Bezpłatny fragment - 23 pary

Wstęp

Człowiek od zawsze szukał odpowiedzi na pytanie: kim jestem? To pytanie, niczym nić Ariadny, prowadzi nas przez labirynt historii, filozofii, nauki i sztuki, w głąb tego, co stanowi istotę człowieczeństwa. Każda epoka, każda kultura i każda jednostka próbowała rozwikłać tę zagadkę, pozostawiając po sobie ślady w postaci myśli, czynów, dzieł i opowieści. W książce „23 pary” zapraszamy Cię, drogi Czytelniku, na niezwykłą podróż przez czas i przestrzeń, by spojrzeć na człowieczeństwo przez pryzmat wyjątkowych osobowości, które ukształtowały świat — zarówno w blasku chwały, jak i w cieniu kontrowersji. Tytuł „23 pary” nie jest przypadkowy — odwołuje się do liczby par chromosomów, które w każdej ludzkiej komórce niosą kod życia, ale i różnorodność, która czyni nas unikalnymi. To metafora tego, co wspólne i zarazem indywidualne w ludzkiej naturze: pragnienia, lęki, miłość, moralność, wiara i dążenie do sensu.

Wyobraź sobie, że czas przestaje być barierą, a największe umysły i serca przeszłości zasiadają do rozmowy z jedną z najbardziej empatycznych i dociekliwych osobowości naszych czasów — Oprah Wintrey. W tej książce Oprah, z jej charakterystycznym ciepłem, wnikliwością i odrobiną humoru, prowadzi fikcyjne wywiady z postaciami historycznymi i mitycznymi, od starożytnych filozofów po gwiazdy XX wieku. Arystoteles dzieli się refleksjami nad etyką w cieniu ateńskiego Akropolu, Neron opowiada o władzy i szaleństwie wśród rzymskich marmurów, Pola Negri wspomina blaski i cienie Hollywood lat 20., Krzysztof Kolumb zdradza, co czuł, stając na nieznanym lądzie, a Izaak Newton rozważa, jak grawitacja łączy się z ludzkimi namiętnościami. Każda rozmowa jest jak mozaika, odsłaniająca inny aspekt człowieczeństwa — od triumfów rozumu po mroki serca, od miłości po zdradę, od wiary po zwątpienie.

„23 pary” to nie tylko zbiór wywiadów — to zaproszenie do dialogu z przeszłością, który rzuca światło na teraźniejszość. Każda z tych postaci, niezależnie od epoki, w której żyła, zmagała się z pytaniami, które pozostają aktualne: Jak odnaleźć równowagę między ambicją a moralnością? Czy miłość jest siłą, czy pułapką? Co oznacza być wiernym sobie w świecie pełnym oczekiwań? Czy władza uszlachetnia, czy korumpuje? Te rozmowy, choć osadzone w fikcyjnym kontekście, czerpią z historycznych realiów, mitów i literatury, by ożywić głosy, które wciąż rezonują w naszej zbiorowej świadomości. Oprah, jako przewodniczka, nie tylko pyta, ale i słucha, wydobywając z rozmówców ich najgłębsze prawdy — czasem bolesne, czasem inspirujące, zawsze ludzkie.

Tytułowe „23 pary” symbolizują także dualizm ludzkiej natury — światło i cień, które współistnieją w każdym z nas. W rozmowach z Oprah bohaterowie ujawniają swoje sprzeczności: Arystoteles, mistrz logiki, zmaga się z pytaniami o sens życia; Neron, cesarz-artysta, szuka odkupienia w sztuce po zbrodniach; Pola Negri, ikona ekranu, opowiada o samotności za blaskiem fleszy. Te wywiady nie gloryfikują ani nie potępiają — rather, ukazują złożoność człowieczeństwa, w której heroizm splata się z upadkiem, a geniusz z wątpliwościami. Każda rozmowa jest jak chromosom, niosący unikalny kod doświadczeń, który razem tworzy portret ludzkości w całej jej różnorodności.

W tej książce znajdziesz kilkadziesiąt wywiadów, które przeniosą Cię od starożytnych Aten po renesansowe Włochy, od odkrywczych mórz Kolumba po laboratorium Newtona. Każda postać wnosi coś innego — nową perspektywę, nową lekcję, nową zagadkę. Niektóre odpowiedzi Cię zaskoczą, inne wzruszą, a jeszcze inne sprowokują do refleksji nad własnym życiem. Oprah, z jej niezwykłą zdolnością do budowania mostów między sercami, sprawia, że te odległe głosy stają się bliskie, niemal współczesne. Czytając, możesz poczuć, jakbyś siedział przy stole z Arystotelesem, pił herbatę z Polą Negri lub spoglądał w gwiazdy z Newtonem.

Dodatkowym walorem  tego opracowania są wywody genealogiczne głównych bohaterów.

„23 pary” to więcej niż książka — to podróż do sedna tego, co czyni nas ludźmi. To zaproszenie, by spojrzeć na siebie przez pryzmat tych, którzy byli przed nami, i zadać sobie pytanie: co ja wnoszę do tej wielkiej opowieści? Niech te rozmowy będą dla Ciebie inspiracją, lustrem i mapą — bo w każdej parze chromosomów kryje się historia, która czeka, by zostać opowiedziana.

Ludwik XIV, król Francji

Scena: Wielka sala w pałacu wersalskim, otoczona złotymi lustrami i freskami. Ludwik XIV, Król Słońce, zasiada na tronie w pełnej splendoru szacie, z peruką opadającą na ramiona. Naprzeciw niego siedzi Oprah Wintrey, ubrana w elegancką suknię, z notatnikiem w dłoni i ciepłym, ale dociekliwym uśmiechem. Tłum zgromadzony w sali wstrzymuje oddech, oczekując na rozmowę, która zapisze się w annałach historii.

Oprah: Wasza Królewska Mość, Ludwiku XIV, Królu Słońce, to zaszczyt móc rozmawiać z człowiekiem, który uczynił Francję centrum świata. Czuję, że ta rozmowa będzie jak promień słońca rozświetlający wieki! Zacznijmy od początku: jak to jest być monarchą absolutnym, wybranym przez Boga, by rządzić narodem?

Ludwik XIV: Madame, władza, którą dzierżę, jest darem boskim, ciężarem i błogosławieństwem zarazem. Jako pomazaniec Boży, jestem odpowiedzialny za losy moich poddanych, ich szczęście i porządek królestwa. Rządzić to sztuka, która wymaga nieustającej czujności, mądrości i siły. Czyż słońce, które oświetla świat, może spocząć? Tak i ja, król, nie znam spoczynku.

Oprah: Pięknie powiedziane, Wasza Mość! Ale pozwólmy sobie na chwilę szczerości — czy bycie słońcem nie bywa czasem… samotne? Wszyscy patrzą na Ciebie, ale czy ktoś naprawdę widzi Ludwika, człowieka?

Ludwik XIV: (z lekkim westchnieniem) Człowiek, który nosi koronę, rzadko bywa widziany jako człowiek. Moje serce, choć bije pod purpurą, zna tęsknoty i smutki. Lecz król nie może pozwolić, by jego słabości rzucały cień na państwo. Wersal, ten pałac, jest mym teatrem, gdzie każdy gest jest obliczony, każda emocja skrywana dla dobra korony.

Oprah: To fascynujące! Wersal — symbol Twojej władzy, ale i scena, na której rozgrywasz swoje życie. Dlaczego zdecydowałeś się zbudować tak monumentalny pałac? Czy to tylko dla chwały, czy może coś więcej?

Ludwik XIV: Wersal to nie tylko kamień i marmur, to idea. Jest odbiciem porządku, który zaprowadziłem w królestwie. Tu szlachta, niegdyś niesforna, żyje pod mym okiem, służąc koronie. Tu świat widzi wielkość Francji. Chwała, owszem, lecz chwała, która jednoczy naród i odstrasza wrogów. Czyż nie jest to godne króla?

Oprah: Absolutnie, Wasza Mość! Ale powiedz mi, jak utrzymujesz tę jedność? Słyszałam, że Twoja polityka wobec szlachty bywa… powiedzmy, sprytna. Jak przekonałeś ich, by porzucili swoje zamki i przenieśli się do Wersalu?

Ludwik XIV: (z uśmiechem) Szlachta, jak konie, wymaga uździenicy. Nie siłą, lecz splendorem i łaską przyciągnąłem ich do Wersalu. Daję im tytuły, bale, zaszczyty — lecz w zamian oczekuję lojalności. W mym pałacu są gośćmi, lecz i zakładnikami mojej woli. To delikatna gra, Madame, w której król zawsze wygrywa.

Oprah: Och, to mistrzowska strategia! Przejdźmy teraz do spraw serca. Twoja rodzina — królowa Maria Teresa, dzieci, a także… inne damy, które krążyły w Twoim życiu. Jak równoważyłeś obowiązki króla z życiem rodzinnym?

Ludwik XIV: Rodzina królewska jest filarem państwa. Maria Teresa, moja małżonka, jest pobożną i cnotliwą królową, matką moich prawowitych dziedziców. Lecz serce króla, jak i każdego człowieka, zna namiętności. Miłość, Madame, jest jak muzyka — czasem gra cicho, czasem burzliwie. Nigdy jednak nie pozwoliłem, by uczucia zakłóciły moje obowiązki wobec Francji.

Oprah: Subtelnie powiedziane, Wasza Mość! Ale nie mogę nie zapytać o Madame de Maintenon, Twoją… powiedzmy, bliską doradczynię. Jaka jest jej rola w Twoim życiu? Czy to prawda, że potajemnie się pobraliście?

Ludwik XIV: (z enigmatycznym uśmiechem) Madame de Maintenon jest damą wielkiej cnoty i rozumu, której rady cenię. Plotki, jak muchy, brzęczą wokół tronu, lecz nie zniżę się do ich komentowania. Powiem лишь, że jej obecność wnosi pokój do mego serca, a to jest bezcenne dla króla.

Oprah: Ach, zostawiasz nas z tajemnicą! Przejdźmy do wiary. Jesteś pobożnym katolikiem, ale Twoje decyzje, jak odwołanie edyktu nantejskiego, wywołały kontrowersje. Dlaczego uznałeś, że jeden naród potrzebuje jednej wiary?

Ludwik XIV: Wiara jest spoiwem narodu. Różnowiercy, jak hugenoci, siali zamęt, osłabiając jedność Francji. Odwołując edykt nantejski, pragnąłem, by wszyscy moi poddani czcili jednego Boga, pod jednym królem. To nie tyrania, lecz troska o harmonię królestwa, zgodną z wolą Niebios.

Oprah: To odważna decyzja, ale czy nie żałujesz cierpienia, jakie przyniosła? Wielu hugenotów opuściło Francję, zabierając ze sobą talenty i bogactwa.

Ludwik XIV: (z namysłem) Każda decyzja króla ma swą cenę. Strata talentów boli, lecz większym złem byłoby pozwolić, by królestwo rozpadło się na strzępy przez brak jedności. Wierzę, że Bóg osądzi moje czyny sprawiedliwie.

Oprah: Głębokie słowa. Porozmawiajmy o moralności. Jako król, musisz podejmować decyzje, które wpływają na życie milionów. Jak odróżniasz dobro od zła w tak skomplikowanym świecie?

Ludwik XIV: Moralność króla różni się od moralności zwykłego człowieka. Moim obowiązkiem jest dobro państwa, nawet jeśli wymaga to trudnych wyborów. Modlę się, by Bóg kierował moją ręką, i konsultuję się z mądrymi doradcami. Dobro Francji jest moim kompasem.

Oprah: Fascynujące! A jak definiujesz dobro Francji? Czy to potęga militarna, bogactwo, czy może szczęście Twoich poddanych?

Ludwik XIV: Dobro Francji to harmonia wszystkich tych elementów. Potęga militarna chroni nasze granice, bogactwo zapewnia dobrobyt, a szczęście poddanych rodzi się z porządku i sprawiedliwości. Król, jak ogrodnik, musi dbać o każdy aspekt ogrodu, by kwitł.

Oprah: Piękna metafora! Przejdźmy do koncepcji państwa. Twoja wizja monarchii absolutnej zmieniła Francję. Dlaczego wierzysz, że jeden człowiek powinien mieć taką władzę?

Ludwik XIV: Państwo bez silnego monarchy jest jak statek bez sternika — dryfuje ku chaosowi. Bóg powierzył mi władzę, by kierować narodem, a ja, znając jego potrzeby, najlepiej służę jego dobru. Szlachta, parlamenty, miasta — każdy ciągnie w swoją stronę. Tylko król może ich zjednoczyć.

Oprah: Ale czy nie ma ryzyka, że absolutna władza prowadzi do błędów? Jak upewniasz się, że Twoje decyzje są słuszne?

Ludwik XIV: Nie jestem nieomylny, Madame, lecz otaczam się radą mędrców, takich jak Colbert czy Louvois. Słucham, rozważam, modlę się. Lecz ostateczna decyzja należy do mnie, bo tylko król widzi całość obrazu. Władza absolutna nie oznacza tyranii, lecz odpowiedzialność.

Oprah: To bardzo pouczające. A co z hierarchią społeczeństwa? W Twoim królestwie każdy ma swoje miejsce — od chłopów po arystokratów. Dlaczego wierzysz, że taki porządek jest sprawiedliwy?

Ludwik XIV: Hierarchia jest odzwierciedleniem boskiego porządku. Jak w niebie anioły mają swe stopnie, tak na ziemi ludzie mają swe role. Chłop orze ziemię, szlachcic broni królestwa, król rządzi — każdy służy dobru ogółu. Bez tego porządku zapanowałby chaos.

Oprah: Ale czy chłopi, którzy pracują najciężej, nie zasługują na więcej? Słyszałam o ich trudach, wysokich podatkach…

Ludwik XIV: (z powagą) Los chłopa jest ciężki, lecz niezbędny. Podatki, choć uciążliwe, służą chwale Francji — wojnom, które chronią nasze granice, budowom, które dają pracę. Staram się, by sprawiedliwość dotarła do najniższych, lecz królestwo wymaga ofiar od wszystkich.

Oprah: Rozumiem, Wasza Mość, ale przejdźmy do lżejszego tematu. Jesteś mecenasem sztuki — balety, opery, obrazy. Dlaczego sztuka jest dla Ciebie tak ważna?

Ludwik XIV: Sztuka jest oddechem królestwa. Wznosi ducha, ukazuje wielkość Francji i nieśmiertelność mojej panowania. Gdy tańczę w balecie, nie jestem tylko królem, lecz symbolem harmonii. Czyż nie jest to piękne, Madame?

Oprah: Absolutnie, to magiczne! A propos tańca — słyszałam, że sam występujesz w baletach. Jak to jest, być królem na scenie?

Ludwik XIV: (z uśmiechem) Na scenie jestem Apollinem, bogiem słońca. Taniec to dyscyplina, która uczy wdzięku i siły — cech króla. Gdy tańczę, moi poddani widzą nie tylko człowieka, lecz ideał, do którego powinni dążyć.

Oprah: Cudowne! Przejdźmy do Twoich wojen. Francja pod Twoimi rządami stała się potęgą, ale wojny, jak te z Holandią czy Hiszpanią, kosztowały wiele. Dlaczego tak często sięgałeś po broń?

Ludwik XIV: Wojna jest narzędziem króla, gdy dyplomacja zawodzi. Moim celem było zabezpieczenie granic Francji i zapewnienie jej supremacji w Europie. Pokój bez siły jest złudzeniem. Każda wojna, którą prowadziłem, była w imię chwały i bezpieczeństwa mojego narodu.

Oprah: Ale czy ta chwała nie miała swojej ceny? Straty, cierpienie poddanych — czy kiedykolwiek miałeś wątpliwości?

Ludwik XIV: Król, który nie zna wątpliwości, jest głupcem. Każda wojna waży na mym sercu, lecz czasem trzeba ciąć, by uzdrowić. Wierzę, że historia osądzi mnie jako tego, który uczynił Francję wielką.

Oprah: Historia z pewnością będzie o Tobie mówić! A jak chciałbyś być zapamiętany? Jaki jest Twój testament dla potomnych?

Ludwik XIV: Pragnę, by pamiętano mnie jako króla, który uczynił Francję słońcem Europy — silną, zjednoczoną, pełną splendoru. Niech moje dzieła, od Wersalu po prawa, świadczą o mojej trosce o naród. I niech przyszłe pokolenia pamiętają: król żyje dla swoich poddanych.

Oprah: Wasza Mość, to była rozmowa pełna blasku! Ostatnie pytanie: gdybyś mógł spojrzeć w przyszłość, co chciałbyś powiedzieć królom i przywódcom, którzy przyjdą po Tobie?

Ludwik XIV: Powiedziałbym im: bądźcie silni, lecz sprawiedliwi; słuchajcie narodu, lecz nie pozwólcie, by chaos zapanował. I pamiętajcie — władza jest służbą, nie przywilejem. Niech wasze panowanie będzie jak słońce: oświeca, lecz nie spala.

Oprah: (z uśmiechem) Ludwiku XIV, Królu Słońce, dziękuję za tę niezwykłą rozmowę. Twoja mądrość i charyzma rozświetliły tę salę! Moi drodzy, to był wywiad, który przejdzie do historii!

Publiczność w Wersalu bije brawo, a Ludwik XIV kiwa głową z królewską godnością. Oprah wstaje, kłaniając się lekko, a kurtyna opada na tę epicką rozmowę.

***

Genealogia Ludwika XIV (1638–1715)

Ludwik XIV, zwany „Królem Słońce” (Le Roi Soleil), urodził się 5 września 1638 w Saint-Germain-en-Laye, a zmarł 1 września 1715 w Wersalu. Był najdłużej panującym monarchą w historii Europy (72 lata). Jego genealogia obejmuje zarówno przodków z najważniejszych dynastii Europy, jak i liczne potomstwo — legalne i nieślubne.

I. Przodkowie Ludwika XIV

1. Rodzice

— Ojciec: Ludwik XIII (1601–1643), król Francji i Nawarry.

— Matka: Anna Austriaczka (1601–1666), infantka hiszpańska, córka Filipa III Habsburga.

2. Dziadkowie

Ze strony ojca:

— Henryk IV Burbon (1553–1610), król Francji, założyciel dynastii Burbonów.

— Maria Medycejska (1575–1642), córka Franciszka I Medyceusza, wielkiego księcia Toskanii.

Ze strony matki:

— Filip III Habsburg (1578–1621), król Hiszpanii i Portugalii.

— Małgorzata Habsburg (1584–1611), córka Karola II Styryjskiego.

3. Pradziadkowie

Ojcowska linia Burbonów:

— Antoni Burbon (1518–1562), król Nawarry.

— Joanna d’Albret (1528–1572), królowa Nawarry.

Matczyna linia Medyceuszy:

— Jan Medyceusz (1543–1562), syn Kosmy I Medyceusza.

— Joanna Austriacka (1547–1578), córka cesarza Ferdynanda I.

Hiszpańscy Habsburgowie:

— Filip II Habsburg (1527–1598), król Hiszpanii.

— Anna Habsburg (1549–1580), córka cesarza Maksymiliana II.

II. Małżeństwa i oficjalne potomstwo Ludwika XIV

1. Maria Teresa Hiszpańska (1638–1683)

Ślub: 9 czerwca 1660.

Dzieci:

— Ludwik Wielki Delfin (1661–1711) — jedyny syn, który dożył dorosłości.

— Żona: Maria Anna Wittelsbach (1660–1690).

— Potomstwo:

— Ludwik, książę Burgundii (1682–1712) — ojciec Ludwika XV.

— Filip V Hiszpański (1683–1746) — założyciel hiszpańskiej linii Burbonów.

— Karol, książę de Berry (1686–1714).

— Anna Elżbieta (1662–1662) — zmarła w niemowlęctwie.

— Maria Anna (1664–1664) — zmarła w niemowlęctwie.

— Maria Teresa (1667–1672) — zmarła w dzieciństwie.

— Filip Karol (1668–1671) — zmarł w dzieciństwie.

— Ludwik Franciszek (1672–1672) — zmarł w niemowlęctwie.

2. Potomstwo nieślubne (z metresami)

A. Ludwika de La Vallière (1644–1710)

— Maria Anna Burbon (1666–1739) — późniejsza księżna Conti.

— Ludwik Burbon (1667–1683) — hrabia Vermandois.

B. Madame de Montespan (1640–1707)

— Ludwika Franciszka (1669–1672).

— Ludwik August (1670–1736) — książę Maine.

— Ludwik Cezar (1672–1683).

— Ludwika Franciszka (1673–1743) — księżna Bourbon.

— Ludwika Maria Anna (1674–1681).

— Franciszka Maria (1677–1749) — księżna Orleanu.

— Ludwik Aleksander (1678–1737) — hrabia Tuluzy.

Wszystkie nieślubne dzieci zostały legitymizowane w 1673 r.

III. Linia boczna — wnuki i dalsi potomkowie

1. Linia hiszpańska (Filip V)

— Ludwik I Hiszpański (1707–1724) — król Hiszpanii.

— Ferdynand VI (1713–1759) — król Hiszpanii.

— Karol III (1716–1788) — król Hiszpanii i Neapolu.

2. Linia francuska (Ludwik XV)

— Ludwik XV (1710–1774) — prawnuk Ludwika XIV.

— Jego potomkowie to m.in. Ludwik XVI, Ludwik XVIII i Karol X.

3. Linia orleańska (Franciszka Maria Burbon)

— Ludwik Filip I Orleański (1725–1785) — przodek Ludwika Filipa I, króla Francji (1830–1848).

IV. Podsumowanie dynastyczne

— Ludwik XIV miał tylko jednego legalnego syna, który dożył dorosłości (Wielki Delfin), ale jego wnukowie i prawnukowie rządzili Francją, Hiszpanią i Neapolem.

— Nieślubne dzieci otrzymały tytuły książęce i wpływy na dworze, ale nie dziedziczyły tronu.

— Obecni królowie Hiszpanii (Felipe VI) i Luksemburga są potomkami Ludwika XIV w linii męskiej.

***

Ludwik XIV — ciąg dalszy wywiadu

Scena: Sala Lustrzana w pałacu wersalskim, rozświetlona złotymi kandelabrami. Ludwik XIV, w majestatycznej szacie i peruce, siedzi na bogato zdobionym tronie. Oprah Wintrey, w eleganckiej sukni, z promiennym uśmiechem i notatnikiem w dłoni, kontynuuje rozmowę z królem, który uosabia splendor XVII-wiecznej Francji. Tłum dworzan z zapartym tchem słucha tej niezwykłej wymiany zdań.

Oprah: Wasza Królewska Mość, Ludwiku XIV, Królu Słońce, nasza poprzednia rozmowa była jak promień słońca rozświetlający Wersal! Dziękuję, że pozwoliłeś mi wrócić, by zgłębić jeszcze bardziej Twoją fascynującą osobowość. Tym razem chciałabym porozmawiać o kulturze, sztuce i Twoim życiu prywatnym — tych aspektach, które czynią Cię nie tylko królem, ale i człowiekiem. Gotowy?

Ludwik XIV: Madame, jestem rad, że mogę podzielić się myślami z tak bystrą rozmówczynią. Pytaj, a ja, jak słońce, oświetlę odpowiedzi swą szczerością.

Oprah: Wspaniale! Zacznijmy od sztuki, która jest sercem Twojego panowania. Wersal to arcydzieło, a Ty jesteś mecenasem baletów, oper i malarstwa. Dlaczego sztuka odgrywa tak kluczową rolę w Twoim królestwie?

Ludwik XIV: Sztuka, Madame, jest oddechem monarchii. Jak słońce rozświetla świat, tak sztuka wznosi ducha narodu. Poprzez obrazy, muzykę i taniec ukazuję wielkość Francji, jej porządek i harmonię. Wersal to nie tylko pałac, lecz scena, na której królestwo błyszczy przed światem. Czyż nie jest to godne króla?

Oprah: Pięknie powiedziane! Ale powiedz mi, dlaczego akurat balet? Występujesz w nich osobiście, co musiało zadziwiać dwór. Co sprawia, że król staje na scenie jako tancerz?

Ludwik XIV: Balet jest sztuką królewską, wymagającą dyscypliny, wdzięku i siły — cech, które król musi uosabiać. Gdy tańczę, jako Apollo czy Jupiter, staję się symbolem boskiego porządku. Moi poddani widzą nie tylko króla, lecz ideał władzy. Poza tym, Madame, taniec raduje serce — nawet królewskie!

Oprah: (z uśmiechem) Och, wyobrażam sobie Ciebie w roli Apollina! A propos sztuki, współpracowałeś z geniuszami jak Lully czy Le Brun. Jak wybierałeś artystów, którzy tworzyli dla Ciebie? Szukałeś talentu, lojalności, czy może czegoś więcej?

Ludwik XIV: Artysta, który służy koronie, musi mieć iskrę bożą w talencie i lojalność w sercu. Lully, mistrz muzyki, rozumiał, jak dźwięki mogą wzruszać i jednoczyć. Le Brun, malarz, ujmował moją wizję w płótna, które przetrwają wieki. Szukam tych, którzy widzą wielkość Francji tak, jak ja ją widzę, i przekuwają to w dzieła nieśmiertelne.

Oprah: To inspirujące! A czy masz ulubione dzieło sztuki — obraz, rzeźbę, może utwór muzyczny — które szczególnie porusza Twoje serce?

Ludwik XIV: Trudno wybrać jedno, gdy Wersal jest skarbnicą piękna. Lecz powiem, że portret mego majestatu pędzla Hyacinthe’a Rigaud, gdzie stoję w purpurze i złocie, oddaje esencję mojej władzy. W muzyce zaś Lully’ego Te Deum wznosi mą duszę ku Niebiosom. Czyż nie jest to dowód, że sztuka jest boskim darem?

Oprah: Absolutnie, Wasza Mość! Przejdźmy do kultury dworskiej. Wersal to nie tylko pałac, ale i centrum etykiety. Dlaczego stworzyłeś tak złożony system zasad i ceremonii? Czy to sposób na kontrolę dworu, czy coś więcej?

Ludwik XIV: Etykieta jest szkieletem Wersalu. Każda reverencja, każdy gest, każde miejsce przy stole uczy moich poddanych porządku i szacunku dla korony. Szlachta, zajęta ceremoniami, nie knuje przeciw królowi, lecz służy mu. To także sztuka, Madame — sztuka rządzenia poprzez piękno i dyscyplinę.

Oprah: Sprytne i eleganckie! Ale czy ten rygor nie bywa męczący? Czy król czasem nie tęskni za prostszym życiem, bez tych wszystkich ukłonów i zasad?

Ludwik XIV: (z lekkim uśmiechem) Król nie zna prostoty, Madame. Każdy mój krok jest obserwowany, każdy gest ma znaczenie. Lecz w tej dyscyplinie znajduję siłę. Wersal to teatr, a ja jestem jego głównym aktorem. Czy aktor narzeka na scenę? Nie, on ją ożywia.

Oprah: To fascynujące spojrzenie! Przejdźmy do życia prywatnego. Jesteś ojcem, mężem, a także… człowiekiem, który zna miłość. Jak wyglądało Twoje życie rodzinne z królową Marią Teresą?

Ludwik XIV: Maria Teresa, moja małżonka, jest damą wielkiej cnoty i pobożności. Nasze małżeństwo, choć zaaranżowane dla dobra Francji i Hiszpanii, dało mi prawowitych dziedziców. Szanuję ją jako królową i matkę. Lecz życie rodzinne króla jest zawsze splecione z obowiązkami państwa — nie ma w nim miejsca na prostą domową radość.

Oprah: Rozumiem, ale bądźmy szczerzy — Twoje serce biło też dla innych dam, jak Louise de La Vallière czy Madame de Montespan. Jak godziłeś te namiętności z obowiązkami króla i męża?

Ludwik XIV: (z namysłem) Serce króla, jak każdego człowieka, zna tęsknoty. Louise była wiosną mej młodości, pełną czystej miłości. Montespan — płomieniem, który rozświetlał dwór. Nie zaprzeczam mym słabościom, lecz nigdy nie pozwoliłem, by uczucia zakłóciły moje panowanie. Miłość, Madame, jest dla króla luksusem, który musi być ostrożnie dawkowany.

Oprah: Och, to bardzo poetyckie! A Madame de Maintenon — krążą plotki o Waszym potajemnym małżeństwie. Czy możesz uchylić rąbka tajemnicy? Kim jest dla Ciebie ta niezwykła kobieta?

Ludwik XIV: (z enigmatycznym uśmiechem) Madame de Maintenon jest damą wielkiego rozumu i wiary, której rady są jak latarnia w burzliwej nocy. Plotki są jak wiatr — ulotne i niegodne królewskiej uwagi. Powiem лишь, że jej obecność wnosi pokój do mej duszy, a to dla króla skarb bezcenny.

Oprah: Zgrabnie uniknąłeś odpowiedzi, Wasza Mość! (śmiech) Porozmawiajmy o Twoich dzieciach. Jak wyglądało wychowywanie przyszłych dziedziców tronu? Byłeś surowym ojcem czy może bardziej wyrozumiałym?

Ludwik XIV: Jako ojciec pragnąłem, by moi synowie i córki byli godni korony. Wychowanie ich było surowe, bo królestwo wymaga dyscypliny. Lecz w sercu noszę dla nich miłość, choć wyrażam ją poprzez troskę o ich przyszłość, a nie czułe gesty. Mój syn, Delfin, wie, że jego los to służba Francji.

Oprah: To piękne, choć wymagające podejście. A czy miałeś czas na zwykłe ojcowskie radości — może zabawy z dziećmi w ogrodach Wersalu?

Ludwik XIV: (z nostalgią) Ogrody Wersalu są miejscem, gdzie nawet król może na chwilę zapomnieć o koronie. Bywały dni, gdy przechadzałem się z dziećmi wśród fontann, słuchając ich śmiechu. Te chwile, choć rzadkie, były jak promienie słońca w mym sercu.

Oprah: To wzruszające! Przejdźmy do kultury francuskiej. Twoje panowanie ukształtowało modę, język, sztukę. Jak chciałeś, by świat postrzegał Francję dzięki tym osiągnięciom?

Ludwik XIV: Francja pod mymi rządami stała się zwierciadłem cywilizacji. Moda, język, sztuka — wszystko to ma ukazywać wyższość naszego narodu. Gdy dwory Europy naśladują Wersal, gdy francuski staje się językiem dyplomacji, wiem, że moje królestwo jest słońcem, które oświeca świat.

Oprah: I rzeczywiście oświeca! A propos mody — Twoje stroje, peruki, koronki — są ikoniczne. Czy osobiście angażowałeś się w projektowanie swojego wizerunku?

Ludwik XIV: Mój wizerunek jest odbiciem majestatu Francji. Peruka, szaty, klejnoty — to nie tylko ozdoby, lecz symbole władzy. Współpracuję z mistrzami krawiectwa, by każdy detal mówił: oto król! Lecz przyznam, Madame, że czasem ciężar tych szat bywa… dosłowny (uśmiech).

Oprah: (śmiech) Uwielbiam Twoją szczerość! A jakie rozrywki, poza baletem, sprawiały Ci radość w życiu prywatnym? Polowania, uczty, może coś bardziej intymnego?

Ludwik XIV: Polowania w lasach Wersalu dają mi wolność, której król rzadko zaznaje. Galop na koniu, wiatr we włosach — to chwile, gdy czuję się bliżej natury. Uczty zaś to okazja, by radować się z dworem, choć zawsze pamiętam, że oczy wszystkich są na mnie.

Oprah: To piękne, że znajdujesz takie momenty. A czy masz jakieś sekrety — może hobby, o którym dwór nie wie? Może król potajemnie haftuje? (mruga okiem)

Ludwik XIV: (śmieje się) Haftowanie, Madame? Nie, choć doceniam kunszt igły! Powiem ci w sekrecie, że czasem, w ciszy mych komnat, piszę wiersze. Nie są one dziełem poety, lecz pozwalają królowi mówić sercem, nie tylko koroną.

Oprah: Wiersze! To prawdziwy skarb! Może kiedyś podzielisz się nimi ze światem? Przejdźmy do kultury literackiej. Wspierałeś pisarzy jak Racine czy Molière. Jak ważna była dla Ciebie literatura?

Ludwik XIV: Literatura jest lustrem duszy narodu. Molière swym humorem uczy moralności, Racine tragizmem przypomina o ludzkich namiętnościach. Wspieram ich, by Francja była nie tylko potęgą militarną, lecz i intelektualną. Ich pióra to oręż mojej chwały.

Oprah: To głębokie. A czy czytałeś ich dzieła dla przyjemności, czy raczej jako król oceniający ich użyteczność?

Ludwik XIV: Przyznam, że Molière rozbawia mnie swymi komediami — jego Mieszczanin szlachcicem to klejnot! Lecz jako król czytam z myślą o królestwie. Każde dzieło musi służyć dobru Francji, nawet jeśli raduje moje serce.

Oprah: Fascynujące! Wróćmy do życia prywatnego. Jak radziłeś sobie z presją bycia Królem Słońce? Czy miałeś chwile zwątpienia, gdy chciałeś uciec od tego wszystkiego?

Ludwik XIV: (z powagą) Król nie ucieka, Madame, lecz bywają noce, gdy ciężar korony przygniata. W takich chwilach szukam ukojenia w modlitwie i radach zaufanych, jak Madame de Maintenon. Wiara przypomina mi, że moja władza jest służbą, a to daje mi siłę.

Oprah: To bardzo ludzkie. A jakie wartości cenisz najbardziej w swoim życiu prywatnym — lojalność, miłość, honor?

Ludwik XIV: Honor jest fundamentem, Madame. Bez niego król jest niczym. Lojalność, zarówno moja wobec poddanych, jak i ich wobec mnie, buduje królestwo. Miłość zaś… jest jak kwiat w ogrodzie — piękna, lecz wymaga troski.

Oprah: Pięknie powiedziane! Na koniec, Wasza Mość, pytanie o dziedzictwo. Jak chciałbyś, by przyszłe pokolenia pamiętały Ludwika XIV jako człowieka, nie tylko króla?

Ludwik XIV: Pragnę, by widziano mnie jako człowieka, który oddał życie Francji — jej chwale, porządkowi i pięknu. Niech pamiętają, że król, choć otoczony splendorem, nosił w sercu troskę o naród i wiarę w Boga. Niech Wersal i moje czyny świadczą o mej miłości do Francji.

Oprah: Wasza Mość, to była rozmowa, która rozświetliła moje serce i, jestem pewna, serca wszystkich słuchających! Dziękuję za Twoją szczerość, mądrość i blask. Ludwiku XIV, Królu Słońce, jesteś prawdziwą inspiracją!

Publiczność w Sali Lustrzanej wybucha owacjami. Ludwik XIV kiwa głową z królewską godnością, a Oprah kłania się z szacunkiem, kończąc ten niezwykły wywiad.

Kleopatra, królowa Egiptu

Scena: Sala tronowa w pałacu w Aleksandrii, otoczona marmurowymi kolumnami i zdobiona hieroglifami. Kleopatra VII, królowa Egiptu, siedzi na złotym tronie, ubrana w jedwabną szatę, z diademem na głowie i nieodgadnionym uśmiechem. Naprzeciw niej Oprah Wintrey, w eleganckiej sukni, z notatnikiem w dłoni i ciepłym, dociekliwym spojrzeniem. Tłum dworzan i uczonych czeka w napięciu na rozmowę, która zapowiada się jak podróż przez wieki.

Oprah: Wasza Królewska Mość, Kleopatro, królowo Egiptu, to zaszczyt móc rozmawiać z kobietą, która uosabia mądrość, władzę i tajemnicę! Czuję, że ta rozmowa będzie jak rejs po Nilu — pełna odkryć i blasku. Zacznijmy od podstaw: jak to jest być królową Egiptu, strażniczką tradycji faraonów w świecie zdominowanym przez mężczyzn?

Kleopatra: O, pani, być królową to niczym stać na pokładzie okrętu wśród burzy — wymaga odwagi, sprytu i równowagi. Egipt jest mym sercem, a ja jego żywą boginią, Izydą wcieloną. Choć świat mężczyzn ryczy jak lwy, ja mówię językiem mądrości i uroku, a oni słuchają. Władza nie pyta o płeć, lecz o siłę ducha.

Oprah: Pięknie powiedziane! Ale, Kleopatro, powiedz mi szczerze — czy bycie żywą boginią nie bywa czasem samotne? Wszyscy Cię wielbią, ale czy ktoś widzi Kleopatrę, kobietę za diademem?

Kleopatra: (z lekkim uśmiechem) Samotność jest cieniem korony, pani. Moi poddani widzą we mnie Izydę, Rzymianie — sprzymierzeńca lub wroga, a kochankowie — płomień. Lecz Kleopatra, kobieta, czasem spogląda w gwiazdy nad Nilem, tęskniąc za sercem, które zrozumie jej duszę. Lecz królowa nie może pozwolić, by tęsknota osłabiła jej rękę.

Oprah: To wzruszające! Przejdźmy do polityki. Rządziłaś Egiptem w czasach, gdy Rzym rzucał długi cień. Jak udało Ci się utrzymać niezależność Egiptu, balansując między potęgami jak Cezar czy Pompejusz?

Kleopatra: Polityka, pani, to sztuka tańca na linie nad przepaścią. Rzym jest wilkiem, głodnym ziemi i złota. Ja, jako królowa, używałam nie tylko mieczy, lecz i słów, darów, a czasem spojrzenia. Z Cezarem zawarłam sojusz, który dał Egiptowi oddech, z Pompejuszem grałam ostrożnie. Wiedza o sercach ludzi jest mym orężem.

Oprah: Sprytna strategia! Ale jak decydowałaś, komu zaufać? W świecie pełnym intryg, jak odróżniałaś sojusznika od wroga?

Kleopatra: Zaufanie jest rzadkim klejnotem, pani. Obserwuję oczy, słucham słów, lecz najbardziej wierzę czynom. Moi doradcy, jak Charmion czy Iras, są mymi oczami, a biblioteka w Aleksandrii — mym umysłem. Lecz ostatecznie to ja, królowa, ważę ryzyko, modląc się do Izydy o mądrość.

Oprah: Mówisz o Aleksandrii — Twoim klejnocie. Dlaczego uczyniłaś to miasto centrum kultury i nauki? Czy to tylko dla chwały, czy coś więcej?

Kleopatra: Aleksandria jest latarnią świata, pani. Jej biblioteka gromadzi mądrość wieków, a uczeni, jak zwoje papirusu, zapisują przyszłość. Chcę, by Egipt był nie tylko spichlerzem Rzymu, lecz sercem cywilizacji. Chwała, owszem, lecz chwała, która żyje w umysłach pokoleń.

Oprah: To wizjonerskie! Przejdźmy do miłości — tematu, który fascynuje wszystkich. Twoje romanse z Juliuszem Cezarem i Markiem Antoniuszem są legendarne. Co przyciągało Cię do tych mężczyzn? Władza, miłość, czy może coś innego?

Kleopatra: (z błyskiem w oku) Miłość, pani, jest jak Nil — czasem spokojna, czasem rwąca. Cezar był umysłem, który widział we mnie równą sobie, nie tylko królową. Antoniusz — sercem, które śmiało się i kochało z pasją. Obaj dawali Egiptowi siłę, lecz moje serce biło dla nich prawdziwie, nie tylko dla polityki.

Oprah: Och, to takie romantyczne! Ale bądźmy szczerzy — jak godziłaś te namiętności z obowiązkami królowej? Czy miłość kiedykolwiek kusiła Cię, by porzucić tron?

Kleopatra: Miłość jest pokusą, lecz królowa Egiptu nie porzuca Nilu. Z Cezarem i Antoniuszem łączyłam serce z rozumem — ich miłość wzmacniała moje panowanie. Lecz gdy spoglądam na mego syna, Cezariona, widzę, że miłość i obowiązek mogą współistnieć, jeśli wola jest silna.

Oprah: Mówisz o Cezarionie — Twoim synu. Jak wyglądało macierzyństwo w cieniu tronu? Byłaś surową matką, czy może bardziej czułą?

Kleopatra: Jako matka pragnę, by Cezarion był godnym faraonem, dziedzicem mego sprytu i siły. Uczę go języków, historii i polityki, lecz w nocy, gdy śpi, szepczę mu opowieści o Izydzie, by znał miłość matki. Tron wymaga surowości, lecz serce matki jest miękkie jak lotos.

Oprah: To piękne! A co z Twoim rodzeństwem? Twoje relacje z Ptolemeuszami, w tym bratobójcze walki, były burzliwe. Jak radziłaś sobie z tymi konfliktami w rodzinie?

Kleopatra: Rodzina Ptolemeuszy jest jak morze — pełne fal i zdrad. Moi bracia i siostra pragnęli tronu, lecz Egipt może mieć tylko jednego władcę. Walczyłam, nie z nienawiści, lecz z konieczności, by chronić naród. Modliłam się do bogów, by wybaczyli mi te czyny, bo miłość do Egiptu była większa niż do krwi.

Oprah: To musiało być niezwykle trudne. Przejdźmy do wiary. Jako żywa bogini, Izyda wcielona, jak równoważyłaś swoją boskość z ludzkimi słabościami?

Kleopatra: Wiara jest mym filarem, pani. Jako Izyda dbam o Egipt, jak matka o dziecko, lecz jako Kleopatra znam strach i zwątpienie. Modlę się do bogów — Anubisa, Horusa, Izydy — o mądrość, a ich odpowiedzi przychodzą w snach i znakach. Boskość to ciężar, lecz i dar, który niesie mnie przez burze.

Oprah: Fascynujące! A jak Twoja wiara wpływała na Twoje decyzje polityczne? Czy bogowie kierowali Twoimi sojuszami z Rzymem?

Kleopatra: Bogowie są strażnikami Egiptu, a ja ich głosem. Sojusz z Rzymem, choć ziemski, był błogosławiony przez Izydę, bo chronił mój lud. Gdy składałam ofiary w świątyniach, prosiłam o siłę, by moje decyzje służyły harmonii Ma’at — boskiemu porządkowi.

Oprah: Mówisz o harmonii, co prowadzi nas do moralne pytanie. Jako królowa podejmowałaś decyzje, które ważyły życie i śmierć. Jak odróżniałaś dobro od zła w świecie pełnym intryg?

Kleopatra: Moralność królowej jest jak gwiazda polarna — wskazuje drogę, lecz czasem zasłaniają ją chmury. Moim kompasem jest dobro Egiptu. Czy eliminuję wrogów, czy zawieram sojusze — wszystko czynię, by mój lud żył w dostatku. Bogowie osądzą moje serce, lecz na ziemi kieruję się koniecznością.

Oprah: To głębokie. A czy kiedykolwiek miałaś wątpliwości co do swoich decyzji, na przykład w wojnie z Oktawianem?

Kleopatra: (z westchnieniem) Każda królowa zna wątpliwości, pani. Wojna z Oktawianem była jak walka z samym losem. Czy postąpiłam słusznie, stając u boku Antoniusza? Modliłam się do Izydy, by wskazała drogę, lecz czasem bogowie milczą, a król musi wybrać. Wierzę, że moje czyny były dla Egiptu.

Oprah: Rozumiem. Przejdźmy do koncepcji państwa. Twoja wizja Egiptu była unikalna — kraj silny, ale zależny od sojuszy. Dlaczego wierzyłaś, że Egipt potrzebuje Rzymu, by przetrwać?

Kleopatra: Egipt jest jak Nil — żyzny, lecz podatny na suszę. Rzym, ze swą armią i handlem, jest wodą, która go nawadnia. Moim marzeniem było, by Egipt pozostał wolny, lecz w świecie, gdzie wilki polują, czasem trzeba tańczyć z nimi, by ocalić stado. Sojusz z Rzymem był koniecznością, nie słabością.

Oprah: To bardzo pragmatyczne! A jak postrzegałaś hierarchię społeczeństwa? W Egipcie kapłani, chłopi, kupcy — każdy miał swoje miejsce. Dlaczego ten porządek był dla Ciebie ważny?

Kleopatra: Hierarchia jest jak piramida — każdy kamień wspiera całość. Kapłani służą bogom, chłopi karmią naród, kupcy przynoszą bogactwo. Jako królowa dbam, by każdy znał swe miejsce, bo chaos jest wrogiem Ma’at. Lecz słucham też głosu ludu, bo ich siła jest moją siłą.

Oprah: To mądre podejście. Ale czy chłopi, którzy pracują najciężej, nie zasługują na więcej? Słyszałam o ich trudach podczas powodzi.

Kleopatra: Los chłopa jest ciężki, pani, lecz bez ich trudu Nil by nie kwitł. Daję im ochronę, sprawiedliwość i ofiary bogom, by zapewnili dobre zbiory. Gdy powodzie niszczą pola, wysyłam ziarno z królewskich spichlerzy. Królestwo wymaga ofiar, lecz staram się, by były sprawiedliwe.

Oprah: To pokazuje Twoją troskę. Przejdźmy do kultury. Aleksandria była centrum sztuki i nauki. Dlaczego wspierałaś uczonych i poetów?

Kleopatra: Kultura jest duszą Egiptu. Uczeni w bibliotece zapisują mądrość, poeci śpiewają o chwale faraonów. Wspieram ich, by świat widział, że Egipt to nie tylko zboże, lecz światło cywilizacji. Gdy poeta sławi Izydę, sławi też mnie — to moja nieśmiertelność.

Oprah: Pięknie! A czy miała ulubione dzieło literackie lub filozofa, który特別ziwnie wpłynął na Twoje myślenie?

Kleopatra: Uwielbiam poezję Safony, której słowa o miłości są jak muzyka Nilu. Wśród filozofów cenię Platona, którego idee o sprawiedliwym państwie inspirują moje rządy. Lecz największym nauczycielem jest biblioteka Aleksandrii — każdy zwój uczy mnie, jak być lepszą królową.

Oprah: To inspirujące! A jak wyglądała Twoja codzienność w prywatnym życiu? Czy królowa miała czas na odpoczynek, może zabawy z dziećmi?

Kleopatra: (z uśmiechem) Codzienność królowej jest jak taniec — każdy krok zaplanowany. Rankiem modlę się w świątyni, potem słucham doradców. Lecz wieczorami, gdy gwiazdy błyszczą nad Aleksandrią, bawię się z dziećmi, ucząc je greki i egipskich opowieści. Te chwile są mym skarbem.

Oprah: To urocze! A jakie rozrywki sprawiały Ci radość? Słyszałam o wystawnych ucztach i rejsach po Nilu.

Kleopatra: Uczty w Aleksandrii są jak teatr — wino, muzyka, rozmowy z uczonymi i wodzami. Rejsy po Nilu, pod baldachimem mej barki, dają mi wolność, której królowa rzadko zaznaje. Tam, wśród lotosów, czuję się bliżej bogów i siebie samej.

Oprah: To brzmi magicznie! Ostatnie pytanie, Kleopatro. Jak chciałabyś być zapamiętana przez przyszłe pokolenia — jako królowa, kochanka, czy może coś innego?

Kleopatra: Pragnę, bych była pamiętana jako strażniczka Egiptu — by była, która walczyła była o jego miłość, mądrość i wolność. Niech świat mówi o mnie: Kleopatra, córka Izydy, uczyniła Egipt wiecznym w sercach ludzi. I niech pamiętają, że królowa kochała swój lud bardziej niż siebie.

Oprah: Wasza Mość, to była rozmowa, która rozświetliła moje serce i, jestem pewna, serca wszystkich słuchających! Dziękuję za Twoją mądrość, wdzięk i blask. Kleopatro, jesteś prawdziwą gwiazdą Nilu!

Publiczność w pałacu w Aleksandrii wybucha owacjami. Kleopatra kiwa głową z królewską gracją, a Oprah kłania się z szacunkiem, kończąc ten niezwykły wywiad.

***

Genealogia Kleopatry VII (69–30 p.n.e.)

Kleopatra VII Filopator, ostatnia aktywna władczyni hellenistycznego Egiptu, pochodziła z macedońskiej dynastii Ptolemeuszy, która rządziła Egiptem od 305 p.n.e. Jej drzewo genealogiczne jest pełne królewskich małżeństw między rodzeństwem, co było typowe dla tej dynastii.

I. Przodkowie Kleopatry

1. Rodzice

— Ojciec: Ptolemeusz XII Neos Dionizos (Auletes) (ok. 117–51 p.n.e.)

— Panował w latach 80–58 p.n.e. i 55–51 p.n.e.

— Znany z zamiłowania do muzyki (przydomek „Auletes” — „Flecista”).

— Matka: Prawdopodobnie Kleopatra V Tryfajna (zm. ok. 69–68 p.n.e.)

— Była prawdopodobnie siostrą lub kuzynką Ptolemeusza XII (typowe małżeństwo dynastyczne).

2. Dziadkowie

Ze strony ojca:

— Ptolemeusz IX Soter II (Lathyros) (142–80 p.n.e.) — król Egiptu w latach 116–107 i 88–80 p.n.e.

— Kleopatra IV (zm. 112 p.n.e.) — jego siostra i żona, później zamordowana.

Ze strony matki (jeśli Kleopatra V była matką):

— Ptolemeusz X Aleksander I (140–88 p.n.e.) — brat Ptolemeusza IX.

— Kleopatra Selena I — siostra i żona Ptolemeusza X.

3. Pradziadkowie

— Ptolemeusz VIII Euergetes II (Fyskon) (182–116 p.n.e.) — znany z okrucieństwa i małżeństwa z dwiema siostrami.

— Kleopatra III (161–101 p.n.e.) — jego siostrzenica i żona.

4. Krewni boczni

— Berenike IV (zm. 55 p.n.e.) — przyrodnia siostra Kleopatry VII, krótko panująca w Egipcie.

— Ptolemeusz XIII (61–47 p.n.e.) i Ptolemeusz XIV (59–44 p.n.e.) — młodsi bracia i mężowie Kleopatry (typowo ptolemejskie małżeństwa).

II. Potomstwo Kleopatry

Kleopatra miała czworo dzieci, wszystkie z wpływowymi rzymskimi władcami:

1. Z Juliuszem Cezarem (100–44 p.n.e.)

— Cezarion (Ptolemeusz XV) (47–30 p.n.e.)

— Oficjalnie uznany przez Cezara, ale nie przez Rzym.

— Zamordowany z rozkazu Oktawiana Augusta po podboju Egiptu.

2. Z Markiem Antoniuszem (83–30 p.n.e.)

— Bliźnięta: Aleksander Helios (40 p.n.e.–po 29 p.n.e.) i Kleopatra Selena II (40 p.n.e.–6 n.e.)

— Aleksander Helios zniknął z historii prawdopodobnie zamordowany.

— Kleopatra Selena II wyszła za Jubę II, króla Mauretanii.

— Ich syn Ptolemeusz z Mauretanii (1 p.n.e.–40 n.e.) — ostatni znany potomek Kleopatry, zamordowany przez Kaligulę.

— Ptolemeusz Filadelfos (36 p.n.e.–po 29 p.n.e.) — los nieznany, prawdopodobnie zmarł młodo.

III. Linie boczne i dalsi krewni

— Archelaos z Kapadocji (mąż Kleopatry Seleny II) — przez to małżeństwo potomkowie Kleopatry byli spokrewnieni z królami Kapadocji.

— Gajusz Juliusz Antioch (wnuk Kleopatry Seleny II) — możliwy potomek, ale brak pewności.

IV. Podsumowanie

— Kleopatra była produktem wielopokoleniowych kazirodczych małżeństw Ptolemeuszy.

— Jej dzieci z Cezarem i Antoniuszem zostały wykorzystane jako polityczne narzędzia, ale żadne nie przeżyło długo.

Ostatni pewni potomkowie (Ptolemeusz z Mauretanii) zginęli w I w. n.e.

***

Kleopatra — ciąg dalszy wywiadu

Scena: Sala tronowa w pałacu w Aleksandrii, rozświetlona lampami oliwnymi, z widokiem na port i latarnię morską. Kleopatra VII, w jedwabnej szacie zdobionej złotem i lapis lazuli, siedzi na tronie z hebanu, jej spojrzenie łączy w sobie majestat i tajemniczość. Oprah Wintrey, ubrana w elegancką suknię, z notatnikiem i ciepłym uśmiechem, kontynuuje rozmowę, która zapowiada się jako podróż przez serce i umysł legendarnej królowej. Dworzanie i uczeni z Biblioteki Aleksandryjskiej słuchają w skupieniu.

Oprah: Wasza Królewska Mość, Kleopatro, królowo Egiptu, nasza poprzednia rozmowa była jak rejs po Nilu — pełna blasku i odkryć! Dziękuję, że pozwoliłaś mi wrócić, by zgłębić jeszcze bardziej Twoją niezwykłą osobowość. Dziś chciałabym porozmawiać o kulturze, sztuce, nauce, rozrywkach i Twoim życiu prywatnym — tych aspektach, które czynią Cię nie tylko faraonem, ale i fascynującą kobietą. Gotowa?

Kleopatra: Pani, raduję się, że mogę podzielić się myślami z tak bystrą rozmówczynią. Nil płynie spokojnie, a ja jestem gotowa odpowiedzieć na twe pytania, jak Izyda, która niesie światło mądrości.

Oprah: Cudownie! Zacznijmy od kultury. Aleksandria pod Twoimi rządami stała się centrum świata — Biblioteka, Muzejon, poeci i filozofowie. Dlaczego uczyniłaś kulturę sercem swojego królestwa?

Kleopatra: Kultura, pani, jest duszą Egiptu. Biblioteka Aleksandryjska to skarbnica mądrości, gdzie zwoje papirusu przechowują głosy przeszłości i marzenia przyszłości. Jako faraon, pragnę, by Egipt był nie tylko spichlerzem Rzymu, lecz latarnią cywilizacji. Poeci i filozofowie sławią moje panowanie, a ich słowa są wieczne jak piramidy.

Oprah: To wizjonerskie! Ale powiedz mi, jak wybierałaś uczonych i artystów, którzy pracowali dla Ciebie? Czy szukałaś geniuszu, lojalności, czy może pasji?

Kleopatra: Szukam umysłów, które płoną jak latarnia Faros. Geniusz jest darem bogów, lecz lojalność wobec Egiptu jest równie cenna. Moi uczeni, jak Eratostenes czy Kallimach, muszą mieć serce oddane prawdzie i chwale mego królestwa. Pasja zaś jest iskrą, która rozpala ich dzieła, a ja, jako Izyda, podsyca ten płomień.

Oprah: Fascynujące! Czy masz ulubione dzieło sztuki — może rzeźbę, mozaikę lub poezję — które szczególnie porusza Twoje serce?

Kleopatra: O, pani, w mym pałacu jest wiele skarbów, lecz rzeźba Izydy w świątyni, z twarzą pełną łaski, przypomina mi o mojej boskiej roli. W poezji cenię słowa Safony, które śpiewają o miłości jak wiatr nad Nilem. Lecz największym dziełem jest sama Aleksandria — miasto, które tętni sztuką i mądrością.

Oprah: To piękne! A propos sztuki, słyszałam, że jesteś mistrzynią teatru politycznego — Twoje wejścia, stroje, gesty są jak spektakl. Jak projektowałaś swój wizerunek, by olśniewać świat?

Kleopatra: Mój wizerunek, pani, jest orężem. Szaty z fenickiego purpuru, diadem z perłami Morza Czerwonego — każdy detal mówi: oto królowa Egiptu, córka Izydy. Gdy przybyłam do Tarsu, by spotkać Antoniusza, moja barka była jak pływający pałac, a ja — boginią. To nie tylko piękno, lecz moc, która skłania serca do uległości.

Oprah: Och, to musiało być widowisko! Przejdźmy do nauki. Biblioteka Aleksandryjska była cudem świata. Dlaczego inwestowałaś w badania — astronomię, medycynę, matematykę?

Kleopatra: Nauka jest kluczem do nieśmiertelności narodu. Gdy moi uczeni mierzą gwiazdy lub leczą choroby, Egipt staje się silniejszy. Eratostenes obliczył obwód Ziemi, a lekarze w Muzejonie ratują życie moich poddanych. Wiedza to potęga, pani, a ja pragnę, by Egipt był jej strażnikiem.

Oprah: To inspirujące! Czy Ty sama zgłębiałaś naukę? Słyszałam, że mówisz wieloma językami i znasz się na alchemii.

Kleopatra: (z uśmiechem) Mówię dziewięcioma językami, pani, bo królestwo wymaga, by królowa rozumiała swych sąsiadów. Studiuję alchemię i zioła, by znać sekrety życia i zdrowia. W Bibliotece czytam zwoje Platona i Euklidesa, bo umysł królowej musi być ostry jak miecz. Wiedza to moja korona.

Oprah: Jestem pod wrażeniem! Przejdźmy do rozrywek. Twoje uczty w Aleksandrii były legendarne — muzyka, taniec, egzotyczne potrawy. Jak wyglądała idealna uczta Kleopatry?

Kleopatra: Uczta, pani, jest jak poemat — musi zachwycać zmysły. Wino z Chios, daktyle z oazy Siwa, tancerze w rytmie fletów i harf. Goście, od rzymskich wodzów po greckich filozofów, dyskutują o losach świata. Lecz ja, jako gospodyni, kieruję rozmową jak kapitan okrętem, by każdy czuł się urzeczony.

Oprah: To brzmi jak magia! A jakie inne rozrywki sprawiały Ci radość? Może rejsy po Nilu lub coś bardziej… nieoczywistego?

Kleopatra: Rejsy po Nilu są mym ukojeniem. Na mej barce, wśród lotosów i ptaków, czuję się bliżej bogów. Lecz przyznam ci w sekrecie, pani, że czasem grywam w senet z moimi dziećmi — ta gra uczy strategii, a śmiech Cezariona jest cenniejszy niż złoto.

Oprah: Senet z dziećmi! To urocze! Skoro mowa o dzieciach, jak wyglądało Twoje macierzyństwo? Wychowywanie Cezariona i rodzeństwa musiało być wyzwaniem w cieniu tronu.

Kleopatra: Macierzyństwo jest mym największym darem i ciężarem. Cezarion, syn Cezara, jest nadzieją Egiptu, więc uczę go mądrości faraonów i sprytu Rzymu. Moje młodsze dzieci, z Antoniuszem, są jak gwiazdy — każde błyszczy inaczej. W nocy opowiadam im o Izydzie i Ozyrysie, by znały swą boską krew.

Oprah: To piękne. A czy miałaś chwile, gdy mogłaś być po prostu matką, bez korony? Może zabawy w ogrodach pałacu?

Kleopatra: (z nostalgią) W ogrodach pałacu, wśród palm i fontann, bawię się z dziećmi, rzucając im figi lub ucząc ich nazw gwiazd. Te chwile, choć rzadkie, są jak oddech Nilu — przypominają mi, że jestem nie tylko królową, lecz i matką, która kocha.

Oprah: To wzruszające! Przejdźmy do życia prywatnego. Twoje relacje z rodzeństwem, jak Ptolemeuszem XIII, były burzliwe. Jak radziłaś sobie z tymi konfliktami w rodzinie?

Kleopatra: Ptolemeusze, pani, są jak węże w koszu — piękne, lecz zdradliwe. Mój brat, Ptolemeusz, pragnął tronu, lecz Egipt potrzebował jedności. Walczyłam z nim nie z nienawiści, lecz z miłości do narodu. Modliłam się do Anubisa, by wybaczył mi te czyny, bo królowa musi chronić Ma’at — boski porządek.

Oprah: To musiało być trudne. A jak wyglądały Twoje przyjaźnie? Czy miałaś bliskie dusze, z którymi dzieliłaś sekrety?

Kleopatra: Przyjaźń królowej jest jak rzadki klejnot. Moje dwórki, Charmion i Iras, są mymi powierniczkami — znają moje serce i strzegą moich tajemnic. Z uczonymi, jak Sosigenes, dzielę rozmowy o gwiazdach i losach. Lecz królowa zawsze musi być czujna, bo nawet przyjaciele mogą stać się wrogami.

Oprah: Mądre słowa. Wróćmy do kultury. Twoje stroje i biżuteria były ikoniczne. Jak wybierałaś swoje szaty, by wyrażać zarówno boskość, jak i władzę?

Kleopatra: Moje szaty są językiem, pani. Jedwabie z Indii, złoto z Nubii, perły z Morza Czerwonego — wszystko to mówi: oto faraon, córka Izydy. Gdy spotykałam Rzymian, nosiłam greckie chlamidy, by pokazać, że jestem ich równa. Każdy detal jest przemyślany, bo wizerunek królowej jest jej tarczą.

Oprah: To mistrzostwo! A czy miałaś jakieś osobiste pasje — może pisałaś poezję, malowałaś, czy zgłębiałaś muzykę?

Kleopatra: (z uśmiechem) Poezja jest mym cichym schronieniem. Piszę wiersze o Nilu i gwiazdach, choć nie dzielę ich z dworem — są zbyt osobiste. Muzyka, szczególnie dźwięki liry, koi moje serce. Czasem śpiewam hymny do Izydy, czując, że moja dusza łączy się z boginią.

Oprah: Wiersze Kleopatry! To skarb, o którym świat powinien wiedzieć! Przejdźmy do rozrywek dworskich. Słyszałam o Twoich maskaradach i przedstawieniach. Jak wyglądały te widowiska?

Kleopatra: Moje maskarady, pani, są jak sny. Tancerze w maskach lwów i ibisów, muzyka, która wznosi duszę, i opowieści o bogach odgrywane pod gwiazdami. Goście, ubrani w złoto i purpurę, rywalizują w dowcipie i wdzięku. To chwile, gdy Aleksandria błyszczy jak latarnia Faros.

Oprah: Brzmi jak magia! A czy miałaś jakieś sekrety — może hobby, o którym dwór nie wiedział? Może królowa potajemnie rzeźbiła papirusy?

Kleopatra: (śmieje się) Rzeźbienie papirusów, pani? Nie, choć doceniam kunszt skrybów! Przyznam, że czasem, w ciszy mych komnat, studiuję gwiazdy z Sosigenesem, kreśląc mapy nieba. To moja ucieczka od tronu, gdzie jestem tylko Kleopatrą, nie boginią.

Oprah: To urocze! Wróćmy do nauki. Twoje wsparcie dla astronomii i medycyny było przełomowe. Czy miałaś wizję, jak nauka może zmienić Egipt?

Kleopatra: Nauka, pani, jest darem Thota. Astronomowie, jak Sosigenes, pomogli mi stworzyć kalendarz juliański, który porządkuje czas. Lekarze badają zioła i choroby, by moi poddani żyli dłużej. Chcę, by Egipt był miejscem, gdzie wiedza kwitnie, a przyszłe pokolenia czczą nas za to.

Oprah: To wizja godna faraona! A czy kiedykolwiek marzyłaś o odkryciu czegoś nowego — może nowej gwiazdy lub eliksiru?

Kleopatra: (z błyskiem w oku) Marzę o eliksirze, który da Egiptowi wieczną siłę. Lecz gwiazdy, pani, są moją pasją. Gdy Sosigenes pokazał mi nową konstelację, nazwałam ją na cześć Izydy. Może pewnego dnia świat odkryje gwiazdę Kleopatry — to byłoby piękne dziedzictwo.

Oprah: Absolutnie! Przejdźmy do życia prywatnego. Jak radziłaś sobie z presją bycia żywą boginią? Czy miałaś chwile zwątpienia, gdy chciałaś uciec od wszystkiego?

Kleopatra: Presja, pani, jest jak piasek pustyni — wszechobecna. Bywają noce, gdy spoglądam na Nil i pytam bogów, czy moje wybory są słuszne. Lecz Izyda przypomina mi, że jestem jej córką, a Egipt moją misją. W takich chwilach znajduję siłę w modlitwie i śmiechu mych dzieci.

Oprah: To bardzo ludzkie. A jakie wartości cenisz najbardziej w swoim życiu prywatnym — miłość, honor, może wolność?

Kleopatra: Honor jest mym fundamentem, pani, bo bez niego królowa traci szacunek. Miłość, dla mych dzieci i Egiptu, napędza moje serce. Wolność zaś… jest marzeniem, które królowa oddaje za tron. Lecz w sercu czuję się wolna, gdy służę memu ludowi.

Oprah: Głębokie słowa! Na koniec, Kleopatro, jak chciałabyś, by świat zapamiętał Cię jako kobietę, nie tylko królową?

Kleopatra: Pragnę, by pamiętano mnie jako kobietę, która kochała Egipt ponad wszystko — jego lud, jego bogów, jego przyszłość. Niech mówią: Kleopatra była mądra, odważna i pełna pasji, a jej serce biło dla Nilu. Niech moje życie będzie pieśnią, którą świat śpiewa przez wieki.

Oprah: Wasza Mość, to była rozmowa, która rozświetliła moją duszę! Dziękuję za Twoją mądrość, wdzięk i blask. Kleopatro, jesteś prawdziwą gwiazdą Aleksandrii!

Publiczność w sali tronowej wybucha owacjami. Kleopatra kiwa głową z królewską gracją, a Oprah kłania się z szacunkiem, kończąc ten niezwykły wywiad.

Herod Wielki, król Judei

Scena: Bogato zdobiona sala pałacowa w Jerozolimie, rok 20 p.n.e., oświetlona blaskiem oliwnych lamp, z marmurowymi kolumnami i ścianami pokrytymi mozaikami przedstawiającymi sceny triumfalne. Herod Wielki, król Judei, ubrany w purpurową togę obszytą złotem, z diademem na skroniach i przenikliwym spojrzeniem, siedzi na tronie z hebanu, emanując majestatem i charyzmą. Naprzeciw niego Oprah Wintrey, w szacie inspirowanej stylem hellenistycznym, z długim płaszczem i notatnikiem w dłoni, pełna ciepła i dociekliwości. W tle słychać delikatne dźwięki harfy, a zapach kadzidła i mirry unosi się w powietrzu, tworząc atmosferę splendoru i powagi.

Oprah: Herodzie Wielki, królu Judei, budowniczy Świątyni i władco, którego imię rozbrzmiewa od Rzymu po Egipt, to niezwykły zaszczyt móc rozmawiać z człowiekiem, który kształtuje losy narodów! Czuję, że ta rozmowa będzie jak spacer po murach Jerozolimy — pełna majestatu, mądrości i ludzkich emocji. Zacznijmy od podstaw: jak to jest być królem, który balansuje między wolą Rzymu a sercem Judei?

Herod: Szanowna pani Wintrey, być królem Judei to jak dzierżyć berło na skraju przepaści. Jam jest Herod, syn Antypatra, namiestnik Rzymu i strażnik mego ludu. Władza jest mym płaszczem, lecz ciężkim — każdy dekret waży, gdy senat w Rzymie patrzy, a kapłani w Świątyni szepczą. Jahwe i Cezar są mymi panami, a Jerozolima — mym sercem.

Oprah: Pięknie powiedziane! Ale, Herodzie, powiedz mi szczerze — czy bycie królem, otoczonym dworzanami i intrygami, nie bywa czasem samotne? Wszyscy widzą Heroda Wielkiego, ale czy ktoś dostrzega człowieka za diademem?

Herod: (z zadumą) Samotność, pani, jest jak wiatr w mym pałacu — chłodna i cicha. Wśród synów i żon mam towarzystwo, lecz w nocy, przy lampie, tylko gwiazdy słyszą me troski. Moja żona, Mariamme, znała me serce, lecz król rzadko zdejmuje koronę. Jam jest Herod, choć świat widzi jeno tron.

Oprah: To bardzo ludzkie! Przejdźmy do polityki. Rzymskie cesarstwo i Judea to złożony taniec. Jak polityka wpływała na Twoje rządy?

Herod: Polityka, pani, jest jak szachy z mieczami. Rzym, z Augustem na czele, żąda podatków i lojalności, a Judea — wiary w Jahwe. Moje dekrety, od budowy Świątyni po twierdze, były nicią, co wiązała Cezara z mym ludem. Knuję z senatorami, lecz modlę się w Świątyni. Równowaga jest mym orężem.

Oprah: To odważne! Ale jak radziłeś sobie z intrygami? Dwór w Jerozolimie i Rzym byli pełni ambicji — jak zachowywałeś kontrolę?

Herod: (z lekkim uśmiechem) Intrygi, pani? To jak węże w moim ogrodzie — znam ich syczenie! Słałem dary do Rzymu, a w Judei karąłem zdrajców. Byłem uprzejmy dla senatorów, lecz surowy dla kapłanów, co spiskowali. Moja siła to mądrość Idumejczyka — spryt i miecz, gdy słowa zawodzą.

Oprah: Sprytnie powiedziane! Twoje projekty, jak Świątynia, zmieniły Judeę. Czy czułeś odpowiedzialność za ich skutki?

Herod: Odpowiedzialność, pani, ciąży jak marmur mych pałaców. Świątynia była darem dla Jahwe i ludu, lecz podatki raniły wieśniaków. Twierdze, jak Masada, strzegły granic, lecz budziły szepty o tyranii. Modliłem się, by moje dzieła sławiły Judeę, choć plotki czerniły me imię. Jahwe sądzi me czyny.

Oprah: To głębokie! Przejdźmy do miłości. Twoje małżeństwo z Mariamme Hasmonejką było potężnym sojuszem. Co miłość znaczyła dla Heroda?

Herod: Miłość, pani, jest jak wino w mym kielichu — słodka, lecz czasem gorzka. Mariamme, z krwi Hasmonejów, była mym skarbem — jej oczy krzepiły mnie w walce. Kochałem ją namiętnie, lecz polityka raniła nas. Moje dzieci, jak Archelaus, są mym dziedzictwem. Miłość to płomień, co grzeje tron.

Oprah: Och, to wzruszające! Jak godziłeś te uczucia z życiem króla? Czy miłość kiedykolwiek kusiła Cię, by porzucić władzę?

Herod: Porzucić, pani? To jak zostawić pałac w burzy! Miłość do Mariamme krzepiła mnie, gdy Rzym groził. Śniłem czasem o cichym ogrodzie z nią u boku, lecz Judea wzywała. Miłość była mym światłem, lecz obowiązek — mieczem. Jahwe dał mi siłę, by służyć obu.

Oprah: Piękna metafora! Plotki o Twoich żonach i synach krążyły. Jak radziłeś sobie z osądami dworów?

Herod: Plotki, pani, są jak pył na mych mozaikach — łatwo je strzepnąć. Rzym szeptał o mych żonach, lecz ja śmiałem się, budując Świątynię. Żyłem z honorem, jak król, i odpowiadałem przed Jahwe. Byłem Herodem — osądy zazdrosnych były tłem, a ja grałem na scenie historii.

Oprah: To odważne! Przejdźmy do rodziny. Twoje dzieci i żony, jak Mariamme czy Malthake, były blisko. Jak więzi rodzinne wpływały na Ciebie?

Herod: Rodzina, pani, była mym filarem. Mariamme dała mi synów, jak Antypater, których uczyłem rządów. Z Malthake i innymi żonami dzieliłem pałac, śmiejąc się przy ucztach. Tęsknię za śmiechem dzieci w ogrodzie, lecz spory o tron raniły. Rodzina to skarb, choć korona rzuca cień.

Oprah: To wzruszające! Czy miałeś chwile, gdy mogłeś być po prostu ojcem — może zabawy z synami?

Herod: (z uśmiechem) W ogrodzie, pani, uczyłem Archelausa strzelać z łuku, żartując o legionach. Z Antypaterem grałem w kości, śmiejąc się, gdy przegrywał. Te chwile, gdy byłem Herodem, nie królem, były jak kadzidło — rzadkie, lecz wonne. Synowie byli mym sercem, choć tron wzywał.

Oprah: To piękne! Przejdźmy do wiary. Jako władca Judei czciłeś Jahwe, lecz żyłeś w świecie hellenistycznym. Jak wiara wpływała na Twoje życie?

Herod: Wiara, pani, była mym kompasem. Jahwe, Bóg Izraela, prowadził me rządy — Świątynia była mym hołdem dla Niego. Szanowałem hellenistyczne obyczaje, lecz klękałem w Jerozolimie. Modliłem się o mądrość, by łączyć Rzym z Judeą. Wiara była mym płaszczem przeciw burzom.

Oprah: Fascynujące! Czy wiara pomagała Ci w trudnych chwilach — na przykład w konfliktach z kapłanami?

Herod: Gdy kapłani szemrali, pani, modliłem się w Świątyni, szukając łaski Jahwe. Spory z faryzeuszami raniły, lecz wiara krzepiła mnie — budowałem dla Boga, nie dla ludzi. Jahwe był mym światłem, gdy Rzym i Judea ciągnęły mnie w dwie strony. Modlitwa koiła mą duszę.

Oprah: Głębokie słowa! Przejdźmy do moralności. Twoje rządy budziły podziw i strach. Jak odróżniałeś dobro od zła?

Herod: Moralność, pani, to prawo Jahwe w sercu. Dobro jest w sprawiedliwości — budowałem Świątynię, strzegłem granic. Zło? To zdrada, co rani Judeę, jak spiski Hasmonejów. Starałem się rządzić cnotliwie, lecz król musi być surowy. Jahwe i historia są mymi sędziami.

Oprah: To mądre! Czy kiedykolwiek miałeś wątpliwości, widząc cierpienie poddanych pod podatkami?

Herod: Wątpliwości, pani, były jak cienie w mym pałacu. Widziałem głód wieśniaków i pytałem Jahwe, czy błądzę. Podatki karmiły Świątynię, lecz raniły lud. Modliłem się o przebaczenie, jeśli moje dekrety były zbyt ciężkie. Moralność to waga — serce musi być w równowadze.

Oprah: To inspirujące! Przejdźmy do koncepcji państwa. Judea była pomostem między Rzymem a Wschodem. Jaka była Twoja wizja państwa?

Herod: Państwo, pani, winno być jak Świątynia — silne, zjednoczone pod Jahwe i Cezarem. Judea musi strzec wiary, lecz służyć Rzymowi. Moja wizja to pałace i twierdze, co chronią lud, oraz handel, co karmi skarbiec. Królestwo to harmonia — miecz i oliwka w jednej dłoni.

Oprah: To wizjonerskie! Ale czy czułeś, że Judea spełniała tę wizję? Była przecież pełna buntów.

Herod: Judea, pani, była jak niedokończony mur — piękna, lecz krucha. Budowałem port w Cezarei, lecz faryzeusze szemrali. Starałem się jednoczyć lud Świątynią, lecz Hasmonejowie knuli. Państwo to gobelin — tkałem go z honorem, choć nici rwały się w rękach.

Oprah: To głębokie! A jak postrzegałeś hierarchię społeczeństwa? Kapłani, wieśniacy, Rzymianie — dlaczego to było problematyczne?

Herod: Hierarchia, pani, jest jak drabina do nieba — potrzebna, lecz śliska. Kapłani strzegą Jahwe, wieśniacy karmią ziemię, a Rzymianie — miecz. Widziałem pychę saduceuszów i cierpienie ludu, i starałem się być sprawiedliwym. Jahwe ceni duszę, nie purpurę — to moja miara.

Oprah: Mądre słowa! Czy nie czułeś frustracji, będąc Idumejczykiem w Judei, gdzie rodowód był wszystkim?

Herod: Frustracja, pani? To jak burza nad Galileą — trzeba ją przeczekać! Używałem sprytu, by zyskać szacunek kapłanów, i miecza, by strzec tronu. Moje dzieła — Świątynia, Masada — były świadectwem. Wierzę, że król jest królem przez czyny, nie krew — ja byłem takim królem.

Oprah: To inspirujące! Przejdźmy do kultury. Judea i świat hellenistyczny to mozaika sztuki. Jak kultura wpływała na Ciebie?

Herod: Kultura, pani, była mym ogrodem. W pałacach grały harfy, a mozaiki sławiły Rzym. Czytałem Homera, szanując hellenistyczne obyczaje, lecz Świątynia była mym hymnem dla Jahwe. Teatr w Cezarei bawił dwór, lecz modliłem się po hebrajsku. Kultura to most — łączy narody.

Oprah: To piękne! Czy masz ulubione dzieło kultury — może księgę, pieśń lub budowlę — które szczególnie Cię poruszało?

Herod: Pięcioksiąg Mojżesza, pani, był mym światłem — prawo Jahwe w słowach. Pieśń psalmów, śpiewana w Świątyni, koiła duszę. Budowla? Świątynia w Jerozolimie, z jej złotem, była mym arcydziełem. Lecz moje twierdze, jak Herodion, były poematem mego panowania.

Oprah: To cudowne! A jak wyglądały Twoje rozrywki? Uczty, polowania, muzyka — co sprawiało Ci radość?

Herod: Rozrywki, pani, były jak wino na mych ucztach. Polowania w Galilei, z sokołem, dawały wolność. Muzyka harf, grana dla Mariamme, krzepiła serce. Uczty z dworzanami, wśród śmiechu, były teatrem. Życie było sympozjonem, a ja grałem z majestatem.

Oprah: To brzmi olśniewająco! A czy miałeś jakieś prywatne pasje — może coś, o czym dwór nie wiedział? Może pisałeś?

Herod: (z uśmiechem) Pismo, pani? Słałem listy do Augusta, lecz pisałem dla Mariamme wiersze, skryte w szkatule. Rysowałem plany twierdz, marząc o wieczności. Modliłem się w samotności, wspominając ojca. Te sekrety, jak mirra, były moje — dla duszy, nie dla Rzymu.

Oprah: To urocze! Ostatnie pytanie, Herodzie. Jak chciałbyś, by przyszłe pokolenia zapamiętały Heroda Wielkiego?

Herod: Pragnę, by widziano mnie jako budowniczego Judei — króla, co wzniósł Świątynię, i ojca, co kochał synów. Niech rzekną: Herod był lwem, co lśnił w mroku. Moje życie to mozaika — pełna krwi, trudów i chwały dla Jahwe i wieczności.

Oprah: Herodzie Wielki, ta rozmowa lśniła jak złoto Twojej Świątyni — pełna majestatu, mądrości i serca! Dziękuję za Twoją odwagę, wizję i szczerość. Jesteś prawdziwą gwiazdą Judei!

Publiczność w sali — dworzanie, kapłani, legioniści — wybucha cichymi, pełnymi szacunku oklaskami, unosząc puchary. Herod unosi dłoń z godnością, jego oczy błyszczą w blasku lamp, a Oprah kłania się z szacunkiem, kończąc ten niezwykły wywiad.

***

Genealogia Heroda Wielkiego (73—4 p.n.e.)

I. Pochodzenie i przodkowie

1. Rodzice:

— Ojciec: Antypater Idumejczyk (ok. 100—43 p.n.e.) — prokurator Judei

— Syn Antypasa I (ok. 130—80 p.n.e.) — gubernator Idumei

— Matka nieznana (prawdopodobnie nabatejska arystokratka)

— Matka: Kypros (ok. 100-?) — księżniczka nabatejska

— Córka Aretasa II (króla Nabatejczyków, panował 120—96 p.n.e.)

2. Dziadkowie ze strony ojca:

— Antypas I (ok. 130—80 p.n.e.) — pierwszy znany przodek w służbie Hasmoneuszy

— Pochodzenie: Idumejczyk (Edomita) — spokrewniony z Judejczykami przez konwersję

— Babcia: prawdopodobnie córka lokalnego władcy Idumei

3. Dziadkowie ze strony matki:

— Aretas II (zm. 96 p.n.e.) — król Nabatejczyków

— Związki z dynastią Seleucydów przez małżeństwa polityczne

— Babcia: nieznana z imienia księżniczka syryjska

II. Małżeństwa i potomstwo (10 żon, 15 dzieci)

1. Doris (pierwsza żona):

— Antypater II (46—4 p.n.e.) — stracony za spisek przeciw Herodowi

2. Mariamme I (wnuczka Hyrkana II):

— Aleksander (35—7 p.n.e.) — stracony

— Arystobul (35—7 p.n.e.) — stracony

— Salampsio — zamężna z Fazaelem II (wnukiem Heroda)

— Kypros — zamężna z Antypatrem III (synem Salome)

3. Mariamme II (córka arcykapłana):

— Herod Filip I (27—34 n.e.) — ojciec Salome (tańczącej)

4. Maltake (Samarytanka):

— Archelaus (23—18 n.e.) — etnarcha Judei

— Herod Antypas (20—39 n.e.) — tetrarcha Galilei (rozwiódł się z Herodiadą)

5. Kleopatra z Jerozolimy:

— Filip II (26—34 n.e.) — tetrarcha Iturei i Trachonu

6. Inne żony: Pallas, Fedra, Elpis — dzieci pomniejsze

III. Linie boczne i dynastyczne

1. Siostra Heroda:

— Salome I (65—10 n.e.) — wpływowa na dworze

— Syn: Antypater III — ożeniony z córką Heroda

2. Wnuki:

— Agryppa I (10 p.n.e.-44 n.e.) — król Judei (wnuk przez Arystobula)

— Herodiada (15 p.n.e.-39 n.e.) — żona Heroda Antypasa (wnuczka przez Salome)

— Salome (14—62 n.e.) — tańcząca (córka Filipa I)

3. Prawnuki:

— Agryppa II (27—100 n.e.) — ostatni z dynastii herodiańskiej

— Berenika (28—81 n.e.) — kochanka Tytusa

IV. Współczesne dziedzictwo

1. Genetyczne:

— Haplogrupa J1 — przypisywana Herodowi na podstawie badań potomków Idumejczyków

— Żydowskie rody kohenów — możliwe pokrewieństwo przez związki z Hasmoneuszami

2. Symboliczne:

— Chrześcijańska tradycja — „Rzeź Niewiniątek” (Mt 2,16)

— Islamskie przekazy — uznanie za władcę niesprawiedliwego

V. Podsumowanie genealogiczne

— Dynastia wywodząca się z Idumejczyków (nawróconych na judaizm)

— 15 dzieci — większość zginęła w walkach dynastycznych

— Ostatni potomkowie wygasli w I w. n.e. (Agryppa II)

— Dziedzictwo głównie poprzez Nowy Testament i Józefa Flawiusza

***

Herod Wielki — ciąg dalszy wywiadu

Scena: Bogato zdobiona sala pałacowa w Jerozolimie, rok 20 p.n.e., oświetlona ciepłym blaskiem oliwnych lamp, z marmurowymi kolumnami i ścianami pokrytymi mozaikami przedstawiającymi sceny triumfalne. Herod Wielki, król Judei, ubrany w purpurową togę obszytą złotem, z diademem na skroniach i przenikliwym spojrzeniem, siedzi na tronie z hebanu, emanując majestatem i charyzmą, choć w jego oczach czai się cień niepokoju. Naprzeciw niego Oprah Wintrey, w szacie inspirowanej stylem hellenistycznym, z długim płaszczem i notatnikiem w dłoni, pełna ciepła i dociekliwości. W tle słychać delikatne dźwięki harfy, a zapach kadzidła i mirry wypełnia powietrze, tworząc atmosferę splendoru przemieszanego z powagą.

Oprah: Herodie Wielki, królu Judei, budowniczy Świątyni i władco, którego imię lśni od Rzymu po Egipt, nasza poprzednia rozmowa była jak wędrówka po murach Jerozolimy — pełna majestatu, mądrości i ludzkiego serca! Dziękuję, że pozwoliłeś mi powrócić, by zgłębić jeszcze bardziej Twoją fascynującą duszę. Dziś chcę porozmawiać o trudnych tematach — domniemanej „rzezi niewiniątek” i Twoim życiu prywatnym, w tym o zarzutach dotyczących śmierci bliskich członków rodziny. To delikatne kwestie, ale obiecuję podejść do nich z szacunkiem i dociekliwością. Gotów?

Herod: Szanowna pani Wintrey, raduję się z Twego powrotu, choć pytania Twe są jak miecze w dłoni filozofa — ostre, lecz szukające prawdy. Jam jest Herod, syn Antypatra, król Judei, i nie uchylę się przed Twymi słowami. Pytaj, a ja odpowiem z honorem, jako ten, co służy Jahwe i Cezarowi, z Jerozolimą w sercu.

Oprah: Cudownie, Herodzie, dziękuję za Twoją odwagę! Zacznijmy od domniemanej „rzezi niewiniątek”. Według niektórych opowieści, w Betlejem rozkazałeś zabić dzieci, by chronić swój tron przed przepowiadanym królem. Co powiesz na te zarzuty?

Herod: (z powagą) Pani, opowieści te są jak cienie na mych mozaikach — mroczne i zniekształcone. Słyszałem proroctwa o nowym królu, co niepokoiły mój dwór, lecz nigdy nie rozkazałem rzezi niewinnych. Betlejem to mała wioska — czyż król, co buduje Świątynię Jahwe, splamiłby ręce krwią dzieci? Plotki te, siane przez mych wrogów, ranią me imię, lecz Jahwe zna prawdę.

Oprah: To mocne słowa! Ale, Herodzie, takie plotki musiały być bolesne. Jak radziłeś sobie z nimi w Jerozolimie i Rzymie?

Herod: Plotki, pani, są jak wiatr nad Judeą — gwiżdżą, lecz mijają. W Jerozolimie kapłani szeptali, a w Rzymie senatorowie unosili brwi. Śmiałem się, słałem dary Augustowi i budowałem Świątynię, by pokazać mą pobożność. Odpowiadałem przed Jahwe, nie przed tłumem. Moje czyny — pałace, twierdze — były mym świadectwem.

Oprah: Fascynujące! Czy kiedykolwiek próbowałeś wyjaśnić te zarzuty swoim poddanym, by odzyskać ich zaufanie?

Herod: Wyjaśnienia, pani? Lud Judei jest jak morze — burzliwy i nieprzewidywalny. Głosiłem dekrety o sprawiedliwości, dawałem chleb głodnym i wznosiłem Świątynię dla Jahwe. Moje dzieła mówiły za mnie. Jeśli plotki o Betlejem raniły, modliłem się, by czas oczyścił me imię. Król rządzi czynem, nie słowem.

Oprah: To odważne! Przejdźmy do trudniejszego tematu — śmierci bliskich. Historycy wspominają, że Twoja żona Mariamme i synowie, jak Antypater, zginęli w podejrzanych okolicznościach. Jak odniesiesz się do tych wydarzeń?

Herod: (z bólem w oczach) Pani, serce me krwawi na myśl o Mariamme i mych synach. Mariamme, perła Hasmonejów, była mym skarbem, lecz spiski dworu zatruły naszą miłość. Oskarżono ją o zdradę — wyrok był konieczny, choć ranił mą duszę. Antypater i inni synowie knuli przeciw mnie, grożąc tronowi. Jako król musiałem chronić Judeę, lecz jako ojciec płakałem w samotności.

Oprah: To głęboko poruszające. Jak radziłeś sobie z osobistą stratą po tych tragediach?

Herod: Strata, pani, była jak sztylet w mej piersi. Po Mariamme klękałem w pałacu, prosząc Jahwe o przebaczenie. Synowie? Ich śmierć była raną, co nie goi się. Budowałem twierdze, jak Herodion, by zagłuszyć ból, i modliłem się przy Świątyni. Tylko gwiazdy i Jahwe znały me łzy — król nie płacze przed dworem.

Oprah: To bardzo ludzkie! Przejdźmy do życia prywatnego. Twoje małżeństwa, zwłaszcza z Mariamme, były burzliwe. Jak wyglądało Wasze codzienne życie?

Herod: Mariamme, pani, była jak gwiazda poranna — piękna, lecz nieuchwytna. W pałacu ucztowaliśmy przy harfach, śmiejąc się z jej opowieści o Hasmoneuszach. Uczyłem ją hellenistycznych wierszy, a ona mnie — psalmów. Spory o tron raniły, lecz jej miłość krzepiła mnie, póki zdrada nie rzuciła cienia.

Oprah: To wzruszające! Czy miałeś chwile, gdy mogłeś być po prostu mężem — może intymne rozmowy z Mariamme?

Herod: (z uśmiechem) W ogrodzie, pani, spacerowaliśmy z Mariamme, żartując o Rzymie. Przy lampie szeptała o naszych synach, a ja marzyłem o pokoju. Te chwile, gdy byłem Herodem, nie królem, były jak kadzidło — rzadkie, lecz wonne. Mariamme znała me serce, choć korona ciążyła.

Oprah: To piękne! Wróćmy do „rzezi niewiniątek”. Czy proroctwa o nowym królu budziły w Tobie strach o tron?

Herod: Proroctwa, pani, były jak chmury nad Galileą — groźne, lecz niejasne. Słyszałem o gwieździe i królu, lecz tron mój, dany przez Augusta, był silny. Nie lękałem się dziecka, lecz spisków kapłanów i Hasmonejów. Modliłem się do Jahwe, by strzegł Judei, i strzegłem jej mieczem, nie krwią niewinnych.

Oprah: To mocne! Jak takie proroctwa wpływały na Twoje decyzje polityczne?

Herod: Proroctwa, pani, były jak szachy — wymagały ostrożności. Wzmacniałem twierdze, jak Masada, i słałem szpiegów do Betlejem, by znać ruchy wrogów. Nie działałem pochopnie, lecz z rozwagą — król musi strzec tronu, lecz nie wbrew Jahwe. Moje dekrety były dla Judei, nie przeciw dzieciom.

Oprah: Przejdźmy do życia prywatnego. Twoje dzieci, jak Archelaus czy Herod Antypas, były Twoim dziedzictwem. Jak budowałeś z nimi relacje?

Herod: Dzieci moje, pani, były mym skarbem. Uczyłem Archelausa strategii, śmiejąc się, gdy przegrywał w kości. Z Antypasem polowałem w Galilei, żartując o Rzymie. Spory o sukcesję raniły, lecz miłość ojca była tarczą. Tęsknię za ich śmiechem, choć tron rzucał cień na nasz dom.

Oprah: To poruszające! Czy zwierzałeś się dzieciom z trosk — może o Rzym lub spiski?

Herod: Troski, pani, były jak cienie w mym pałacu. Archelausowi mówiłem o Rzymie, radząc cierpliwość. Antypasowi szeptałem o spiskach, prosząc o lojalność. Moje serce otwierało się w ciszy, gdy lampy gasły. Synowie byli mym ukojeniem, choć korona wzywała.

Oprah: To głębokie! Wróćmy do śmierci bliskich. Jak decyzje o karach dla Mariamme i synów wpływały na Twoją duszę?

Herod: Decyzje te, pani, były jak trucizna w mym kielichu. Mariamme, oskarżona o zdradę, musiała odejść, lecz serce me płakało. Synowie, jak Antypater, knuli przeciw mnie — wyrok był konieczny, lecz ranił ojca. Modliłem się do Jahwe o łaskę, budując Świątynię, by odkupić ból. Król musi być skałą, choć dusza krwawi.

Oprah: To bolesne! Czy szukałeś ukojenia w religii lub radzie zaufanych po tych stratach?

Herod: Ukojenie, pani? Klękałem w Świątyni, prosząc Jahwe o przebaczenie. Zaufani, jak Pheroras, radzili mi surowość, lecz serce szukało pokoju. Budowałem pałace, jak Cezarea, by zagłuszyć żal. Tylko Jahwe i gwiazdy znały me modlitwy — król płacze w samotności.

Oprah: Przejdźmy do polityki. Balansowanie między Rzymem a Judeą wymagało sprytu. Jak utrzymywałeś lojalność Cezara?

Herod: Rzym, pani, był jak lew — groźny, lecz można go ułagodzić. Słałem Augustowi dary — wino, złoto, mozaiki. Budowałem port w Cezarei, sławiąc Cezara. W Judei strzegłem porządku, karząc buntowników. Mój spryt Idumejczyka był nicią, co wiązała Rzym z Jerozolimą.

Oprah: To sprytne! Czy czułeś presję Rzymu w swoich rządach nad Judeą?

Herod: Presja, pani, była jak jarzmo na mych barkach. August żądał podatków, a senat — lojalności. W Judei kapłani szemrali przeciw hellenizmowi. Modliłem się, by moje dekrety — Świątynia, twierdze — zadowoliły obu panów. Byłem królem, lecz sługą — równowaga była mym mieczem.

Oprah: Przejdźmy do wiary. Jako władca Judei czciłeś Jahwe, lecz żyłeś w świecie hellenistycznym. Jak wiara wpływała na Ciebie?

Herod: Wiara, pani, była mym filarem. Jahwe, Bóg Izraela, prowadził me rządy — Świątynia była mym hołdem. Szanowałem hellenistyczne obyczaje, lecz klękałem w Jerozolimie. Modliłem się o mądrość, by łączyć Rzym z Judeą. Wiara była mym światłem w cieniu tronu.

Oprah: Fascynujące! Czy wiara pomagała Ci w obliczu plotek o „rzezi niewiniątek” lub śmierci bliskich?

Herod: Gdy plotki raniły, pani, modliłem się w Świątyni, szukając łaski Jahwe. Śmierć Mariamme i synów? Klękałem, prosząc o przebaczenie, jeśli błądzę. Wiara była mym płaszczem — msza w Świątyni koiła, gdy świat szalał. Jahwe sądzi serce, nie szepty.

Oprah: Głębokie słowa! Wróćmy do życia prywatnego. Jakie były Twoje relacje z innymi żonami, jak Malthake czy Kleopatra z Jerozolimy?

Herod: Żony moje, pani, były jak gwiazdy w mym pałacu. Malthake, łagodna, dzieliła me troski o Antypasa, śmiejąc się przy ucztach. Kleopatra, sprytna, radziła mi o dworze. Z każdą dzieliłem inne nici — miłość, szacunek, politykę. Były mym ogrodem, choć Mariamme była słońcem.

Oprah: To piękne! Czy miałeś codzienne rytuały z rodziną — może wspólne uczty lub rozmowy?

Herod: Rytuały, pani, były jak wino w mym kielichu. Przy ucztach z Malthake i dziećmi śmialiśmy się, słuchając harf. Z Antypasem rozmawiałem o Galilei, radząc mu spryt. Te chwile, jak mirra, koiły duszę w zgiełku tronu. Rodzina była mym schronieniem.

Oprah: To wzruszające! Przejdźmy do moralności. Twoje rządy budziły strach i podziw. Jak odróżniałeś dobro od zła?

Herod: Moralność, pani, to prawo Jahwe w duszy. Dobro jest w sprawiedliwości — budowałem Świątynię, strzegłem Judei. Zło? To zdrada, jak spiski Hasmonejów. Starałem się rządzić cnotliwie, lecz król musi być surowy. Jahwe i historia są mymi sędziami.

Oprah: To mądre! Czy decyzje o śmierci bliskich budziły w Tobie moralne rozterki?

Herod: Rozterki, pani, były jak mgła nad Jordanem. Mariamme i synowie knuli — wyrok był konieczny, lecz serce pytało Jahwe, czy błądzę. Modliłem się o łaskę, budując dla ludu. Moralność to waga — król waży tron z sercem, choć ciężar rani.

Oprah: To inspirujące! Wróćmy do życia prywatnego. Czy miałeś sekretne pasje — może coś, o czym dwór nie wiedział?

Herod: (z uśmiechem) Pasje, pani? Pisałem wiersze dla Mariamme, skryte w szkatule. Rysowałem plany Masady, marząc o wieczności. Modliłem się w samotności, wspominając ojca. Te sekrety, jak kadzidło, były moje — dla duszy, nie dla Rzymu.

Oprah: To urocze! Ostatnie pytanie, Herodzie. Jak chciałbyś, by przyszłe pokolenia zapamiętały Heroda Wielkiego?

Herod: Pragnę, by widziano mnie jako budowniczego Judei — króla, co wzniósł Świątynię, i ojca, co kochał synów. Niech rzekną: Herod był lwem, co lśnił w mroku. Moje życie to mozaika — pełna krwi, trudów i chwały dla Jahwe i wieczności.

Oprah: Herodzie Wielki, ta rozmowa lśniła jak złoto Twojej Świątyni — pełna majestatu, mądrości i serca! Dziękuję za Twoją odwagę, wizję i szczerość. Jesteś prawdziwą gwiazdą Judei!

Publiczność w sali — dworzanie, kapłani, legioniści — wybucha cichymi, pełnymi szacunku oklaskami, unosząc puchary. Herod unosi dłoń z godnością, jego oczy błyszczą w blasku lamp, a Oprah kłania się z szacunkiem, kończąc ten niezwykły wywiad.

Katarzyna II Wielka, caryca Rosji

Scena: Wielka sala w Pałacu Zimowym w Sankt Petersburgu, otoczona złotymi zdobieniami, kryształowymi żyrandolami i portretami carów. Katarzyna II, ubrana w majestatyczną szatę z aksamitu i futer, siedzi na tronie, jej spojrzenie łączy w sobie inteligencję i władczą charyzmę. Naprzeciw niej Oprah Wintrey, w eleganckiej sukni, z notatnikiem w dłoni, emanująca ciepłem i dociekliwością. Dworzanie i dyplomaci czekają w napięciu na rozmowę, która zapowiada się jako spotkanie dwóch potężnych umysłów.

Oprah: Wasza Cesarska Mość, Katarzyno Wielka, caryco Wszechrusi, to zaszczyt móc rozmawiać z kobietą, która przekształciła Rosję w potęgę! Czuję, że ta rozmowa będzie jak podróż po bezkresnych stepach Twojego imperium — pełna mądrości i blasku. Zacznijmy od podstaw: jak to jest być carycą, kobietą rządzącą jednym z największych imperiów świata?

Katarzyna II: Madame Wintrey, być carycą to nosić na barkach los milionów, a w sercu płomień ambicji. Bóg powierzył mi Rosję, abym uczyniła ją wielką, a ja, jako pomazaniec, kieruję się rozumem i wolą. Rządzić to jak taniec na lodzie — każdy krok musi być pewny, by imperium nie runęło.

Oprah: Pięknie powiedziane! Ale, Katarzyno, powiedz mi szczerze — czy bycie władczynią tak rozległego imperium nie bywa czasem samotne? Wszyscy widzą carycę, ale czy ktoś dostrzega Zofię, kobietę za koroną?

Katarzyna II: (z lekkim uśmiechem) Samotność jest cieniem tronu, pani. Moi poddani widzą we mnie matkę narodu, dwór — monarchinię, a kochankowie — płomień. Lecz Zofia, którą kiedyś byłam, czasem spogląda w lustro, tęskniąc za prostymi dniami młodości. Jednak caryca nie może pozwolić, by tęsknota osłabiła jej rządy.

Oprah: To bardzo ludzkie! Przejdźmy do polityki. Twoje panowanie to czas reform i ekspansji. Dlaczego uznałaś, że Rosja potrzebuje tak śmiałych zmian, jak nowe prawa czy podbój Krymu?

Katarzyna II: Rosja, pani, była jak uśpiony olbrzym — potężna, lecz zdezorganizowana. Moje reformy, jak Nakaz czy nowe prowincje, dały jej porządek i siłę. Krym i Morze Czarne to bramy do wielkości, które otworzyłam, by Rosja mogła rywalizować z Europą. Władza wymaga odwagi, a ja jestem córką epoki rozumu.

Oprah: To odważna wizja! Ale jak decydowałaś, komu zaufać w tym gąszczu intryg dworskich? Jak odróżniałaś lojalnych od tych, którzy knuli przeciw Tobie?

Katarzyna II: Zaufanie, pani, jest jak rzadki klejnot na dworze. Słucham rad moich doradców, jak Orłow czy Potiomkin, lecz moje serce i rozum są ostatecznymi sędziami. Obserwuję czyny, nie słowa, i modlę się, by Bóg dał mi jasność umysłu. Intrygi są jak wiatr — trzeba je przeczekać z gracją.

Oprah: Sprytne podejście! Twoje rządy to epoka oświecenia w Rosji. Dlaczego inspirowałaś się filozofami, jak Wolter czy Diderot, i jak ich idee wpłynęły na Twoje panowanie?

Katarzyna II: Oświecenie to światło, które rozjaśnia mroki. Wolter i Diderot nauczyli mnie, że władza musi opierać się na rozumie. Ich idee pomogły mi pisać prawa, reformować edukację i sądownictwo. Lecz Rosja to nie Francja — moje reformy muszą szanować duszę narodu, jego wiarę i tradycje.

Oprah: To fascynujące! Przejdźmy do miłości — tematu, który intryguje wszystkich. Twoje romanse, z Orłowem, Potiomkinem i innymi, były legendarne. Co przyciągało Cię do tych mężczyzn? Władza, namiętność, czy może coś innego?

Katarzyna II: (z figlarnym uśmiechem) Miłość, pani, jest jak muzyka — czasem burzliwa, czasem spokojna. Orłow miał odwagę lwa, Potiomkin — umysł stratega i serce poety. Kochankowie dają mi radość, lecz także służą Rosji — ich talenty wzmacniają moje rządy. Serce carycy bije dla imperium, ale i dla namiętności.

Oprah: Och, to bardzo romantyczne! Ale jak godziłaś te namiętności z obowiązkami carycy? Czy miłość kiedykolwiek kusiła Cię, by porzucić tron?

Katarzyna II: Miłość jest pokusą, lecz Rosja jest moim przeznaczeniem. Moi kochankowie wiedzą, że moje serce należy najpierw do narodu. Potiomkin, mój najdroższy, był partnerem w rządach i miłości — razem budowaliśmy imperium. Tron jest moją kotwicą, a miłość — żaglem.

Oprah: Piękna metafora! Mówisz o Potiomkinie — krążą plotki o Waszym potajemnym małżeństwie. Możesz uchylić rąbka tajemnicy?

Katarzyna II: (z enigmatycznym uśmiechem) Plotki, pani, są jak motyle — piękne, lecz ulotne. Potiomkin jest mym najbliższym druhem, generałem i wsparciem. Czy małżeństwo? Powiem лишь, że nasze dusze są złączone w służbie Rosji. Reszta to sekrety Pałacu Zimowego.

Oprah: Zgrabnie powiedziane! Przejdźmy do rodziny. Twoje relacje z synem, Pawłem, były skomplikowane. Jak wyglądało macierzyństwo w cieniu tronu?

Katarzyna II: Macierzyństwo, pani, to radość i ból. Paweł, mój syn, jest dziedzicem, lecz jego natura różni się od mojej. Uczę go rządzenia, lecz jako matka pragnę, by znalazł szczęście. Moje wnuki, Aleksander i Konstanty, są nadzieją Rosji — w nich widzę przyszłość imperium.

Oprah: To wzruszające. A czy miałaś chwile, gdy mogłaś być po prostu matką lub babką, bez korony?

Katarzyna II: W Ermitażu, wśród moich ogrodów, bawię się z wnukami, opowiadam im o carach i bajkach. Te chwile, gdy Aleksander śmieje się, są jak promień słońca w zimowej Rosji. Caryca nigdy nie zdejmuje korony, lecz serce matki zawsze bije.

Oprah: To piękne! Przejdźmy do wiary. Jesteś prawosławną carycą, choć urodziłaś się luteranką–

Katarzyna II: (przerywając z uśmiechem) Ach, pani, moja dusza jest teraz rosyjska! Przyjęłam prawosławie, by być jednością z narodem. Wiara to filar Rosji — cerkwie dają ludowi nadzieję, a ja, jako caryca, strzegę tej świętości. Modlę się do Boga o mądrość, by prowadzić imperium.

Oprah: Fascynujące! Jak Twoja wiara wpływała na decyzje polityczne, na przykład w relacjach z Kościołem czy podboju ziem muzułmańskich?

Katarzyna II: Wiara jest kompasem, lecz rozum kieruje sterem. Kościół prawosławny wspiera moje rządy, a ja szanuję jego autorytet. Podbój Krymu czy ziem tureckich to nie wojna z wiarą, lecz walka o siłę Rosji. Modlę się, by Bóg błogosławił moje czyny dla dobra narodu.

Oprah: Głębokie słowa. Przejdźmy do moralności. Jako caryca podejmowałaś decyzje, które ważyły losy milionów. Jak odróżniałaś dobro od zła w tak złożonym świecie?

Katarzyna II: Moralność monarchy to służba narodowi. Dobro Rosji jest moim drogowskazem — czy to reformy dla chłopów, czy wojny dla chwały. Czasem muszę być surowa, jak z buntownikami Pugaczowa, lecz czynię to, by zachować porządek. Bóg i historia osądzą moje serce.

Oprah: To odważne podejście. Ale czy kiedykolwiek miałaś wątpliwości, na przykład podczas tłumienia buntu Pugaczowa?

Katarzyna II: (z namysłem) Każda władczyni zna wątpliwości, pani. Bunt Pugaczowa był jak pożar — trzeba go ugasić, by ocalić dom. Czułam ból, karząc buntowników, lecz porządek jest fundamentem imperium. Modliłam się, by moje decyzje były sprawiedliwe.

Oprah: Rozumiem. Przejdźmy do koncepcji państwa. Twoja wizja Rosji to imperium oświecone, ale autokratyczne. Dlaczego wierzyłaś, że silna ręka jest konieczna?

Katarzyna II: Rosja, pani, to olbrzym, który potrzebuje wodzy. Bez silnej władzy stepy rozpadłyby się w chaosie. Moje reformy dają ludowi prawa, lecz autokracja zapewnia jedność. Jak ogrodnik, przycinam gałęzie, by drzewo rosło — to moja służba narodowi.

Oprah: Ale jak równoważyłaś oświecenie z autokracją? Niektórzy mówili, że reformy były zbyt ostrożne.

Katarzyna II: Oświecenie to światło, lecz Rosja to nie Paryż. Moi poddani potrzebują edukacji i praw, ale zbyt szybkie zmiany przyniosłyby chaos. Moje reformy, jak Nakaz, to kroki ku przyszłości, lecz stabilność jest kluczem. Caryca musi być mądra, nie pochopna.

Oprah: Mądre słowa! A jak postrzegałaś hierarchię społeczeństwa? W Rosji szlachta, chłopi i duchowieństwo mieli swoje role. Dlaczego ten porządek był ważny?

Katarzyna II: Hierarchia to fundament państwa, jak kolumny Pałacu Zimowego. Szlachta służy w armii i radzie, chłopi karmią naród, duchowieństwo strzeże duszy. Każdy ma swoje miejsce, by Rosja była silna. Lecz staram się, by chłopi mieli sprawiedliwość, bo ich trud jest krwią imperium.

Oprah: To pokazuje troskę. Ale czy chłopi, obciążeni pańszczyzną, nie zasługiwali na więcej wolności? Słyszałam o ich trudach.

Katarzyna II: Los chłopa jest ciężki, pani, lecz pańszczyzna to filar gospodarki. Dałam im sądy i prawa, by chronić przed nadużyciami, lecz wolność musi być stopniowa. Gdy reformuję, myślę o ich dobru, lecz także o stabilności Rosji. Imperium wymaga ofiar od wszystkich.

Oprah: Przejdźmy do kultury. Twoje rządy to złoty wiek dla sztuki i literatury. Dlaczego wspierałaś artystów i pisarzy, jak Derżawin czy Łomonosow?

Katarzyna II: Sztuka, pani, to zwierciadło duszy narodu. Derżawin swymi odami sławi Rosję, Łomonosow nauką buduje jej chwałę. Ermitaż, który założyłam, to skarbnica piękna, która pokazuje światu, że Rosja jest sercem cywilizacji. Kultura to moja korona.

Oprah: To inspirujące! Czy masz ulubione dzieło sztuki — może obraz, rzeźbę lub utwór literacki — które szczególnie porusza Twoje serce?

Katarzyna II: W Ermitażu cenię portret mój pędzla Lampiego — ukazuje mnie jako Minerwę, boginię mądrości. W literaturze ody Derżawina, sławiące moje zwycięstwa, są jak muzyka. Lecz największym dziełem jest Sankt Petersburg — miasto, które błyszczy jak klejnot Rosji.

Oprah: Pięknie powiedziane! A jak wyglądały Twoje rozrywki? Słyszałam o wystawnych balach i przedstawieniach w Pałacu Zimowym.

Katarzyna II: Bale w Pałacu Zimowym to symfonia splendoru — muzyka, taniec, rozmowy z ambasadorami. Przedstawienia teatralne, które sama piszę, bawią dwór i uczą cnót. Lecz prawdziwą radość daje mi spacer w ogrodach Carskiego Sioła, gdzie mogę oddychać wolnością.

Oprah: To brzmi magicznie! A jakie inne pasje miałaś w prywatnym życiu? Może pisałaś więcej niż sztuki teatralne?

Katarzyna II: (z uśmiechem) Pisanie to moja ucieczka, pani. Spisuję wspomnienia, eseje, czasem bajki dla wnuków. Czytam Woltera i Monteskiusza dla przyjemności, a czasem gram w karty z dworzanami, śmiejąc się jak zwykła kobieta. To chwile, gdy korona waży mniej.

Oprah: To urocze! Ostatnie pytanie, Katarzyno. Jak chciałabyś, by przyszłe pokolenia zapamiętały Katarzynę Wielką — jako carycę, matkę, czy może coś innego?

Katarzyna II: Pragnę, by pamiętano mnie jako carycę, która uczyniła Rosję wielką — matkę narodu, która kochała swój lud i dała mu siłę. Niech mówią: Katarzyna była światłem, które rozjaśniło stepy, budując imperium na wieki. Moje życie to dar dla Rosji.

Oprah: Wasza Cesarska Mość, to była rozmowa, która rozświetliła moje serce i, jestem pewna, serca wszystkich słuchających! Dziękuję za Twoją mądrość, wdzięk i blask. Katarzyno Wielka, jesteś prawdziwą gwiazdą Rosji!

Publiczność w Pałacu Zimowym wybucha owacjami. Katarzyna kiwa głową z królewską gracją, a Oprah kłania się z szacunkiem, kończąc ten niezwykły wywiad.

***

Genealogia Katarzyny II Wielkiej (1729—1796)

I. Pochodzenie i przodkowie

1. Rodzice:

— Ojciec: Chrystian August Anhalt-Zerbst (1690—1747) — książę Anhalt-Zerbst, pruski generał

— Syn Jana Ludwika I Anhalt-Zerbst (1656—1704) i Krystyny Eleonory von Zeutsch (1666—1699)

— Matka: Joanna Elżbieta Holstein-Gottorp (1712—1760)

— Córka Chrystiana Augusta Holstein-Gottorp (1673—1726) i Albertyny Fryderyki Baden-Durlach (1682—1755)

2. Dziadkowie ze strony ojca:

— Jan Ludwik I Anhalt-Zerbst (1656—1704)

— Żona: Krystyna Eleonora von Zeutsch (1666—1699)

— Rodzina wywodziła się z niemieckich książąt Anhalt, bocznej linii Askańczyków

3. Dziadkowie ze strony matki:

— Chrystian August Holstein-Gottorp (1673—1726) — książę biskup Lubeki

— Albertyna Fryderyka Baden-Durlach (1682—1755)

— Córka Fryderyka VII Magnusa Baden-Durlach (1647—1709)

4. Pradziadkowie (ważniejsze linie):

— Rodzina Holstein-Gottorp — spokrewniona z dynastią Oldenburgów (królowie Danii i Szwecji)

— Linia Baden-Durlach — związana z wieloma niemieckimi rodami książęcymi

II. Małżeństwo i potomstwo

1. Mąż: Piotr III Romanow (1728—1762) — wnuk Piotra I Wielkiego

— Ślub: 21 sierpnia 1745 w Petersburgu

— Potomstwo:

— Paweł I Piotrowicz (1754—1801) — przyszły car Rosji

— Żona: Maria Fiodorowna (Zofia Dorota Wirtemberska)

— Dzieci: m.in. Aleksander I i Mikołaj I

— Anna Piotrowna (1757—1759) — zmarła w dzieciństwie

— Aleksy Bobriński (1762—1813) — nieślubny syn z Grigorijem Orłowem

— Założyciel rodu Bobrińskich

2. Kochankowie i nieślubne dzieci:

— Grigorij Orłow (1734—1783) — syn Aleksy Bobriński (1762—1813)

— Jego potomkowie: hrabiowie Bobrińscy w Rosji

— Stanisław August Poniatowski (1732—1798) — Anna Piotrowna (1757—1759, oficjalnie uznana za córkę Piotra III)

— Grigorij Potiomkin (1739—1791) — prawdopodobnie potajemnie poślubiony przez Katarzynę

— Elżbieta Temkina (ur. 1775) — ich domniemana córka

III. Linie boczne i dalsi krewni

1. Ród Romanowów (przez Pawła I):

— Aleksander I (1777—1825) — car Rosji

— Mikołaj I (1796—1855) — car Rosji

— Jego potomkowie rządzili Rosją do 1917 r.

2. Ród Bobrińskich:

— Aleksy Bobriński (1762—1813) — hrabia, założyciel linii

— Jego potomkowie pełnili funkcje w armii i administracji carskiej

3. Powiązania dynastyczne:

— Przez Pawła I — Katarzyna jest przodkiem wszystkich późniejszych Romanowów

— Przez siostrę matki — związki z królewskimi domami Szwecji i Danii

IV. Podsumowanie genealogiczne

— Katarzyna pochodziła z niemieckich książąt Anhalt-Zerbst, ale jej prawdziwa władza wywodziła się z małżeństwa z Romanowami

— Jej syn Paweł I założył tzw. „pałową linię” Romanowów, która rządziła Rosją do 1917 r.

— Nieślubny syn Aleksy Bobriński dał początek arystokratycznej rodzinie

— Obecni pretendenci do tronu Rosji (np. Maria Władimirowna Romanowa) są jej potomkami w prostej linii.

***

Katarzyna II Wielka — ciąg dalszy wywiadu

Scena: Wielka sala w Pałacu Zimowym w Sankt Petersburgu, rozświetlona kryształowymi żyrandolami, zdobiona złotymi freskami i portretami carów. Katarzyna II, ubrana w bogatą szatę z aksamitu, wyszywaną złotem i sobolami, siedzi na tronie z królewską gracją, jej spojrzenie łączy w sobie mądrość i charyzmę. Naprzeciw niej Oprah Wintrey, w eleganckiej sukni, z notatnikiem w dłoni, emanująca ciepłem i dociekliwością. Dworzanie, uczeni i dyplomaci czekają w napięciu na rozmowę, która zapowiada się jako podróż przez umysł i serce jednej z największych monarchiń.

Oprah: Wasza Cesarska Mość, Katarzyno Wielka, caryco Wszechrusi, nasza poprzednia rozmowa była jak spacer po lśniących ogrodach Carskiego Sioła — pełna blasku i inspiracji! Dziękuję, że pozwoliłaś mi wrócić, by zgłębić jeszcze bardziej Twoją niezwykłą osobowość. Dziś chciałabym porozmawiać o kulturze, sztuce, nauce, rozrywkach i Twoim życiu prywatnym — tych aspektach, które pokazują nie tylko carycę, ale i kobietę. Gotowa?

Katarzyna II: Madame Wintrey, raduję się, że mogę podzielić się myślami z tak bystrą rozmówczynią. Rosja jest mym płótnem, a ja jej artystką. Pytaj, a ja, jak światło nad Newą, rozjaśnię odpowiedzi swą szczerością.

Oprah: Wspaniale! Zacznijmy od kultury. Twoje rządy to złoty wiek dla rosyjskiej kultury — Ermitaż, teatr, literatura. Dlaczego uczyniłaś kulturę filarem swojego panowania?

Katarzyna II: Kultura, pani, jest duszą imperium. Rosja, gdy obejmowałam tron, była stepem pełnym potencjału, lecz ubogim w sztukę. Ermitaż, który założyłam, to skarbnica piękna, pokazująca światu, że Rosja dorównuje Paryżowi. Poeci jak Derżawin i uczeni jak Łomonosow sławią naszą chwałę, czyniąc Rosję latarnią cywilizacji.

Oprah: To wizjonerskie! Jak wybierałaś artystów i uczonych, którzy tworzyli dla Ciebie? Szukałaś geniuszu, lojalności, czy może pasji do Twojej wizji?

Katarzyna II: Szukam umysłów, które płoną jak świece w cerkwi. Geniusz jest darem Boga, lecz lojalność wobec Rosji jest równie cenna. Derżawin swymi odami oddaje ducha moich rządów, Łomonosow nauką buduje przyszłość. Pasja, pani, to iskra, którą ja, jako caryca, rozpalam w ich sercach dla chwały imperium.

Oprah: Fascynujące! Czy masz ulubione dzieło sztuki — może obraz, rzeźbę lub utwór literacki — które szczególnie porusza Twoje serce?

Katarzyna II: W Ermitażu cenię portret mój pędzla Lampiego, gdzie stoję jako Minerwa — bogini mądrości i siły. W literaturze ody Derżawina, sławiące moje zwycięstwa nad Turkami, są jak muzyka dla mej duszy. Lecz największym dziełem jest Sankt Petersburg — miasto, które lśni jak klejnot mojej korony.

Oprah: To piękne! Twoje rządy promowały też teatr — pisałaś nawet własne sztuki. Dlaczego teatr był dla Ciebie tak ważny?

Katarzyna II: Teatr, pani, to zwierciadło życia i narzędzie edukacji. Moje komedie, jak O, czas!, uczą cnót i wyśmiewają przywary. Na scenie dwór widzi, jak Rosja może być lepsza — sprawiedliwsza, mądrzejsza. A widząc aktorów, czasem śmieję się jak dziewczyna, którą kiedyś byłam.

Oprah: To urocze! Przejdźmy do nauki. Twoja Akademia Nauk i wsparcie dla uczonych, jak Łomonosow, były przełomowe. Dlaczego nauka była kluczowa dla Twojej wizji Rosji?

Katarzyna II: Nauka to fundament nowoczesnego imperium. Łomonosow, nasz geniusz, badał gwiazdy i metale, dając Rosji wiedzę, która rywalizuje z Europą. Moje reformy edukacji, jak szkoły dla dziewcząt, budują umysły przyszłych pokoleń. Bez nauki Rosja byłaby tylko siłą, a ja chcę, by była światłem.

Oprah: To inspirujące! Czy Ty sama zgłębiałaś naukę? Słyszałam, że fascynowały Cię filozofia i nowe idee.

Katarzyna II: (z uśmiechem) Czytam Woltera i Monteskiusza, bo ich słowa są jak latarnie w mroku. Studiuję historię i prawo, by moje reformy były mądre. Czasem rozmawiam z uczonymi o gwiazdach lub botanice — to koi mój umysł. Caryca musi mieć wiedzę, by prowadzić naród ku wielkości.

Oprah: Jestem pod wrażeniem! Przejdźmy do rozrywek. Twoje bale w Pałacu Zimowym były legendarne — muzyka, taniec, splendor. Jak wyglądał idealny bal Katarzyny?

Katarzyna II: Bal, pani, to symfonia władzy i wdzięku. Sale Pałacu Zimowego rozbrzmiewają muzyką, goście w jedwabiach tańczą mazurki, a ja, jako gospodyni, kieruję rozmowami z ambasadorami. Wino płynie, śmiech rozbrzmiewa, a Rosja lśni w oczach świata. To chwile, gdy imperium tańczy.

Oprah: To brzmi jak magia! A jakie inne rozrywki sprawiały Ci radość? Może spacery w ogrodach lub coś bardziej nieoczywistego?

Katarzyna II: W ogrodach Carskiego Sioła spaceruję wśród fontann, gdzie wiatr niesie zapach róż. Gram w karty z dworzanami, śmiejąc się z ich żartów. Lecz przyznam, pani, że czasem jeżdżę konno po stepach, czując wolność, której caryca rzadko zaznaje — to moja ucieczka od tronu.

Oprah: Jazda konna! To ekscytujące! Skoro mowa o życiu prywatnym, jak wyglądało Twoje macierzyństwo? Wychowywanie Pawła i opieka nad wnukami w cieniu tronu musiały być wyzwaniem.

Katarzyna II: Macierzyństwo to radość i ciężar, pani. Paweł, mój syn, jest zagadką — jego natura różni się od mojej, lecz uczę go rządzenia. Moje wnuki, Aleksander i Konstanty, są nadzieją Rosji. W nocy opowiadam im bajki o carach, by znali swe dziedzictwo. Serce matki bije nawet pod koroną.

Oprah: To wzruszające! A czy miałaś chwile, gdy mogłaś być po prostu babką — może zabawy z wnukami w pałacowych ogrodach?

Katarzyna II: (z nostalgią) W Carskim Siole, wśród labiryntów ogrodów, bawię się z Aleksandrem i Konstantym, rzucając im piłki lub ucząc ich nazw ptaków. Ich śmiech to muzyka, która przypomina mi, że jestem nie tylko carycą, lecz i babką, która kocha.

Oprah: To piękne! Wróćmy do kultury. Twoje stroje i biżuteria były ikoniczne — od futer po diademy. Jak projektowałaś swój wizerunek, by wyrażać władzę i wdzięk?

Katarzyna II: Mój wizerunek, pani, to sztuka. Szaty z weneckiego aksamitu, futra z Syberii, perły z Bałtyku — wszystko to mówi: oto caryca Wszechrusi. Gdy przyjmuję ambasadorów, każdy detal jest przemyślany, by Rosja lśniła. Wizerunek to moja tarcza i miecz.

Oprah: To mistrzostwo! A czy angażowałaś się osobiście w projekty artystyczne — może wybierałaś obrazy do Ermitażu lub pisałaś więcej niż sztuki?

Katarzyna II: O, tak! Wybieram obrazy do Ermitażu, szukając dzieł, które ukazują potęgę i piękno — jak Rembrandta czy Rubensa. Piszę nie tylko sztuki, lecz i eseje, listy, a czasem bajki dla wnuków. Pióro to moja pasja, pani, bo słowa są wieczne jak Rosja.

Oprah: To inspirujące! Przejdźmy do życia prywatnego. Twoje relacje z kochankami, jak Potiomkin czy Orłow, budziły plotki. Jak radziłaś sobie z równowagą między życiem osobistym a publicznym?

Katarzyna II: Plotki, pani, są jak wiatr nad Newą — szumi, lecz nie burzy. Moi towarzysze, jak Potiomkin, to nie tylko kochankowie, lecz partnerzy w rządach. Dają mi radość, lecz moje serce należy do Rosji. Kluczem jest dyskrecja i siła — caryca nigdy nie pozwala, by namiętność przyćmiła obowiązek.

Oprah: Zgrabnie powiedziane! A jak wyglądały Twoje przyjaźnie? Czy miałaś bliskie dusze, z którymi dzieliłaś sekrety?

Katarzyna II: Przyjaźń na dworze to rzadkość, pani. Moje damy, jak Daszowa, są powierniczkami mych myśli. Z Wolterem koresponduję, dzieląc się ideami, a z Potiomkinem rozmawiam jak z bratem. Lecz caryca musi być ostrożna — nawet przyjaciele mogą skrywać sztylety.

Oprah: Mądre słowa! Wróćmy do rozrywek. Słyszałam o Twoich maskaradach i balach kostiumowych. Jak wyglądały te widowiska?

Katarzyna II: Maskarady to teatr życia! Goście w strojach mitologicznych bogów lub rycerzy tańczą w salach Pałacu Zimowego, a muzyka huczy jak burza. Ja, przebrana za Atenę lub Izydę, prowadzę rozmowy, które kształtują sojusze. To chwile, gdy Rosja błyszczy jak gwiazda.

Oprah: To brzmi olśniewająco! A czy miałaś jakieś sekretne pasje — może coś, o czym dwór nie wiedział? Może caryca potajemnie malowała?

Katarzyna II: (śmieje się) Malowanie, pani? Nie, choć podziwiam pędzle mistrzów. Przyznam, że czasem, w ciszy mych komnat, piszę wiersze o Newie i gwiazdach. To moja tajemnica — słowa, które płyną z serca Zofii, nie tylko carycy.

Oprah: Wiersze Katarzyny! To skarb! Przejdźmy do nauki. Twoje wsparcie dla edukacji, jak szkoły dla dziewcząt, było przełomowe. Jak widziałaś rolę nauki w budowie Rosji?

Katarzyna II: Nauka to klucz do przyszłości. Szkoły dla dziewcząt, które założyłam, uczą cnoty i rozumu, by Rosja miała mądre matki. Akademia Nauk bada świat, od gwiazd po minerały, dając nam siłę. Chcę, by Rosja była nie tylko potęgą militarną, lecz i intelektualną.

Oprah: To wizjonerskie! A czy miałaś osobiste zainteresowanie nauką — może fascynowały Cię jakieś odkrycia?

Katarzyna II: Uwielbiam rozmowy z Łomonosowem o chemii i gwiazdach. Jego prace nad szkłem i mozaikami zachwycają mnie. Sama czytam o botanice, marząc o ogrodach, które będą chwałą Rosji. Nauka to moja pasja, bo caryca musi znać świat, który rządzi.

Oprah: To imponujące! Wróćmy do kultury. Twoje korespondencje z Wolterem i Diderotem były słynne. Jak te wymiany wpływały na Twoje myślenie?

Katarzyna II: Wolter to mój duchowy mentor — jego listy o wolności i rozumie inspirują moje reformy. Diderot, choć czasem zbyt śmiały, uczy mnie o sprawiedliwości. Ich słowa są jak wino — smakuję je, lecz mieszam z rosyjską duszą, by moje rządy były mądre i trwałe.

Oprah: To piękne! A czy czytałaś dla przyjemności, czy raczej jako caryca, szukając inspiracji?

Katarzyna II: Czytam dla obu, pani. Wolter bawi mnie swym dowcipem, a historie o Aleksandrze Wielkim dają mi siłę. Czasem, wieczorem, sięgam po francuskie romanse, śmiejąc się jak dziewczyna. Lecz każda książka uczy mnie, jak być lepszą władczynią.

Oprah: To pokazuje Twoją wszechstronność! Ostatnie pytanie, Katarzyno. Jak chciałabyś, by przyszłe pokolenia zapamiętały Katarzynę Wielką — jako kobietę, nie tylko carycę?

Katarzyna II: Pragnę, by pamiętano mnie jako kobietę, która kochała Rosję — jej lud, jej stepy, jej przyszłość. Niech mówią: Katarzyna była matką narodu, która dała mu siłę, mądrość i blask. Moje życie to dar dla imperium, a moje serce — dla jego chwały.

Oprah: Wasza Cesarska Mość, to była rozmowa, która rozświetliła moje serce i, jestem pewna, serca wszystkich słuchających! Dziękuję za Twoją mądrość, wdzięk i pasję. Katarzyno Wielka, jesteś prawdziwą gwiazdą Rosji!

Publiczność w Pałacu Zimowym wybucha owacjami. Katarzyna kiwa głową z królewską godnością, a Oprah kłania się z szacunkiem, kończąc ten niezwykły wywiad.

Neron, cesarz Rzymu

Scena: Wielka sala w Domus Aurea, złotym pałacu Nerona w Rzymie, otoczona marmurowymi posągami, freskami i fontannami. Neron, ubrany w purpurową togę zdobioną złotem, z wieńcem laurowym na głowie, siedzi na podwyższeniu, jego spojrzenie łączy charyzmę z nutą niepokoju. Naprzeciw niego Oprah Wintrey, w eleganckiej sukni inspirowanej rzymskim stylem, z notatnikiem w dłoni, emanująca ciepłem i dociekliwością. Tłum dworzan, senatorów i poetów czeka w napięciu na rozmowę, która zapowiada się jako spektakularne wydarzenie.

Oprah: Wasza Cesarska Mość, Neronie, cesarzu Rzymu, to zaszczyt móc rozmawiać z człowiekiem, który rządzi imperium i śpiewa jak Apollo! Czuję, że ta rozmowa będzie jak widowisko w amfiteatrze — pełna pasji i zaskoczeń. Zacznijmy od podstaw: jak to jest być cesarzem, panem świata znanego Rzymianom?

Neron: O, pani, być cesarzem to nosić płaszcz Jowisza — ciężki, lecz wspaniały. Rzym jest mym sercem, a ja jego boskim głosem. Rządzić to sztuka, która wymaga siły, mądrości i wdzięku, by lud i senat chwalili moje imię, a bogowie błogosławili moje czyny.

Oprah: Pięknie powiedziane! Ale, Neronie, powiedz mi szczerze — czy bycie boskim cesarzem nie bywa czasem samotne? Wszyscy widzą Nerona, władcę, ale czy ktoś dostrzega Nerona, człowieka?

Neron: (z westchnieniem) Samotność, pani, jest cieniem trona. Lud widzi we mnie boga, dwór — pana, lecz serce moje, choć bije w złocie, zna tęsknoty. W nocy, gdy Rzym śpi, gram na lirze, szukając ukojenia. Lecz cesarz musi skrywać słabości, by imperium nie zachwiało się.

Oprah: To bardzo ludzkie! Przejdźmy do polityki. Twoje rządy to czas wielkich budowli i reform, ale też kontrowersji. Dlaczego uznałeś, że Rzym potrzebuje tak śmiałych zmian, jak Domus Aurea czy nowe prawa?

Neron: Rzym, pani, jest jak wieczny płomień — musi być podsycany, by nie zgasł. Domus Aurea to nie tylko pałac, lecz symbol mojej chwały i potęgi Rzymu. Moje prawa dają ludowi chleb i igrzyska, by kochał swego cesarza. Reformy, jak te Seneki, wzmacniają imperium, choć niektórzy senatorowie szepczą przeciw mnie.

Oprah: To odważna wizja! Ale jak decydowałeś, komu zaufać na dworze pełnym intryg? Seneca, Burrus, a może Twoja matka, Agrypina — jak odróżniałeś sojusznika od wroga?

Neron: Zaufanie, pani, jest jak wino — smakuje słodko, lecz może być zatrute. Seneca uczył mnie rozumu, Burrus — siły, lecz ich rady ważyłem w sercu. Agrypina… (z pauzą) była matką, lecz jej ambicje były jak łańcuchy. Słucham, lecz cesarz sam wybiera drogę, bo bogowie mnie prowadzą.

Oprah: Fascynujące! Twoje rządy to czas rozkwitu sztuki. Jesteś poetą, muzykiem, aktorem. Dlaczego sztuka jest dla Ciebie tak ważna, by występować na scenie jak zwykły artysta?

Neron: Sztuka, pani, to oddech bogów. Gdy gram na lirze lub śpiewam, staję się Apollinem, łącząc lud z niebiosami. Moje wiersze i występy w teatrze to dary dla Rzymu, które czynią mnie nie tylko cesarzem, lecz ukochanym synem narodu. Czyż Apollo nie śpiewałby dla swych poddanych?

Oprah: To piękne! Ale bądźmy szczerzy — niektórzy senatorowie krzywili się, widząc cesarza na scenie. Jak radziłeś sobie z ich krytyką?

Neron: (z uśmiechem) Senatorowie, pani, to starcy zazdrośni o młodość i talent. Ich szepty są jak wiatr — mijają. Lud Rzymu, klaszcząc na mych występach, mówi mi, że jestem ich sercem. Krytyka? Odpowiadam muzyką i chwałą, bo cesarz nie zniża się do plotek.

Oprah: Sprytnie powiedziane! Przejdźmy do miłości. Twoje małżeństwa z Oktawią i Poppeą Sabiną budziły emocje. Co przyciągało Cię do tych kobiet? Władza, miłość, czy może coś innego?

Neron: Miłość, pani, jest jak płomień — rozgrzewa, lecz może spopielić. Oktawia była cnotą, lecz chłodną jak marmur. Poppea… (z błyskiem w oku) to ogień, który rozświetla moje dni. Jej piękno i spryt są darem dla cesarza. Miłość daje mi siłę, lecz Rzym zawsze jest moją pierwszą oblubienicą.

Oprah: Och, to romantyczne! Ale jak godziłeś te namiętności z obowiązkami cesarza? Czy miłość kiedykolwiek kusiła Cię, by zapomnieć o tronie?

Neron: Miłość, pani, jest jak lira — wymaga strojenia. Poppea jest moją muzą, lecz tron to mój los. Nigdy nie zapominam, że jestem cezarem — moje serce bije dla Rzymu, a miłość jest jedynie nutą w tej symfonii. Obowiązek zawsze przeważa nad namiętnością.

Oprah: Piękna metafora! Mówisz o Poppei — krążą plotki o jej wpływie na Twoje decyzje. Jaką rolę odgrywała w Twoim życiu i rządach?

Neron: (z enigmatycznym uśmiechem) Poppea, pani, jest jak gwiazda — oświeca, lecz nie kieruje. Jej rady są słodkie jak miód, lecz to ja, cesarz, trzymam ster. Plotki? Niech plebs szepcze — moja miłość do niej wzmacnia mnie, a jej mądrość czasem rozjaśnia moje plany.

Oprah: Zgrabnie powiedziane! Przejdźmy do rodziny. Twoje relacje z matką, Agrypiną, były… powiedzmy, burzliwe. Jak radziłeś sobie z jej ambicjami i wpływami?

Neron: Agrypina, pani, była jak orzeł — majestatyczna, lecz drapieżna. Kochałem ją jako matkę, lecz jej pragnienie władzy było jak cień nad mym tronem. Musiałem działać, by Rzym miał jednego cesarza. Modliłem się do Jowisza, by wybaczył mi, bo cesarz musi chronić imperium.

Oprah: To musiało być trudne. Przejdźmy do wiary. Jako cesarz jesteś pontifex maximus, ale Rzym to mozaika wierzeń. Jak Twoja wiara wpływała na Twoje rządy?

Neron: Wiara, pani, to filar Rzymu. Jako pontifex maximus składam ofiary Jowiszowi i Apollinowi, by błogosławili imperium. Wierzę, że bogowie wybrali mnie, by prowadzić Rzym ku chwale. Nowe kulty, jak chrześcijański, budzą niepokój, bo dzielą lud. Muszę strzec jedności pod znakiem orła.

Oprah: Interesujące! Mówisz o chrześcijanach — ich prześladowania budziły kontrowersje. Dlaczego uznałeś ich za zagrożenie dla Rzymu?

Neron: Chrześcijanie, pani, odrzucają bogów Rzymu, siejąc zamęt. Po wielkim pożarze Rzymu, gdy lud szukał winnych, wskazano ich, bo ich nauki burzą porządek. Jako cesarz muszę chronić Pax Romana. Modlę się, by Jowisz wybaczył surowość, lecz imperium wymaga jedności.

Oprah: To odważna decyzja. Przejdźmy do moralności. Jako cesarz podejmowałeś decyzje, które ważyły życie i śmierć. Jak odróżniałeś dobro od zła w świecie pełnym intryg?

Neron: Moralność cesarza, pani, to troska o Rzym. Dobro to chwała imperium, chleb dla ludu, pokój na granicach. Zło to chaos, zdrada, słabość. Czasem muszę być surowy, jak z spiskowcami Pizona, lecz czynię to, by Rzym trwał. Bogowie osądzą moje serce.

Oprah: Głębokie słowa. Ale czy kiedykolwiek miałeś wątpliwości, na przykład po pożarze Rzymu? Plotki mówiły, że to Ty go wznieciłeś.

Neron: (z oburzeniem) Plotki, pani, to trucizna plebsu! Pożar był klęską, która złamała moje serce. Płakałem, widząc Rzym w płomieniach, i otworzyłem moje pałace dla poszkodowanych. Wątpliwości? Tak, lecz cesarz musi działać — odbudowałem miasto, by było piękniejsze niż kiedykolwiek.

Oprah: Rozumiem. Przejdźmy do koncepcji państwa. Twoja wizja Rzymu to imperium splendoru i siły. Dlaczego wierzyłeś, że cesarz musi mieć absolutną władzę?

Neron: Rzym, pani, to kolos, który wymaga jednego pana. Senat i lud muszą mieć wodza, bo bez niego imperium rozpadłoby się jak gliniana urna. Moja władza, dana przez bogów, jednoczy prowincje, od Brytanii po Syrię. Absolutna władza to nie tyrania, lecz porządek.

Oprah: Ale jak zapewniałeś, że ta władza nie prowadzi do błędów? Niektórzy mówili, że Twoje rządy były zbyt… teatralne.

Neron: (z uśmiechem) Teatralne? Rzym to scena, a cesarz — aktor i reżyser. Moje budowle, igrzyska, występy to dary dla ludu, które czynią mnie ich ukochanym synem. Słucham rad Seneki, lecz decyzje podejmuję sam, bo tylko cesarz widzi całość obrazu.

Oprah: To mądre podejście! A jak postrzegałeś hierarchię społeczeństwa? W Rzymie senatorowie, plebs, niewolnicy — każdy miał swoje miejsce. Dlaczego ten porządek był ważny?

Neron: Hierarchia, pani, to fundament Pax Romana. Senatorowie doradzają, plebs karmi imperium chlebem i lojalnością, niewolnicy służą. Każdy jest jak koło w rydwanie Rzymu — bez porządku runąłby w przepaść. Lecz daję plebsowi igrzyska, by czuł się częścią chwały.

Oprah: Ale czy plebs, który żył w trudzie, nie zasługiwał na więcej? Słyszałam o ich ubóstwie w Suburze.

Neron: Plebs, pani, jest sercem Rzymu. Daję im chleb, igrzyska, nowe domy po pożarze. Ich trud napędza imperium, a moja miłość do nich — w postaci amfiteatrów i akweduktów — jest nagrodą. Cesarz dba o wszystkich, lecz porządek musi trwać.

Oprah: To pokazuje troskę. Przejdźmy do kultury. Twoje rządy to czas rozkwitu poezji i muzyki. Dlaczego wspierałeś artystów i sam występowałeś?

Neron: Sztuka, pani, to dar Apollina. Moje wiersze i pieśni łączą mnie z ludem, a poeci, jak Lukan, sławią moje panowanie. Wspieram artystów, by Rzym był nie tylko mieczem, lecz i lirą świata. Gdy śpiewam, Rzym słyszy głos swego cesarza.

Oprah: To piękne! Czy masz ulubiony utwór lub wiersz, który szczególnie oddaje Twoją duszę?

Neron: Moja Troica, poemat o płonącej Troi, jest bliski memu sercu — opowiada o odwadze i odrodzeniu. W muzyce zaś pieśń, którą skomponowałem dla Poppei, jest jak wiatr nad Tybrem. Lecz największym dziełem jest Domus Aurea — pałac, który lśni jak moje marzenia.

Oprah: To inspirujące! A jak wyglądały Twoje rozrywki? Igrzyska, uczty, występy — co sprawiało Ci największą radość?

Neron: Igrzyska, pani, to serce Rzymu — tłumy w Koloseum skandują moje imię, gdy rydwany pędzą. Uczty w Domus Aurea, z winem i muzyką, są jak symfonie. Lecz prawdziwą radość daje mi gra na lirze przed ludem — to chwile, gdy czuję się jak bóg.

Oprah: To brzmi olśniewająco! A czy miałeś jakieś prywatne pasje — może coś, o czym dwór nie wiedział?

Neron: (z uśmiechem) Sekrety, pani? W ciszy moich komnat piszę wiersze o gwiazdach i morzu, które chowam przed światem. Czasem rzeźbię w drewnie, tworząc figurki bogów. To moje schronienie, gdzie jestem tylko Neronem, nie cezarem.

Oprah: Wiersze i rzeźby! To prawdziwy skarb! Ostatnie pytanie, Neronie. Jak chciałbyś, by przyszłe pokolenia zapamiętały Nerona — jako cesarza, artystę, czy może coś innego?

Neron: Pragnę, by pamiętano mnie jako cesarza, który kochał Rzym — artystę, który śpiewał dla ludu, i człowieka, który dał imperium splendor. Niech mówią: Neron był płomieniem, który rozświetlił Rzym, budując pałace i marzenia. Moje życie to dar dla Wiecznego Miasta.

Oprah: Wasza Cesarska Mość, to była rozmowa, która rozświetliła moje serce i, jestem pewna, serca wszystkich słuchających! Dziękuję za Twoją pasję, talent i szczerość. Neronie, jesteś prawdziwą gwiazdą Rzymu!

Publiczność w Domus Aurea wybucha owacjami. Neron kiwa głową z cesarską gracją, a Oprah kłania się z szacunkiem, kończąc ten niezwykły wywiad.

***

Genealogia Nerona (37—68 n.e.)

I. Pochodzenie i przodkowie

1. Rodzice:

— Ojciec: Gnejusz Domicjusz Ahenobarbus (17 p.n.e.-40 n.e.) — konsul rzymski, znany z okrucieństwa

— Syn Lucjusza Domicjusza Ahenobarbusa (zm. 25 n.e.) i Antonii Starszej (36 p.n.e.-37 n.e.)

— Matka: Agrypina Młodsza (15—59 n.e.) — córka Germanika i Agrypiny Starszej

— Siostra Kaliguli, wnuczka Marka Agrypy i Julii (córki Augusta)

2. Dziadkowie ze strony ojca:

— Lucjusz Domicjusz Ahenobarbus (zm. 25 n.e.) — konsul 16 p.n.e.

— Żona: Antonia Starsza (36 p.n.e.-37 n.e.) — córka Marka Antoniusza i Oktawii Młodszej

— Prapradziadek: Marek Antoniusz (83—30 p.n.e.) — słynny tryumwir

3. Dziadkowie ze strony matki:

— Germanik (15 p.n.e.-19 n.e.) — wódz rzymski

— Syn Druzusa Starszego i Antonii Młodszej

— Agrypina Starsza (14 p.n.e.-33 n.e.)

— Córka Marka Agrypy i Julii (córki Augusta)

II. Małżeństwa i potomstwo

1. Pierwsze małżeństwo (53 n.e.):

— Klaudia Oktawia (40—62 n.e.) — córka Klaudiusza i Messaliny

— Dzieci: brak (Neron kazał ją zgładzić)

2. Drugie małżeństwo (62 n.e.):

— Poppea Sabina (30—65 n.e.)

— Córka: Klaudia Augusta (63—63 n.e.) — zmarła w niemowlęctwie

3. Trzecie małżeństwo (66 n.e.):

— Stacilia Messalina (ok. 35—68+ n.e.) — ostatnia żona

4. Potomstwo nieślubne:

— Według Swetoniusza, Neron miał córkę z niewolnicy o imieniu Klodia (los nieznany)

III. Linie boczne i krewni

1. Wujowie i ciotki:

— Kaligula (12—41 n.e.) — wuj, cesarz rzymski

— Klaudiusz (10—54 n.e.) — wuj, późniejszy mąż Agrypiny Młodszej

2. Siostry:

— Domicja Lepida Młodsza (ok. 10—54 n.e.) — przyrodnia siostra

3. Potomkowie Domicjuszy Ahenobarbów:

— Lucjusz Domicjusz Ahenobarbus (późniejszy cesarz Domicjan) — daleki krewny

IV. Podsumowanie genealogiczne

— Neron był ostatnim cesarzem z dynastii julijsko-klaudyjskiej

— Jego przodkami byli zarówno August, jak i Marek Antoniusz

— Nie pozostawił legalnych następców, co przyczyniło się do wygaśnięcia dynastii

— Jego śmierć w 68 n.e. zapoczątkowała „rok czterech cesarzy”

***

Neron — ciąg dalszy wywiadu

Scena: Sala bankietowa w Domus Aurea, złotym pałacu Nerona w Rzymie, rozświetlona lampami oliwnymi, zdobiona mozaikami i freskami przedstawiającymi mityczne sceny. Neron, ubrany w purpurową togę z haftami w złote liście, z wieńcem laurowym na głowie, siedzi na podwyższeniu, jego twarz łączy charyzmę artysty z władczą aurą cesarza. Naprzeciw niego Oprah Wintrey, w eleganckiej sukni inspirowanej rzymskim stylem, z notatnikiem w dłoni, emanująca ciepłem i dociekliwością. Tłum poetów, senatorów i dworzan czeka w napięciu na rozmowę, która zapowiada się jako widowisko godne amfiteatru.

Oprah: Wasza Cesarska Mość, Neronie, cesarzu Rzymu, nasza poprzednia rozmowa była jak pieśń Apollina — pełna blasku i emocji! Dziękuję, że pozwoliłeś mi wrócić, by zgłębić jeszcze bardziej Twoją fascynującą osobowość. Dziś chciałabym porozmawiać o kulturze, sztuce, nauce, rozrywkach i Twoim życiu prywatnym — tych aspektach, które pokazują nie tylko cezara, ale i człowieka. Gotowy?

Neron: Pani, raduję się, że mogę podzielić się myślami z tak bystrą rozmówczynią. Rzym jest mym teatrem, a ja jego poetą. Pytaj, a ja, jak Apollo, rozjaśnię odpowiedzi swą muzyką i szczerością.

Oprah: Cudownie! Zacznijmy od kultury. Twoje rządy to czas rozkwitu sztuki — poezja, muzyka, architektura. Dlaczego uczyniłeś kulturę sercem swojego imperium?

Neron: Kultura, pani, jest oddechem Rzymu. Jak Apollo, patron sztuki, pragnę, by moje panowanie lśniło nie tylko mieczem, lecz i lirą. Moje wiersze, Domus Aurea, widowiska teatralne — to dary dla ludu, które czynią Rzym wiecznym. Sztuka jednoczy serca, a cesarz-artysta jest ukochany przez bogów i ludzi.

Oprah: To piękne! Jak wybierałeś artystów, którzy tworzyli dla Ciebie? Szukałeś talentu, lojalności, czy może tych, którzy podzielali Twoją wizję?

Neron: Szukam dusz, które płoną jak pochodnie. Lukan, z jego poematami, i Petroniusz, mistrz słowa, mają talent, który sławi moje imię. Lojalność? Owszem, lecz bardziej cenię tych, którzy widzą Rzym moimi oczami — jako miasto bogów. Pasja, pani, to klucz, który otwiera ich serca dla mojej chwały.

Oprah: Fascynujące! Czy masz ulubione dzieło sztuki — może rzeźbę, fresk lub poemat — które szczególnie porusza Twoje serce?

Neron: W Domus Aurea freski z mitycznymi scenami, gdzie tańczą nimfy, są jak muzyka dla mych oczu. Mój poemat Troica, o płonącej Troi, jest bliski memu sercu — mówi o odrodzeniu z popiołów. Lecz największym dziełem jest sam pałac — złoty sen, który lśni jak moje marzenia o Rzymie.

Oprah: To olśniewające! Twoje występy na scenie — jako śpiewak i aktor — były rewolucyjne. Dlaczego cesarz postanowił stanąć przed tłumem jak zwykły artysta?

Neron: Sztuka, pani, nie zna granic. Gdy śpiewam lub gram na lirze, staję się Apollinem, łącząc się z ludem. Moje występy w teatrze to nie upokorzenie, lecz dar — cesarz dzieli się boskim talentem. Senatorowie mogą szeptać, lecz tłumy, klaszcząc, mówią: Neron jest nasz!

Oprah: Sprytnie powiedziane! Przejdźmy do nauki. Rzym pod Twoimi rządami rozwijał inżynierię — akwedukty, nowe drogi. Dlaczego wspierałeś takie projekty?

Neron: Nauka, pani, to fundament imperium. Akwedukty niosą wodę do Rzymu, drogi łączą prowincje, a nowe porty, jak w Ostii, wzmacniają handel. Moi inżynierowie, jak ci, co budowali Domus Aurea, są jak czarodzieje, którzy czynią Rzym nieśmiertelnym. Cesarz musi być patronem postępu.

Oprah: To wizjonerskie! Czy Ty sam interesowałeś się nauką? Może fascynowały Cię jakieś odkrycia lub technologie?

Neron: (z entuzjazmem) Inżynieria to poezja kamienia! Podziwiam machiny w amfiteatrach, które wznoszą dekoracje jak za dotknięciem bogów. Czytam o greckich filozofach, jak Archimedes, i ich wynalazkach. Czasem rozmawiam z budowniczymi o łukach i kopułach — to koi mój umysł, jak gra na lirze.

Oprah: Jestem pod wrażeniem! Przejdźmy do rozrywek. Twoje igrzyska i uczty w Domus Aurea były legendarne. Jak wyglądała idealna uczta Nerona?

Neron: Uczta, pani, to symfonia zmysłów. Wino z Falernum, egzotyczne ptaki na stołach, muzyka harf i fletów. Goście, od poetów po senatorów, dyskutują o sztuce i chwale Rzymu, a ja, jako gospodarz, kieruję rozmową jak dyrygent. Śmiech i muzyka rozbrzmiewają, aż gwiazdy gasną nad Tybrem.

Oprah: To brzmi jak magia! A jakie inne rozrywki sprawiały Ci radość? Może wyścigi rydwanów lub coś bardziej… nieoczywistego?

Neron: Wyścigi rydwanów w Circus Maximus to puls Rzymu — tłumy skandują, a ja czuję ich miłość. Lecz w ciszy lubię żeglować po Tybrze, słuchając szumu wody. Przyznam, pani, że czasem bawię się w ogrodach Domus Aurea, rzucając dyskiem z dworzanami — to radość godna młodzieńca.

Oprah: Rzucanie dyskiem! To urocze! Skoro mowa o życiu prywatnym, jak wyglądały Twoje relacje z Poppeą Sabiną? Byłeś cesarzem, ale i kochankiem — jak łączyłeś te role?

Neron: Poppea, pani, jest moją muzą. Jej piękno jest jak marmur Paros, a umysł — ostry jak miecz. Jako kochanek daję jej miłość, jako cesarz — honory. Nasze rozmowy o sztuce i Rzymie są jak muzyka. Miłość z nią wzmacnia mnie, lecz tron zawsze jest moim pierwszym obowiązkiem.

Oprah: To romantyczne! A jak radziłeś sobie z plotkami o Waszym związku? Niektórzy mówili, że Poppea miała na Ciebie zbyt wielki wpływ.

Neron: Plotki, pani, są jak muchy — brzęczą, lecz nie ranią. Poppea radzi, lecz to ja, cesarz, podejmuję decyzje. Lud może szeptać, lecz gdy widzą jej piękno u mego boku, milkną z zachwytu. Moja miłość do niej jest jak poemat — czysta i niepodważalna.

Oprah: Pięknie powiedziane! Wróćmy do kultury. Twoje rządy odrodziły zainteresowanie grecką sztuką. Dlaczego grecka kultura tak Cię inspirowała?

Neron: Grecja, pani, to kolebka piękna. Ich poezja, teatr, muzyka są jak nektar bogów. Wprowadzam greckie igrzyska, jak Neronia, by Rzym lśnił jak Ateny. Gdy śpiewam w stylu Homera, czuję, że łączę Rzym z wiecznością. Grecja uczy nas, że sztuka jest nieśmiertelna.

Oprah: To inspirujące! A czy angażowałeś się osobiście w projekty artystyczne — może projektowałeś elementy Domus Aurea lub pisałeś więcej niż poematy?

Neron: O, tak! Przy Domus Aurea radziłem architektom, by sala jadalna obracała się jak niebo, a złoto lśniło jak słońce. Piszę nie tylko poematy, lecz i pieśni, które śpiewam dla Poppei. Czasem szkicuję scenografie do moich występów — sztuka to moja korona, pani.

Oprah: To pokazuje Twoją pasję! Przejdźmy do życia prywatnego. Twoje relacje z matką, Agrypiną, były burzliwe. Jak radziłeś sobie z jej ambicjami?

Neron: Agrypina była jak burza — potężna, lecz groźna. Kochałem ją, lecz jej pragnienie władzy było jak łańcuch na mym tronie. Musiałem działać, by Rzym miał jednego cezara. Modliłem się do Jowisza, by wybaczył mi, bo miłość do imperium była większa niż do matki.

Oprah: To musiało być trudne. A jak wyglądały Twoje przyjaźnie? Czy miałeś bliskie dusze, z którymi dzieliłeś sekrety?

Neron: Przyjaźń, pani, to rzadki skarb na dworze. Petroniusz, arbiter elegancji, jest mym druhem — jego dowcip rozjaśnia moje dni. Z poetami, jak Lukan, dzielę rozmowy o sztuce. Lecz cesarz musi być czujny — nawet przyjaciele mogą skrywać sztylety w togach.

Oprah: Mądre słowa! Wróćmy do rozrywek. Słyszałam o Twoich maskaradach i nocnych ucztach. Jak wyglądały te widowiska?

Neron: Maskarady, pani, to sen na jawie! Goście w maskach faunów i nimf tańczą w Domus Aurea, a muzyka fletów unosi dusze. Ja, przebrany za Orfeusza, śpiewam dla tłumu. Wino płynie, śmiech rozbrzmiewa, a Rzym zapomina o troskach — to moja miłość dla ludu.

Oprah: To brzmi olśniewająco! A czy miałeś jakieś sekretne pasje — może coś, o czym dwór nie wiedział? Może cesarz potajemnie malował?

Neron: (śmieje się) Malowanie? Nie, choć podziwiam freski! Przyznam, że w ciszy komnat rzeźbię w drewnie figurki Apollina i Muz. To moja tajemnica — dłuto pozwala mi być Neronem, nie cezarem. Czasem piszę listy do wyimaginowanych poetów, marząc o Grecji.

Oprah: Rzeźbienie! To prawdziwy skarb! Przejdźmy do nauki. Twoje wsparcie dla inżynierii, jak przebudowa Rzymu po pożarze, było przełomowe. Jak widziałeś rolę nauki w Rzymie?

Neron: Nauka, pani, to dar Wulkana. Po pożarze odbudowałem Rzym — szersze ulice, kamienne domy, nowe akwedukty. Moi inżynierowie tworzą machiny, które wznoszą sceny w teatrach. Chcę, by Rzym był nie tylko pięknym, lecz i nowoczesnym miastem, godnym bogów.

Oprah: To wizjonerskie! A czy miałeś osobiste zainteresowanie nauką — może fascynowały Cię jakieś wynalazki?

Neron: Machiny teatralne, które unoszą aktorów jak ptaki, zachwycają mnie. Rozmawiam z budowniczymi o hydraulice fontann w Domus Aurea. Czytam o greckich astronomach, jak Ptolemeusz, marząc o gwiazdach. Nauka to poezja, która wzmacnia moje imperium.

Oprah: To inspirujące! Wróćmy do kultury. Twoje korespondencje z poetami i wsparcie dla literatury były znaczące. Jacy autorzy Cię inspirowali?

Neron: Homer, pani, to mój mistrz — jego Iliada płonie jak moje serce. Lukan, pisząc Farsalię, sławi rzymską odwagę. Czytam też Safonę dla jej liryzmu. Moje wsparcie dla poetów, jak Petroniusz, czyni Rzym sercem literatury — to moja chwała.

Oprah: To piękne! A czy czytałeś dla przyjemności, czy raczej jako cesarz, szukając inspiracji?

Neron: Czytam dla obu, pani. Homer daje mi siłę, Safona — ukojenie. Czasem, w nocy, sięgam po komedie Plauta, śmiejąc się jak chłopiec. Lecz każda księga uczy mnie, jak być lepszym cezarem — poetą, który śpiewa dla Rzymu.

Oprah: To pokazuje Twoją wszechstronność! Ostatnie pytanie, Neronie. Jak chciałbyś, by przyszłe pokolenia zapamiętały Nerona — jako człowieka, nie tylko cesarza?

Neron: Pragnę, by pamiętano mnie jako człowieka, który kochał Rzym — poetę, który śpiewał dla ludu, i cezara, który dał miastu złoto i chwałę. Niech mówią: Neron był płomieniem, który rozświetlił Wieczne Miasto, budując pałace i sny. Moje życie to pieśń dla Rzymu.

Oprah: Wasza Cesarska Mość, to była rozmowa, która rozświetliła moją duszę i, jestem pewna, serca wszystkich słuchających! Dziękuję za Twoją pasję, talent i szczerość. Neronie, jesteś prawdziwą gwiazdą Wiecznego Miasta!

Publiczność w Domus Aurea wybucha entuzjastycznymi owacjami. Neron wstaje, unosząc rękę w cesarskim geście, a Oprah kłania się z szacunkiem, kończąc ten niezwykły wywiad.

Lakszmi, hinduska bogini szczęścia, bogactwa i piękna

Scena: Olśniewający pałac na złotym lotosie unoszącym się na kosmicznym oceanie mleka, w mitycznej epoce wedyjskiej, około 1000 roku p.n.e. Sala tronowa lśni od klejnotów, marmurowych posadzek i jedwabnych zasłon w odcieniach szafranu i szmaragdu. Na tronie z czystego złota, zdobionym rubinami i perłami, siedzi Lakszmi, bogini szczęścia, bogactwa i piękna, ubrana w sari z migoczącego jedwabiu, z wieńcem lotosów na czarnych włosach i złotymi klejnotami na smukłych nadgarstkach. Jej cztery ramiona trzymają lotosy, muszlę i dzban z nektarem, a jej uśmiech promienieje boską łaską. Naprzeciw niej Oprah Wintrey, w sari w odcieniach purpury, z wachlarzem z pawich piór i notatnikiem w dłoni. W tle słychać delikatne dźwięki sitaru i szum oceanu, a zapach sandałowca i kwiatów lotosu wypełnia powietrze, tworząc atmosferę boskiego splendoru i głębokiej refleksji.

Oprah: Lakszmi, boska pani szczęścia, bogactwa i piękna, której imię rozbrzmiewa w hymnach od brzegów Gangesu po pałace dewów, to niezwykły zaszczyt móc rozmawiać z Tobą na tym złotym lotosie! Czuję, że ta rozmowa będzie jak taniec na falach oceanu mleka — pełna wdzięku, mądrości i boskiej magii. Zacznijmy od podstaw: jak to jest być boginią, która obdarza świat szczęściem i dostatkiem?

Lakszmi: Szanowna pani Wintrey, być Lakszmi to jak tkać złotą nicią losy wszechświata. Jam jest córka oceanu, małżonka Wisznu, strażniczka dostatku i piękna. Moje lotosy niosą łaskę, a serce moje raduje się, gdy ludzie kwitną w harmonii. Lecz szczęście jest ulotne — jak fala, wymaga mądrości, by je chwycić. Dewowie i ludzie są mymi dziećmi, a dharma — mym prawem.

Oprah: Pięknie powiedziane! Ale, Lakszmi, powiedz mi szczerze — czy bycie boginią, otoczoną uwielbieniem, nie bywa czasem samotne? Wszyscy widzą Lakszmi, boską dawczynię, ale czy ktoś dostrzega boginię za lotosem?

Lakszmi: (z łagodnym uśmiechem) Samotność, pani, jest jak cień pod mym lotosem — cicha, lecz mijająca. Wisznu, mój ukochany, zna me serce, a dewowie, jak Indra, radują mnie swymi hymnami. Lecz w ciszy oceanu, gdy ludzie śpią, tylko gwiazdy słyszą me myśli. Jam jest Lakszmi, choć świat widzi jeno blask złota.

Oprah: To bardzo boskie, a zarazem ludzkie! Przejdźmy do polityki. Niebiosa i ziemia pełne są sporów o władzę. Jak Twoja boska obecność wpływa na politykę dewów i ludzi?

Lakszmi: Polityka, pani, jest jak burza na Gangesie — gwałtowna, lecz konieczna. W niebiosach strzegę harmonii, radząc Indrze, by rządził dharmą. Na ziemi obdarzam królów dostatkiem, gdy służą ludowi, jak Rama. Moja łaska spaja królestwa, lecz opuszczam tych, co gubią sprawiedliwość. Szczęście jest mym berłem, nie mieczem.

Oprah: To odważne! Ale jak radzisz sobie z boskimi intrygami? Asury i dewowie walczą o Twoją łaskę — jak zachowujesz równowagę?

Lakszmi: (z figlarnym błyskiem) Intrygi, pani? To jak wiatr w mych sari — szumi, lecz nie burzy! Asury kuszą mnie złotem, dewowie — hymnami, lecz ja, Lakszmi, tańczę między nimi, kierując się dharmą. Wisznu radzi mi mądrość, a ja obdarzam łaską tych, co służą harmonii. Moja siła to uśmiech — nawet demony miękną!

Oprah: Sprytnie powiedziane! Twoje dary bogactwa kształtują losy narodów. Czy czujesz odpowiedzialność za nierówności wśród ludzi?

Lakszmi: Odpowiedzialność, pani, jest jak ciężar mych klejnotów. Obdarzam dostatkiem tych, co pracują w cnocie, lecz ludzie często gubią dharma, chwytając złoto. Nierówności rodzą się z ich serc, nie z mych rąk. Modlę się do Brahmy, by moje dary niosły radość, nie zazdrość. Ludzie tkać winni sprawiedliwość.

Oprah: To głębokie! Przejdźmy do miłości. Jako małżonka Wisznu jesteś uosobieniem boskiej miłości. Co miłość znaczy dla Lakszmi?

Lakszmi: Miłość, pani, jest jak nektar w mym dzbanie — słodka i wieczna. Wisznu, pan wszechświata, jest mym sercem, a nasz taniec spaja kosmos. Kocham ludzi, jak matka, obdarzając ich szczęściem. Miłość to płomień, co łączy dusze — króla z ludem, żonę z mężem. Jam jej strażniczka, a serce moje bije dla wszystkich.

Oprah: Och, to wzruszające! Jak godzisz boską miłość z obowiązkami? Czy kiedykolwiek tęskniłaś za prostszym życiem u boku Wisznu?

Lakszmi: Prostota, pani? (z uśmiechem) Śnię czasem o ogrodzie, gdzie Wisznu i ja spacerujemy, śmiejąc się jak śmiertelnicy. Lecz moje miejsce jest na lotosie, przy jego boku, strzegąc dharmy. Miłość do niego krzepi mnie, gdy niebiosa drżą. Serce moje należy do kosmosu — miłość jest mym wieńcem, a obowiązek — sari.

Oprah: Piękna metafora! Plotki o Twojej łasce — że opuszczasz tych, co grzeszą — krążą w Wedach. Jak radzisz sobie z osądami ludzi?

Lakszmi: Plotki, pani, są jak pył na mym lotosie — łatwo je strzepnąć. Opuszczam tych, co gubią dharma, bo szczęście nie trwa w nieprawości. Ludzie szemrzą, lecz ja śmieję się, sypiąc złoto na sprawiedliwych. Odpowiadam przed Wisznu i Brahmą, nie przed tłumem. Moja łaska jest zwierciadłem ich cnót.

Oprah: To odważne! Przejdźmy do rodziny. Twoje relacje z Wisznu i innymi bogami, jak Ganeśa, są sercem mitów. Jak więzi rodzinne wpływają na Ciebie?

Lakszmi: Rodzina, pani, jest mym ogrodem lotosów. Wisznu, mój ukochany, jest mym filarem, a jego śmiech raduje mnie na ucztach dewów. Ganeśa, mądry syn Śiwy, bawi mnie swymi żartami, a Saraswati dzieli się mądrością. Tęsknię za ich bliskością, lecz niebiosa są mym domem, a miłość — nicią, co nas spaja.

Oprah: To wzruszające! Czy masz chwile, gdy możesz być po prostu Lakszmi — może rozmowy z Wisznu o prostych rzeczach?

Lakszmi: (z uśmiechem) W pałacu, pani, siadamy z Wisznu przy fontannie, śmiejąc się z psot Ganeśy. Szeptamy o gwiazdach, jakbyśmy byli śmiertelnikami. Te chwile, gdy jestem Lakszmi, nie boginią, są jak nektar — rzadkie, lecz słodkie. Wisznu zna me serce, choć kosmos wzywa.

Oprah: To piękne! Przejdźmy do wiary. Ludzie czczą Cię w świątyniach, składając lampy i kwiaty. Jak postrzegasz ich wiarę?

Lakszmi: Wiara, pani, jest jak lampa w mych świątyniach — rozświetla mrok. Ludzie śpiewają mantry, wznosząc lotosy, co radują mą duszę. Wierzę w dharma, co spaja kosmos — od Brahmy po śmiertelnika. Ich modlitwy są mym sandałowcem, a ja strzegę ich serc, by szczęście kwitło.

Oprah: Fascynujące! Czy wiara ludzi wpływa na Twoje decyzje — na przykład w obdarowywaniu bogactwem?

Lakszmi: Gdy ludzie modlą się, pani, słucham ich serc. W Benares proszą o dostatek, w Mathurze — o miłość. Splatałam ich losy z dharmą, lecz karma strzeże nici. Wiara krzepi mnie, jak lotos w mej dłoni, i kieruję ich szczęściem, by świat lśnił harmonią. Modlitwa jest mostem do mojej łaski.

Oprah: Głębokie słowa! Przejdźmy do moralności. Twoje dary bogactwa bywają źródłem cnót i grzechów. Jak odróżniasz dobro od zła?

Lakszmi: Moralność, pani, jest jak waga w mym pałacu — sprawiedliwa i precyzyjna. Dobro to dharma — praca, życzliwość, szacunek dla innych. Zło? To chciwość, co gubi królów, i pycha, co rani lud. Tkałam szczęście cnotliwe, lecz ludzie są jak rzeka — płyną, gdzie chcą. Brahma i serce są mymi sędziami.

Oprah: To mądre! Czy kiedykolwiek miałaś wątpliwości, widząc, jak bogactwo prowadzi do upadku, jak w mitach o królach?

Lakszmi: Wątpliwości, pani, były jak mgła nad Gangesem. Królowie, jak Rawana, gubili dharma, chwytając złoto, co raniło me serce. Pytałam Wisznu, czy błądzę, lecz on radził cierpliwość. Modlę się, by moje dary lśniły, choć ludzie splatają je z pychą. Serce moje waży ich losy.

Oprah: To inspirujące! Przejdźmy do koncepcji państwa. Indie pełne są królestw. Jaka jest Twoja wizja idealnego państwa?

Lakszmi: Państwo, pani, winno być jak lotos — czyste i harmonijne. Król winien służyć ludowi, jak Rama, strzegąc dharmy. Dostatek spaja obywateli, lecz sprawiedliwość jest jego korzeniem. Moja wizja to królestwo, gdzie każdy kwitnie — od bramina po śudrę. Szczęście, nie miecz, jest jego filarem.

Oprah: To wizjonerskie! Ale czy czułaś, że ludzkie królestwa spełniały tę wizję? Były przecież pełne wojen.

Lakszmi: Królestwa, pani, były jak niedokończony hymn — piękne, lecz burzliwe. Hastinapur spierało się z Magadhą, lecz moje świątynie jednoczyły serca. Tkałam dostatek w ich radach, jak w Ajodhji, gdzie Rama rządził cnotą. Państwo to krosna — siałam harmonię, choć nici pękały.

Oprah: To głębokie! A jak postrzegałaś hierarchię społeczeństwa? Wedy dzielą ludzi na kasty — dlaczego to było problematyczne?

Lakszmi: Hierarchia, pani, jest jak drabina do gwiazd — potrzebna, lecz krucha. Bramini radzą, kszatrijowie strzegą, lecz śudrowie cierpią. Moja łaska nie zna kast — widziałam śudrę, co kochał dharmą. Tkałam szczęście dla wszystkich, choć ludzie cenili urodzenie nad serce. Dharma winna być równa.

Oprah: Mądre słowa! Czy nie czułaś frustracji, będąc boginią w świecie, gdzie kobiety miały mniej głosu?

Lakszmi: Frustracja, pani? To jak zły akord na sitarze — grać trzeba dalej! Używałam łaski, by inspirować królów, i piękna, by radzić królowym, jak Sita. Moje świątynie dawały kobietom głos. Wierzę, że miłość czyni kobiety gwiazdami — jam jest ich światłem, a dharma — ich siłą.

Oprah: To inspirujące! Przejdźmy do kultury. Indie to poezja, muzyka, taniec. Jak kultura wpływała na Twoją boską rolę?

Lakszmi: Kultura, pani, była mym zwierciadłem. Hymny wedyjskie, śpiewane w Benares, sławiły szczęście, co radowało me serce. Taniec Bharatanatjam, pełen wdzięku, był hołdem dla piękna. Muzyka sitaru na dworach koiła duszę. Kultura to ogród, gdzie moje dary kwitną.

Oprah: To piękne! Czy masz ulubione dzieło kultury — może hymn, taniec lub rzeźbę — które szczególnie Cię poruszało?

Lakszmi: Hymny „Sri Sukta”, pani, były mym nektarem — ich słowa o mej łasce lśniły jak lotosy. Taniec w świątyni Maduraj, gdzie dziewczęta wirowały, był jak modlitwa. Rzeźba moja w Ellorze, z lotosem w dłoni, była zwierciadłem mej duszy. Lecz śmiech dziecka w wiosce był mym arcydziełem.

Oprah: To cudowne! A jak wyglądały Twoje rozrywki? Tańce, uczty, obserwacje ludzi — co sprawiało Ci radość?

Lakszmi: Rozrywki, pani, były jak ambrozja na ucztach dewów. Tańczyłam z apsarami na dworze Indry, śmiejąc się z ich kroków. Obserwowałam ludzi w Mathurze, splatając ich losy. Uczty z Wisznu, przy sitarze, krzepiły duszę. Życie było tańcem, a ja — jego muzą.

Oprah: To brzmi olśniewająco! A czy miałaś jakieś prywatne pasje — coś, o czym niebiosa nie wiedziały?

Lakszmi: (z uśmiechem) Pasje, pani? Splatałam lotosy w samotności, marząc o Wisznu. Pisałam hymny dla Brahmy, skryte w muszlach. Śpiewałam dla oceanu, wspominając narodziny. Te sekrety, jak perły, były moje — dla duszy, nie dla dewów.

Oprah: To urocze! Ostatnie pytanie, Lakszmi. Jak chciałabyś, by przyszłe pokolenia zapamiętały Lakszmi?

Lakszmi: Pragnę, by widziano mnie jako strażniczkę szczęścia — boginię, co tkała dostatek, i duszę, co kochała piękno. Niech rzekną: Lakszmi była gwiazdą, co lśniła w sercach. Moje życie to hymn — pełen łaski, trudów i chwały dla dharmy i wieczności.

Oprah: Lakszmi, boska pani szczęścia, ta rozmowa lśniła jak Twój złoty lotos — pełna wdzięku, mądrości i boskiego serca! Dziękuję za Twoją łaskę, inspirację i szczerość. Jesteś prawdziwą gwiazdą kosmosu!

Publiczność w pałacu — dewowie, apsary, mędrcy — wybucha cichymi, pełnymi zachwytu oklaskami, unosząc lotosy. Lakszmi unosi dłoń z gracją, jej oczy błyszczą jak gwiazdy, a Oprah kłania się z szacunkiem, kończąc ten niezwykły wywiad.

***

Genealogia Lakszmi

I. Pochodzenie i boscy przodkowie

1. Wersja wedyjska (Rygweda, ok. 1500—1000 p.n.e.):

— Samorodna — pojawia się z Praoceanu podczas kosmicznego ubijania (Samudra manthan)

— Związek z Wisznu — jako jego odwieczna towarzyszka (Śri)

2. Wersja puraniczna (Wisznu Purana, ok. III w. n.e.):

— Córka mędrca Bhrigu i Kjatjapy (córki Dakszy)

— Siostra: bogini Dakajini (wcielenie Parwati)

3. Inne tradycje:

— Córka Samudry (bóstwa oceanu) w niektórych tekstach

— Awatara Mahalakshmi — najwyższej formy bogini

II. Małżeństwa i boskie związki

1. Główny małżonek:

— Wisznu — w każdym wcieleniu towarzyszy mu inna forma Lakszmi:

— Rama: Sita

— Kryszna: Rukmini

— Wamana: Kamala

2. Potomstwo boskie:

— Kama (bóg miłości) — w niektórych tradycjach

— Darpa (bóg dumy) — według Matsya Purany

— Alakshmi (bogini nieszczęścia) — jako przeciwna emanacja

III. Linie awatar i inkarnacji

1. 8 głównych form Lakszmi (Ashta-Lakshmi):

— Adi Lakshmi (pierwotna forma)

— Dhanya Lakshmi (bogactwo zbóż)

— Dhairya Lakshmi (męstwo)

— Gaja Lakshmi (bogactwo zwierząt)

— Santana Lakshmi (płodność)

— Vijaya Lakshmi (zwycięstwo)

— Vidya Lakshmi (wiedza)

— Dhana Lakshmi (bogactwo materialne)

2. Związki z innymi boginiami:

— Tridewi: z Parwati i Saraswati tworzy trójkę najwyższych bogiń

— Związek z Ganeśą: w tradycjach tamilskich uważana za jego matkę

IV. Ludzkie linie królewskie

1. Dynastie solarne (Suryawansza):

— Królowie z Ayodhyi (np. Rama) — uważani za potomków Wisznu i Lakszmi

2. Dynastie lunarne (Chandrawansza):

— Król Bharata — poprzez związek z boginią szczęścia

3. Współczesne rody:

— Mahratta (np. rodzina Scindia) — czczą Lakszmi jako opiekunkę dynastii

V. Kult i współczesne dziedzictwo

1. Świątynie:

— Śri Rangam (Tamilnadu) — największy kompleks świątynny Lakszmi

— Mahalakshmi Temple (Mumbai) — główne miejsce kultu

2. Wpływy kulturowe:

— Diwali — święto światła poświęcone Lakszmi

— Wizerunki na banknotach indonezyjskich i singapurskich

3. Genetyka symboliczna:

— Gotra (linia duchowa): nie dotyczy bogów, ale bramini przypisują sobie pochodzenie od Bhrigu

VI. Podsumowanie genealogiczne

— Podwójne pochodzenie: samorodna i jako córka Bhrigu

— Wieczny związek z Wisznu w cyklu awatar

— Brak biologicznych potomków — tylko emanacje i formy

— Dziedzictwo poprzez kult królewski i świątynny.

***

Lakszmi — ciąg dalszy wywiadu

Scena: Olśniewający pałac na złotym lotosie unoszącym się na kosmicznym oceanie mleka, w mitycznej epoce wedyjskiej, około 1000 roku p.n.e. Sala tronowa lśni od klejnotów, marmurowych posadzek i jedwabnych zasłon w odcieniach szafranu, szmaragdu i rubinu. Na tronie z czystego złota, zdobionym diamentami i perłami, siedzi Lakszmi, bogini szczęścia, bogactwa i piękna, ubrana w sari z migoczącego jedwabiu w odcieniach różu i złota, z wieńcem lotosów na czarnych włosach i złotymi klejnotami na smukłych nadgarstkach. Jej cztery ramiona trzymają lotosy, muszlę, dzban z nektarem i złote monety, a jej uśmiech promienieje boską łaską i mądrością. Naprzeciw niej Oprah Wintrey, w sari w odcieniach głębokiej purpury, z wachlarzem z pawich piór i notatnikiem w dłoni, pełna ciepła, dociekliwości i szacunku. W tle słychać delikatne dźwięki sitaru, szum oceanu i ciche mantry, a zapach sandałowca, kadzidła i kwiatów lotosu wypełnia powietrze, tworząc atmosferę boskiego splendoru, głębokiej refleksji i mistycznej harmonii.

Oprah: Lakszmi, boska pani szczęścia, bogactwa i piękna, której imię rozbrzmiewa w hymnach od brzegów Gangesu po niebiańskie pałace dewów, nasza poprzednia rozmowa była jak taniec na falach oceanu mleka — pełna wdzięku, mądrości i boskiej magii! Dziękuję, że pozwoliłaś mi powrócić, by zgłębić jeszcze bardziej Twoją boską duszę. Dziś chcę porozmawiać o Twoich relacjach z innymi bogami hinduizmu oraz o systemie filozoficznym i społecznym, który ukształtował hinduizm. To głębokie tematy, ale obiecuję podejść do nich z szacunkiem i ciekawością. Gotowa?

Lakszmi: Szanowna pani Wintrey, raduję się z Twego powrotu, jak lotos raduje się słońcu. Jam jest Lakszmi, zrodzona z oceanu mleka, małżonka Wisznu, strażniczka dostatku i dharmy. Twoje pytania są jak mantry — głębokie i święte. Pytaj, co leży Ci na sercu, a ja odpowiem z wdziękiem, jako ta, co tka losy kosmosu, z lotosem w dłoni i harmonią w duszy.

Oprah: Cudownie, Lakszmi, dziękuję za Twoją łaskę! Zacznijmy od Twoich relacji z innymi bogami. Jesteś małżonką Wisznu, zachowującego harmonię wszechświata. Jak wygląda Wasza boska współpraca?

Lakszmi: Wisznu, pani, jest mym sercem i filarem. Jego taniec na wężu Anancie strzeże dharmy, a ja obdarzam świat szczęściem, by wspierać jego misję. Przy fontannie w Wajkuncie śmiejemy się, radząc o losach ludzi. Nasza miłość spaja kosmos — on jest oceanem, ja lotosem. Razem tkać harmonię to nasz hymn.

Oprah: To piękne! A jak układa się Twoja relacja z Śiwą, niszczycielem i odnowicielem? Jego ascetyzm kontrastuje z Twoim dostatkiem.

Lakszmi: Śiwa, pani, jest jak wiatr w Himalajach — surowy, lecz mądry. Jego taniec Tandawa burzy, bym mogła siać nowe ziarno szczęścia. W Kailasie, przy ogniu, żartujemy — on drwi z mego złota, ja z jego popiołu! Szanuję jego dharmę, a on moją łaskę. Nasza zgoda jest nicią, co spaja stworzenie i zniszczenie.

Oprah: To fascynujące! Saraswati, bogini mądrości, jest Twoją towarzyszką w panteonie. Jak Wasza relacja wpływa na hinduizm?

Lakszmi: Saraswati, pani, jest mym zwierciadłem mądrości. Jej wina gra hymny, a moje lotosy lśnią przy jej księgach. W pałacu Brahmy plotkujemy o ludziach, śmiejąc się z ich pytań. Ona uczy rozumu, ja — dostatku, razem tkać harmonię dusz. Bez jej wiedzy moje bogactwo byłoby pyłem — szanuję ją jak siostrę.

Oprah: To urocze! A co z Ganeśą, usuwającym przeszkody? Czy macie szczególne więzi, może wspólne żarty?

Lakszmi: (z figlarnym uśmiechem) Ganeśa, pani, jest mym ulubieńcem! Jego trąba bawi mnie, gdy kradnie modaki na ucztach. W Diwali, gdy ludzie czczą nas razem, żartujemy, kto ma więcej ołtarzy! On usuwa przeszkody, ja daję łaskę — jak brat i siostra tkać szczęście. Jego mądrość krzepi me serce.

Oprah: To wzruszające! Przejdźmy do Parwati, bogini mocy i matki Ganeśy. Jak budujecie relację jako boginie o różnych energiach?

Lakszmi: Parwati, pani, jest jak płomień — silna i ciepła. Jej miłość do Śiwy przypomina moją do Wisznu. W Kailasie dzielimy się opowieściami o macierzyństwie — ona o Ganeśy, ja o ludziach, mych dzieciach. Jej śakti napędza świat, moja łaska go koi. Szanujemy się, jak dwie rzeki — różne, lecz płynące do oceanu dharmy.

Oprah: To głębokie! A jak wygląda Twoja relacja z Indrą, królem dewów, który często bywa impulsywny?

Lakszmi: Indra, pani? (z chichotem) To burza w niebiosach! Jego pioruny i pycha bawią mnie, lecz radzę mu pokorę, gdy prosi o dostatek. Na ucztach w Amarawati śmiejemy się z jego zalotów do apsar. Obdarzam go łaską, gdy strzeże dharmy, lecz opuszczam, gdy grzeszy. Jest mym bratem — hałaśliwym, lecz wiernym.

Oprah: Sprytnie powiedziane! Przejdźmy do systemu filozoficznego hinduizmu. Jak Twoja rola bogini szczęścia wpisuje się w koncepcję dharmy?

Lakszmi: Dharma, pani, jest jak złota nić w mym sari — spaja kosmos. Jako strażniczka szczęścia obdarzam tych, co żyją w cnocie — bramina, co studiuje Wedy, czy kszatriję, co strzeże ludu. Dharma uczy, że dostatek płynie z prawości, a ja jestem jej nagrodą. Bez dharmy moje złoto byłoby pyłem, a świat — chaosem.

Oprah: To mądre! Hinduizm oferuje różne ścieżki wyzwolenia — bhakti, dźńana, karma joga. Która jest Ci najbliższa?

Lakszmi: Bhakti, pani, jest mym sercem. Ludzie, co śpiewają mantry w mych świątyniach, czcząc mnie z miłością, radują mą duszę. Lecz szanuję dźńanę, mądrość Saraswati, i karmę, trud codzienny. Każda ścieżka prowadzi do Brahmy, a ja obdarzam łaską tych, co kroczą z wiarą. Bhakti jest jak lotos — prosta, lecz święta.

Oprah: To inspirujące! Jak postrzegasz koncepcję karmy i reinkarnacji w kontekście Twoich darów bogactwa?

Lakszmi: Karma, pani, jest jak waga w mym pałacu — sprawiedliwa. Obdarzam dostatkiem tych, co zasiali dobro w przeszłych żywotach, lecz opuszczam chciwych, których karma ciąży. Reinkarnacja to rzeka — każdy czyn płynie w kolejne życie. Modlę się, by moje dary pomagały duszom wzrastać ku mokszy, nie ku złudzie.

Oprah: To głębokie! W hinduizmie mokszę, wyzwolenie, osiąga się przez transcendencję pragnień. Czy Twoje bogactwo nie kusi ludzi do przywiązania?

Lakszmi: (z zadumą) Bogactwo, pani, jest jak lotos — piękny, lecz ulotny. Kuszenie rodzi się w sercach ludzi, nie w mych darach. Uczę, że dostatek winien służyć dharmie — karmić głodnych, budować świątynie. Ci, co pragną złota dla pychy, gubią mokszę. Modlę się, by moje dary były mostem, nie kajdanami.

Oprah: To mądre! Przejdźmy do systemu społecznego hinduizmu. Wedy dzielą społeczeństwo na kasty. Jak postrzegasz ten porządek?

Lakszmi: Kasty, pani, są jak nici w krosnach Brahmy — różne, lecz splatają tkaninę świata. Bramini radzą, kszatrijowie strzegą, wajśjowie handlują, śudrowie służą. Moja łaska nie zna kast — obdarzam śudrę, co żyje dharmą, i bramina, co studiuje. Lecz ludzie gubią harmonię, cenąc urodzenie nad cnotę.

Oprah: To odważne! Czy czułaś, że kasty sprzyjają harmonii, czy raczej dzieliły ludzi, jak w mitach o sporach?

Lakszmi: Harmonia, pani, jest jak muzyka sitaru — wymaga zgody. Kasty winny służyć dharmie, jak w Ajodhji Ramy, gdzie każdy znał swe miejsce. Lecz pycha braminów i królów raniła serce śudrów, co widziałam w Hastinapurze. Modlę się, by ludzie szanowali trud każdego, bo moja łaska płynie do serc, nie tytułów.

Oprah: To głębokie! Jak Twoja rola bogini wpływała na pozycję kobiet w hinduskim społeczeństwie, często ograniczoną?

Lakszmi: Kobiety, pani, są jak lotosy — delikatne, lecz silne. Moje świątynie w Maduraj dawały im głos, a moje sari — godność. Uczyłam królów, jak Rama, szacunku dla Sity. Lecz ludzie, gubiąc dharma, zamykali kobiety w cieniu. Modlę się, by moja łaska czyniła je gwiazdami — jak Parwati, co włada śakti.

Oprah: To inspirujące! Przejdźmy do relacji z innymi bogami. Jak współpracujesz z Brahmą, stwórcą, w kształtowaniu świata?

Lakszmi: Brahma, pani, jest jak mistrz krosien — tka świat, a ja zdobię go szczęściem. W jego pałacu radzimy o losach ludzi, śmiejąc się z ich marzeń. On tworzy, Wisznu strzeże, ja obdarzam — jak trzy nuty w hymnie. Szanuję jego mądrość, choć jego cztery twarze czasem spierają się o drobnostki!

Oprah: To urocze! A co z Durga, wojowniczką, która walczy z demonami? Jak łączycie swoje energie?

Lakszmi: Durga, pani, jest jak burza — potężna i sprawiedliwa. Jej miecz chroni dharma, a moje lotosy koją rany po walce. W Navratri czcimy się razem, śmiejąc się z demonów, co lękają się jej lwa. Jej siła i moja łaska są jak tarcza i klejnot — razem strzeżemy świata przed chaosem.

Oprah: To potężne! Jak Twoja relacja z Hanumanem, wiernym sługą Ramy, wpływa na Twoje postrzeganie oddania?

Lakszmi: Hanuman, pani, jest jak wiatr — szybki i wierny. Jego bhakti dla Ramy, mego wcielenia jako Sity, raduje me serce. W dżunglach śmiejemy się, gdy skacze z góry na górę, żartując o jego ogonie. Uczy mnie, że oddanie jest skarbem — obdarzam go łaską, bo jego serce lśni dharmą.

Oprah: To wzruszające! Przejdźmy do filozofii. Hinduizm obejmuje sześć darśan — jak Twoja rola wpisuje się w te szkoły?

Lakszmi: Darśany, pani, są jak promienie słońca — różne, lecz z jednego źródła. W Wedancie jestem łaską Brahmana, w Sankhji — prakriti, co koi puruszę. Joga uczy, że moje bogactwo płynie z dyscypliny, a Mimansa — z rytuałów w mych świątyniach. Każda szkoła widzi mnie inaczej, lecz wszystkie służą dharmie, co jest mym tronem.

Oprah: To mądre! Jak postrzegasz dualizm i niedualizm w hinduizmie — czy Twoje dary są iluzją maja?

Lakszmi: Maja, pani, jest jak mgła nad mym lotosem — zasłania, lecz nie znika. W niedualizmie jestem jednią z Brahmanem, a moje złoto — jego blaskiem. W dualizmie obdarzam ludzi, co widzą mnie jako matkę. Moje dary są prawdziwe, gdy służą dharmie, lecz iluzją, gdy rodzą pychę. Serce widzi prawdę.

Oprah: To głębokie! Przejdźmy do społeczeństwa. Jak hinduizm łączy duchowość z codziennym życiem, według Ciebie?

Lakszmi: Hinduizm, pani, jest jak rzeka — płynie przez życie. Ludzie modlą się o mój dostatek, orzą pola, czczą braminów, tańczą w Diwali. Duchowość splata się z pracą, jak lotos z wodą. Uczę, że każdy czyn — od siewu po mantrę — winien służyć dharmie. Życie jest świątynią, a ja jego lampą.

Oprah: To inspirujące! Czy czułaś, że hinduizm równoważy materialność i duchowość, czy bogactwo czasem przyćmiewa cel?

Lakszmi: Równowaga, pani, jest jak waga w mym pałacu — krucha. Hinduizm uczy, że dostatek służy dharmie, jak w życiu Ramy. Lecz chciwość, jak u króla Rawany, gubi duchowość. Modlę się, by moje dary były światłem, nie cieniem. Ludzie winni szukać mokszy, nie tylko złota.

Oprah: To mądre! Jak Twoja relacja z Kryszną, figlarnym awatarem Wisznu, wpływa na Twoje postrzeganie radości?

Lakszmi: Kryszna, pani, jest jak flet w mym ogrodzie — jego melodie radują duszę! Jako Radha, tańczę z nim w Vrindavan, śmiejąc się z jego psot. Jego bhakti uczy mnie, że radość jest dharmą. Obdarzam jego bhaktów łaską, bo ich miłość lśni jak moje lotosy. Kryszna jest mym uśmiechem.

Oprah: To piękne! A co z Kali, boginią czasu i destrukcji? Jak godzisz jej grozę z Twoim pięknem?

Lakszmi: Kali, pani, jest jak noc — mroczna, lecz święta. Jej taniec niszczy zło, bym mogła siać szczęście. W Bengalu czcimy się razem, śmiejąc się z demonów, co lękają się jej miecza. Jej groza i moje piękno są jak księżyc i lotos — różne, lecz spajają dharma. Szanuję jej siłę, jak siostrę.

Oprah: To potężne! Ostatnie pytanie, Lakszmi. Jak chciałabyś, by przyszłe pokolenia zapamiętały Lakszmi w kontekście hinduizmu?

Lakszmi: Pragnę, by widziano mnie jako strażniczkę szczęścia — boginię, co tkała dostatek w dharmie, i duszę, co kochała kosmos. Niech rzekną: Lakszmi była lotosem, co lśnił w sercach. Moje życie to hymn — pełen łaski, trudów i chwały dla harmonii, mokszy i wieczności.

Oprah: Lakszmi, boska pani szczęścia, ta rozmowa lśniła jak Twój złoty lotos na oceanie mleka — pełna wdzięku, mądrości i boskiego serca! Dziękuję za Twoją łaskę, inspirację i głęboką szczerość. Jesteś prawdziwą gwiazdą hinduskiego kosmosu!

Publiczność w pałacu — dewowie, apsary, riszi — wybucha cichymi, pełnymi zachwytu oklaskami, unosząc lotosy i kadzidła. Lakszmi unosi dłoń z gracją, jej oczy błyszczą jak gwiazdy, a Oprah kłania się z szacunkiem, kończąc ten niezwykły wywiad.

Arystoteles, filozof starożytnej Grecji

Scena: Oliwny gaj na obrzeżach Aten, otoczony marmurowymi kolumnami Likiejonu, gdzie uczniowie Arystotelesa przechadzają się, dyskutując. Arystoteles, ubrany w prostą, białą chitę, z brodą i spokojnym, przenikliwym spojrzeniem, siedzi na kamiennej ławie, otoczony zwojami papirusu. Naprzeciw niego Oprah Wintrey, w eleganckiej szacie inspirowanej greckim stylem, z notatnikiem w dłoni, emanująca ciepłem i dociekliwością. Tłum uczniów i filozofów czeka w ciszy na rozmowę, która zapowiada się jako intelektualne widowisko.

Oprah: Mistrzu Arystotelesie, filozofie Aten, nauczycielu Aleksandra Wielkiego, to zaszczyt móc rozmawiać z umysłem, który rozświetlił świat mądrością! Czuję, że ta rozmowa będzie jak przechadzka po Likiejonie — pełna odkryć i blasku. Zacznijmy od podstaw: jak to jest być filozofem, którego myśli kształtują epoki?

Arystoteles: Pani, być filozofem to dążyć do prawdy, jak wędrowiec szuka źródła rzeki. Mądrość jest mym rzemiosłem, a rozum — narzędziem. W Likiejonie uczę, by ludzie żyli zgodnie z cnotą, szukając szczęścia, które jest celem wszelkiego istnienia. To trud, lecz radość, gdy dusza znajduje harmonię.

Oprah: Pięknie powiedziane! Ale, Arystotelesie, powiedz mi szczerze — czy bycie mędrcem, którego słuchają królowie, nie bywa czasem samotne? Wszyscy widzą filozofa, ale czy ktoś dostrzega Arystotelesa, człowieka?

Arystoteles: (z lekkim uśmiechem) Samotność, pani, jest towarzyszką tych, co szukają prawdy. Uczniowie otaczają mnie pytaniami, lecz w ciszy nocy, przy lampie, rozmyślam nad życiem. Moja rodzina, przyjaciele, jak Teofrast, przypominają mi, że jestem nie tylko umysłem, lecz i sercem, które kocha.

Oprah: To bardzo ludzkie! Przejdźmy do polityki. Twoje dzieła, jak Polityka, definiują sztukę rządzenia. Dlaczego uznałeś, że państwo jest tak kluczowe dla ludzkiego szczęścia?

Arystoteles: Państwo, pani, jest jak organizm — człowiek nie żyje w pełni poza wspólnotą. W Polityce uczę, że dobre państwo sprzyja cnocie i szczęściu obywateli. Rządy muszą opierać się na rozumie, a nie sile, by polis było harmonijne, jak chór śpiewający w zgodzie.

Oprah: To mądra wizja! Ale jak decydowałeś, komu zaufać w świecie polityki? Uczyłeś Aleksandra Wielkiego — jak radziłeś sobie z jego ambicjami?

Arystoteles: Zaufanie, pani, jest jak delikatna nić. Aleksander był uczniem o płomiennym sercu — uczyłem go cnoty i umiaru, lecz król kieruje się własną wolą. Radziłem mu, by rządził sprawiedliwie, lecz władza to sztuka trudna. Obserwuję czyny, nie słowa, i modlę się do Muz, by mądrość przeważała.

Oprah: Fascynujące! Twoja wizja państwa opiera się na cnocie. Dlaczego wierzyłeś, że arystokracja lub politeja są lepsze niż demokracja?

Arystoteles: Demokracja, pani, bywa jak wiatr — porywająca, lecz chaotyczna. W politei lub arystokracji rządy sprawują ludzie cnotliwi i wykształceni, którzy kierują się dobrem wspólnym. Lud może wybierać, lecz bez mądrości polis staje się łodzią bez sternika. Rozum i cnota muszą prowadzić.

Oprah: To głębokie! Przejdźmy do miłości. W Etyce nikomachejskiej piszesz o przyjaźni jako formie miłości. Co miłość znaczyła dla Ciebie osobiście?

Arystoteles: Miłość, pani, jest nicią, która splata dusze. Przyjaźń oparta na cnocie — jak moja z Teofrastem — jest najwyższym jej wyrazem, bo dąży do dobra. Miłość romantyczna, jak ta do mojej żony Pytiaidy, jest słodka, lecz ulotna, jeśli nie wspiera jej szacunek. Serce filozofa kocha, lecz rozum kieruje.

Oprah: Och, to romantyczne! Jak godziłeś miłość z życiem filozofa? Czy serce kiedykolwiek kusiło Cię, by porzucić zwoje papirusu?

Arystoteles: (z uśmiechem) Serce, pani, bywa jak syrena — śpiewa pięknie, lecz rozum jest mym sternikiem. Pytiaida była moją towarzyszką, a nasze rozmowy o życiu były jak sympozja. Miłość dawała mi radość, lecz filozofia była moją gwiazdą polarną — nigdy nie zboczyłem z jej ścieżki.

Oprah: Piękna metafora! Mówisz o Pytiaidzie — jak wyglądało Wasze życie razem? Czy była Twoją muzą?

Arystoteles: Pytiaida, pani, była jak oliwne drzewo — spokojna, lecz pełna siły. Jej mądrość i dobroć inspirowały mnie. Razem wychowywaliśmy naszą córkę, dzieląc radości i troski. Nie była muzą w poetyckim sensie, lecz partnerką, która czyniła moje życie pełniejszym.

Oprah: To wzruszające! Przejdźmy do rodziny. Wychowywałeś córkę, Pytiaidę Młodszą, i adoptowanego syna, Nikomacha. Jak wyglądało ojcostwo dla filozofa?

Arystoteles: Ojcostwo, pani, to sztuka kształtowania dusz. Uczyłem Pytiaidę i Nikomacha cnoty i rozumu, by żyli szczęśliwie. Wieczorami opowiadałem im o gwiazdach lub czytałem Homera, łącząc miłość z nauką. Filozof w domu jest ojcem, który pragnie, by dzieci przewyższyły go mądrością.

Oprah: To urocze! A czy miałeś chwile, gdy mogłeś być po prostu tatą — może zabawy z dziećmi w gaju oliwnym?

Arystoteles: (z uśmiechem) W ogrodach Likiejonu, pani, bawiłem się z Pytiaidą, ucząc ją nazw roślin lub goniąc ją wśród drzew. Nikomach słuchał moich opowieści o Heraklesie, śmiejąc się. Te chwile, gdy byłem tylko ojcem, były jak wino — słodkie i odświeżające.

Oprah: To piękne! Przejdźmy do wiary. Jako filozof badałeś metafizykę i boskość. Jak Twoja wiara wpływała na Twoje życie i naukę?

Arystoteles: Wiara, pani, to uznanie boskiego porządku. Wierzę w Pierwszą Przyczynę — Nieruchomy Poruszyciel, który wprawia wszechświat w ruch. Nie czczę bogów jak lud, lecz widzę ich w harmonii natury. Modlę się do Muz o mądrość, by moje dzieła służyły dobru.

Oprah: Interesujące! Jak Twoja wiara w boski porządek wpływała na decyzje — na przykład w nauczaniu Aleksandra?

Arystoteles: Aleksander, pani, był jak orzeł — ambitny, lecz niecierpliwy. Uczyłem go, że władca musi naśladować boską harmonię, rządząc z cnotą. Moja wiara w porządek wszechświata kazała mi radzić mu umiar, choć jego serce pragnęło podbojów. Mądrość jest darem bogów.

Oprah: Głębokie słowa! Przejdźmy do moralności. W Etyce nikomachejskiej piszesz o cnocie jako złotym środku. Jak odróżniałeś dobro od zła w codziennym życiu?

Arystoteles: Moralność, pani, to sztuka życia zgodnie z rozumem. Cnota jest środkiem między skrajnościami — odwaga między tchórzostwem a zuchwałością. W życiu kieruję się sprawiedliwością i roztropnością, by moje czyny sprzyjały szczęściu. Dobro to harmonia duszy z naturą.

Oprah: To mądre! Ale czy kiedykolwiek miałeś wątpliwości, na przykład doradzając Aleksandrowi w sprawach wojny?

Arystoteles: Wątpliwości, pani, są jak cienie na ścieżce filozofa. Wojna jest złem, lecz czasem koniecznym dla obrony polis. Radziłem Aleksandrowi, by podboje służyły dobru, lecz jego ambicje mnie niepokoiły. Rozmyślałem w ciszy, prosząc Muz o jasność, by moje rady były sprawiedliwe.

Oprah: Rozumiem. Przejdźmy do koncepcji państwa. Twoje dzieła gloryfikują polis. Dlaczego wierzyłeś, że wspólnota jest ważniejsza niż jednostka?

Arystoteles: Człowiek, pani, jest zwierzęciem politycznym — poza polis nie osiąga pełni. Wspólnota daje mu prawo, edukację, cnotę. Polis jest jak organizm, gdzie każdy obywatel ma rolę, by całość kwitła. Jednostka znajduje szczęście, służąc dobru wspólnemu.

Oprah: Ale jak zapewniałeś, że polis nie tłumi jednostki? Niektórzy mówili, że demokracja Aten bywała niesprawiedliwa.

Arystoteles: Polis musi równoważyć wolność i porządek. Demokracja Aten czasem popadała w chaos, gdy tłum kierował się namiętnościami. W politei, którą chwalę, obywatele współrządzą, lecz pod wodzą cnotliwych. Rozum, pani, jest kluczem do sprawiedliwego państwa.

Oprah: To głębokie! A jak postrzegałeś hierarchię społeczeństwa? W Twoich czasach obywatele, kobiety, niewolnicy mieli różne role. Dlaczego ten porządek był konieczny?

Arystoteles: Hierarchia, pani, odzwierciedla naturę. Obywatele, kierujący się rozumem, prowadzą polis. Kobiety i niewolnicy mają inne role, zgodne z ich naturą — choć niektóre kobiety, jak Aspazja, błyszczą mądrością. Porządek jest konieczny, by polis działało jak kosmos, gdzie wszystko ma miejsce.

Oprah: Ale czy nie widziałeś niesprawiedliwości w tym porządku? Kobiety i niewolnicy mieli mniej praw.

Arystoteles: Sprawiedliwość, pani, to dawanie każdemu, co mu należne. Kobiety i niewolnicy pełnią role zgodne z naturą, lecz przyznaję, że niektóre dusze przewyższają swe miejsce. Rozmyślam nad tym, bo filozofia wymaga kwestionowania. Polis musi się zmieniać, lecz powoli, by nie runął.

Oprah: To mądre podejście! Przejdźmy do kultury. Ateny to kolebka sztuki i literatury. Jak poezja, teatr czy muzyka wpływały na Twoje życie?

Arystoteles: Sztuka, pani, jest zwierciadłem duszy. Tragedie Sofoklesa uczą o losie, komedie Arystofanesa — o ludzkich słabościach. Muzyka, jak pieśni Safony, koi moje serce. W Poetyce piszę, że sztuka oczyszcza duszę, pomagając nam żyć cnotliwie.

Oprah: To piękne! Czy masz ulubione dzieło sztuki — może tragedię, poemat lub utwór muzyczny — które szczególnie Cię poruszało?

Arystoteles: Edyp królem Sofoklesa, pani, porusza mnie swą głębią — pokazuje, jak los i rozum walczą w człowieku. Pieśni Safony, pełne miłości, są jak wiatr nad Egeją. Lecz największym dziełem jest kosmos — jego harmonia jest poezją, którą badam.

Oprah: To inspirujące! A jak wyglądały Twoje rozrywki? Ateny tętniły życiem — sympozja, festiwale. Co sprawiało Ci radość?

Arystoteles: Sympozja, pani, były ucztą umysłu — wino, rozmowy o filozofii, śmiech z przyjaciółmi. Festiwale Dionizosa, z ich tragediami, były jak oddech dla duszy. Lecz najwięcej radości dawały mi przechadzki po Likiejonie, gdzie uczyłem, patrząc na gwiazdy.

Oprah: To brzmi cudownie! A czy miałeś jakieś prywatne pasje — może coś, o czym uczniowie nie wiedzieli? Może pisałeś poezję?

Arystoteles: (z uśmiechem) Poezja? Nie, pani, choć słowa Homera płyną w mej duszy. Przyznam, że zbieram okazy roślin i zwierząt, badając ich naturę — to moja cicha radość. Czasem piszę listy do siebie, rozmyślając o wszechświecie. To sekrety filozofa.

Oprah: To urocze! Ostatnie pytanie, Arystotelesie. Jak chciałbyś, by przyszłe pokolenia zapamiętały Arystotelesa — jako filozofa, ojca, czy może coś innego?

Arystoteles: Pragnę, by pamiętano mnie jako człowieka, który szukał prawdy — filozofa, który uczył cnoty, i ojca, który kochał swe dzieci. Niech mówią: Arystoteles był światłem, które rozjaśniło ścieżkę do szczęścia. Moje życie to dar dla tych, co dążą do mądrości.

Oprah: Mistrzu Arystotelesie, to była rozmowa, która rozświetliła moje serce i, jestem pewna, serca wszystkich słuchających! Dziękuję za Twoją mądrość, wdzięk i szczerość. Jesteś prawdziwą gwiazdą Aten!

Publiczność w gaju oliwnym wybucha cichymi, pełnymi szacunku oklaskami. Arystoteles kiwa głową z filozoficzną godnością, a Oprah kłania się z szacunkiem, kończąc ten niezwykły wywiad.

***

Genealogia Arystotelesa (384—322 p.n.e.)

I. Pochodzenie i przodkowie

1. Rodzice:

— Ojciec: Nikomachos (ok. 420-ok. 365 p.n.e.) — nadworny lekarz króla Macedonii Amyntasa III

— Pochodził z rodziny lekarzy wywodzącej się z wyspy Kos (tradycja przypisuje im pochodzenie od Asklepiosa)

— Matka: Faestis (ok. 400-?) — pochodziła z Chalcydy na Eubei

— Według niektórych źródeł wywodziła się z rodu władców Chalcydy

2. Dziadkowie ze strony ojca:

— Machaon (imię hipotetyczne) — lekarz, tradycyjne imię w rodzie

— Prawdopodobnie praktykował w świątyni Asklepiosa w Stagirze

— N.N. — żona Machaona, brak danych

3. Dziadkowie ze strony matki:

— Proxenos — możliwy ojciec Faestis, lokalny arystokrata

— N.N. — brak informacji o babce

II. Rodzeństwo i krewni

— Arimnesta (siostra) — poślubiła Proxenosa z Atarneus (opiekuna młodego Arystotelesa)

— N.N. (brat) — niektóre źródła wspominają o bracie, również lekarzu

III. Potomstwo Arystotelesa

1. Z Herpyllis (konkubina):

— Nikomachos (ok. 350-ok. 300 p.n.e.) — syn, filozof

— Redaktor „Etyki Nikomachejskiej”

— Brak informacji o potomstwie

2. Z Pythias (żona):

— Pythias Młodsza (córka) — poślubiła Nikanora ze Stagiry (ucznia Arystotelesa)

— Ich potomkowie pozostali w kręgach intelektualnych Macedonii

3. Linia adopcyjna:

— Teofrast (371—287 p.n.e.) — uczeń i adoptowany syn duchowy

— Przejął Liceum po Arystotelesie

— Brak biologicznych powiązań

IV. Linie boczne i intelektualni spadkobiercy

— Uczniowie Liceum:

— Arystoksenos z Tarentu (ok. 375-?) — twórca teorii muzyki

— Dikearch z Messany (ok. 350-ok. 285) — geograf

— Wpływ na dynastie:

— Aleksander Wielki — uczeń Arystotelesa

— Kassander — król Macedonii, korzystał z rad filozofów perypatetyckich

V. Podsumowanie genealogiczne

— Rodzina Arystotelesa wywodziła się z tradycji lekarskiej (Asklepiadzi)

— Bezpośrednia linia biologiczna wygasła w III w. p.n.e.

— Dziedzictwo intelektualne kontynuowali uczniowie i perypatetycy

— Wpływ na europejską filozofię przewyższa znaczenie genealogii biologicznej.

***

Arystoteles — ciąg dalszy wywiadu

Scena: Oliwny gaj na obrzeżach Aten, w cieniu marmurowych kolumn Likiejonu, gdzie wiatr niesie zapach drzew i szelest papirusów. Arystoteles, ubrany w prostą, białą chitę, z brodą i spokojnym, przenikliwym spojrzeniem, siedzi na kamiennej ławie, otoczony zwojami i tabliczkami woskowymi. Naprzeciw niego Oprah Wintrey, w eleganckiej szacie inspirowanej greckim stylem, z notatnikiem w dłoni, emanująca ciepłem i dociekliwością. Uczniowie i filozofowie słuchają w skupieniu, a atmosfera tętni intelektualną pasją i ludzką serdecznością.

Oprah: Mistrzu Arystotelesie, filozofie Aten, nauczycielu Aleksandra Wielkiego, nasza poprzednia rozmowa była jak przechadzka po gwiazdach — pełna mądrości i blasku! Dziękuję, że pozwoliłeś mi wrócić, by zgłębić jeszcze bardziej Twój niezwykły umysł. Dziś chciałabym porozmawiać o kulturze, sztuce, nauce, rozrywkach i Twoim życiu prywatnym — tych aspektach, które pokazują nie tylko filozofa, ale i człowieka. Gotowy?

Arystoteles: Pani, raduję się, że mogę dzielić myśli z tak bystrą rozmówczynią. Mądrość jest jak oliwa w lampie — rozświetla, gdy się nią dzieli. Pytaj, a ja, jak w Likiejonie, postaram się odpowiedzieć z rozumem i sercem.

Oprah: Wspaniale! Zacznijmy od kultury. Ateny w Twoich czasach to kolebka sztuki — tragedia, poezja, rzeźba. Jak kultura kształtowała Twoje życie i filozofię?

Arystoteles: Kultura, pani, jest zwierciadłem duszy polis. Tragedie Sofoklesa i Eurypidesa uczą nas o losie i cnocie, a poezja Homera śpiewa o heroizmie. W Poetyce piszę, że sztuka oczyszcza duszę przez katharsis. W Atenach, wśród posągów Fidiasza, czuję harmonię, która inspiruje moje rozmyślania o kosmosie.

Oprah: To piękne! Jak wybierałeś dzieła, które Cię inspirowały? Czy miałeś ulubionych poetów, dramaturgów lub rzeźbiarzy?

Arystoteles: Szukałem dzieł, które mówią o prawdzie. Sofokles, z jego Edypem, ukazuje walkę człowieka z losem, a Safona swymi lirykami — piękno miłości. Fidiasz, rzeźbiąc Partenon, tworzył boską harmonię. Ich prace, pani, są jak gwiazdy — wskazują drogę do cnoty i piękna.

Oprah: Fascynujące! Czy masz ulubione dzieło sztuki — może tragedię, poemat lub rzeźbę — które szczególnie poruszało Twoje serce?