändertes“. Das E. bedeutet „Exercier“

Indem das unterzeichnete Departement sich beehrt, das u. Gen.-Comm. hiervon ganz ergebenst in Kenntniß zu setzen, stellt es Wohldemselben u. die gefällige weitere Veranlassung an die betreffenden einzelnen Truppentheile je nach der bei ihnen sich im dienstlichen Gebrauch befindlichen Waffengattungen, ebenmäßig anheim, und bemerkt nur noch, daß der Königl. General-Inspection der Artillerie, so wie der Königl. General-Inspection des Ingenieur-Corps und der Festungen die nöthige Mittheilung ebenfalls zugegangen ist.

Asortyment produkcyjny

Jakie modele broni produkowano w Gewehrfabrik Neisse możemy to ustalić na bazie zachowanych modeli broni z oznaczeniami producenta lub też na podstawie zapisów w źródłach bibliograficznych.

Poniżej lista modeli i typów broni której wytwarzanie lub modernizację możemy bezpośrednio przypisać działalności Gewehrfabrik Neisse w Nysie:

a) karabiny piechoty

— Infanteriegewehr M1809 (Neupreußisches Infanteriegewehr)

Nie natrafiono natomiast na ślady produkcji Infanteriegewehr M1839 w fabryce w Nysie.

b) sztucery jegrowskie

— Jägerbüchse M1811

— Jägerbüchse M1835

c) karabinki kawaleryjskie

— Kavalleriekarabiner M1821

d) pistolety

— Kavalleriepistole M1813

— Kavalleriepistole M1823

W późniejszym okresie wykonywano również konwersję wyprodukowanej broni polegającą na wymianie zapłonu skałkowego na nowy zapłon typu kapiszonowego (perkusyjnego)

Wtedy przy danym modelu broni pojawia się skrót u/M od „umgeändertes Modell” oznaczający zmodyfikowany wzór (model) broni.

u/M = umgeändertes Modell — zmodyfikowany wzór (model)

Karabiny piechoty zaczęto przerabiać już od początku lat 40-dziestych XIX wieku, natomiast decyzję o modernizacji pistoletów i karabinków kawaleryjskich podjęto dopiero pod koniec lat 40-dziestych.

Poniżej lista modeli i typów broni której modernizację możemy przypisać Gewehrfabrik Neisse w Nysie lub które wyprodukowane w Nysie podlegały modernizacji w innych fabrykach:

a) zmodernizowane karabiny piechoty i pionierów

— Infanteriegewehr M1809 u/M

— Infanteriegewehr M1809/47

— Infanteriegewehr M1809/55

— Pioniergewehr u/M

b) zmodernizowane sztucery jegrowskie

— Jägerbüchse M1811 u/M

c) zmodernizowane karabinki kawaleryjskie

— Kavalleriekarabiner M1823 u/M

d) zmodernizowane pistolety

— Kavalleriepistole M1813 u/M

— Kavalleriepistole M1823 u/M

Uwaga: Nie zawsze broń wytworzona w danym zakładzie podlegała modernizacji w tym samym.

Znakowanie broni

Dużym utrudnieniem do pełnego rozpoznania znakowania pruskiej broni skałkowo/kapiszonowej z początku XIX wieku jest jej bogata historia użytkowania.

Długoletnia służba w różnych jednostkach wojskowych królestwa Prus, podczas której broń ta bowiem niejednokrotnie przechodziła w okresie użytkowania szereg napraw, modernizacji oraz modyfikacji. A później nawet służba w różnych innych krajach po jej odsprzedaży dalej. Podczas której dochodziło również do wymiany zużytych lub zepsutych elementów broni lub dalszych modernizacji. A po tym wszystkim zdarzało się że trafiała do sprzedaży na rynek cywilny.

W tym czasie wiele pierwotnych naniesionych znakowań mogło ulec dosłownie zatarciu lub celowemu usunięciu. Niejednokrotnie niekiedy nanoszono przy tym dodatkowe lub całkowicie nowe oznaczenia. Z braku dostępnych materiałów źródłowych stanowią trudną do odczytania zagadkę w postaci ich znaczenia (pozostają niekiedy w sferze domysłów).

Zasadniczo pod każdym rozdziałem poświęconemu znakowaniu powinienem umieszczać poniższy informacyjny tekst, bowiem często występują jakieś odstępstwa które nie dają się zaszeregować i wymykają się od ogólnie przyjętego znanego nam schematu znakowania broni lub ich konfiguracja jest trudna do interpretacji.

W zakresie znakowania bazujemy głównie jedynie na znakowaniach pochodzących z zachowanych egzemplarzy broni. W dokumentach i opracowaniach z tamtego okresu nie znajdziemy zbyt wiele informacji dotyczących szczegółów prowadzenia znakowania broni.

Znane zapisy zawierają głównie tylko ogólne wytyczne co do znakowania, bez dokładnego sprecyzowania jak mają one wyglądać.

Mowa jest o miejscu umieszczania numeru broni (nie jest wyjaśnione czy chodzi o numer seryjny broni, czy też numer ewidencyjny w jednostce) wśród których wymienia się najczęściej śrubę ogonową lufy, stopkę kolby, końcówkę wycioru oraz tuleję bagnetu.

Mowa jest również o oznaczeniach regimentowych umieszczanych na stopce kolby.

Wiele informacji jest niezgodnych, jak na przykład rok produkcji broni. W tych opracowaniach rok produkcji nie jest w ogóle wymieniany, natomiast jest mowa o roku przyjęcia broni na uzbrojenie, a umiejscowienie znakowania jest podawane po prawej stronie przy panewce/kominku.

Jest w tym zakresie wiele nieścisłości i niejasności już w samych oryginalnych niemieckich tekstach, a do tego dochodzi tutaj również kwestia tłumaczeń z języka niemieckiego i właściwej interpretacji.

„Schließlich muß hier noch bemerkt werden, daß den vorhandenen höheren Bestimmungen gemåß, mittelst ståhlerner Stempel, die Nummern der Gewehre beim Laufe auf der Nase der Schwanzschraube, beim Bajonnet am Halse, beim Ladestocke am oberen Ende, und beim Schafte am Kolbenbleche, auf leßteres aber noch die Bezeichnung des Regiments und der Compagnie, durch die Anfangs-Buchstaben, eingeschlagen werden.

Neue Gewehre, oder solche, deren Neuempfang noch genau bekannt ist, werden außerdem auf der rechten Seite des Laufes, am Pulversacke, mit der Zahl des Jahres bezeichnet, in welchem sie empfangen wurden.“

Karl von Bagensky, Karl Heinrich Klaatsch: „Das Neu-preußische Infanterie-Gewehr; nebst zwei Steinabdrücken und mehreren Tabellen“. Berlin, 1830.

„Gleich nach dem Empfang werden die Gewehre mit der Zahl des Jahres, in welchem der Empfang stattfindet, versehen und zwar auf der rechten Seite des untern Theils des Laufes, dem auf der linken Seite befindlichen Fabrikzeichen gegenüber (6).

Neue Läufe die in Stelle unbrauchbarer eingestellt werden, sollen jedoch nicht mit der Jahreszahl bezeichnet werden (7).

Außerdem erhalten die Gewehre die Bezeichnung des Regiments und der Compagnie auf der vordern Seite des Kolbenblechs unterhalb der Holzschraube, darüber die laufende Nummer der Compagnie, die außerdem noch auf dem Schwanzschraubenschweif, um Bajonettarm und am obern Theil des Ladestocks angebracht wird.

Dies Bezeichnen geschieht durch die Büchsenmacher mit Vorsicht und die Zeichen dürfen nicht zu tief gehen (1).“

Carl Gustav Julius von Griesheim: „Der Compagnie-Dienst. Ein Handbuch für Infanterie Officiere der Königl Preussischen Armee“; Berlin, 1838.

VIII. Die Bezeichnung der Gewehre.

§.376. Sie hat den Zweck, sowohl die Individualität eines Gewehres kenntlich zu machen, als auch, um die zu einem bestimmten Gewehre zugehörigen Theile zu kennzeichnen. Bei den preußischen Gewehren:

1. auf der unteren rechten Laufkante die Jahreszahl der Empfangnahme Seitens der Truppe.

2. auf dem Nasentheile der Kappe die Bezeichnung des Regiments, der Kompagnie und die laufende Nummer der Waffe.

3. Das Bajonet erhält an seinem untern Halstheile die Kompagnie Nummer und die laufende Gewehr Nummer.

4. Der Ladestock an seinem Kopftheile erhält dasselbe.

Außerdem erhalten die einzelnen Theile incl. Schloß von den Fabriken und den Gewehr-Revisions-Kommissionen bestimmte Bezeichnungen.

W. Hoffmann: „Die Elemente der Waffenlehre“; Berlin, 1860.

Godło (logo) producenta

Każdy producent oznaczał produkowaną przez siebie broń swoim firmowym godłem/logiem.

Godło producenta było umieszczane na płytce zamka pomiędzy kurkiem a układem zapłonowym (skałkowym lub kapiszonowym).

Znakowanie składało się z nazwy zakładu (niepełnej), w tym przypadku było to „Neisse” i umieszczonej nad nim korony królewskiej, w tym przypadku była to stylizowana korona Królestwa Prus. Był to rodzaj szybkiej identyfikacji gdzie dana broń była wykonana.

Logo stosowane w Gewehrfabrik Neisse ulegało zmianom w zależności od okresu produkcyjnego oraz modelu broni. Były różnice w znakowaniu broni długiej (karabiny, sztucery) i krótkiej (karabinki, pistolety).

Dla broni długiej możemy wyróżnić pięć takich okresów w których używano różnego logotypu godła fabryki w Nysie.

Pierwszy logotyp godła składał się z uproszczonej nazwy fabryki „Neiƒse” z tzw. długim s na pierwszej pozycji i umieszczonej nad nią korony królewskiej. Krój czcionki napisu był zbliżony stylistycznie do odręcznego pisma.

Drugi logotyp godła otrzymał dodatkowe znakowania w postaci roku produkcji. Pod nimi dodatkowo pojawiło się osobne znakowanie w postaci długiego s „ƒ”, którego znaczenia nie udało się odszyfrować do tej pory. W nazwie fabryki ogonek litery „N” zawijał się wcześniej nad literą „i” (wcześniej sięgał na ostatnie „e”). Zmianie uległ też logotyp korony królewskiej

Trzeci logotyp godła różni się od poprzedniego zmianą położenia długiego s „ƒ” w nazwie fabryki na druga pozycję „Neisƒe”. Ogonek litery „N” zawijał się w tej chwili nad literą „s”. Uległ zmianie logotyp korony królewskiej. Rok produkcji został przesunięty i od tej pory był umieszczany na samym dole. Długie s prawie znikło zostając zniekształcone (można się domyślać tylko).

Czwarty logotyp godła przynosi zmianę kształtu korony królewskiej, a pomiędzy nazwą fabryki a rokiem produkcji pojawia się pełne długie s „ƒ”.

W piątym logotypie godła zasadnicza zmiana dotyczy nazwy fabryki z której znika długie s i jest zapisana jako „Neisse”.

Logotyp korony królewskiej

Co bronioznastwo ma wspólnego z numizmatyką? Otóż wbrew pozorom bardzo wiele. Bowiem tak jak w przypadku odczytywania legendy wybitej na monetach, według zasady „Widzisz tyle, ile wiesz”. Tak samo również posługujemy się tą zasadą przy odczytywaniu znakowań na broni.

Czy ktoś na przykład zwracał uwagę w tym przypadku na logotypy korony królewskiej używanej w godle/logo, wszakże jakby nie patrzeć Königlich Preußischen Gewehrfabrik in Neisse (Królewsko Pruskiej Fabryki Karabinów w Nysie)?

Pierwsze wizerunki logotypu korony królewskiej zawierają w sobie bardzo dużo szczegółów ornamentowych. Widać bowiem zaakcentowane klejnoty/perły (w postaci kropek) na kabłąkach i obręczy korony. Zaś samo zwieńczenie korony jest zamknięte wizerunkiem jabłka z krzyżem.

Pod koniec lat dwudziestych zaczyna znikać z niej coraz więcej detali. Od początku lat trzydziestych (XIX w.) logotyp korony zostaje znacznie uproszczony. Wręcz do kilku linii które mają w ogólnym zarysie odwzorować kształt korony bez zbędnych detali. Sama korona jest również wybijana wręcz w coraz bardziej niedbały sposób.

.

Przykłady znakowań na płytkach zamkowych broni długiej (IG M1809, IG M1809 u/M, IG M1809/55 produkcji Gewehrfabrik Neisse.

Godło/logo — broń krótka i inna

W przypadku broni krótkiej (pistoletów) oraz karabinków kawaleryjskich i sztucerów jegrowskich, wydaje się że znakowanie godła/logo fabryki nie ulegało aż takim zmianom jak w przypadku broni długiej (karabinów).

Nie ma też w tym przypadku porównywalnych analogii zmian tego znakowania jak w broni długiej. Po części wynika to też ze znacznie mniej dostępnej ilości materiału faktograficznego (znanych zachowanych egzemplarzy broni) do wykonania takich porównań i analiz.

Rok produkcji

Na broni długiej wytwarzanej w Gewehrfabrik Neisse, rok produkcji umieszczano początkowo na lufie po jej lewej stronie. Rok produkcji był przedstawiony w pełnej czterocyfrowym zapisie daty. Rok produkcji był wybijany równolegle do lufy. zwrócony podstawą w kierunku układu zapłonowego. Znajdował się nad znakowaniem producenta lufy.

W Nysie dopiero od około roku 1825 wprowadzono dodatkowe znakowanie roku produkcji, umieszczane na płytce zamka pod godłem producenta. Pomimo tej zmiany rok produkcji nadal był również umieszczany na lufie i czasami na okuciu stopki kolby.

Rok produkcji można znaleźć również na innych elementach broni takich jak stopka kolby lub na jej języku nachodzącym na kolbę, zwłaszcza we wcześniejszym okresie produkcyjnym.

Na niektórych egzemplarzach broni pochodzącej prawdopodobnie z lat czterdziestych (patrząc po logotypie napisu „Neisse’) ponownie zrezygnowano z umieszczania daty produkcji na płytce zamkowej w niektórych przypadkach.