Bezpłatny fragment - Gewehrfabrik Danzig

Wstęp

Jest to chyba pierwsze takie opracowanie, które w usystematyzowany sposób oraz całościowo podaje informację o dyrekcji i zarządzie wojskowym działającym w Gewehrfabrik Danzig. Jest to okres od mniej więcej 1817 roku kiedy to miała powstać fabryka, do zakończenia jej działalności jako producenta broni w roku 1921.

Opracowanie zawiera w sobie pewną nieścisłość. Daty zarządzania fabryką dotyczą występowania danych nazwisk w zestawieniach roczników pruskiej armii Rang-Liste publikowanych w danym roku. Wynikają z tego tytułu drobne rozbieżności związane z tym, że niekiedy awanse stanowiskowe miały na przykład miejsce w końcówkach poprzedniego roku kalendarzowego.

Jednak jeśli ktoś jest bardziej dociekliwy, nietrudno mu będzie ustalić dokładne daty awansów i zweryfikować te informację za pomocą publikacji np. w Militär-Wochenblatt. Dzięki tej publikacji będzie miał już znacznie ułatwione zadanie w tym względzie. Oczywiście osobiście również mam w planach systematyczną weryfikację tych zapisów.

Okresy działalności

Patrząc na historię i zakres działalności oraz strukturę organizacyjną zakładów Gewehrfabrik Danzig podzieliłem go na trzy główne okresy:

A) Gewehr Revisions Kommissionen (der Fabriken) zu Danzig (1817—1852)

B) Königliche Direktion der Gewehr-Fabrik zu Danzig (1853—1918)

C) Gewehrfabrik Danzig (1919—1921)

Dodatkowo okres B jest rozbity na dodatkowe podokresy związane właśnie z działalnością fabryki i jej strukturą gdzie mamy do czynienia z największymi zmianami w tym zakresie:

1853—1874

1875—1889

1890—1914

1914—1918

Lata działalności fabryki 1875—1889 są o tyle ciekawe że funkcjonuje ona wówczas jako zespół dwóch podległych Głównemu Dyrektorowi pododdziałów:

— Gewerfabrik (Fabryka Karabinów)

— Munitionsfabrik (Fabryka Amunicji)

Dlatego też w tym zestawieniu rozpisałem dodatkowo również nazwiska pod-dyrektorów zarządzających tymi pododdziałami fabryki.

Z kolei lata 1914—1918 zostały wydzielone ze względu na przejście fabryki z produkcji pokojowej na stopę wojenną. Dodatkowym utrudnieniem w okresie wojennym, jest to że zaprzestano publikowania danych na temat awansów i piastowanych stanowisk. A przynajmniej zmniejszono publiczny dostęp do nich, zatem odszukanie pewnych informacji jest nieco utrudnione.

Trochę statystyki

A teraz przejdźmy trochę statystycznych wiadomości opartych na bazie poniższego zestawienia.

Najdłużej piastującymi swój urząd na kierowniczym stanowisku w Gewehrfabrik Danzig byli:

Meske — 13 lat (co najmniej), z tym że jako prezes komisji rewizyjnej, a nie jej dyrektor)

v. Reindorff — 12 lat

v. Flotow — 10 lat

Schneppe — 9 lat (jako dyrektor tylko 3 lata, wcześniej był tylko prezesem komisji rewizyjnej)

Jagemann — 8 lat

Przez stanowisko preseza komisji rewizyjnej w fabryce w latach 1817—1852 przewinęło się co najmniej 5 osób. Natomiast dyrektorem zakładu w latach 1853—1918 czyli na przestrzeni bez mała 65 lat było co najmniej 15 osób.

Stanowisko prezesa komisji rewizyjnej było co prawda eksponowanym zajęciem z racji swojej funkcji. Jednakże było ono przeznaczone głównie dla młodszych oficerów w stopniu Premier Lieutenanta. Choć można było awansować na tym stanowisku do stopnia Hauptmanna.

Podczas funkcjonowania Königliche Direktion der Gewehr-Fabrik najniższym możliwym stopniem wojskowym, aby objąć stanowisko dyrektora fabryki był Hauptmann.

Jednak miało to miejsce tylko w przypadkach czterech osób:

Schneppe

v. Reindorff

v. Flotow

v. Brandenstein

Najczęściej jednak oficerowie przychodzący na to stanowisko byli w wyższych stopniach rangi Majora lub Oberst Leutenanta.

Oczywiście w trakcie kariery wojskowej na stanowisku dyrektora fabryki można było dosłużyć się awansu i miało to miejsce w pięciu przypadkach:

Schneppe: od Hauptmanna do Majora,

v. Reindorff: od Hauptmanna do Oberst Leutenanta,

Jagemann: od Majora do Oberst Leutenanta,

v. Flotow: od Hauptmanna do Oberst Leutenanta,

Angern, Maj.: od Majora do Oberst Leutenanta,

Jednak jak łatwo zauważyć z zestawienia, najwyższym stopniem wojskowym do jakiego można było się dosłużyć zarządzając fabryką był stopień Oberst Leutenanta. A przynajmniej tak miało to miejsce w przypadku gdańskiej fabryki.

Oczywistym jest to że temat jest potraktowany nie co pobieżnie i zostawia pewien niedosyt wiedzy. Niewątpliwym jest że wymaga dalszych badań, poszukiwań i ustaleń. Wśród których jest chociażby próba napisania biografii tych osób, a przynajmniej tych piastujących stanowiska dyrektorskie w gdańskiej fabryce broni jak w przypadkach Ludwiga Noé lub Wilhelma v. Flotow. Ale to może w przyszłości.

Zestawienie Komisarzy i Dyrektorów zarządzających fabryką

A) Gewehr Revisions Kommissionen (der Fabriken) zu Danzig

w latach 1817—1852

Meske P. Lt.: 1820? -1833

Kirchfeldt, P. L.: 1834—1836

v. Linger: 1837—1840 (P. L.: 1837—1839; Cap.: 1840)

v. Sarn: 1841—1846 (P. L.: 1841; Cap.: 1842; Hptm.: 1843—1846)

Schneppe, Hptm.: 1847—1852

B) Königliche Direktion der Gewehr-Fabrik zu Danzig

B.1 Dyrekcja i zarząd wojskowy w latach 1853—1874

Schneppe: 1853—1856 (Hptm. 1853; Maj.: 1854—1856)

v. Reindorff: 1857—1869 (Hptm.: 1857—1860; Maj.: 1861—1866; Ob. Lt..: 1867—1869)

Jagemann: 1869—1877 (Maj.: 1869—1873; Ob. Lt.: 1874—1877)

B.2 Dyrekcja i zarząd wojskowy Gewehr- und Munitionsfabrik Danzig (Fabryka Karabinów i Amunicji w Gdańsku) w latach 1875—1889

Director:

Jagemann: 1869—1877 (Maj.: 1869—1873; Ob. Lt.: 1874—1877)

Kuhlmann, Maj.: 1878

v. Flotow: 1879—1889 (Hptm.: 1879—1880; Maj.: 1881—1887; Ob. Lt.: 1888—1889)

Zarządzający pododdziałami fabryki: Gewehrfabrik (Fabryka Karabinów) i Munitionsfabrik (Fabryka Amunicji) 1875—1889

Gewehrfabrik: Sub-Director

Schnender, Hptm.: 1875

v. Flotow, Hptm.: 1876/77

Semler, Hptm.: 1878—1880

Schuch, Hptm.: 1881—1885 (Hptm.: 1881—1884; Maj.: 1885)

Bendel, Hptm.: 1886—1887

Hannig, Hptm.: 1888

vacat: 1889

Munitionsfabrik: Direktor-Assistant

Bendel:1875—1880 (P.L.:1875; Hptm.: 1876—1880)

Hannig, Hptm.: 1881—1883

vacat: 1884

v. Wedell, P.L.: 1885

Kowalk, P.L.: 1886—1887

Crufius, P.L.: 1888

vacat: 1889

B.3 Dyrekcja i zarząd wojskowy w latach 1890—1914

Habrecht, Ob. Lt.: 1890

Daum, Maj.: 1891—1892

Bendel, Ob. Lt.: 1893

Klopsch, Maj.: 1894—1896

Prestel, Maj.: 1897—1901

v. Brandenstein, Hptm. Frhr.: 1902

Zwanziger, Maj.: 1903—1906

Weishaupt, Maj.: 1907—1910

Angern, Maj.: 1910—1914

B.4 Dyrekcja i zarząd wojskowy w latach 1914—1918

Angern, Maj.: 1914—1916 (Maj.: 1914—1915; Ob. Lt. 1915—1916)

nieznany: 1916—1918

C. Dyrekcja Gewehrfabrik Danzig w latach 1919—1921

Noè Ludwig: 1919? -1921 (Dyrektor Główny — cywilny)

Hassenstein Wilhelm: 1919—1921 (?) (Dyrektor Techniczny — cywilny)

Skróty stopni wojskowych użyte w tekście:

P. Lt. / P.L. — Premier Lieutenant — odpowiednik porucznika,

Cap. — Capitan — odpowiednik kapitana,

Hptm. — Hauptmann — odpowiednik kapitana,

Maj. — Major — odpowiednik majora,

Ob. Lt. — Oberst Leutenant — odpowienik podpułkownika.

Bibliografia

Rang- und Quartier-Liste der Königlich Preußischen Armee

Rang- und Quartier-Liste der Königlich Preussischen Armee und Marine

Rang- und Quartier-Liste der Königlich Preussischen Armee

Rang- und Quartier-Liste der Königlich Preußischen Armee und des XIII. (Königlich Württembergischen) Armeekorps.

Rangliste der Königlich Preußischen Armee und des XIII. (Königlich Württembergischen) Armeekorps

Neues Adreßbuch für Danzig und seine Vororte 1914—1918

Ludwig Noé — ostatni dyrektor „Gewehrfabrik Danzig”; (publikacja:2020.08.07; dostęp:2021.03.20)

http://www.opowiadaczehistorii.pl/ludwig-noe-ostatni-dyrektor-gewehrfabrik-danzig/

Kim był Wilhelm von Flotow? (publikacja:2021.02.27; dostęp:2021.03.20)

https://www.gdanskstrefa.com/kim-byl-wilhelm-von-flotow/

Gewehr Revisions Kommissionen (der Fabriken) zu Danzig

W latach 1817—1852