Wstęp
Nowotwory towarzysza naszej cywilizacji od bardzo dawna, badania starożytnych mumii egipskich wskazują na występowanie raka kości już w tym wczesnym okresie. Niemniej, badacze zwracają uwagę, iż o ile w okresie przednowoczesnym rak występował stosunkowo rzadko, obecnie stanowi on drugą po chorobach sercowo — naczyniowych przyczynę zgonów.
Dane badaczy jednoznacznie potwierdzają cywilizacyjne pochodzenie omawianego przedmiotowo zagadnienia. W szczególności zwraca uwagę fakt, iż wcześniej współwystępujące także obecnie czynniki środowiskowe takie jak promieniowanie nie powodowały masowych zgonów z powodu chorób nowotworowych. Zagadnienie to natomiast wzbudziło szczególne zainteresowanie w związku z nasilającym się rozwojem nowotworów w okresie drugiej połowy ubiegłego wieku.
Kiedy to nastąpił radykalny wzrost używania tytoniu, alkoholu, spopularyzowane zostały tzw. fast foody a poziom ogólny życia w społeczeństwach zachodnich radykalnie wzrósł. Jak jednak udowodniły badania naukowe, wzrost zamożności społeczeństwa nie idzie w parze ani ze zdrowym żywieniem, ani zdrowym stylem życia, a nawet można w sposób ogólny stwierdzić, iż tendencja ta miała dotąd charakter wręcz odwrotny.
O ile można tutaj zwracać uwagę na brak świadomości w zakresie czynników ryzyka, potwierdzonych dowodami naukowymi w owym czasie, o tyle współcześnie usprawiedliwienie takie nie jest zasadne. Dostępność programów profilaktycznych, działania służby zdrowia i działania na poziomie światowym w zakresie promocji zdrowia i dostępności informacji w zakresie czynników szkodliwych należy uznać za znaczącą na tyle, iż akcent w zakresie odpowiedzialności należy przesunąć jednoznacznie na jednostki.
Faktem to potwierdzającym jest chociażby nieprawdopodobna liczba osób palących w naszym kraju, sięgająca nadal blisko trzeciej części populacji dorosłych. Trudno tłumaczyć to niewiedzą lub brakiem działań ze strony naukowców, lekarzy czy wychowawców.
Nowotwory
Termin rak został wprowadzony po raz pierwszy przez Hipokratesa, pochodzi od słowa karkinos krab (long). Niemniej pierwsze badania w tym zakresie rozpoczęto dopiero wraz z intensywnym rozwojem medycyny, w XVIII wieku. Bichat (1771 — 1802), jako pierwszy zasugerował, iż rak stanowi szczególny rodzaj komórek. Odkrycie to wykorzystali w okresie późniejszym naukowcy Muller (1801 — 58) i Virchow (1821 — 1902), badając komórki rakowe pod mikroskopem.
W niniejszej pracy skrótowo, z uwagi na jej charakter, zostały przedstawione kwestie związane z czynnikami, które powodują lub przyczyniają się do występowania chorób nowotworowych, ze szczególnym naciskiem na kwestie stylu życia i najbardziej typowe negatywne zachowania człowieka szkodzące zdrowiu i prowadzące do powstawania nowotworów, w tym u osób trzecich, jak w wypadku tzw. biernego palenia.
Z uwagi na rozmiar pracy w kwestiach szczegółowego zapoznania się z etiologią epidemiologią poszczególnych rodzajów raka, w szczególności w kwestiach zrozumienia patogenezy na poziomie biologicznym i genetycznym, przedstawione zostały pozycje literatury naukowej omawiające szczegółowo i wyczerpująco określone kwestie.
Warto przy tej okazji zaznaczyć kwestie fizjologicznej genezy nowotworu. Patogenetycznie stanowi on wynik uszkodzenia na poziomie komórkowym. Może ono nastąpić wskutek błędów w okresie podziału komórki, w tym może mieć podłoże genetyczne.
Efektywnie skutkiem tutaj jest rozrost komórek zmutowanych, które mogą nie dawać żadnych objawów przez bardzo długi okres czas. Nie wszystkie rodzaje nowotworów są złośliwe tzn. prowadzą do przerzutów i śmierci organizmu. Jedną z najbardziej niebezpiecznych odmian jest rak, mylnie utożsamiany często z nowotworami w ogóle.
Czynniki ryzyka
Nowotwór stał się jedną z największych klęsk nowożytnych czasów, przekleństwem dobrobytu i polepszającej się jakości życia oraz rozwoju społeczno — ekonomicznego. Jednym słowem mówiąc, mimo lepszych możliwości dbania o siebie i swoje zdrowie, większej wiedzy, środków finansowych i czasu sami podejmujemy często działania, które w prostej linii prowadzą do wystąpienia nieodwracalnych zmian patogennych prowadzących do powstania wielu rodzajów nowotworów.
Wskutek rozwoju cywilizacyjnego liczba elementów otaczającego nas środowiska, które mogą stanowić etiologicznie źródło dalszych zmian w organizmie prowadzących do różnego typu nowotworu jest wręcz przerażająca.
Co roku blisko 10 milionów ludzi na całym globie jest diagnozowanych w tym kierunku, a ponad połowa z nich na pewno umrze. Działania podjęte w zakresie epidemiologii zostały zapoczątkowane w tym zakresie przez WHO w roku 1948. Obecnie wyróżniamy blisko sto różnych form nowotworu, z czego tylko czternaście stanowi najczęściej, powszechnie występujące formy. W tabeli 1 poniżej przedstawione zostały poglądowo niektóre rodzaje nowotworu skojarzone z określonymi czynnikami ryzyka.
Problem profilaktyki i zwalczania nowotworów należy do jednych z głównych kwestii współczesnej nauki, jest przedmiotem badań i działań prewencyjnych oraz różnego rodzaju programów promocji zdrowia i profilaktyki badań na całym świecie. Innym problemem jest tutaj dostępność do wczesnej diagnostyki i leczenia, zwłaszcza w krajach ubogich. W samym USA rocznie wydaje się ponad bilion dolarów w tym zakresie.
Tabela 1. Wybrane czynniki ryzyka raka i ich konsekwencje
Kup książkę, aby przeczytać do końca.