Bezpłatny fragment - Architektura Gotycka we Francji

Architektura gotycka we Francji

Książka powstała przy pomocy własnych materiałów i dokumentacji autora, jak i polskiej Wikipedi oraz portalu Pixbey. Na okładce katedra Notre Dame w Paryżu. autor

Architektura gotycka we Francji

Gotyk jest to styl w architekturze europejskiej pochodzący przedewszystkim z Francji jak i z okresu późniejszego średniowiecza, od około połowy XIII do początku XVI wieku. Za wzorcowy przykład budynku gotyckiego na ogół uważa się głównie francuską gotycką katedrę, choć w rzeczywistości był to również okres rozwoju architektury świeckiej mieszczańskiej i rezydencjonalnej. Architektura gotycka w tym francuska, w zamierzeniu jej twórców miała w doskonały sposób odzwierciedlać boską naturę i wielbić Boga. Strzelista, ogromna bryła kościoła stała się symbolem czasów, w których religijność charakteryzowała się wielkim pragnieniem wzniesienia się ku Bogu. W bryle dominują kierunki pionowe. Ich powtarzalność w bliskim sąsiedztwie, rozczłonkowanie bryły, delikatna dekoracja tworzą budowle ekspresyjne i lekkie. Barwne światło przenikające do wnętrza przez wysokie witraże stwarza wrażenie uduchowienia, a powtarzające się we wnętrzu wertykalne linie i znaczna odległość do sklepienia kieruje wzrok ku górze. Nazwa sstylu gotyk została użyta po raz pierwszy w połowie XV wieku przez Albertiego. Było to pejoratywne określenie opisujące wytwory kultury uważanej za prymitywną i barbarzyńską. Negatywną ocenę stylu gotyckiego podzielał Giorgio Vasari w XVI wieku.

Dla ludności italskiej gotyckie formy architektoniczne były równie obce i niezrozumiałe, jak poprzedzający go romanizm. W rzeczywistości architektura i styl gotycki nie mają żadnego historycznego związku z germańskim plemieniem Gotów. Styl gotycki był nazywany także stylem ostrołukowym. Jednak i to określenie nie jest całkowicie właściwe. Ostry łuk występował nie tylko w architekturze gotyckiej, a także już znacznie wcześniej w stylu romańskim oraz w architekturze islamu. Za początek gotyku umownie uważa się rok 1144, kiedy za sprawą opata Sugeriusza przebudowano chór w opactwie Saint Denis we Francji, które było wtedy nekropolią miejscem pochówku królów Francji. Przebudowa ta była wiązana z odnalezieniem pism neoplatońskich Pseudodionizego. Następnie był stopniowo przejmowany przez pozostałe państwa Europy najwcześniej, około roku, 1175 przez Anglię, po 1200 roku przez Niemcy. Pierwszym obiektem uznanym jako gotycki jest Bazylika świętego Dionizego w Saint Denis, związana z osobą opata Sugeriusza. Miejscem narodzin gotyku był region Ile de France, jednak pewne rozwiązania konstrukcyjne umożliwiające jego powstanie jak sklepienie krzyżowo żebrowe zaczęły pojawiać się już na przełomie XI i XII wieku w Normandii w Évreux, Jumièges, i Lessay, oraz północnych Włoszech kościoły w Rivolta d’Adda i w Mediolanie i Anglii katedra w Durham, lata budowy 1093 do roku 1128. Łuk ostry pojawia się też w Burgundii, w sklepieniu kościoła benedyktynów w Cluny z przełomu XI i XII wieku. Etapy bezpośrednio poprzedzające ukształtowanie się stylu mogą ilustrować kościoły klasztorne w Saint Germer de Fly w departamencie Oise i Saint Martin des Champs w Paryżu. Łuk ostry, złożony zazwyczaj z dwóch odcinków kół, wraz z rozwojem gotyku staje się niejednokrotnie coraz bardziej skomplikowany. W Anglii pojawił się też łuk Tudorów, gdzie łuk przybiera postać oślego grzbietu, a nad niewielkimi otworami występuje łuk kotarowy. Sam fakt pojawienia się coraz ostrzej budowanego łuku nie jest najistotniejszą cechą gotyku. Większe znaczenie miało odejście od przestrzeganej wcześniej rygorystycznej zasady wiążącej wysokość strzałki łuku z jego rozpiętością. Zmianie ulega także sposób konstruowania sklepień krzyżowych przez zastosowanie żeber podpierających kolebki. To z kolei, w połączeniu ze zmianami kształtu łuku, pozwala na znaczną dowolność w kształtowaniu rozwiązań sklepień przekrywających nawy. Dla odciążenia filarów część sił przenoszących się ze sklepienia przerzucono za pośrednictwem łęków na stawiane poza obrysem bryły kościoła jako wieże sił. Po raz pierwszy takie rozwiązanie zastosowano we Francji w XII wieku, w opactwie Saint Denis pod Paryżem podczas przebudowy katedry przeprowadzonej w latach 1140 do roku 1144 według projektu opata Sugera. Części zrealizowane za życia opata obejmowały dwuwieżową fasadę zachodnią z przedsionkiem i część wschodnią jako obejście prezbiterium. Ideą Sugera było stworzenie ziemskiego odpowiednika Niebieskiej Jerozolimy, budynku o wysokim stopniu linearności i przenikniętego światłem, inspirowanego pismami Pseudo Dionizego Areopagity. Cienkie kolumny, okna z witrażami i ogólne wrażenie wertykalizmu i lekkości złożyło się na architekturę, której elementy ulegną nasileniu w ciągu dalszego rozwoju stylu gotyckiego.

Budownictwo sakralne w okresie gotyku najczęściej budowano kościoły na planie trójnawowej bazyliki, chociaż zachowało się także wiele przykładów zastosowania rozwiązań halowych. Bazyliki i hale mają znacznie wydłużony kształt i zakończone są podłużnymi prezbiteriami. Układ wzbogacają obejścia i wieńce kaplic. Fasadę zamyka jedna lub najczęściej dwie wieże. Czasem spotykane są także rozwiązania, w których zastosowano dwie wieże na zakończeniach transeptu albo obok niego. W Anglii powtarzane jest rozwiązanie znane z okresu romańskiego, gdzie wieża znajduje się na skrzyżowaniu nawy głównej i poprzecznej. Wznoszone kościoły często odznaczały się ogromnymi rozmiarami. Wysokość wież często przekracza 100 metrów a sklepienia nawy głównej wznoszą się średnio 20 do 30 metrów nad poziomem posadzki. Rozmach wiąże się nie tylko z rozwojem sztuki budowlanej, ale także z rosnącą pozycją mieszczaństwa, które w wielu przypadkach było fundatorem budowli stawianych w poszczególnych miastach. Skromniejsze kościoły powstawały przy ośrodkach zakonnych hołdujących regułę ubóstwa. Cechą najbardziej charakterystyczną dla gotyckich kościołów jest ich ogrom i strzelistość. Gotyckie kościoły były budowane niejednokrotnie przez dziesiątki lat. Zmieniająca się niekiedy sytuacja materialna fundatorów powodowała przerywanie budowy niedokończonych wież stąd w wielu gotyckich kościołach wieże mają różną wysokość i wystroju elewacji. Dzieła kończono czasem po latach, w innej epoce i w innym stylu. Gotyk podkreśla wertykalizm budynku i cechuje się szkieletową budową. Zastosowanie łuków przyporowych, ostrych łuków w elementach konstrukcyjnych i sklepień krzyżowo żebrowych pozwoliło na prawie całkowite wyeliminowanie ściany, zastąpionej przez okna wypełnione witrażami. Masywne filary stosowane w romanizmie zmieniły się w gotyku w pęki służek, których przedłużeniami stały się żebra sklepienne. Część obciążeń przenoszonych przez żebra sklepienne przerzucono powyżej dachów na dobudowane z zewnątrz wieże sił zwieńczone ostro zakończonymi sterczynami. W budowlach halowych siły te przejmowały skarpy. Podparcie sklepień na żebrach pozwoliło na wprowadzenie sklepień żebrowych przekrywających pola o dowolnym kształcie. Udoskonalenie techniki pozwoliło na bardziej racjonalne wykorzystanie przekrojów żeber. Trójkątne pola sklepień krzyżowo żebrowych dzieli się na mniejsze trójkąty i tak pojawia się sklepienie gwiaździste, ukośnie przecinające się żebra układają się w sklepienie sieciowe jak siatkowe, ułożenie wysklepek pod różnymi kątami tworzy sklepienie kryształowe. Różny, często zawiły układ żeber, prowadzi do konstrukcji wielu odmian sklepień żebrowych o fantazyjnym rysunku. Całości wrażenia dopełniała dekoracja rzeźbiarska, pokrywająca kapitele kolumn i służek, zworniki są to klucze w miejscu przecięcia się żeber, oraz konsole podpierające służki, a także fasady zewnętrzne, w szczególności koncentrująca się na portalach zwieńczonych trójkątną wimpergą i w galerii królewskiej.

Krzywizny zdobią czołganki czyli żabki, szczyty wieńczą kwiatony, w portalach miejsce półkolumn często zajmują rzeźby królów i proroków jest to portal królewski. Wśród ornamentów rzeźbiarskich pojawiają się motywy roślinne i zwierzęce. Artyści chętnie sięgają do rodzimych wzorów, wykorzystując powszechnie znane kształty jak winorośli, bluszczu, liści koniczyny, dębu czy najzwyklejszych polnych kwiatów. Motywy roślinne przeplatają się z wizerunkami ptaków i innych zwierząt. Nieobce są fantazyjne stwory w postawie wyprostowanej, albo skulone maszkarony, niekiedy pełniące rolę rzygaczy. Rzeźbę cechuje realizm i coraz wyraźniejsza ekspresja. Obróbka detali rzeźbiarskich jest niezwykle staranna, nie ma znaczenia, czy element architektoniczny będzie mógł być podziwiany przez widza, czy też umieszczony wysoko ponad ziemią pozostanie niewidoczny w swoich szczegółach. Artysta tworzył na chwałę Boga. Szczyt zdobią niewielkie wnęki zwane blendami, których wnętrze często pokrywane jest tynkiem, a czasem urozmaicane podziałem przy pomocy laskowania. Ściany dodatkowo zdobią wielobarwne freski. Najważniejszym elementem wnętrza są rozbudowane ołtarze szafiaste, a całość wzbogaca wielobarwne światło wpadające do wnętrza przez kolorowe witraże wbudowane w okna podzielone na mniejsze pola maswerkami, których układ stawał się coraz bogatszy i bardziej skomplikowany. Pod koniec gotyku w XV wieku, rozbudowano go do stylu zwanego flamboyant jest to gotyk płomienisty. Specyficzna odmiana gotyku, czyli gotyk redukcyjny, rozwinęła się na terenach, na których przeważało budownictwo ceglane jak północne Niemcy, Polska i kraje bałtyckie. Przykładami budowli reprezentujących tę odmianę mogą być kościoły Mariackie jak francuskie katedry Notre Dame.

Rozbudowa miast i siedzib władców to przede wszystkim doskonalenie ich funkcji obronnych, które musiały zabezpieczyć ich mieszkańców przed coraz to doskonalszymi technikami oblężniczymi. Okres gotyku to nie tylko udoskonalenie machin oblężniczych, ale i w jego schyłkowym okresie pojawienie się artylerii. Mury obronne wieńczy krenelaż, a obronę ułatwiają hurdycje, zastąpione w XIV wieku machikułami. Nad poszerzonymi fosami buduje się najczęściej mosty zwodzone, podnoszone w całości lub w części przy murach. Po podniesieniu stanowią dodatkową osłonę bram. Przedpole chronią budowane barbakany połączone szyją z bramami w murach obronnych. Na znaczeniu tracą donżony. W drugiej połowie XV wieku, w dolnej partii murów pojawiają się otwory strzelnicze dla ustawionej po jej wewnętrznej stronie dział artyleryjskich. Coraz większe znaczenie w zabudowie miast mają ratusze, siedziby władzy miejskiej. W budowlach wznoszonych po północnej stronie Alp przeważa układ, w którym na parterze lokowane są hale targowe, a piętro zajmują biura i pomieszczenia obrad rajców. Wraz z rozwojem pełnionych funkcji budowle są rozbudowywane. W podziemiach coraz częściej lokowane są więzienia i izby tortur, a w nadziemnych częściach budowli sale sądownicze. Miejskie zbrojownie początkowo lokowano także w pomieszczeniach ratusza. Z czasem przeniesiono je do osobnych budowli zwanych arsenałami, a amunicję do prochowni. W miastach leżących w pobliżu szlaków handlowych pomieszczenia handlowe w ratuszach szybko stają się zbyt małe. Stąd często pojawiają się osobne budowle pełniące tę funkcję. Ponadto bogate cechy rzemieślnicze budują swoje własne hale mieszczące również biura, sale zebrań i pokoje gościnne. Na obrzeżach miast powstają szpitale, budowane najczęściej przez bractwo Świętego Ducha a rzadziej zajmują się tym inne zakony. W szpitalach oprócz jednej czy też dwóch izb dla chorych mieści się kaplica, sale dla zakonników i pomieszczenia gospodarcze. Domy bogatszych mieszczan w końcowej fazie gotyku to budowle złożone z dwóch części połączonych niewielkim dziedzińcem. Część frontowa mieści na parterze pomieszczenia przeznaczone dla klientów, a na piętrze izby mieszkalne właściciela. Za podwórkiem, w części tylnej, lokowane są zazwyczaj na parterze składy, stajnie, wozownie. Piętro zajmują pomieszczenia dla służby. Początkowo były to budynki drewniane w całości lub budowane z kamienia albo cegły, w części dolnej z piętrem w konstrukcji drewnianej. Powtarzające się pożary zmusiły do zastąpienia drewna materiałami niepalnymi.

Nadal istotną rolę w budownictwie gotyku francuskiego i w Europie odgrywał kamień. Zwłaszcza elementy konstrukcyjne przenoszące znaczne naprężenia ściskające musiały cechować się dużą wytrzymałością oraz odpornością na działanie czynników atmosferycznych. Żebra łęków i filarów systemu przyporowego umieszczone po zewnętrznej stronie budowli były narażone na opady deszczu i mróz. Zwłaszcza w tych miejscach lepiej sprawdzał się ściśle dopasowany kamień. Stosowana w tych miejscach cegła była nie tylko mniej odporna, ale także podczas wznoszenia budowli wymagała więcej czasu i cierpliwości z uwagi na zastosowanie do jej łączenia wolno twardniejącej zaprawy wapiennej.

Jej mniejsza wytrzymałość powodowała z kolei zwiększenie przekrojów, a wrażliwość występuje konieczność jej zabezpieczenia okładzinami z płyt kamiennych. Zachowały się także budowle, w których przy pogrubionych filarach międzynawowych i zmniejszonej smukłości nawy głównej, ukrywano łęki oporowe pod zadaszeniem. Na terenach uboższych w kamień znacznie częściej sięgano do cegły jako głównego materiału, a budowle stawiano w układzie halowym. Cegła zdobiona jest różnobarwną polewą jak stalowoczarną, brunatną, zieloną lub czerwoną. Układa się ją w wielobarwne wzory zdobiące obramowania do portali lub płaszczyzny ścian. Od tego tła często odcinają się tynkowane blendy urozmaicające szczyty budowli

Architektura gotycka we Francji French Gothic architecture

Architektura gotycka to styl, który pojawił się we Francji w 1140 roku, i był dominujący aż do połowy XVI wieku. Najbardziej godne uwagi przykłady są wielkie gotyckie katedry Francji, w tym katedry Notre Dame, Katedra w Chartres i katedry w Amiens. Jego główne cechy były poszukiwanie pionu lub wysokość i innowacyjne wykorzystanie latające przyporami i innych innowacji architektonicznych w celu rozprowadzenia masy struktur kamiennych do podpór na zewnątrz, dzięki czemu wysokość mają wręcz bezprecedensową i objętości, nowe techniki dozwolone również są dozwolone jak, dodawanie większych okien, w tym ogromnych witraży, które wypełniały te katedry światłem. Styl francuski był powszechnie kopiowany w innych częściach północnej Europy, zwłaszcza Niemiec i Anglii. To znowu był stopniowo wypierany jako z dominującego stylu francuskiego w połowie XVI wieku, przez architektury renesansu francuskiego.

Początki architektury gotyckiej we Francji były wynikiem pojawienia się w XII wieku potężnego państwa francuskiego skupionego w Île de France. W okresie panowania Ludwika VI jako króla Francji w latach 1081 do roku 1137, Paryż był główną rezydencją królów Francji, a Reims miejscu koronacji, a opactwo Saint Denis stał się ich uroczyste miejsce pochówku. Opat Saint Denis, był doradcą Louisa Louisa VI i VII, a także znakomitym historykiem. Nadzorował odbudowę katedry Saint Denis, co czyni go pierwszym i najbardziej wpływowy przykładem architektury gotyckiej we Francji. Przez późniejszym przebiegu rodu Kapetyngów, trzech Królów jak Filip August w latach od 1180 do roku 1223, Ludwik IX we Francji w latach 1226 do roku 1270, i Philip le Bel z lat 1285 do 1314 roku, wówczas powstała we Francji ostoja religijna jako potęgi gospodarczej i politycznej na kontynencie. Okres ten widział również założenie Uniwersytetu w Paryskiego w Sorbonie. Podyktowany był ten rozwój wysoką wartością sztuki gotyckiej oraz jej ekstrawagancki styl gothic, oraz dał miejsce pod budowę niektórych z najbardziej znanych katedr, w tym katedry w Chartres, Katedra w Reims i katedry w Amiens.

Gotycki styl wyszedł z innowacyjnego wykorzystania istniejących technologii, takich jak ostrołukowych i wymyślonego tu sklepienia żebroweggo. Sklepienie żebrowe było znane we wcześniejszym okresie romańskim, ale nie było szeroko i skutecznie stosowane do gotyku. Przecinające się żebra sklepienia prowadzą masę na zewnątrz i w dół, aby doprowadzić do skupisk kolumny nośne i kolumny. Wcześniejsze sklepienia żeber, stosowane w katedrze Sens i Notre Dame, miały sześć komór graniczących z żebrami i łukiem przejście, który przeniósł wagi na przemian na kolumny i filary. Nowością pojawił się podczas Wysokiego Gotyku. Jako podzielony na cztery części sklepienia żebrowe, które zostały użyty w katedrze w Chartres, katedry w Amiens i Katedry w Reims. Żebra tego sklepienia rozprowadzane bardziej równomiernie na wadze do czterech kolumn nośnych poniżej i zacieśniono połączeniem pomiędzy piasty i dolne części ścian katedry i pomiędzy pasaży poniżej i powyżej okna. Pozwoliło to zwiększyć wysokość o cieńszych ściankach, a przyczyniły się do silnego wrażenia pionowości nadanej przez nowsze katedry. Drugą ważną innowacją w stylu gotyckim były podpory latające która została po raz pierwszy użyta w katedrze Notre Dame. To przeniesione ciągi masy dachu poza ściany, w którym zostało skompensowane przez masę podporą. Ciężkie kamienne szczyty zostały dodane do szczytu skarpy, aby dokładnie zrównoważyć ciąg od wewnątrz ścian. Podporom pozwoliło na znaczne zmniejszenie grubości ścianek katedralnych i zezwoliło na stosowanie większych okien we wnętrzu kościoła. W kościołach, takich jak Sainte Chapelle, dzięki przyporom, ściany zostały wykonane prawie w całości z witraży. Rozwój żebra sklepienia i przypór przedstawia stopniowe zmiany w wewnętrznej strukturze kościołów. Wczesne gotyckie katedry miały ściany nawy zbudowany w czterech poziomach galerii z kolumnami na parterze.

Następnie trybuna, galeria z oknami, następnie triforium, wiersz mniejszych okien i wreszcie wysokie okna. tuż poniżej sklepienia. W szczycie okresu gotyku, z rozwojem czterech części sklepienie żebrowe i podporą latającej, trybuny została wyeliminowana w Chartres i innych nowych katedr, pozwalając węższą okna i pasaże. Przez okres XV wieku, w katedrze w Rouen. Triforium zniknęły również, a ściany między trawersami wypełnione były przez wysokie okna. Oraz portal i tympanon. Kolejną innowacyjną cechą francuskiej katedry gotyckiej był projekt portalu lub wpisu, który trwał przez długi czas w tradycji chrześcijańskiej w obliczu zachódu. Bazylika Saint Denis miała potrójny portal, ozdobiony kolumnami w postaci rzeźb apostołów i świętych wokół drzwi i sceny biblijne i pełno rzeźb na bramach. Ten potrójny portal został przyjęty przez budowniczych wszystkich największych katedr.

Tympanon nad portalem, i zatłoczone rzeźbiarskie postacie ilustrujące biblijną opowieść stało się cechą wszystkich gotyckich katedr. Idąc za przykładem Amiens, tympanon nad centralnym portalu tradycyjnie przedstawiał Sąd Ostateczny, na prawo portal pokazał koronację Matki Boskiej, a lewy portal pokazywał życie świętych, które były ważne w diecezji. Witraże i okno Rose, zwane w Polsce rozetą. To duże barwione szkło okien i róża okna były kolejną cechą tego stylu gotyckim. Niektóre gotyckie okna, podobnie jak w Chartres, pocięto na kamiennych ścianach. Inne okna, takie jak te w kaplicach Notre Dame i Reims, były w ramkach kamiennych zainstalowanych na ścianach. Najbardziej rozpowszechnioną formą był oculus, małe okrągłe okno z dwoma lancetów lub okien z ostrymi łukami, tuż pod nią. Okno Rose po Polsku to rozeta, była najbardziej znanym rodzajem stylu Gohtic. Były one w celu aby ściągać na nawy i portale dostarczenie światła do nawy głównej. Największe okna Rose mają dziesięć metrów średnicy. Miały ramy z kamiennej armatury często w ozdobnym wzorem kwiatowym, aby pomóc im się oprzeć wiatrowi. Gotyckie okna były w osobnej ramce kamienia od ściany, nie pocięte na ścianie. Wczesne okna zostały wykonane z kawałków szkła barwionego, przechodziło się z zabudowy do malarstwa i utrzymywane w miejscu przez kawałki ołowiu, który przedstawił dane obrazy. Jako okna stawały się coraz większe, bardziej intensywne kolory były używane. Po 1260 roku, kolory stały się lżejsze, i to połączenie grisaille i bladych odcieniach żółci stało się bardziej powszechne. Katedra w Chartres i Le Mans Katedra posiada jedne z najpiękniejszych zachowanych oryginalnych okien w sekwencji gotyku. Okresy francuskiego gotyku są ogólnie biorąc pod uwagę ich strzelistość, co następuje po kolei w odpowednim czasie, są wręcz niedoścignione w doskonałości wykonania Ze względu na długi okres budowy gotyckich katedr, nieliczne zostały zbudowane w jednym tylko stylu. Większość, jak Notre Dame, mają połączenie funkcji budowanych w różnych okresach, a także funkcje zbudowane po gotyckim okresie.

Kolebką nowego stylu była Bazylika Saint Denis niedaleko na północ od Paryża, gdzie w 1137 roku, opat Suger rozpoczął przebudowę Karolingów. Jest to też era Abbey Church. Zaczął budowy nowej struktury z dwiema wieżami od zachodu pierwotnego kościoła, a następnie od 1140 do roku 1144, rozpoczął rekonstrukcję starego kościoła. Większość jego modyfikacje były tradycyjne, ale uczynił jedną istotną innowację; postanowił utworzyć nowy chór na wschodnim końcu budynku, eliminując tradycyjne ściany nośnej starych kapliczek, nadając wnętrzu uderzający wygląd otwartości i większej wysokości. Aby osiągnąć swoje cele, murarzy Suger ściągnął na kilka nowych elementów, które wyewoluowały lub zostały wprowadzone do architektury romańskiej z ostrołukowym jak seler sklepieniem ambulatoryjna promieniście kapliczki, a kolumny owinięte w żebra, z którego obsługiwane jest sklepienie. Budowniczowie zbudowali mury kościoła w czterech poziomach, jak pasaże, których dwa rzędy kolumn mają otrzymane żebra sklepień sufitowych, czy trybunowi powyżej niego, zdjęć, które ukryte masywne contreforts albo przypory, która jest dociskana do ściany, jak triforium, czy węższa galeria i, tuż pod sufitem, na Claire Voie lub clerestorey, gdzie znajdowały się okna. Wszystkie te funkcje istniały też w okresie romańskim, ale to był pierwszy raz, wszystkie w gotyku zostały połączone, a wynik różnił się znacząco od poprzedniej architektury romańskiej. Kolejna innowacja wprowadzona przez gotyk to było wykorzystanie kolumn w postaci posągów świętych jakna przykład ozdobić portal kościoła, dodając nowy element pionowości do elewacji. Ten pomysł też został skopiowany w nowych katedrach. Nowy styl szybko stał się znany wśród budowniczych nowych katedr, szczególnie sens katedry, jako pierwszej gotyckiej katedry a rozpoczętej w 1135 roku, Katedra Senlis z roku 1160, a najbardziej znana wszystkim, jest Katedra Notre Dame w Paryżu z roku 1160,kiedy to rozpoczęto stosowac ten styl. Ich budowniczowie porzucili tradycyjne plany i wprowadzają nowe elementy gotyckie. Budujący Notre Dame posunął się dalej wprowadzając przypory latające, a ciężkie kolumny wsparcia zewnętrznej ścianek połączonych ze sobą łukami do ścian, które otrzymały i przeciwwagą naporu od sklepienia żeber dachu. Pozwoliło to budowniczym skonstruować wyższe mury i większe okna. Wysokie gotyckie katedry, jak Chartres, Bourges, Reims, Amiens

Od końca XII wieku do połowy XII wieku, gotycki styl rozprzestrzenił się z katedr w Île de France pojawiać się zaczął w innych miastach północnej Francji, zwłaszcza w Chartres, jako katedry rozpoczętej w 1200 roku. Obiekty bourges. Obiekty Reims i Amiens zostały rozpoczęte w latach do roku 1250. Charakterystyczne elementy gotyckie zostały udoskonalone, aby nowe katedry były wyższe szersze i bardziej pełne światła. W Chartres, korzystanie z latającymi przyporami pozwoliło na eliminację w poziomie trybun, co pozwoliło na znacznie wyższe arkady i nawę oraz budowę większych okien. Słupy zostały wykonane z kolumny centralnej otoczonej czterema bardziej smukłymi kolumnami, sztuka ta która dotarła do wspierania łukami sklepieniem. Sklepienie w żebro zmieniło się z sześciu do czterech żeber, na prostsze i mocniejsze. Latające przypory w Amiens i Chartes zostały wzmocnione przez dodatkowy łuk tak mocno podtrzymujący pasaż, pozwalając nawet na wyższe ściany i więcej okien. W Reims, przypory miały większą wagę i siłę poprzez dodanie ciężkich kamiennych pinacli na górze. Były one często ozdobione figurami aniołów, i stały się ważnym elementem dekoracyjnym. Wysokiego stylu gotyckiego. Innym praktycznym elementem dekoracyjnym, jest gargulec, pojawił był deszczem ozdobnych wylewek które kierowane wodę z dachu z dala od budynku. W Amiens okna nawy były wykonane większe, i wyposażone w dodatkowy rząd jasnych szyb. Zwanych tu Claire voie jako zalanie wnętrza światłem. Nowe technologie konstrukcyjne pozwoliły na rozszerzenie nawy i chórów na wschodnim końcu katedr, tworząc przestrzeń dla pierścienia dobrze oświetlonych kaplic. .Jak Rayonnant Gothic Sainte Chapelle, albo okna rozety w Notre Dame.

Kolejny okres francuskiej architektury gotyckiej, z drugiej połowy XII wieku, aż do 1370 roku, nazwano rayonnant zwanych Radiant, to opisując tendencję do stosowania coraz bardziej wyższych witraży i mniej muru w zakresie projektowania konstrukcji, aż ściany wydawały się łączyć w całość wykonane były głównie ze szkła. Najbardziej znanym przykładem była kaplica Sainte Chapelle, dołączona do rezydencji królewskiej w Palais de la Cité. Tu skomplikowany system kolumn zewnętrznych i łuki zmniejsza ściany górnej kaplicy do cienkiej ramy ogromnych okien. Waga każdej z szczytami w murze umieszczonej nad archiwolcie okien pomogło ścianie oprzeć się naciskowi i rozłożenie ciężaru. Kolejną wizytówką rayonnant gotyku są dwie rozety na północnej i południowej części transeptu katedry Notre Dame, podczas gdy wcześniej rozety, jak te z katedry w Amiens, zostały ukształtowane przez kamień i zajmowały tylko część ściany, te dwa okna, z delikatnym ramach lacelike, zajmował całą przestrzeń między filarami. Ekstrawagancki gotycki jak Rouen Cathedral, czy też Sainte Chapelle de Vincennes Okno Rose Sainte Chapelle de Vincennes. Falisty linie ramy okiennej dały stylu nazwę Flamboyant. Flamboyantgotycki styl pojawił się w drugiej połowie XIV wieku.

Jego charakterystycznymi cechami były bardziej żywiołowy styl dekoracji, jak szlachta i bogaci mieszkańcy głównie północnych miast francuskich konkurowały ze sobą aby budować więcej i coraz bardziej wyszukane kościoły i katedry. Wzięło to określenie swoją nazwę od falisty, płomień podobny wzorów, które zdobiły okna. Inne nowe funkcje zawarte w arc en wyróżnienie, okna ozdobione łuku, kamienne szczyty i kwiatów oraz rzeźby. Zawierała również wzrost liczby nervures lub żeber, które wspierane i urządzone każde sklepienie sufitu, zarówno dla większego wsparcia i efektu dekoracyjnego. Wybitne przykłady gotyku Flamboyant obejmują zachodnią fasadę katedry w Rouen i Sainte Chapelle de Vincennes w Paryżu, obie zostały zbudowane w 1370 roku. Jak i Chór opactwa Mont Saint Michel zbudowany został około 1448 roku, i innej architektury sakralnej w regionach francuskich

Do najbardziej znanych przykładów gotyckiej architektury znajdują się w Île de France i Szampanii, ale inne regiony francuskie stworzyły własne oryginalne wersje tego stylu. Styl gotycki Andegawenów w prowincji Anjou ma takie sklepienia z eleganckimi żebrami dekoracyjnymi, jak również bardzo ozdobnymi kolumnami. Styl ten znajduje się we wnętrzu Katedra w Angers choć wiele elementów z gotyckimi elementami fasady zostały zastąpione elementami renesansowymi i wieżami. Bardzo dobrym przykładem gotyku Andegawenów znajduje się w średniowiecznego szpitala. Saint Jean w Angers, która teraz zawiera Musée Jean Lurcat, i muzeum współczesnych gobelinów. Poitiers Cathedral w historycznej prowincji Maine posiada również charakterystyczny dla regionalnego stylu gotyckiego. Została ta epoka zapoczątkowana w 1162 roku, pod nazwą Króla Henryka II z Anglii i Eleonory z Akwitanii. Jego charakterystyczne cechy, podobnie jak u Andegawenów w gotyku, to wypukłe sklepienia z żebrami z dekoracyjnymi wzorami. Burgundia miała również własną wersję Gothic, znajdujemy ją w katedrze Nevers w latach 1211 do roku 1331, Katedra w Dijon to XIII wiek, i tak samo w Katedrze w Chalon. Burgundzki Gothic w tym stylu ma tendencję do bardziej trzeźwego i monumentalnego stylu niż bardziej ozdobny styl od stylu północnego, a często zawiera elementy wcześniejszych kościołów romańskich w tym samym miejscu. Na południu Francji miał gotyk swoją własną odrębną odmianę stylu gotyckiego zwanego the Southern jako typowego francuskiego gotyku. Znaczącym przykładem jest Albi Cathedral w Departamencie Tarn, wybudowana w latach od 1282 do 1480 roku, została pierwotnie zbudowana jako twierdza, a następnie przekształcona w kościół. Ze względu na brak odpowiedniego kamienia, została zbudowana niemal w całości z cegły, i jest jednym z największych ceglanych budynków świata, gotyckiej architektury cywilnej

Największy tak zwanny civilic, czyli budynek zbudowany w stylu gotyckim we Francji był Palais des Papes to Pałac Papieży, wybudowany w latach 1252 i 1364 roku, kiedy wielu papieży uciekło z chaosu politycznego i wojen które otaczały ówczesny Rzym. Ze względu na skomplikowaną sytuację polityczną, to łączy w sobie funkcje kościoła, siedziby urzędu i twierdzy. W XV wieku, po późnogotyckim lub ekstrawaganckim okresie, niektóre elementy gotyckiej dekoracji pożyczonym od katedr zaczęły się pojawiać w architekturze cywilnej, szczególnie w regionie Flandrii w północnej Francji, w Paryżu. Hôtel de Ville z Compiègne, który posiada imponującą gotycką dzwonnicę, wyposażony w wieżę otoczoną przez mniejsze wieże, a jego okna są ozdobione ozdobną wyróżnień lub łuków ozdobnych. Podobnie ekstrawagancki ratusze znaleziono w Arras, Douai i Saint Quentin, Aisne, a po drugiej stronie granicy w Belgii w Brukseli i Brugii. Niestety wiele z najwspanialszych budynków zostało zniszczonych podczas I wojny światowej, ze względu na bliskość linii frontu. Gotyckie cechy pojawiły się również w wymyślnych domów budowanych przez szlachtę i bogate mieszczaństwo w Paryżu i innych dużych miastach. Przykłady obejmują Hotel Cluny. Jest to obecnie Musée de Cluny czyli po francusku Musée de Cluny w Paryżu, a zwłaszcza pałacowy dom zbudowany przez kupca Jacques Coeur w Bourges, w latach 1440 do roku 1450. Innym dobrym przykładem jest w Paryżu Tour Jean sans peur, w którym znajduje się gotycka wieża zegarek i ekstrawagancki gotycki strop. Spadek i przejście.

W średniowieczu najbogatsze miasta francuskie konkurowały zbudować największą katedrą lub najwyższą wieżę. Jedną z wad francuskiego gotyku był jego ogromny koszt, to wymagane małe armie rzemieślników pracujących w skupieniu przez dziesięciolecia. Z powodu spowolnienia w gospodarce, tak chlubnym wcześniej liczba katedr francuskich których budowę rozpoczęto była ogromna, ale ich nigdy nie nie skończył. Czasami cierpieły one na tym kiedy ambicje architektów przekroczyły ich umiejętności techniczne. Jednym z przykładów była Katedra w Beauvais. Jej patroni i architekci starali się zbudować najwyższy kościół na świecie. ze sklepionym prezbiterium 48 metrów wysokim wyższy niż jego konkurent, pobliskiej katedry w Amiens, wysoki w nawie głównej na 42 metrów. Prace rozpoczęły się w latach 1225, ale dach sklepienia był zbyt ciężki do ścian, a częściowo zawalił się w roku 1272. Stąd pogrubione ściany i sklepienie i przebudowane w 1569 roku, oni też ukończyli wieżę, o wysokości 72 metrów, która od 1569 roku do 1573 roku, został wykonana przez co Beauvais Katedra była najwyższą budowlą na świecie. Jednak w 1573 roku, nowa wieża zawaliła się, na szczęście bez ofiar. Kościół pozostaje dzisiaj, tak było, z chórem, niektórymi z elementami absydy, pozostały do dziś dnia niektóre kaplice, ale bez nawy głównej i wieży. Począwszy od roku 1530, w stylu francuskiej architektury religijnej i cywilnej rozpoczęły również się pokazywać wpływy włoskiego renesansu. Karol VIII Francji i Francji Ludwik XII miał zarówno udział w kampaniach wojennych we Włoszech, i widział tam nową architekturę. Duża liczba włoskich kamieniarzy przybyła do Paryża, aby pracować nad nowym Pont Notre Dame z lat 1507 do 1512 roku, i innych budowach. W Fontaine des Innocents, zbudowane przez rzeźbiarza Jean Goujon, aby uczcić wejście Henryka II w Paryżu w 1549 roku, był pierwszym zabytkiem renesansowym w mieście. To było wkrótce po nowej elewacji Cour Carré w Luwrze, również zdobione przez Jean Goujon. Nowy Paris jako Hotel de Ville w latach 1533 do roku 1568, został również skonstruowany w włoskim zamiast stylu gotyckim. Co najważniejsze, nowy tuilerie przez Philippe Delorme, zbudowany przez Katarzynę Medycejska, rozpoczęto w 1564 roku, był inspirowany przez budowniczych włoskich pałaców. Przykłady to Kościół Carmes Deschaussé z lat 1613 do roku 1620, na rue Vaugirard w Paryżu, a szczególnie kościół Saint Gervais et Saint Protais, zbudowany przez Salomona de Brosse z lat 1615 do 1621 roku, z fasadą w oparciu o superpozycji trzy rzędy klasycznej architektury, reprezentuje ten nowy model architektury. Jednak gotycki styl pozostał widoczny w nowych kościołach. Kościół Saint Eustache w Paryżu w latach 1532 do roku 1640, który rywalizował Notre Dame w rozmiarze, w połączeniu o gotycki plan z renesansową dekoracją.

W ciągu XVII wieku, francuski klasyczny styl François Mansarta zaczął dominować. Następnie, za Ludwika XIV, wielki francuski klasyczny styl, praktykowane przez Jules Hardouin Mansart, Louis Le Vau i Claude Perrault, wziął w centrum uwagi. Punkty orientacyjne w stylu gotyckim, takich jak Notre Dame, zostały zmienione na nowe wnętrza zaprojektowane w nowym stylu. W związku z nową modą swojego patrona Ludwika XIV, poeta Molier wyśmiewany styl gotycki w roku 1669,opisał wierszem. Ten mdły smak gotyckiej ornamentacji, te ohydne potworności to ignorant wieku, produkowane przez potoki barbarzyństwa. Podczas Rewolucji Francuskiej, gotyckie kościoły były symbolem starego reżimu i stały się celem dla rewolucjonistów, katedry w większości zostały znacjonalizowane i pozbawione ozdób i przedmiotów wartościowych. Posągi, biblijne figury na fasadzie katedry Notre Dame ścięto pod fałszywym przekonaniem, że stały jako posągi królów francuskich. Pod panowaniem Napoleona Bonaparte, w katedrach kierunki zostały zwrócone do kościoła, ale pozostawiono je w opłakanym stanie jako architekturę wojskową.

W XIII wieku, konstrukcja zamku typu fort, lub zamek został zmodyfikowany, na podstawie bizantyjska i muzułmański zamki francuscy rycerze widzieli podczas wypraw krzyżowych. Nowy rodzaj fortyfikacji nazwano Phillipienne po Philippe Auguście, który brał udział w wyprawach krzyżowych. Nowe fortyfikacje były bardziej geometryczne, zwykle kwadratowe, o wysokim murze głównej baszty lub wieży, w centrum, które mogą być bronione nawet jeśli mury zamku zostały przechwycone. Donjon w Chateau de Vincennes, zapoczątkowana przez Filipa VI Francji, był dobrym przykładem. To było 52 metrów wysokości, najwyższa wieża wojskowa w Europie. W Phillipienne innych zamkowych wież, zwykle okrągłe zostały umieszczone w rogach i wzdłuż ścian, na tyle blisko siebie, aby wzajemnie się wspierać. Ściany miały zawsze dwa poziomy przejścia na wewnętrznej, i w górnej parapet z otworami zwanych tu Crénaux, z których żołnierze może oglądać lub strzałki pożaru na besiegers poniżej, wąskie otwory to merlons, przez które mogą być osłonięte jako ochrona przed strzałami i otwory w podłodze jako machikuły, z których mogły spaść skały, spalany olej lub inne przedmioty na oblegających. Górne ściany też były chronione przez wystające balkony, zwane Échauguettes i Bretéches, z których żołnierze mogli zobaczyć, co się dzieje w narożnikach lub na ziemi poniżej. Ponadto wieże i ściany przebite miały wiele wąskich szczelin pionowych, zwanych Meurtriéres, przez które mogli strzelcy prowadzić ogień. W późniejszych zamkach szczeliny miały formę krzyży, tak że łucznicy mogli odpalić arbalètes lub kusze, w różnych kierunkach. Zamki były otoczony głęboką fosą, łączoną przez pojedynczy most zwodzony. Wejście zostało również chronione przez grill żelaza, zwane broną, które mogą być otwierane i zamykane. Ściany na dole często były nachylone i zabezpieczone od ziemnych przeszkód, aby jeden dobry przykład, pokazać dla ocalałych tam w bitwie, jest Château de Dourdan w departamencie Seine et Marne, w pobliżu Nemours. Po zakończeniu wojny stuletniej w latch 1337 do roku 1453, z poprawą skuteczności artylerii, zamki straciły większość swojego wojskowego znaczenia. Pozostały one jako symbole stopnia szlachetnego zabytku, a zwężenie otworów w ścianach były często stosowane i rozszerzyły się w oknach typu bedchambers i uroczystych salach. Wieża zamku Vincennes stała się rezydencją królewską. W XIX wieku, fragmenty gotyckich murów i wież miasta Carcasonne zostały przywrócone, z pewnymi zmianami, przez Eugène Viollet le Duc. On również przebudował Zamek w Pierrefonds, w latach od 1393 do roku 1407, jako niedokończony średniowieczny zamek, czyniąc go w neogotyckiej rezydencji dla Napoleona III. Projekt ten był niekompletny, gdy Napoleon III został obalony w 1870 roku, ale można go zwiedzać do dziś dnia.

Duża część gotyckiego dziedzictwa architektonicznego Francji, zwłaszcza kościoły i klasztory, zostały uszkodzone lub zniszczone podczas Rewolucji. Zniszczono 300 kościołów w Paryżu w XVI wieku, tylko 97 nadal stało w 1800 roku, były to Bazylika Saint Denis, chociaż została pozbawiona swoich witraży i monumentalnych grobowców, a rzeźby na fasadzie katedry Notre Dame de Paris zostały zdjęte. W całym kraju, kościoły i klasztory zostały rozebrane lub przekształcony stodoły, kawiarnie, szkoły czy więzienia. Pierwsza próba skatalogowania pozostałych zabytków została wykonana w 1816 roku, przez Alexandre de Laborde, który napisał pierwszą listę zabytków Francji. W 1831 roku, zainteresowanie architektury gotyckiej wzrosła jeszcze bardziej po ogromnym sukcesie popularnej romantycznej powieści Notre Dame de Paris przez Victora Hugo. W 1832 roku, Hugo napisał artykuł dla Revue des Deux Mondes, które wypowiedziały wojnę z masakrą starożytnych kamieni i demolishers, z przeszłości Francji. Louis Philippe oświadczył, że odbudowa kościołów i innych zabytków byłoby priorytetem jego reżimu. W październiku 1830 roku, stanowisko konserwatora zabytków, zostało stworzone przez Ministra Spraw Wewnętrznych, a mojego własnego pradziadka Françoisa Guizota, profesora historii na Sorbonie obarczono go katalogowaniem i zabezpieczaniem przed dewastacją i zniszczeniem. W 1833 roku, Prosper Mérimée stał się jej drugim Inspector, a zdecydowanie był najbardziej energiczny i długotrwały w swojej pracy. Pełnił tą funkcję przez dwadzieścia siedem lat. Pod rządami Ludwika Filipa, Architektura gotycka we Francji została oficjalnie uznana za skarb kultury francuskiej. Pod kierunkiem Merimee, pierwsze wysiłki w celu przywrócenia najważniejszych zabytków gotyckich zaczęło. W 1835 roku, Kościół Saint Severin w Paryżu należał najpierw poddać renowacji, a następnie w 1836 roku przez Sainte Chapelle, który został przekształcony w dom do przechowywania archiwów rządowych po rewolucji, a przywrócenie do stanu poprzedniego Saint Chapelle, został tam jako skierowany przez Félix Duban zespół złożony z Jean Baptiste Antoine Lassus i młodej Eugène Viollet le Duc. W 1843 roku, Lassus i Viollet le Duc wygrał konkurs na odbudowę Notre Dame de Paris W pozostałej części XIX wieku, wszystkich najważniejszych katedr gotyckich we Francji przeszedł gruntowną odbudowę. Architektura gotycka we Francji doświadczyła również skromne ożywienie, w dużej mierze ograniczała się do nowych kościołów. Neogotyckie kościoły budowane w Paryżu zawarte Sainte Clothilde przez Theodore Ballu i Saint Laurent. To Paryż opisany przez Simon Claude Constant Dufeux. Jean Baptiste Lassus stał się najbardziej płodnym neogotyckim, architektem we Francji, konstruowania Saint Nicolas de Nantes w roku 1840, Sacré Coeur de Moulins w roku 1849, Saint Pierre de Dijon w roku 1850, Saint Jean Baptiste de Belleville w roku 1853, oraz de Église Cusset w roku 1859. Saint Eugene Sainte Cécile w Paryżu został opisany przez Louis Auguste Boileau i Adrien Louis Lasson, był najbardziej innowacyjnym przykładem neogotyku, to w połączeniu tradycyjnego stylu gotyckiego z nowoczesnych ram żelaza. Jules Verne miał ślub na przykład w kościele w 1857 roku. Rzeźby i symbolizmu, pozostały jako, tak zwana książka dla ubogich.

Gotycka katedra była pauperum liber, dosłownie książka dla ubogich. jako pokryte rzeźbami a ilustrujące historie biblijne, dla ogromnej większości parafian, którzy byli analfabetami było to przedsięwzięcie moim zdaniem pozytywne. Te w dużej mierze ilustrowane historie z Biblii, ale również historie i postacie z mitologii i bardziej skomplikowanych symboli zaczerpniętych z nauk filozoficznych średniowiecza i naukowych, takich jak alchemia. Na zewnątrz katedr gotyckich kościołów i innych zostały ozdobione rzeźbami wielu wspaniałych i przerażających wizjach groteski lub potworów, Obejmowały one gargulca, na chimerę, smoka z tarasque i innych, podejmowanych głównie z legend i mitologii. Były one częścią komunikatu wizualnego dla niepiśmiennych wiernych, symbole zła i niebezpieczeństwa, które zagrożone tych, którzy nie podążają za naukami kościoła. Gargulec miał również bardziej praktyczny cel. Byli wylewki deszcz z katedry wody  deszczowej prowadził z dachu do rynny z ołowiu, a następnie w dół kanałów do przypory i do pysków gargulców. Im dłuższa jest chimera,tym dalej woda była odsuwana od ścian, ściany miały ochronę jak i okna przed zalaniem. Wiele tych wynalazków zostało wykorzystane do dystrybucji wody tak szeroko, jak to możliwe. Wśród wszystkich figur religijnych, niektóre z dekoracją rzeźbiarską poświęcono ilustrujący średniowieczną naukę i filozofię. W kruchcie katedry Notre Dame w Paryżu, a od katedry w Amiens,do dziś dnia zdobią rzeźbione figury. Jak i podobne małe gospodarstwa okrągłe tablice z symbolami transformacji pobranych od alchemii. Centralny filar centralnego drzwi Notre Dame, znajduje się posąg kobiety na tronie trzyma berło w lewej ręce, a w prawej ręce, dwie książki, jedną otwartą jako symbol wiedzy publicznej, a drugi zamknięty jako ezoteryczna wiedza, wraz z drabiną z siedmiu etapów, symbolizujące siedem kroków alchemików, a następnie w ich naukowym poszukiwaniu próbuje przekształcić zwykły metal w złoto. Inną wspólną cechą katedr gotyckich był projekt z labiryntu, zwykle znajdują się w kamieniu na podłodze w centralnej części katedry. Inapired przez labirynt w greckiej legendzie zbudowanego przez króla Minosa w domu z Minotaura, w katedrach, były one znane jako ścieżka do Jerozolimy i symbolizowała trudną i często okrężną drogą, że chrześcijanin miał czasami do naśladowania w życiu osiągnąć bramy raju i zbawienia. Duże labirynty były pierwotnie znaleźć można w katedrze Auxerre, Katedra Sens, Katedra w Reims i katedry Arras, ale były usuwane podczas różnych prac remontowych w XVIII wieku. Najlepszymi przykładami są zachowane w katedrze w Chartres, w swojej pierwotnej formie, w katedrze w Amiens, która została przebudowana w 1894 roku. Rzeźba i portal w Burgundii łączy się w elementy klasyczne, w jego literackich historiach od XIII wieku i w stylu gotyckim. W Auxerre, dwa takie przykłady rzeźby są po katedrze w Saint Étienne, przedstawiającym Herkulesa, satyra i fauna spania, w Chartres Reims,to właśnie północny transept katedry przedstawia biblijną historię Dawida i Batszeba. Sens Katedry to zawsze Uhonorowanie Najświętszej Marii Panny, i zawsze odzwierciedla jej nadobną postać w Reliefie, przykładowo nad katedrą Notre Dame w Paryżu, jako że powstała w warsztacie i tylko zostały wykonane inne drobne przykłady do rozwoju hiszpańskiego gotyku.

Wbrew poglądom włoskich i historyków na świecie czy też architektów epoki renesansu, którzy twierdzili, że styl gotycki powstał i rozwinął się w Niemczech, korzeni tej formy należy dopatrywać się w doskonaleniu szkoły burgundzkiej i dokonaniach budowniczych opactw cysterskich. Dojrzewająca już od połowy XII wieku forma bazyliki największą doskonałość zyskała w rejonie Normandii oraz w okolicach Paryża w rejonie Île de France, gdzie mogła się rozwijać pod patronatem zyskującej na znaczeniu monarchii. Stąd upowszechniła się na inne kraje łacińskiej Europy. Zapowiedzi nowej epoki widoczne były w romańskim kościele Cluny III w lekkim załamaniu łuków sklepienia kolebkowego, w ostrych łukach międzynawowych arkad, w zastosowaniu łuków przenoszących ponad dachami naw bocznych części ciężaru sklepienia na skarpy i odciążeniu niektórych ścian. Na proporcjach kościoła wzorowano gotycką katedrę w Reims. Bowiem w okresie przejściowym, w połowie XII wieku, zbudowano kilka kościołów romańskich o smukłych proporcjach i mocno podwyższonych sklepieniach. Do tych budowli zaliczane są kościoły opactwa w Caen Saint Ĕtienne i Saint Trinité. Za najstarszą gotycką budowlę uważa się kościół w Saint Denis pod Paryżem, w którym po raz pierwszy zastosowano system przyporowy jeszcze nieco toporny, ale już konstrukcyjnie poprawny. Do wczesnych budowli gotyckich zaliczane są także katedra Notre Dame w Laon w Laon w departamentcie Aisne gdzie znajduje się trójnawowa z trójnawowym transeptem i półkolistym obejściem wokół prezbiterium, do każdych dwóch kwadratów sklepień krzyżowo żebrowych naw bocznych przyporządkowane jest jedno prostokątne pole nawy głównej przykryte sklepieniem sześciodzielnym i tak katedra Notre Dame w Paryżu, zbliżona jest w formie do katedry w Laon, bazylika pięcionawowa z krótkim transeptem, mocno wydłużonym prezbiterium i podwójnym, półkolistym obejściem, a katedra w Noyon w departamencie Oise jest trójnawowa, następna z kolei to katedra świętego Gerwazego i świętego Protazego w Soissons. Gotyk francuski wypracował formę trójnawowej a czasem pięcionawowej bazyliki z zazwyczaj półkolistym obejściem i niekiedy z obejściem rozplanowanym wokół siedmiu boków dwunastokąta. Do obejścia przylega wieniec kaplic, z których środkowa z czasem staje się znacznie wydłużona. Jest to kaplica Mariacka, która pojawiła się wraz z rozwijającym się w tym czasie kultem Najświętszej Marii Panny. Wnętrza uporządkowane zostają podziałem żeber schodzących ze sklepień po filarach w postaci wiązek żeber i służek niekiedy do samej posadzki. Znacznie wyższe od naw bocznych, nawy główne, siły rozporowe ze sklepień przekazują poprzez system przyporowy, łukami powyżej zadaszenia naw bocznych na wieże sił zwieńczonych sterczynami. Powyżej linii arkadowych łuków oddzielających nawę główną od naw bocznych, w ścianach naw głównych, często umieszczany jest rząd trójdzielnych arkadek. Olbrzymie otwory okienne dzielone są złożonym maswerkiem. Bogato rzeźbione, na ogół dwuwieżowe fasady, w dolnej części zdobią prowadzące do wnętrza trzy portale odpowiadające trzem nawom. Środkowy, główny portal, zazwyczaj jest najbardziej okazały. Często dzieli go filar z przedstawieniem Jezusa Chrystusa lub Matki Bożej albo posąg patrona miasta.

Głębokie ościeża portali zdobią figury świętych, apostołów, proroków lub królów. Dekoracja rzeźbiarska występuje także na łukach archiwolt oraz w tympanonach. Częstym zwieńczeniem portali jest ozdobna wimperga. Pas powyżej portali stanowi fryz z postaciami królów. Wyżej umieszczano trzy rozety lub ogromne ostrołukowe okna. Pionowy podział fasad podkreślają dwie skarpy akcentujące wewnętrzny układ bazyliki i podtrzymujące fasadę. Początek rozkwitu gotyku we Francji przypada na pierwsze lata XIII wieku. Listę najwspanialszych francuskich katedr otwiera budowla wzniesiona w latach około roku 1194 do roku 1260, w Chartres. Jest to trójnawowa bazylika, a jej długość wnętrza wynosi 137 metrów i przecięta jest trójnawowym transeptem. Zakończone półkoliście prezbiterium otacza podwójne obejście, do którego przylegają od wschodu trzy duże kaplice. Boki fasady zamykają dwie masywne wieże. Katedra została zbudowana po pożarze wcześniejszego kościoła, którego część murów zachowała się w dolnej części budowli. Północną wieżę kościoła zaprojektował Jean Texier w stylu flamboyant w 1513 roku. Na początku XIII wieku, przebudowano prezbiterium romańskiej katedry w Le Mans w departamencie Sarthe. W latach 1217 do roku 1254,kiedy to przedłużono je i dodano podwójne obejście. Do każdego przęsła obejścia dodano głębokie kaplice, z których środkowa a leżąca na osi głównej budowli, mariańska, jest najdłuższa. Katedra w Amiens w departamencie Somma szczyci się uznawaną za najdoskonalszą pod względem proporcji katedrą zbudowaną w latach 1220 do roku 1288. Zaprojektował ją Robert de Luzarches, część prezbiterialną ukończyli Thomas de Cormont i jego syn Renard. Korpus trójnawowej bazyliki w połowie długości przecina potrójna nawa krzyżowa a wnętrze katedry ma długość 106 metrów. Pięcionawowe prezbiterium nawę główną ma zakończoną połową dwunastoboku, którego siedem boków okala podwójne obejście. Do niego otwiera się siedem kaplic, z których środkowa, najgłębsza, poświęcona jest Najświętszej Maryi Pannie. Od frontu budowlę flankują dwie masywne wieże. Cztery kolejne miały stanąć parami na zakończeniu ramion transeptu. Wieże te nigdy nie zostały zbudowane, nie ukończono też zwieńczenia wież zachodnich miały otrzymać wysokie hełmy. Ukończona została tylko niewielka, smukła wieżyczka nad skrzyżowaniem nawy głównej z nawą krzyżową. Wysokość nawy głównej katedry w Amiens sięga 42 metry i 29 centymetrów, a jej smukłe proporcje w skali 3 do 1, czynią z niej wzór budowli tego okresu. Kolejne próby zbudowania jeszcze smuklejszych obiektów kończyły się niestety zazwyczaj katastrofą przykładem moze być katedra w Beauvais. Wrażenie lekkości wnętrza potęguje prześwietlony pas triforium w części prezbiterialnej. Przeszklenie tych otworów stało się możliwe po zastosowaniu dwuspadowych dachów nad obejściem. Od doskonałości wnętrza odbiegają proporcje fasady. Do 1236 roku, ukończono ją na wysokości pasa z rozetą. Wyższe piętra wież dobudowano w latach 1366 do roku 1400, a w około roku 1500 pierwotny podział rozety zastąpiono płomienistym maswerkiem. Znaczna wysokość budowli spowodowała wprowadzenie dodatkowego pasa pomiędzy zwieńczeniem portali a fryzem królewskim. Podobna w swoim planie do katedry w Amiens jest zbudowana w latach od roku 1210 do roku 1300, katedra w Reims w departamencie Marna.

Zaprojektował ją Jean d’Orbais. Trójnawowa bazylika z potrójną nawą poprzeczną i krótkim, pięcionawowym prezbiterium zamknięta jest w części wschodniej obejściem, do którego przylega pięć kaplic. Część wschodnia została ukończona już w 1241 roku. Całe wnętrze, wraz z głębokością środkowej kaplicy ma długość 141 metrów a wysokość trójkondygnacyjnej nawy głównej osiąga 38 metrów. Wnętrze silnie akcentują linie pionowe. Żebra sklepienia schodzą poprzez pas triforium na półkoliste kolumny. Otwory okienne obejścia i kaplic wzbogacono jednymi z pierwszych maswerków. Katedra słynie z witraży i bogatej rzeźbiarskiej kompozycji fasady. W 1225 roku rozpoczęto budowlę katedry w Beauvais to zkolei w departamencie Oise. Ta rozpoczęta z rozmachem konstrukcja nie została nigdy ukończona. Od około roku 1240, prace zostały mocno spowolnione, dopiero w 1272 roku ukończono prezbiterium. Założona smukłość najwyższej w ówczesnym świecie chrześcijańskim budowla miała 48 metrów wysokości i przekraczała możliwości wytrzymałości materiału. W 1284 roku, runęły bowiem runęły jej sklepienia. Przęsła nawy prezbiterium zostały podzielone przez wprowadzenie dodatkowych filarów. Budowlę zatrzymano na transepcie, ukończonym dopiero w XVI wieku. Jednak zapał budowniczych i sponsorów, który pozwolił na zbudowanie około 30 wspaniałych kościołów w okresie od połowy XII do połowy XIII wieku, znacznie osłabł. Kolejne lata, aż do około 1500 roku, to ledwie 10 nowych budowli. Jedną z ciekawszych budowli rozpoczętych po 1240 roku, jest katedra w Tours, ukończona dopiero w okresie renesansu. Fasadę zdobi dekoracja w stylu gotyku płomienistego. W Paryżu na podziw zasługuje także kaplica pałacowa Ludwika IX Świętego zbudowana w latach 1241 do roku 1248. Pozbawione ścian wnętrze Sainte Chapelle ma wysokość 20 i pół metra. Pomiędzy służkami schodzącymi z żeber sklepienia umieszczono olbrzymie okna, w których znajdują się najstarsze w Paryżu gotyckie witraże. Geograficznie rzecz ujmując znaczna ich większość powstała w środkowej i północnej części kraju. W Normandii powstają budowle projektowane na planie zbliżonym do kościołów środkowej Francji o wnętrzach mających cechy wspólne z budowlami angielskimi. Ściany naw głównych przecinają dwie kondygnacje arkad. Tak zaprojektowano katedrę w Rouen i w Coutance. Katedrę w Strasburgu, a w Alzacji cechuje nagromadzenie się linii pionowych na elewacji, przypominające fasady kościołów nadreńskich w Niemczech. Ludność rejonu południowo wschodniego nie zaakceptowała tego stylu w tym samych stopniu. W Albi w departamencie Tarn w 1282 roku rozpoczęto budowę kościoła halowego. Chór ukończono około 1330 roku, korpus pod koniec XIV wieku. a wieżę dopiero pod koniec XV wieku. Ta ceglana budowla nie przypomina innych budowli gotyckich. Jednonawowe wnętrze przykryte jest sklepieniami krzyżowymi. Na zewnątrz nie skonstruowano przypór a ciężar sklepienia przekazywany jest na umieszczone wewnątrz prostokątne filary, zaokrąglone po zewnętrznej stronie murów i zwieńczone powyżej gzymsu cylindrycznymi wieżyczkami strzelniczymi. Pomiędzy nimi umieszczono 23 kaplice zbudowane na planie kwadratu. Do zaokrąglonego planu chóru przylega 5 kolejnych kaplic na planie podkowy. Powyżej kaplic bocznych, do wnętrza świątyni otwierają się rzędy empor. Od strony zachodniej zbudowano potężną wieżę obronną na planie kwadratu z czterema narożnymi wieżycami w jej narożach.

Podobne wieże umieszczono także w narożach zachodniej fasady kościoła. Obronny charakter budowli uzupełniają umieszczone pod gzymsem machikuły jednak pierwotnie mury świątyni wieńczył pełny krenelaż. Oprócz kościołów budowano przecież także nowe klasztory, często związane z katedrami. Większość z nich została zniszczona podczas Wielkiej Rewolucji. Wśród przynajmniej częściowo zachowanych ciekawe krużganki wokół wirydarza można zobaczyć w Fontfroide oraz w Laon. Na wyspie Mont Saint Michel w latach 1204 do roku 1228, benedyktyni przebudowali swoją siedzibę wznosząc ufortyfikowany zespół zabudowań z kościołem ukończonym w drugiej połowie XV wieku. Architektura gotyku nie ograniczała się do budownictwa sakralnego. Podczas budowy warowni, pałaców, zamków i budynków mieszkalnych przestrzegano zasad obowiązującego stylu. Jednym z pierwszych pałaców był Luwr przebudowany w latach późniejszych przez Franciszka I. Wygląd tej pierwszej budowli można ocenić tylko na podstawie zachowanej miniatury z XV wieku a jego miniatura przechowywana jest w zbiorach Muzeum Kondeuszy w Chantilly. Zbudowany na planie prostokąta o wymiarach 100 metrów na 92 metry, z masywnym, cylindrycznym donżonem pośrodku wewnętrznego dziedzińca. Obronne wieże stanęły na narożach budowli i w jej środkowych partiach. Zamek obiegał mur obronny chroniony fosą. Wszystkie budowle wieńczył krenelaż. Z kolei w Awinionionie zachowane są mury obronne i papieski zamek zbudowany w latach 1349 do roku 1368, w miejscu wcześniejszej siedziby biskupiej. Nadal można oglądać przynajmniej fragmenty układów obronnych z zamkami w Arques, Councy, Pierrefonds. We wczesnym gotyku zmodernizowano mury obronne twierdzy Carcassonne. W 1240 roku król Ludwik Święty założył gotyckie miasto Aigues Mortes. Zbudowano je na planie kwadratu i otoczono murami. Główne ulice prowadziły w kierunku rynku. W tej ciasnej zabudowie budynki mieszkalne miały wyższe kondygnacje wysunięte nad ulice, tak by powiększyć powierzchnię izb i jednocześnie pozwolić na swobodny przejazd jeźdźca na koniu. W tak utworzonych podcieniach odbywał się ruch pieszych i kwitł handel. W Compiegne, Dreux i Bourges zachowały się budynki ratusza. W miastach budowano niekiedy osobne budowle przeznaczone dla sądownictwa. Przykładem takiej budowli jest gmach sądu w Rouen zbudowany pod koniec XV wieku. W Paryżu zbudowano miejskie pałacyki jak, Hôtel de Cluny, siedzibę opatów z Cluny oraz Hôtel Tremoille. Ciekawym przykładem budownictwa tego okresu jest również rezydencja skarbnika królewskiego Jacques’a Coeur w Bourges. Teraz przyjrzymy się poszczególnym innym ciekawym przykładom budowy gotyckiej we Francji oto popatrzmy na pierwszy przykład oto gotycka Bazylika świetego Dionizego w Saint Denis.

Bazylika świętego Dionizego w Saint Denis

Jest to francuska gotycka bazylika po francusku nazywa się. Cathédrale royale de Saint Denis, jest dawny kościół opactwa benedyktyńskiego w Saint Denis. Od VI wieku do XIX wieku świątynia klasztorna pełniła funkcję głównej nekropoli królów francuskich. Ponadto w bazylice od czasów średniowiecza do końca XVIII wieku znajdował się skarbiec, w którym oprócz relikwii i cennych przedmiotów liturgicznych przechowywano insygnia koronacyjne oraz inne regalia królów Francji. Bazylika jest też wybitnym dziełem architektonicznym, gdzie zastosowano po raz pierwszy, w pełni rozwinięty system przyporowy oraz łuków ostrych.

Budowę obecnej bazyliki, jednej z pierwszych budowli wzniesionych w stylu gotyckim, rozpoczęto w roku 1136, za czasów opata Sugeriusza, prace zakończono dopiero u schyłku XIII wieku. Opactwo służyło przez wieki jako sceneria uroczystości pogrzebowych i miejsce pochówku królów Francji. W sarkofagach, często zdobionych rzeźbami, pochowani zostali niemal wszyscy monarchowie francuscy rządzący od X wieku. Brakuje tu tylko szczątków, Filipa I, pochowanego w opactwie Fleury, Ludwika XI, pochowanego w bazylice w Cléry, Karola X, który abdykował i w chwili śmierci nie był królem Francji, pochowanego na wygnaniu, Ludwika Filipa I, z bocznej linii Burbonów i pochowanego w rodzinnej kaplicy w Dreux.

W 1793 roku, podczas rewolucji francuskiej, bazylika padła łupem tłumu. We wrześniu kościół obrabowano i zdewastowano, a w dniach 12 do 25 października, na polecenie parlamentu rewolucyjnego, zbezczeszczono groby królewskie. Rozkopano krypty, otwarto trumny ze zwłokami monarchów francuskich, po czym wszystkie odkryte szczątki wrzucono do dwóch rowów wykopanych nieopodal bazyliki. Doły zalano wapnem gaszonym i zasypano ziemią. Archeolog Aleksander Lenoir ocalił większość rzeźb, przenosząc je do muzeum. Pozostałe zostały rozbite, po czym usypano z nich w Paryżu kopiec ku czci bohaterów rewolucji, jak Marata i Pelletiera de Saint Fargeau. Kościół został ponownie otwarty z polecenia Napoleona Bonaparte w roku 1806.

Po restauracji Burbonów rozpoczęto poszukiwania zwłok Ludwika XVI i Marii Antoniny po egzekucji ich ciała zostały zakopane w masowych grobach na cmentarzu świętej Magdaleny niedaleko miejsca, gdzie obecnie znajduje się Kościół świętej Magdaleny, i przykryte wapnem. 21 stycznia 1815 roku, ciała odnaleziono, zidentyfikowano, ponad dwadzieścia lat po egzekucji i przeniesiono do krypty bazyliki. W 1817 roku, na polecenie króla Ludwika XVIII rozpoczęto poszukiwania mogił ze zwłokami monarchów francuskich. Odkryto je 18 stycznia, po czym dokonano ekshumacji i z zachowaniem ceremoniału ponownie pochowano w krypcie bazyliki, w pięciu trumnach, ponieważ szczątków nie udało się zidentyfikować. W 1824 roku, zmarł Ludwik XVIII ostatni król Francji pochowany w Saint Denis. Jego grobowiec umieszczono w pobliżu grobów jego brata i bratowej, Ludwika XVI i Marii Antoniny. W wyniku renowacji prowadzonej pod kierunkiem Eugène Viollet le Duca do bazyliki wróciły posągi królów. W bazylice pochowano również wszystkich członków francuskiej rodziny królewskiej, zmarłych między 1815 a 1830.

Do krypty przeniesiono szczątki Ludwika VII, który pierwotnie pochowany został w opactwie Saint Point i dlatego uniknął profanacji przez rewolucjonistów. W 2004 roku, do bazyliki przeniesiono zmumifikowane serce, należące prawdopodobnie do Ludwika XVII a syna Ludwika XVI i Marii Antoniny, który w 1795 zmarł w więzieniu Temple i prawdopodobnie pochowany został na cmentarzu przy kościele Sainte Marguerite w Paryżu.

Królowie Francji którzy pochowani w tej bazylice to miedzy innymi, są to Chlodwig I, Childebert I, Dagobert I, Chlodwig II, Karloman I, Karloman II, Hugo Kapet, Filip II August, Ludwik VIII Lew, Ludwik IX Święty, Filip III Śmiały żyjący od 1245 do 1285 roku.Filip IV Piękny w latach 1268 do 1315,Ludwik X Kłótliwy z lat 1289 do roku 1312,Jan I Pogrobowiec zmarły w roku 1316.

Karol IV Piękny w latach 1294 do roku 1328,Filip VI Walezjusz, Jan II Dobry, Karol V Mądry, Karol VI Szalony, Franciszek I Walezjusz żyjący w latach 1494 do roku 1547.Oraz wielu innych królów i władców Francji

Katedra Notre Dame w Paryżu

Jest to albo raczej była, gotycka archikatedra w Paryżu. Jedna z najbardziej znanych katedr na świecie, między innymi dzięki powieści Katedra Marii Panny w Paryżu francuskiego pisarza Victora Hugo. Jej nazwa oznacza Naszą Panią i odnosi się do Marii, Matki Bożej. Wzniesiono ją na wyspie na Sekwanie, zwanej Île de la Cité w 4. okręgu Paryża, w miejscu po dwóch kościołach powstałych jeszcze w IX wieku. Jej budowa trwała ponad 180 lat od roku 1163 do 1345 roku. Od 10 sierpnia 1806 roku w skarbcu katedry pod opieką kanoników Kapituły Bazyliki Metropolitalnej przechowywane były relikwie korony cierniow Ówczesny Paryż stanowił bowiem centrum nowo kształtującej się potęgi europejskiej. Jego korzystne położenie pozwalało kontrolować przeprawy rzeczne i zapewniało dynamiczny rozwój. Handel stanowił klucz dla wzrastającej zamożności Paryża. Miasto było również ośrodkiem kultu religijnego, związanego z lokalnym męczennikiem świętym Dionizym zwanym Saint Denis. Wybudowana w XII wieku bazylika Saint Denis powstała w miejscu jego śmierci. Legenda głosi, że zanim padł martwy przebiegł od 6 do 7 mil ze wzgórza Montmartre, gdzie odcięto mu głowę w drugiej połowie III wieku naszej ery. Obecny przy budowie świątyni, dwunastowieczny biskup Paryża Maurice de Sully na długo pozostał pod wpływem wrażenia jakie zrobiły na nim strzeliste sklepienia i wszechobecne światło wypełniające wnętrze bazyliki. Zachwycony powstałą w nowym stylu gotyckim świątynią postanowił wybudować równie imponujący kościół w samym sercu Paryża. Nowa budowla miała stać się ikoną spuścizny chrześcijaństwa i zostać poświęcona Matce Bożej. Okres ekonomicznego wzrostu ówczesnej Europy, w szczególności Francji, był niezwykle sprzyjający dla realizacji śmiałego założenia. Wspierany finansowo przez monarchę biskup zatrudnił architekta którego tożsamość nie jest nam dzisiaj znana, do zaprojektowania nowej katedry.

Budowa wymagała wyburzenia rozmaitych domostw w tłocznym sąsiedztwie oraz dwóch istniejących kościołów, wybudowanych w miejscu antycznej pogańskiej świątyni. Kamień węgielny został wmurowany podczas wystawnej ceremonii w obecności samego papieża Aleksandra III w czerwcu 1163 roku. Wybudowanie katedry zajęło blisko 200 lat. Budowę zaczęto od strony wschodniej tam też, znajduje się część poświęcona sacrum. Konsekracja ołtarza nastąpiła w 1182 roku, podczas panowania króla Filipa II. Wtedy to biskup de Sully odprawił uroczystą pierwszą mszę świętą w katedrze. Zmarł jednak w 1196 roku, blisko 150 lat przed ukończeniem prac. W początkowych fazach projektowania konstrukcja dachu oraz ścian była stosunkowo ciężka i masywna, co ograniczało rozmiar okien zmniejszając ilość naturalnego światła wpadającego do wnętrza katedry. W 1220 roku, postanowiono pozbyć się problemu górnego domknięcia wnętrza naw za pomocą sklepień żebrowych, charakterystycznego rozwiązania gotyckiego wykorzystującego układ przecinających się kamiennych żeber do podparcia konstrukcji. Dzięki tym unowocześnieniom okna mogły zostać powiększone.

W 1240 roku, pierwszy znany architekt Jean de Chelles ukończył budowę nawy, a później dwóch wież fasady zachodniej. Rozpoczęto prace nad elewacjami transeptu, które kontynuował jego następca Pierre de Montreuil. To on nadzorował instalację nowych większych okien, włączając w to trzy rozety w północnej, południowej i zachodniej ścianie katedry. Ostateczne poprawki wprowadzano po roku 1300, pod okiem architekta Jean’a Ravy, który zaimplementował kolejne gotyckie innowacje architektoniczne jak, rozbudowany system przypór odciążających konstrukcję dachu i ścian. Pozwoliły one wyprowadzić siły powodowane przez wysokie sklepienie poza wewnętrzne ściany zapewniając grację i lekkość budowli. Katedra Notre Dame to przykład bazyliki z galeriami i z podwójnymi nawami bocznymi, co daje w sumie 5 naw. Podwójne nawy boczne przechodzą w podwójne obejście chórowe zwane ambitem. Problem, aby obejście chórowe rozszerzało się po promieniu na zewnątrz rozwiązano podwojeniem liczby kolumn w obejściu oraz oryginalną konstrukcją sklepienia z naprzemianlegle rozłożonych trójkątów.

Dzięki następstwu jednakowych kolumn w arkadach nawy głównej, prosta i zaokrąglona część chóru zachowują rytm. Nawa główna posiada sześciodzielne sklepienie krzyżowo żebrowe, a jej ściany składają się z trzech kondygnacji, jak arkady empory i okna. Późniejszy architekt wzbogacił system ścian i kolumn korpusu pewnymi wariantami. Empory zyskały wówczas trzy otwory, a ich podparcie z boków zamiast okrągłych służek gwarantują płaskie pilastry. W chórze, powstałym nieco wcześniej, zgodnie z normańską tradycją empory mają jeszcze dwuczęściowe otwory. Pierwotnie ściany nawy głównej podzielone były na cztery części ponad pasem arkad i empor powierzchnia ścian była przebita rozetami i mniejszymi niż obecnie oknami. Rozwiązanie to nie zyskało uznania, gdyż wnętrze katedry było zbyt ciemne, i już w XIII wieku okna powiększono. W wieku XIX architekt Viollet Le Duc zrekonstruował pierwotną ich formę wokół skrzyżowania naw kościoła.

Transept katedry znajduje się w jej centralnej części, prawie pośrodku między wieżami zachodniej fasady a wschodnią apsydą. Nieznacznie występuje on poza mury zewnętrzne naw bocznych. Dobudowane w późniejszym okresie kaplice wokół obejścia dodatkowo wyrównują granicę zewnętrznych ścian z murami transeptu. Notre Dame ma 130 metry długości i 35 metrów wysokości w swoim najwyższym punkcie sklepienia. Budowa zachodniej fasady przypada na lata 1200. Rozpoczął ją trzeci z kolei architekt katedry, prowadzący swe prace pod okiem biskupa Odona de Sully. Później kontynuowana była przez czwartego architekta, w czasie kadencji biskupa Williama z Avergue. Wieża północna po lewej, została ukończona w latach 40 tych XIII wieku, a południowa w latach 50. Stworzona została imponująca bryła, prosta i harmonijna, emanująca siłą i statecznym dostojeństwem według wyobrażeń średniowiecznych budowniczych. Cztery masywne przypory pną się na szczyty wież, wznosząc je ku niebu, symbolizując boskość budowli. Kompozycja opiera się na kwadracie i okręgu. Kwadrat symbol przestrzeni stworzonej i ograniczonej, kontrastuje z okręgiem nieskończonością, idealną figurą pozbawioną końca oraz początku obrazem Boga. Wymiary fasady wynoszą 41 metrów szerokości, 43 metry wysokości do podstawy wież i 63 metry do ich szczytów.

Najniższą kondygnację fasady stanowią trzy portale zatopione w wysuniętej do przodu ścianie parteru. Środkowy, przedstawiający scenę Sądu Ostatecznego, jest nieco wyższy i szerszy od pozostałych. Po prawej znajduje się portal świętej Anny, a po lewej, wpisany w trójkątny szczyt portal maryjny. Ponad nimi znajduje się galeria królewska, element charakterystyczny dla gotyckich katedr francuskich. Przedstawia ona 28 starotestamentowych królów Izraela. Zrealizowana w pierwszej tercji XIII wieku szybko zapisała się w świadomości Paryżan jako przedstawienie królów francuskich. Do 1284 roku, pogłoski urosły do rangi oficjalnej interpretacji, która trwała przez wieki. Spowodowało to negatywne skojarzenia w okresie Rewolucji Francuskiej, uchodząc za symbol monarchii i despotyzmu. Gdy w roku 1843, Viollet le Duc rozpoczął renowację katedry Notre Dame, na fasadzie nie było ani jednej rzeźby. W procesie ich rekonstrukcji znaczący udział miał Geoffroi Dechaume. Rozeta, o średnicy 9 metrów i 60 centymetrów stanowi aureolę, której centrum pokrywa się z głową sylwetki Maryi z Dzieciątkiem, stojącej w otoczeniu aniołów na galerii królów. Podczas, gdy oś fasady akcentowana jest figurami biblijnych postaci cechujących się cnotą i czystością, na osi zdwojonych okien po lewej i prawej stronie znajdują się posągi Adama i Ewy, jako pierwszych ludzi skalanych Grzechem Pierworodnym. Rzeźby te również zostały odtworzone przez Eugène’a Viollet le Duc’a w XIX wieku. Powyżej, akcentującej oś fasady rozety cięgnie się pas galerii maswerkowej. Najwyższy poziom tworzą szczyty wież, których szerokość determinowana jest poprzez podwójne obejście. Delikatnie wysunięte przypory wież są niejako wchłaniane przez ścianę parteru. W niszach przypór, znajdujących się na wysokości portali, umieszczone są 4 figury. Nisza w przyporze północnej lewej, skrywa figurę świętego Szczepana. Po przeciwnej stronie fasady, w przyporze południowej znajduje się postać biskupa, najprawdopodobniej świętego Dionizego a patrona Francji. Po bokach środkowego portalu umiejscowione są alegoria Synagogi po prawej oraz Kościoła po lewej.

Portal Świętej Anny, znajdujący się pod prawą południową wieżą, częściowo został wykonany z rzeźb pochodzących ze starszego kościoła. Pierwotnie, będąc częścią kościoła wybudowanego w IV wieku, poświęcony był Matce Boskiej. Spolia, o których mowa to pole łuku, górne nadproże drzwi i 52 kamienie łuki. Stary maryjny portal po prowadzonej od lat 20 tych, XII wieku restauracji, włączeniu go do fasady Notre Dame oraz licznym dodatkom zyskał nowe znaczenie ikonograficzne. W centralnej części tympanonu znajduje się Matka Boska siedząca na tronie pod baldachimem i trzymająca na łonie Dzieciątko, a po jej bokach stoją dwa anioły. Za aniołami po lewej i prawej stronie znajdują się odpowiednio: biskup z siedzącym i piszącym akolitą, oraz klęczący król. Przypuszcza się, że są to wizerunki Germanusa świętego biskupa Paryża, oraz króla Childeberta istotnej postaci dla powstania katedry. W nadprożu odnajdujemy, poczynając od lewej, pierwszego proroka Izajasza, który głosił nadejście Mesjasza, następnie sceny Zwiastowania i Nawiedzenia. W odgraniczonej przestrzeni za umiejscowionym centralnie łóżkiem rozgrywa się scena Narodzin z Józefem, wyglądającym na znudzonego, a za jego plecami Objawienie pasterzom. Kolejnymi postaciami są siedzący na ławce i pogrążeni w trwodze faryzeusz i uczony w piśmie, następnie tronujący Herod, a w skrajnie prawej części dostrzec można sylwetki Trzech Króli i ich koni.